Economische betekenis cruise- en ferryvaart in het Noordzeekanaalgebied

Transcriptie

1 Economische betekenis cruise- en ferryvaart in het Noordzeekanaalgebied Rapportage in opdracht van Stichting Amsterdam Cruise Port April 2009 Projectnummer ECON ZKA Consultants & Planners Postbus EV Breda tel.: fax:

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Aanleiding Doel studie Leeswijzer Verrichte werkzaamheden 2 2. HUIDIGE MARKTOMVANG Inleiding Afbakening onderwerp en gehanteerde definities Marktomvang en ontwikkeling cruisemarkt Amsterdam en IJmuiden Omvang zeecruisemarkt Omvang riviercruisemarkt Omvang ferryvaart 7 3. ECONOMISCHE BETEKENIS Inleiding Huidige economische betekenis zeecruisemarkt (2008) Huidige economische betekenis riviercruisemarkt (2008) Huidige economische betekenis ferryvaart (2008) Totale economische effecten cruise- en ferryvaart Analyse ontwikkeling economische betekenis Additionele/spin-off effecten RAMING WERKGELEGENHEID Inleiding Methodiek Totale werkgelegenheid Werkgelegenheid naar opleidingsniveau MARKTONTWIKKELINGEN EN POTENTIËLE BETEKENIS Inleiding Verwachte ontwikkelingen zeecruisemarkt tot Verwachte ontwikkelingen riviercruisemarkt tot Verwachte ontwikkelingen ferrymarkt tot Toekomstige economische betekenis cruisemarkt (2015) CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 30 ZKA Consultants & Planners

3 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding In 1993 is door ZKA Consultants & Planners een eerste studie voor Amsterdam Cruise Port uitgevoerd ( Betekenis van de cruisevaart voor de stad Amsterdam ). De Stichting Amsterdam Cruise Port (ACP) heeft ZKA Consultants & Planners vervolgens in 2004 opnieuw een analyse laten uitvoeren naar de ontwikkelingen, perspectieven en effecten voor de middellange termijn van de zeecruise-, riviercruise- en ferryvaart in het Amsterdam Noordzeekanaal gebied. Vanaf 2004 is de markt voor cruisevaart verder ontwikkeld. Het aantal schepen dat het Noordzeekanaalgebied per jaar aandoet is net als het aantal bezoekende passagiers fors gestegen. Deze groei is de laatste jaren sterker dan verwacht. Om die reden wordt momenteel o.a. de haalbaarheid van extra kade- /steigercapaciteit aan de Javakade in Amsterdam onderzocht. Amsterdam Cruise Port heeft o.a. door deze veranderingen in de markt opnieuw behoefte aan actualisatie van de marktgegevens. Naast inzicht in aantallen schepen, passagiers en bestedingseffecten is bij ACP ook de vraag ontstaan hoe groot de werkgelegenheidseffecten zijn van de rivier- en zeecruisemarkt alsmede de ferrymarkt. Deze werkgelegenheid is met name van belang voor de beslissing of er extra capaciteit in Amsterdam gecreëerd moet worden. De Stichting Amsterdam Cruise Port (ACP) heeft ZKA Consultants & Planners daarom recent opnieuw gevraagd een studie te doen die inzicht geeft in zowel de bestedings- als de werkgelegenheidseffecten van de cruise- en ferrymarkt voor het Noordzeekanaalgebied in Doel studie Het doel van de studie is de volgende zaken vast te stellen: De huidige omvang van de bestedingen en werkgelegenheid die gegenereerd wordt door de riviercruise-, zeecruise- en ferrymarkt; De ontwikkeling hiervan, met zowel aandacht voor de achterliggende periode als een vooruitblik voor de komende 5 jaar; Een uitsplitsing naar maritieme werkgelegenheid (door uitgaven rederijen) en toeristische werkgelegenheid (door uitgaven passagiers en bemanningsleden); Een indicatieve verdeling naar laag- en hooggeschoolde werkgelegenheid Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd: Gestart is met een schets van de huidige marktomvang (hoofdstuk 2); Daarna is ingegaan op de huidige economische betekenis van de cruise- en ferryvaart en de ontwikkeling hierin sinds 2003 (hoofdstuk 3); In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de werkgelegenheid, verdeeld naar toeristische vs. maritieme werkgelegenheid en laaggeschoolde en hooggeschoolde werkgelegenheid; ZKA Consultants & Planners 1

4 Vervolgens zijn de belangrijkste economische ontwikkelingen in Nederland en verder in kaart gebracht die van invloed zijn op groei van de zee- en rivier-cruisemarkt. Dit is vertaald in groeivoeten voor het aantal schepen/ passagiers op basis waarvan de economische effecten op middellange termijn zijn geraamd (hoofdstuk 5); Deze rapportage is afgesloten (hoofdstuk 6) met conclusies van de belangrijkste resultaten van het onderzoek Verrichte werkzaamheden Ten behoeve van deze studie zijn de volgende werkzaamheden verricht: Startbespreking met vertegenwoordigers van Passenger Terminal Amsterdam, Felison Terminal en Amsterdam Cruise Port; Afzonderlijke gesprekken met voornamelijk directieleden van Passenger Terminal Amsterdam, Felison Terminal en Amsterdam Cruise Port; Gesprek met de adjunct havenmeesters van Port of Amsterdam; Deskresearch en analyse statistische data (Port of Amsterdam, PTA, ACP, Felison Terminal, GP Wild, etc); (Telefonische) gesprekken met vertegenwoordigers van incoming touroperators, rederijen en scheepsagenten; Eigen trendanalyses ZKA over trends en ontwikkelingen in het cruisetoerisme voor met name Noordwest Europa; Raming huidige economische betekenis en toekomstraming middels spreadsheetmodel; Raming omvang werkgelegenheid door middel van ZKA Impactmodel; Interne brainstorms; Rapportage en toelichting. ZKA Consultants & Planners 2

