Een beschrijvend onderzoek naar de ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte van starters van Ondernemershuis II 2009

Transcriptie

1 Een beschrijvend onderzoek naar de ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte van starters van Ondernemershuis II 2009 Hoe gaat het met de starters van Ondernemershuis II uit de periode en wat hebben zij nodig?

2 Een beschrijvend onderzoek naar de ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte van starters van Ondernemershuis II 2009 Hoe gaat het met de starters van Ondernemershuis II uit de periode en wat hebben zij nodig? Amsterdam, 12 augustus 2009 Dit rapport is geschreven in opdracht van stadsdeel Zuidoost, Gemeente Amsterdam Colofon Radar Natalia Blok en Hester van Zwet Veemarkt DB AMSTERDAM Telefoon Faxnummer

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Samenvatting 4 3 Onderzoeksopzet 7 4 Status ondernemingen 2007, 2008 en Lopende bedrijven Inleiding Lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost Lopende bedrijven buiten Zuidoost 24 6 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 30 Bijlage 1 Vragenlijst enquête 32 Bijlage 2 Grafieken bij analyse respondentengroepen 2008 en Bijlage 3 Reacties ondernemers op tevredenheid augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

4 1 Inleiding Visie van het stadsdeel Amsterdam Zuidoost Aan het stimuleren van (startende) ondernemers en ondernemerschap hecht het stadsdeel Amsterdam Zuidoost veel belang. De visie van het stadsdeel is dat het lokaal ondernemerschap essentieel is voor de versterking van de economische structuur en het vitaliseren van de economische en sociale potentie van Amsterdam Zuidoost. Ondernemerschap zorgt voor werkgelegenheid en bedrijvigheid en zorgt bovendien voor een meer aantrekkelijk en meer leefbaar stadsdeel. In het bestuursakkoord Investeren in kansen ( ) heeft het stadsdeel vastgelegd hoe zij ondernemerschap wil stimuleren. Het Ondernemershuis speelt in dit beleid een belangrijk rol. Het project Ondernemershuis II heeft aan diverse (startende) ondernemers ondersteuning geboden in de periode van 2004 tot De ondernemers die in die periode een onderneming gestart zijn, worden sinds 2007 middels evaluatieonderzoeken jaarlijks bevraagd naar hun ontwikkeling als ondernemer en naar hun ondersteuningsbehoefte. Er zijn reeds twee onderzoeken uitgevoerd. Door deze onderzoeken heeft het stadsdeel Amsterdam Zuidoost jaarlijks inzicht verkregen in waardevolle informatie: de ervaringen en behoeftes van deze (startende) ondernemers. Bovendien hebben de evaluatierapporten het stadsdeel richting gegeven in het formuleren van beleid. Extra aanleiding voor het onderzoek Ook dit jaar is het stadsdeel Amsterdam Zuidoost erg geïnteresseerd in hoe het de starters van het Ondernemershuis II vergaat en of ze nog behoefte hebben aan verdere ondersteuning. Het geeft inzicht in het ondernemersklimaat in Zuidoost. Dit is dan ook de aanleiding voor het derde onderzoek. Anders dan in voorgaande jaren vormt nu ook de kredietcrisis een extra argument voor het stadsdeel om de evaluatie opnieuw uit te voeren. Zij wil weten of de economische crisis de ondernemers raakt en welke ondersteuning de ondernemers hierdoor behoeven. De uitkomsten van dit onderzoek staan in dit rapport beschreven. Uitvoerder van het onderzoek Het stadsdeel Zuidoost heeft RadarAdvies gevraagd het onderzoek uit te voeren. Natalia Blok en Hester van Zwet hebben het onderzoek uitgevoerd. Radar heeft het evaluatieonderzoek van vorige jaren ook uitgevoerd. Leeswijzer De rapportage is als volgt opgebouwd. Na een samenvatting in hoofdstuk 2 van de rapportage en de uitleg van de onderzoeksopzet in hoofdstuk 3, wordt in hoofdstuk 4 een kort overzicht gegeven van de status van de startende ondernemers van 2007, 2008 en Hoofdstuk 5 gaat in op de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost. Eerst wordt de karakteristiek van het totaal aantal ondernemers met lopende 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

5 bedrijven beschreven ten opzichte van de metingen van vorig jaar. Bovendien wordt er in de paragrafen beschreven wat de ondervraagde gestopte ondernemers in het onderzoek hebben aangegeven. Kenmerken van de bedrijven, de ontwikkeling van de ondernemers, toekomstplannen, werkgelegenheid, invloed van de economische crisis en de ondersteuningsbehoefte komen aan bod. In hoofdstuk vijf wordt tevens ingegaan op de ondernemers die buiten stadsdeel Amsterdam Zuidoost gevestigd zijn. Met name de reden waarom zij buiten het stadsdeel gevestigd zijn, is interessant. In hoofdstuk 6 wordt op hoofdlijnen een conclusie getrokken en wordt het hoofdstuk afgesloten met aanbevelingen voor het stadsdeel Amsterdam Zuidoost. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

6 2 Samenvatting Response 2007 / 2008 / 2009 Volgens de gegevens van Ondernemershuis II zijn 135 personen gedurende de looptijd van Ondernemershuis II gestart met hun bedrijf. Deze personen zijn in drie achtereenvolgende jaren benaderd. Zij vormen de onderzoekpopulatie. In de meting van 2007 zijn 91 personen bereikt. In de meting van en in de meting van personen. Status ondernemers 2