5 2. HUIDIGE MARKTOMVANG 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk is ingegaan op de huidige marktomvang van de cruise- en ferrymarkt. Hierbij zijn eerst (2.2.) de afbakening van het onderwerp en de gehanteerde definities weergegeven. Vervolgens is een beeld geschetst van de situatie anno 2008 op de zeecruisemarkt (2.3.), de riviercruisemarkt (2.4.) en de ferryvaart (2.5.) in termen van aantal schepen en passagiers Afbakening onderwerp en gehanteerde definities 1 Deze studie heeft als onderwerp de betekenis van de cruisevaart voor Noordzeekanaalgebied, zowel in termen van bestedingen als werkgelegenheid. Daarnaast wordt in dit onderzoek gekeken naar de ferryvaart vanuit IJmuiden. Tot de cruisevaart worden overeenkomstig de uitgangspunten van de rapportage van 2004 geen tochten gerekend die worden gemaakt met rondvaartboten, bruine zeilschepen en (charter) zeil-/motorjachten (pleziervaart). Onder een cruise wordt een geheel verzorgde vakantiereis per passagierschip van langer dan 48 uur verstaan, waarbij men onderweg volgens een van tevoren opgesteld vaarplan een aantal bezienswaardige bestemmingen/destinaties aandoet. De cruisevaart in het Noordzeekanaalgebied kan verder worden onderverdeeld in: Zeecruisevaart: hierbij gaat het om tochten van gemiddeld 8,3 dagen 2 met zeewaardige schepen met een lengte tot circa meter en een passagiers-capaciteit die oploopt tot personen 3. De belangrijkste vaarroutes zijn het Caraïbisch gebied, de Middellandse zee en de Baltische én Fjorden-routes (waarvan Amsterdam deel uitmaakt). Recentelijk is een Atlantische route (vanaf Spanje langs Frankrijk en Nederland richting Londen en andersom) ontwikkeld; Riviercruisevaart: hierbij gaat het in de meeste gevallen om tochten van 1-2 weken over binnenwateren, waaronder de Rijn, Moezel, Donau en dergelijke. De schepen hebben een lengte tot 135 meter en een passagierscapaciteit van gemiddeld personen 4. Zeecruise- en riviercruiseschepen Bron: Betekenis van de cruisevaart voor de stad Amsterdam, geactualiseerd op basis van gegevens GP Wild. Op basis van gegevens GP Wild. Zeecruiseschepen tenderen steeds groter te worden. De gemiddelde capaciteit van schepen die in Europa worden geëxploiteerd bedroeg in 2008 reeds circa bedden per schip (met grote verschillen per rederij en vaargebied); in 2003 was dat 980 personen per schip. Nieuw te bouwen schepen (tot 2010) beschikken over een gemiddelde capaciteit van passagiers en het grootste te bouwen schip (Genesis I) van Royal Caribbean wordt eind 2009 opgeleverd met bedden. Niet alle schepen met een dergelijke grote omvang zijn geschikt voor Amsterdam. Op basis van de capaciteit van de vloot riviercruiserederijen en gegevens ACP. ZKA Consultants & Planners 3

6 In de aankomsten (ook wel calls genoemd) van de schepen wordt onderscheid gemaakt tussen: Turn-arounds: schepen die in een haven passagiers laten in- en ontschepen; Transits: schepen die aanleggen voor een bezoek. Verder kan onderscheid gemaakt worden in destinaties en aanleghavens: Een destinatie is een doelbestemming tijdens een reis op grond van bepaalde intrinsieke kwaliteiten zoals Amsterdam, Sint Petersburg, Kopenhagen, etc; Een aanleghaven is de haven van waaruit men naar de beoogde destinatie gaat. Een voorbeeld is Tilbury dat als aanleghaven fungeert voor de destinatie Londen. De haven van IJmuiden fungeert als aanleghaven voor Amsterdam. Amsterdam beschikt hiermee dus over zowel een destinatiehaven (m.n. bij de Passenger Terminal Amsterdam) als een aanleghaven dichtbij zee (Felison Terminal) Marktomvang en ontwikkeling cruisemarkt Amsterdam en IJmuiden Alvorens in te gaan op de zee- en riviercruisemarkt en de ferrymarkt afzonderlijk wordt eerst inzicht in de totale marktomvang (in aantallen passagiers) en de ontwikkeling hierin sinds 2003 geboden. Het totale aantal passagiers dat gebruik maakt van de zee- en riviercruisemarkt en ferrymarkt bedraagt in 2008 tezamen circa In 2003 waren dat nog circa passagiers. De groei is met name gerealiseerd bij de zeecruise. Tabel 2.1. Aantallen passagiers cruise- en ferryvaart Amsterdam en IJmuiden 2008 Post Amsterdam IJmuiden Totaal Zeecruisevaart Riviercruisevaart Ferryvaart Totaal Omvang zeecruisemarkt Huidige marktomvang zeecruisemarkt Noordzeekanaalgebied In 2008 hebben de havens in Amsterdam en IJmuiden 131 schepen ontvangen, waarvan 59 turn-around aanlopen en 72 transit calls. In totaal telden deze schepen ongeveer passagiers 5. Circa 97% van deze passagiers heeft betrekking op Amsterdam (zie tabel 2.2.). Tabel 2.2. Marktomvang zeecruisemarkt Noordzeekanaalgebied 2008 Aantal calls Aantal passagiers Transit Turn-around Totaal Transit Turn-around Totaal Amsterdam IJmuiden Totaal Bron: gegevens PTA en Felison Terminal 5 Binnen de cruisevaart worden passagiers in havens bij transit calls één keer geteld en bij turnaround calls tweemaal (één keer bij het inschepen en één keer bij het ontschepen) omdat deze passagiers de haven/stad tweemaal aandoen. ZKA Consultants & Planners 4

7 Ontwikkeling marktomvang Ten opzichte van 2003 betekent deze situatie een behoorlijke toename van het aantal turnarounds, maar vrijwel een stabilisatie van het aantal transit calls. In totaal betekent dit voor Amsterdam meer dan een verdubbeling van het aantal passagiers. Enerzijds door de toename van het aantal turnaround calls van 34 naar 59, anderzijds door de toename van de gemiddelde scheepsomvang (in capaciteit ofwel het aantal passagiers). Het gemiddeld aantal passagiers per zeecruiseschip nam toe van circa 830 (in 2003) naar circa (in 2008) 6 Zowel het gemiddeld aantal turnaround passagiers als het gemiddeld aantal transit passagiers per schip is in Amsterdam fors gestegen, maar in IJmuiden is sprake van een daling (zie de tabel) 7. Tabel 2.3. Gemiddeld aantal passagiers per cruiseschip Gemiddeld aantal passagiers (2003) Gemiddeld aantal passagiers (2008) Transit Turn-around Totaal Transit Turn-around Totaal Amsterdam IJmuiden Totaal In figuur 2.1. is de ontwikkeling in de afgelopen vijf jaar weergegeven met het aantal calls op de linkeras en het aantal passagiers op de rechteras. Zoals uit deze grafiek kan worden afgelezen is het aantal calls de eerste jaren afgenomen, maar is het aantal passagiers jaarlijks met uitzondering van alleen maar toegenomen, met name tussen 2007 en De totale marktomvang is hierdoor vanaf 2004 alleen maar gegroeid. Figuur 2.1. Ontwikkeling zeecruisemarkt Amsterdam en IJmuiden Aantal calls Aantal PAX Aantal calls Aantal PAX Trendlijn aantal passagiers Bron: PTA en Felison Terminal 6 7 Deze is vrijwel gelijk voor transit calls en turnarounds. Voor turnarounds is gerekend met het aantal unieke passagiers, omdat bij elke turnaround de passagiers dubbel worden geteld. In IJmuiden was sprake van twee turnarounds en één halve turnaround. In 2008 bedroeg het aantal passagiers per schip in IJmuiden ca. 500, maar de afgelopen jaren was dit aantal fors hoger. In 2003 bedroeg het gemiddelde nog ruim 700 passagiers. ZKA Consultants & Planners 5

8 Relatieve positie Amsterdam/IJmuiden Zoals aangegeven is de zeecruisemarkt in het Noordzeekanaalgebied een grote en structureel groeiende markt. Onderstaand is ingegaan op de relatieve positie van Amsterdam ten opzichte van andere steden/havens in het Noord-Europese vaargebied (zie figuur 2.2.). Voor de vergelijkbaarheid is gebruik gemaakt van gegevens van Cruise Europe over Amsterdam neemt de 8 e positie in binnen Noord-Europa (in 2003 was dat de 10 e positie). Volgens Cruise Europe bezochten circa passagiers Amsterdam in 2007 (wat enigszins afwijkt van de cijfers van PTA zoals opgemerkt). Hiermee blijft Amsterdam wat betreft de relatieve groei van het aantal passagiers over een goede positie houden (circa 56% groei) net als Stockholm (+39%), Kopenhagen (+87%) en Southampton (+67%)(zie figuur 2.2.). Figuur 2.2. Relatieve positie Amsterdam (2007) Aantal passagiers (2007) Amsterdam Dover Stockholm Kopenhagen Southampton Bron: Cruise Europe, 2008 Bij de zeecruiseschepen moest in 2008 ca. 10 keer uitgeweken worden naar een andere kade in Amsterdam dan de PTA (of naar IJmuiden). Zo werd in 2008 zes keer naar de Westhaven in Amsterdam uitgeweken. Als de markt verder doorgroeit zal dit in de toekomst vaker dan 10 keer gebeuren. Dit is riskant, omdat zeecruiserederijen mogelijk afhaken indien niet van de PTA gebruik kan worden gemaakt. Het gevaar is dat niet één call wordt afgezegd maar dat de maatschappijen meerdere calls annuleren, waardoor duizenden passagiers uit Amsterdam wegblijven. 8 Cruise Europe, Port Statistics Hierbij moet worden opgemerkt dat het aantal cruisepassagiers dat volgens Cruise Europe in 2007 Amsterdam aandeed afwijkt van de cijfers van PTA. Wellicht hanteert Cruise Europe een andere meetmethodiek en worden turnaround passagiers niet dubbel geteld, maar wordt er mogelijk gerekend met unieke passagiers. De afwijking in cijfers is indien deze berekeningsmethode gehanteerd is beperkt. Cruise Europe rapporteert dan circa 4% meer passagiers in Amsterdam t.o.v, PTA. ZKA Consultants & Planners 6

9 2.5. Omvang riviercruisemarkt Amsterdam In 2008 hebben bijna riviercruiseschepen één of meerdere dagen Amsterdam aangedaan, een forse toename ten opzichte van de circa 650 aanlopen in In totaal is het aantal passagiers voor de riviercruise geraamd op passagiers 9, een zeer sterke toename ten opzichte van de ruim passagiers in Het aantal passagiers is geraamd aan de hand van de gemiddelde bezetting per cruiseschip (90%) en gegevens van ACP betreffende de capaciteit (114 bedden) en de verdeling turnaround-calls van 80% en 20%. Figuur 2.3. Ontwikkeling riviercruises Amsterdam Aantal calls Aantal passagiers Aantal calls Aantal passagiers Bron: Port of Amsterdam, berekening ZKA In de afgelopen vijf jaar is het aantal calls van riviercruiseschepen in Amsterdam met ruim 50% gegroeid. Vanaf 2003 is zowel het aantal passagiers als het aantal calls alleen maar gestegen. Door de sterke groei wordt de ligplaatscapaciteit volledig benut en staat de kwaliteit en aantrekkelijkheid van Amsterdam als bestemming onder druk. Met name tijdens het voorjaar worden alle ligplaatsen maximaal gebruikt (in april en mei leggen resp. circa 280 en 250 boten per maand aan) en moet door Port of Amsterdam zeer veel gecoördineerd worden met aankomst- en vertrektijden en dagen om alle aanvragen te kunnen verwerken en geen nee te hoeven verkopen Omvang ferryvaart In 2008 vonden er in IJmuiden 345 afvaarten plaats van de ferry van DFDS Seaways naar Newcastle, ongeveer evenveel als in 2004/2005. In 2008 telde de haven van IJmuiden circa ferrypassagiers 10 (zie figuur 2.5.), een daling ten opzichte van 2003 (circa passagiers) met circa 8% Hiervan hebben er naar schatting ruim betrekking op in- en/of ontschepende passagiers op een riviercruise (turn-arounds) en ruim op transitpassagiers. Hierbij wordt een retour als twee maal enkele reis geteld. ZKA Consultants & Planners 7

10 Bij een vrijwel gelijk aantal afvaarten betekent dat een lagere bezetting van de ferry (circa personen per afvaart ten opzichte van circa in 2003). Tabel 2.4. Marktomvang ferryvaart IJmuiden Jaar Afvaarten Passagiers Bron: DFDS Seaways/ Felison Terminal ZKA Consultants & Planners 8

11 3. ECONOMISCHE BETEKENIS 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk is ingegaan op de huidige economische betekenis uitgedrukt in bestedingen van de cruise- en ferrymarkt in het Noordzeekanaalgebied in Hierbij is onderscheid gemaakt naar: A. Bestedingen van passagiers (turn-around en transit) en bemanningsleden; B. Bestedingen van rederijen; C. Opbrengsten uit havengelden, reserveringen e.d. De geraamde bestedingen zijn indicatief en geven de orde van grootte aan. De raming heeft plaatsgevonden op basis van een aantal interviews met rederijen, touroperators en scheepsagenten en op basis van gegevens van o.a. ATCB en Port of Amsterdam. Opgemerkt dient te worden dat het hier gaat om de bestedingen die in het Noordzeekanaalgebied plaatsvinden. Achtereenvolgens is kort ingegaan op: De huidige bestedingen van de zeecruisemarkt (3.2.); De huidige bestedingen van de riviercruisemarkt (3.3.); De huidige bestedingen van de ferryvaart (3.4.); De totale huidige economische effecten (3.5.). Tevens is de ontwikkeling van de economische betekenis in het afgelopen decennium geanalyseerd (3.6.). Tot slot (3.7) is kort ingegaan op de additionele (spin-off) effecten van de cruisemarkt Huidige economische betekenis zeecruisemarkt (2008) Uitgangspunt voor de raming van de bestedingen van de zeecruisevaart is het aantal schepen, passagiers en bemanningsleden in Amsterdam resp. IJmuiden in Volgens opgave van PTA (Amsterdam) en Felison Terminal (IJmuiden) hebben de volgende aantallen cruiseschepen en passagiers de terminal aangedaan: Amsterdam: - 56 turn-arounds met ca in- en ontschepende passagiers (PAX); - 61 transit-calls met passagiers; IJmuiden: - 3 turn-arounds met in- en ontschepende passagiers 11 ; - 11 transit-calls met passagiers; Eerst zijn kort de totale bestedingen van de zeecruisevaart in het gebied aangegeven (3.2.1.). Vervolgens is nader ingegaan op de bestedingen voortvloeiend uit de zeecruisevaart in Amsterdam (3.2.2.) en IJmuiden (3.2.3.). 11 Waarvan één halve turnaround. ZKA Consultants & Planners 9

12 Totaal bestedingen zeecruisemarkt De totale economische betekenis van de zeecruisevaart in het Amsterdam en IJmuiden bedroeg in 2008 ongeveer 62,6 miljoen. In tabel 3.1. is weergegeven hoe deze bestedingen zijn verdeeld over de categorieën passagiers en bemanningsleden, rederijen en havengelden en dergelijke. Tabel 3.1. Bestedingen zeecruisevaart Amsterdam en IJmuiden 2008 Post Amsterdam IJmuiden Totaal Passagiers en bemanningsleden Rederijen Havengelden, terminalfee Totaal Opbrengsten per turn-around circa 0,6 miljoen De gemiddelde opbrengst per zeecruisecall in Amsterdam bedraagt circa ,--. Hierbij zijn echter grote verschillen aan te geven tussen turn-around calls en transitcalls. Gemiddeld levert een transit circa ,-- op terwijl een turn-around gemiddeld circa ,-- oplevert voor Amsterdam e.o. Dit grote verschil wordt met name veroorzaakt door de hogere spin-off van passagiers voor de regio (hotels, luchthaven en deels hogere bestedingen en langer verblijf in de stad) en deels door de opbrengsten die gepaard gaan met de handling van de bagage van turn-around passagiers Amsterdam A. Bestedingen passagiers en bemanningsleden: 30,5 miljoen De passagiers van de 56 turn-around schepen die Amsterdam in 2008 aandeden hebben dat jaar circa 21,2 miljoen besteed verdeeld naar hotels ( 4,0 miljoen), vliegtickets c.a. ( 5,0 miljoen), excursies ( 1,5 miljoen), vervoer (circa 1,2 miljoen) en overige bestedingen zoals horeca, retail, etc ( 9,5 miljoen) in Amsterdam e.o. De passagiers van de transitschepen in Amsterdam hebben vorig jaar ongeveer 7,6 miljoen uitgegeven verdeeld naar circa 1,6 miljoen aan excursies en ongeveer 6,0 miljoen aan overige bestedingen. De totale bestedingen van zeecruise passagiers in Amsterdam in 2008 bedroegen daarmee circa 28,8 miljoen. Passenger Terminal Amsterdam (PTA) De bestedingen van de bemanning bedroegen in 2008 ongeveer 1,6 miljoen. ZKA Consultants & Planners 10

13 Deze bestedingen hebben zowel betrekking op horeca- en retailbestedingen van bemanningsleden aan wal als hotelkosten, luchthavenbelasting, etc van personeel dat in Amsterdam van dienst wisselt (en in- of ontscheept). De totale bestedingen van passagiers en bemanningsleden van zeecruiseschepen in Amsterdam in 2008 bedragen hiermee bijna 30,5 miljoen. In tabel 3.2. is weergegeven hoe deze bestedingen zijn opgebouwd (de bestedingen zijn afgerond op 5.000,--). Tabel 3.2. Bestedingen passagiers en bemanning zeecruise Amsterdam 2008 Post Bestedingen Turn-around passagiers Transit passagiers Bemanningsleden Totaal B. Bestedingen rederijen: 25,1 miljoen De rederijen hebben in 2008 ongeveer ruim 25 miljoen besteed in verband met de calls in Amsterdam. In tabel 3.3. is weergegeven hoe deze bestedingen zijn opgebouwd (de bestedingen zijn afgerond op 5.000,--). Het grootste aandeel van de bestedingen had betrekking op brandstof. Tabel 3.3. Bestedingen rederijen zeecruise Amsterdam 2008 Post Bestedingen Proviandering en water Brandstof Overige bestedingen (sleepboten, stuwadoren, onderhoud, afval, etc) Totaal C. Havengelden e.d.: circa 2.5 miljoen De totale bestedingen voor havengelden, reserveringsgelden en terminalfees (voor gebruikmaking van de terminal) bedroegen in 2008 circa 2,5 miljoen. D. Totale bestedingen zeecruise Amsterdam: 58,2 miljoen De totale bestedingen van de zeecruisevaart in Amsterdam in 2008 zijn op grond van de bovenstaande ramingen circa 58,2 miljoen. In tabel 3.4. is de opbouw van de bestedingen verduidelijkt. Tabel 3.4. Bestedingen zeecruisevaart Amsterdam 2008 Post Bestedingen Passagiers en bemanningsleden Rederijen Havengelden+terrminalfee Totaal IJmuiden A. Bestedingen passagiers en bemanningsleden: 0,9 miljoen De passagiers van de 3 turn-around schepen in IJmuiden hebben in 2008 circa besteed in het Noordzeekanaalgebied verdeeld naar hotels ( ), vliegtickets c.a. ( ), excursies ( ), vervoer ( ) en overige bestedingen zoals horeca, retail, etc ( ) in Amsterdam e.o. ZKA Consultants & Planners 11

14 De passagiers van de transitschepen in IJmuiden hebben vorig jaar ongeveer 0,6 miljoen uitgegeven. De totale bestedingen van de zeecruise passagiers in het Noordzeekanaalgebied vanuit IJmuiden in 2008 bedroegen daarmee circa De bestedingen van de bemanning bedroegen in 2008 ongeveer De totale bestedingen van passagiers en bemanningsleden van zeecruiseschepen in IJmuiden in 2003 bedragen hiermee ongeveer 1,0 miljoen. In tabel 3.5. is weergegeven hoe deze bestedingen zijn opgebouwd (de bestedingen zijn afgerond op 5.000,--). Tabel 3.5. Bestedingen passagiers en bemanning zeecruise IJmuiden 2008 Post Bestedingen Turn-around passagiers Transit passagiers Bemanningsleden Totaal B. Bestedingen rederijen: 3,3 miljoen De rederijen die de zeecruisevaart in IJmuiden uitvoerden hebben in 2008 ongeveer 3,3 miljoen besteed in verband met de calls in IJmuiden. In tabel 3.6. is weergegeven hoe deze bestedingen zijn opgebouwd (de bestedingen zijn afgerond op 5.000,--). Tabel 3.6. Bestedingen rederijen zeecruise IJmuiden 2008 Post Bestedingen Proviandering en water Brandstof Overige bestedingen (sleepboten, stuwadoren, onderhoud, afval, etc) Totaal C. Havengelden e.d.: circa De totale bestedingen voor havengelden, reserveringen en call-geld (voor gebruikmaking van de terminal) bedroegen in 2008 circa Felison Terminal D. Totale bestedingen zeecruise IJmuiden: 4,4 miljoen De totale bestedingen van de zeecruisevaart in IJmuiden in 2008 zijn te ramen op circa 4,4 miljoen. In tabel 3.7. is de opbouw geresumeerd. ZKA Consultants & Planners 12

15 Tabel 3.7. Bestedingen zeecruisevaart IJmuiden 2008 Post Bestedingen Passagiers en bemanningsleden Rederijen Terminalfee Totaal Huidige economische betekenis riviercruisemarkt (2008) Uitgangspunt voor de raming van de bestedingen van de riviercruisevaart is het aantal schepen, passagiers en bemanningsleden in Amsterdam in Hierbij is uitgegaan van 998 calls met circa passagiers. De totale economische betekenis van de riviercruisevaart in Amsterdam bedroeg in 2008 ongeveer 43,7 miljoen. In tabel 3.8. is weergegeven waaruit deze bestedingen bestaan. Tabel 3.8. Bestedingen riviercruisevaart Amsterdam 2008 Post Bestedingen Passagiers en bemanningsleden Rederijen Havengelden en reserveringsgelden Totaal De bestedingen zijn als volgt opgebouwd: A. Bestedingen passagiers en bemanningsleden: 34,0 miljoen De ruim passagiers 12 van de turn-around calls in Amsterdam hebben in 2008 circa 30,6 miljoen besteed aan hotels, vliegtickets, excursies, horeca, winkelen, etc. De circa passagiers van de transit rivierschepen in Amsterdam hebben vorig jaar ongeveer 2,0 miljoen uitgegeven. De totale bestedingen van riviercruisepassagiers in Amsterdam in 2008 bedroegen daarmee circa 32,7 miljoen. De bestedingen van de bemanning bedroegen in 2008 ruim 1,3 miljoen. De totale bestedingen van passagiers en bemanningsleden van riviercruiseschepen in Amsterdam in 2008 bedragen hiermee samen circa 34,0 miljoen (zie tabel 3.9.). Tabel 3.9. Bestedingen riviercruisevaart Amsterdam 2008 Post Bestedingen Turn-around passagiers Transit passagiers Bemanningsleden Totaal Hierbij zijn in- en ontschepende passagiers twee keer meegeteld, namelijk zowel bij het in- als het ontschepen. Tevens is er bij de berekening van de bestedingen rekening mee gehouden dat de gemiddelde verblijfsduur per schip in Amsterdam bijna 2 dagen (1,6 nachten, gegevens Port of Amsterdam) bedraagt. ZKA Consultants & Planners 13

16 B. Bestedingen rederijen: 9,3 miljoen De riviercruiserederijen hebben in 2008 circa 9,3 miljoen besteed in verband met de calls in Amsterdam. In tabel is weergegeven hoe deze bestedingen zijn opgebouwd (de bestedingen zijn afgerond op 5.000,--). Tabel Bestedingen rederijen riviercruise Amsterdam 2008 Post Bestedingen Proviandering en water Brandstof Overige bestedingen (onderhoud, afval, etc) Totaal B. Havengelden e.d.: 0,5 miljoen De totale bestedingen voor havengelden, binnenwatergeld, reserveringen en dergelijke bedroegen in 2008 circa Riviercruiseschepen in Amsterdam C. Totale bestedingen riviercruise Amsterdam: 43,7 miljoen De totale bestedingen van de riviercruisevaart in Amsterdam in 2008 zijn hiermee te ramen op 43,7 miljoen. In tabel is de opbouw geresumeerd. Tabel Bestedingen riviercruisevaart Amsterdam 2008 Post Bestedingen Passagiers en bemanningsleden Rederijen Havengelden en reserveringsgelden Totaal Huidige economische betekenis ferryvaart (2008) A. Bestedingen passagiers 13 : 20,6 miljoen De minicruise passagiers 14 van de ferries van DFDS Seaways naar Nederland hebben in 2008 ongeveer 5,3 miljoen besteed in Amsterdam e.o. Dit heeft met name betrekking op bestedingen aan musea, horeca en winkelen, maar ook op bestedingen in hotels (circa passagiers van de ferry bezoeken Amsterdam meerdere dagen op een meerdaagse minicruise 15 ) De bestedingen van bemanningsleden van de ferry zijn buiten beschouwing gelaten omdat het grotendeels lokale/regionale bemanning betreft, woonachtig in Noord-Holland. De buitenlandse bemanningsleden zijn niet/nauwelijks in de gelegenheid om aan wal te gaan in IJmuiden. Voor dit onderzoek zijn alleen de bestedingen van zogenaamde minicruise passagiers meegenomen die Amsterdam (e.o.) bezoeken. Bron: DFDS Seaways. ZKA Consultants & Planners 14

17 Daarnaast besteden de ferrypassagiers jaarlijks circa 15,2 miljoen op de winkels aan boord (dit is in het onderzoek meegenomen aangezien de inkopen hiervan merendeels in het Noordzeekanaalgebied plaatsvinden 16 ). De totale inkomsten voor Noord-Holland vanuit de ferry-passagiers komen hiermee uit op ongeveer 20,6 miljoen. B. Bestedingen rederijen: 8,4 miljoen DFDS Seaways heeft in 2008 ongeveer 8,4 miljoen besteed in verband met de ferrydienst IJmuiden-Newcastle (m.n. brandstof, proviand, vliegtickets crew en loodskosten). C. Havenkosten: 2 miljoen De totale bestedingen voor havenkosten bedroegen in 2008 circa 2,0 miljoen 17. Ferryvaart IJmuiden D. Totale bestedingen ferryvaart: circa 31,0 miljoen De totale bestedingen vanuit de ferryvaart IJmuiden in 2008 zijn op basis van bovenstaande posten te ramen op ruim 29,1 miljoen. In tabel is de opbouw geresumeerd. Tabel Bestedingen ferryvaart IJmuiden /Amsterdam e.o Post Bestedingen Passagiers Rederijen Terminalfee Totaal Totale economische effecten cruise- en ferryvaart Op basis van de voorgaande paragrafen zijn de totale bestedingen die gepaard gaan met de cruise en ferryvaart geraamd op circa 137,4 miljoen. In tabel is weergegeven hoe deze bestedingen zijn verdeeld over de zeecruisevaart, riviercruisevaart en ferryvaart en over Amsterdam en IJmuiden. 16 Dit betreft een raming (mede op basis van de exacte gegevens van 2003) omdat DFDS 17 Seaways niet tijdig actuele gegevens kon verstrekken. Ook het havengeld betreft een raming. ZKA Consultants & Planners 15

18 Tabel Bestedingen cruise- en ferryvaart Amsterdam en IJmuiden 2008 Post Amsterdam IJmuiden Totaal Zeecruisevaart Riviercruisevaart Ferryvaart Totaal Analyse ontwikkeling economische betekenis In deze paragraaf is de ontwikkeling van de bestedingen in de cruisemarkt in het afgelopen vijf jaar ( ) geanalyseerd. De totale bestedingen in de cruisemarkt vanuit de havens van Amsterdam en IJmuiden zijn gestegen van ruim 90 miljoen in 2003 tot circa 137 miljoen in Zeecruise De bestedingen voortvloeiend uit de zeecruisevaart in de regio Amsterdam- IJmuiden zijn de afgelopen vijf jaar bijna verdubbeld (van ongeveer 31,9 miljoen in 2003 tot ruim 62,6 miljoen in 2008 (zie tabel 3.14.). Deze verdubbeling betekent een groei van gemiddeld 19% per jaar. Uit het verloop van het aantal passagiers in de afgelopen jaren is de grootste toename in passagiers en ook in bestedingen het topjaar gerealiseerd. Vrijwel alle bestedingen zijn door de sterke toename van passagiers fors gestegen. Tabel Ontwikkeling bestedingen zeecruisevaart Amsterdam en IJmuiden Post Passagiers en bemanning ,7% Rederijen ,4% Havengelden, etc ,5% Totaal ,0% Uit de tabel en figuur kan worden afgelezen dat de bestedingen van de rederijen sterker zijn gestegen dan de bestedingen van de passagiers en de havengelden. Dat komt met name door de gestegen brandstofprijzen voor rederijen Figuur 3.3. Ontwikkeling bestedingen zeecruisevaart Bestedingen in miljoenen euro's Passagiers en bemanning Rederijen Havengelden 18 Het aantal zeecruisepassagiers Amsterdam+ IJmuiden groeide van 2007 tot 2008 alleen al met circa 42%. ZKA Consultants & Planners 16

19 De groei van de bestedingen (+96%) is met name het gevolg van een groot volume-effect. Het aantal passagiers voor de zeecruise is ten opzichte van 2003 sterk gestegen (verdubbeld). Met name het aantal turn-around passagiers is fors toegenomen (+59%). Dat komt enerzijds door de forse stijging tot passagiers per schip en anderzijds door het aantal calls, dat ten opzichte van 2003 ook is gestegen. Dit heeft te maken met het gegeven dat een zeecruise steeds betaalbaarder is geworden, waardoor de cruise is gepopulariseerd (wat de grote volumegroei en de stabilisering van de bestedingen per persoon gedeeltelijk verklaart). Deze populariteit heeft onder andere te maken met de het voor vele consumenten aantrekkelijke all-inclusive concept. Een andere verklaring is dat de zeecruiserederijen met het continue scheppen van nieuw aanbod (door de bouw van nieuwe, steeds grotere en luxere schepen) aan de sterk toenemende vraag in Europa kunnen blijven voldoen en dat er een steeds sterkere marketing en promotie ook op de Europese source market plaatsvindt Riviercruise De bestedingen van de riviercruisevaart in Amsterdam zijn tussen 2003 en 2008 fors gestegen: van 25,8 miljoen tot 43,7 miljoen, een stijging van ruim 69% (dat komt neer op een gemiddelde jaarlijkse groei van 11,0%). Tabel Ontwikkeling bestedingen riviercruisevaart Amsterdam Post Passagiers en bemanning ,4% Rederijen ,5% Havengelden, etc % Totaal ,3% Zoals uit bovenstaande tabel en figuur 3.4 kan worden afgelezen, zijn zowel de bestedingen van passagiers en bemanning als de bestedingen van de rederijen en de opbrengsten aan havengelden, etc. fors gestegen. Figuur 3.4. Ontwikkeling bestedingen riviercruisevaart Amsterdam Bestedingen in mln. euro's Passagiers en bemanning Rederijen Havengelden ZKA Consultants & Planners 17

20 De gestegen passagiersbestedingen weerspiegelen met name een volume-effect als gevolg van een veel hoger aantal calls en meer passagiers maar ook een bestedingseffect door een iets hoger bestedingsbedrag per passagier. Ook de gestegen bestedingen van de rederijen weerspiegelen zowel een volume-effect als een prijseffect (o.a. kostenstijgingen van brandstof). Cruiseterminals IJmuiden (Felison Terminal) en Amsterdam (PTA) IJmuiden Amsterdam 3.7. Additionele/spin-off effecten De cruise- en ferrymarkt kent niet louter economische effecten. Er zijn ook additionele (spin-off) effecten die niet of nauwelijks gekwantificeerd kunnen worden, maar die wel van groot belang (kunnen) zijn voor de stad en regio. Onderstaand is ingegaan op enkele additionele effecten: Cruisepassagiers zijn grotendeels internationale gasten, waarvan een aanzienlijk deel ook intercontinentaal. Daarnaast zijn de bestedingen per persoon per dag van cruisepassagiers relatief hoog in vergelijking met andere (internationale) toeristen in Amsterdam 19 ; Hierdoor levert de cruisemarkt een belangrijke bijdrage aan de algemene kwaliteits- en imagoverbetering van Amsterdam; Op basis van onderzoek onder Amerikaanse cruisepassagiers 20 (die een groot deel van de cruisepassagiers in Amsterdam uitmaken) blijkt dat bijna 40% van de cruisepassagiers een bestemming nogmaals tijdens een andere vakantie bezoekt als deze eerst met een cruise is aangedaan. Circa 80% gebruikt de cruise om ideeën op te doen voor interessante bestemmingen voor een volgende vakantie (zonder cruise). Hiermee is de cruisemarkt een belangrijke bron voor potentieel herhalingsbezoek; De bestedingen van cruisepassagiers en rederijen hebben een grote reikwijdte en komen onder meer terecht bij hotels, horeca, winkels, musea, bezienswaardigheden, (openbaar) vervoer, etc. Hiermee levert de cruisemarkt een belangrijke bijdrage aan de handhaving en versterking van het draagvlak voor veel diensten en voorzieningen in de hele stad/regio; De aanwezigheid van grote aantallen cruiseschepen geeft de stad en de regio een sterk internationale dynamiek; Imagoverbetering van de haven van Amsterdam (cruisetoerisme brengt de haven dicht bij de mensen en de stad) Passagiers van cruiseschepen geven blijkens onderzoek van ATCB circa 25% meer uit per persoon per dag aan horeca, lokaal vervoer, entree voor musea en winkelen etc. dan de gemiddelde dagtoerist. Voor passagiers van turn-around schepen met name degenen die meerdere dagen in Amsterdam verblijven zijn de bestedingen per persoon per dag nog veel hoger. CLIA Cruise Market Overview 2008, Cruise Lines International Association. ZKA Consultants & Planners 18

21 4. RAMING WERKGELEGENHEID 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de werkgelegenheid in de cruisemarkt berekend. Om de werkgelegenheid in de cruisemarkt in het Noordzeekanaalgebied te berekenen wordt gebruik gemaakt van het ZKA Impactmodel. De methodiek daarvan wordt eerst duidelijk gemaakt (4.2.). Vervolgens wordt de totale werkgelegenheid berekend, gesplitst naar zeecruise, riviercruise en ferrymarkt en toeristische en maritieme werkgelegenheid (4.3.). Tot slot wordt ingegaan op de indicatieve verdeling van hooggeschoolde en laaggeschoolde werkgelegenheid (4.4.) Methodiek De economische betekenis van de cruisemarkt in het Noordzeekanaalgebied uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid is geraamd door middel van toepassing van de methodiek zoals die gehanteerd wordt in het ZKA Impactmodel, welke hieronder schematisch is weergegeven. Het model wordt al meerdere jaren succesvol gebruikt voor dergelijke berekeningen, onder andere voor eerdere studies voor de gemeente Amsterdam. De parameters van het model worden jaarlijks geactualiseerd. Schema 1 Methodiek raming economische betekenis toerisme Input: overnachtingen en bezoekersaantallen /hoeveelheden x Bestedingen per persoon per categorie (naar sectoren) Output: bestedingen (totaal en naar sectoren) -/- BTW/accijns desbetreffende sector -/- Inkooppercentage desbetreffende sector Finale omzet per sector x Arbeidscoëfficiënten per sector Output: Werkgelegenheid in fte s (direct naar sectoren en indirect via multiplier) Om de werkgelegenheidseffecten te kunnen ramen wordt gebruik gemaakt van de bestedingen Deze bestedingen zijn verdeeld over de volgende uitgavencategorieën: Logies; Horeca; (Detail)handel; Entree en dienstverlening (entreegelden, havendienstverlening etc.); Vervoer. In de bijlage is vermeld hoe de verschillende bestedingen (zowel toeristische als maritieme bestedingen) aan de genoemde categorieën zijn toegerekend. Werkgelegenheid De werkgelegenheid (per sector) kan worden berekend nadat de bestedingen per sector bekend zijn. ZKA Consultants & Planners 19

22 Hiertoe dienen de totale bestedingen (per sector) te worden gecorrigeerd voor een tweetal effecten: BTW. De bestedingen zijn inclusief BTW. Aangezien de BTW geen directe invloed heeft op de werkgelegenheid in de sector, dient hiervoor een correctie plaats te vinden; Inkoopcomponent. Het aandeel inkoop van de sector levert immers geen werkgelegenheid in de desbetreffende sector op maar genereert voornamelijk werkgelegenheid bij de toeleveranciers. De omzet en werkgelegenheid behorende bij de inkoop wordt weergegeven onder de sector overig. Over havengelden, reserveringsgelden, terminalfees en bunkergeld is geen BTW in minder gebracht en is de omzet gelijk aan de finale omzet, Na deze correcties resulteert de finale omzet uit de toeristische bestedingen. De directe werkgelegenheid per sector wordt berekend door de finale omzet te vermenigvuldigen met de bijbehorende arbeidscoëfficiënt (weergegeven in termen van aantal mensjaren (FTE) werk per 1 miljoen finale omzet Deze finale omzet (de toegevoegde waarde) bedraagt in totaal 124,1 miljoen, waarvan 57,7 miljoen voor de zeecruise, 38,2 miljoen voor de riviercruise en 28,1 miljoen voor de ferrymarkt. Na het vaststellen van de directe werkgelegenheid, kan de indirecte werkgelegenheid worden bepaald. Deze is m.n. het gevolg van toeleveranties (inkopen, dienstverleners en dergelijke) die nodig zijn om de afzet in de diverse sectoren te kunnen realiseren. De indirecte werkgelegenheid is met behulp van een multiplier bepaald. Deze multiplier bedraagt 1,37. Met andere woorden, 1 FTE directe werkgelegenheid genereert 0,37 FTE indirecte werkgelegenheid. Vervolgens staat 1 FTE werkgelegenheid door parttime en seizoenswerk (met name in de horeca) gelijk aan 1,3-1.5 banen Totale werkgelegenheid Werkgelegenheid per categorie In de onderstaande tabel (4.1.) zijn de uitkomsten van bovenstaand model opgenomen, met daarin de directe en de indirecte werkgelegenheid per categorie voor de zeecruisevaart. De zeecruisevaart genereert circa 612 FTE ofwel 800 tot 925 banen in het Noordzeekanaalgebied. Tabel 4.1. Directe en indirecte werkgelegenheid zeecruise (in FTE) Categorie Direct Indirect Totaal Zeecruisevaart Amsterdam Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Subtotaal zeecruisevaart Amsterdam Zeecruisevaart IJmuiden Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Subtotaal zeecruisevaart IJmuiden Zeecruisevaart Noordzeekanaalgebied Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Totaal zeecruisevaart Noordzeekanaalgebied ZKA Consultants & Planners 20

23 Op dezelfde wijze tonen de volgende tabellen de werkgelegenheid voor de riviercruisevaart Amsterdam en de ferrymarkt (IJmuiden). Tabel 4.2. Directe en indirecte werkgelegenheid riviercruise (in FTE) Categorie Direct Indirect Totaal Riviercruisevaart Amsterdam Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Totaal riviercruisevaart De riviercruisevaart genereert circa 455 FTE. Door seizoens- en parttimewerk komt dat neer op 590 tot 680 banen. De ferrymarkt genereert circa 368 FTE werkgelegenheid (met name in de detailhandel door de aankopen op het schip). Door seizoens- en parttimewerk komt dat neer op banen. Tabel 4.3. Directe en indirecte werkgelegenheid ferrymarkt (in FTE) Categorie Direct Indirect Totaal Ferrymarkt Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Totaal ferrymarkt Totale werkgelegenheid In totaal wordt FTE als werkgelegenheid geraamd op basis van de bestedingen in de cruisevaart vanuit de havens van Amsterdam en IJmuiden. Door seizoens- en parttimewerk komt dat neer op banen. De verdeling per categorie is zichtbaar in tabel 4.4. Tabel 4.4. Totale werkgelegenheid per categorie (in FTE) Categorie Aantal FTE Logies 103 Horeca 122 (Detail)handel 211 Entree/dienstverlening 197 Vervoer 206 Overig 208 Totaal directe werkgelegenheid Indirecte werkgelegenheid 388 Totaal Toeristische en maritieme werkgelegenheid De werkgelegenheid kan verdeeld worden als toeristische en maritieme werkgelegenheid. Tot toeristische werkgelegenheid wordt gerekend: werkgelegenheid die voortvloeit uit bestedingen door toeristen in hotels, horeca, detailhandel, excursies, vervoerskosten en toegang tot musea, attracties, etc. Ook de bestedingen van de bemanning worden als toeristisch gezien. Maritieme werkgelegenheid ontstaat als gevolg van bestedingen van rederijen aan proviand, water, brandstof, loodsen, stuwadoren, roeiers, havengeld, etc. ZKA Consultants & Planners 21

24 Het grootste gedeelte van de werkgelegenheid bestaat uit toeristische werkgelegenheid door het sterk arbeidsintensieve karakter van hotels, horea, detailhandel etc. Bijna FTE ofwel banen wordt als toeristische werkgelegenheid gerealiseerd, terwijl circa 445 FTE ofwel 570 tot 670 banen als maritieme werkgelegenheid worden gezien. Tabel 4.5. Werkgelegenheid cruisevaart (toeristisch en maritiem) in FTE Categorie Direct Indirect Totaal Toeristische werkgelegenheid Maritieme werkgelegenheid Totaal Werkgelegenheid naar opleidingsniveau Op basis van de verdelingen naar categorieën kan ook een verdeling worden geraamd van de werkgelegenheid naar laag-, middelbaar- en hoger geschoold personeel. De verdeling per categorie naar type opleiding is afkomstig van het CBS. De indirecte werkgelegenheid is niet in te delen naar opleidingsniveau vanwege de grote diversiteit in branches hierin. Tabel 4.6. Niveau werkgelegenheid cruisevaart per categorie (in FTE) Categorie Laag Middelbaar Hoog Totaal Logies Horeca (Detail)handel Entree/dienstverlening Vervoer Overig Totaal directe werkgelegenheid Indirecte werkgelegenheid 388 Totaal In totaal is circa 38% van de banen (FTE) bezet door lager geschoold personeel; 46% door middelbaar opgeleid personeel en 16% door hoger geschoold personeel. ZKA Consultants & Planners 22

25 5. MARKTONTWIKKELINGEN EN POTENTIËLE BETEKENIS 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk is ingegaan op de marktontwikkelingen in de cruisemarkt en de potentiële economische betekenis voor de komende vijf jaar. Hierbij zijn eerst de ontwikkelingen in de markt geschetst die van invloed zijn voor de positie van de regio Amsterdam en IJmuiden op de zeecruisemarkt (5.2.) respectievelijk de riviercruisemarkt (5.3.). Vervolgens zijn hieruit groeivoeten gedestilleerd op basis waarvan de potentiële economische betekenis in de komende jaren is geraamd (5.4.) Verwachte ontwikkelingen zeecruisemarkt tot 2015 Inleiding De groeipotenties van Amsterdam en IJmuiden als zeecruisehavens worden met name bepaald door vraag en aanbod. Vraag Algemene groeiverwachting van de zeecruisemarkt in Noord-Europa (die mede afhankelijk is van algemene toeristische en economische ontwikkelingen, ook in Nederland); De positie van Amsterdam/IJmuiden hierbinnen. Deze wordt beïnvloed door: - De ligging en routepatronen in het Noord-Europese vaargebied, inclusief nieuwe routes; - De sterktes van Amsterdam /IJmuiden voor de verschillende doelgroepen; - De kosten in Amsterdam/IJmuiden en de snelheid van afhandeling en de beschikbare faciliteiten (capaciteit en kwaliteit) die m.n. bij kortere cruises en riviercruises van groot belang is. Algemene groeiverwachtingen De algemene groeiverwachting voor de zeecruisemarkt in het Europese vaargebied komt, op basis van verwachtingen van GP Wild voor de periode vanaf 2009 tot 2014 uit op gemiddeld circa 4,8% per jaar. Dit betreft het aantal passagiers (de vraag); de groei van het aantal schepen (aanbod) ligt lager gezien de steeds groter wordende passagiersschepen (zie hiervoor ook de analyse van het aanbod verderop) 21. De algemene groeiverwachtingen worden momenteel sterk beïnvloed door de recente economische ontwikkelingen in de wereldeconomie en met name in Nederland. De economische crisis heeft o.a. invloed op de vraag naar vakanties en doet naar verwachting de relatief sterke inkomensgroei van de afgelopen jaren weer afvlakken waardoor gezinnen minder ruim te besteden hebben. Ook werkloosheid en het gedaalde consumentenvertrouwen beïnvloeden vakantieparticipatie en uitgaven aan vakanties sterk. Cruciale vraag is wanneer de economie weer aantrekt. Bij een groeiende economie zal ook de vraag naar cruisevakanties steeds verder groeien. Door economen wordt op zijn vroegst in de tweede helft van 2010 de eerste economische groei verwacht. 21 Bron: GP Wild, International Cruise Market Monitor, Quarterly Comments, 4e kwartaal ZKA Consultants & Planners 23

26 Positie Amsterdam/IJmuiden Van invloed op de positie van Amsterdam/IJmuiden binnen het Noord-Europese vaargebied zijn: De ligging in routepatronen in dit vaargebied. In de afgelopen 10 jaar zijn hier verschuivingen waar te nemen, waarbij het meest opvallend de recente ontwikkeling van de Atlantische route van Zuid-Europa over de Atlantische Oceaan. Amsterdam en IJmuiden liggen gunstig als cruisehaven op deze route. Daarnaast zijn er potenties voor korte, relatief goedkope cruises van 3-4 dagen van bijvoorbeeld Londen-Antwerpen-IJmuiden /Amsterdam, bijvoorbeeld door Fred Olsen Cruiselines; De capaciteit van de Passenger Terminal in Amsterdam en de Felison Terminal in IJmuiden. Omdat ondanks een beperkte seizoensverlenging de concentratie van de meeste calls in mei en juni liggen blijft het van belang geen nee te moeten verkopen aan zeecruiserederijen. Het schema van De PTA voor 2009 toont aan dat de terminal relatief vaak door een beperkt aantal schepen wordt bezocht, behorende bij een beperkt aantal maatschappijen. Als één of meerdere keren niet wordt voldaan aan de vraag van deze cruiserederijen, bestaat het gevaar dat de maatschappij het gehele seizoen Amsterdam in het geheel niet in het vaarschema opneemt, wat een sterke beperking in het aantal passagiers tot gevolg kan hebben. Om in de neergaande economie aan de aanwezige vraag te kunnen blijven voldoen moet de capaciteit van de PTA daarom op peil blijven en bij verdere groei meer capaciteit creëren; Buitenlandse concurrentie van Groot-Brittannië en Duitsland. Een versterkte positie van havensteden in deze landen en een grote en groeiende thuismarkt met havens als Southampton en Dover (UK) en Hamburg, Kiel en Bremerhaven (Duitsland) blijft een belangrijk onderdeel van de concurrentie; Beperkte concurrentie van Rotterdam als cruisehaven. In 2009 zullen naar verwachting 18 cruiseschepen Rotterdam aandoen ten opzichte van 10 schepen in Rotterdam ligt echter iets verder weg van de Noordzee en kent relatief hoge loodstarieven, maar voert wel een relatief actief beleid ten aanzien van cruiseschepen. In Scheveningen wordt een nieuwe zeecruisehaven overwogen, maar de realisatie hiervan vindt de eerste vijf jaar naar verwachting niet plaats; De sterktes van Amsterdam als destinatie voor de verschillende doelgroepen /herkomstgebieden; Amsterdam is en blijft een zeer belangrijke destinatie binnen de Noord-Europese vaarroutes. Ook voor toeristen die niet per cruise komen blijft Amsterdam een belangrijke destinatie. Zo nam het aantal verblijfsbezoekers toe van circa 3,9 miljoen bezoekers in 2003 tot circa 4,9 miljoen bezoekers in Aankomst passagiers en afhandeling bagage PTA 22 Bron: Bezoekersonderzoek Amsterdam, Gemeente Amsterdam, ZKA Consultants & Planners 24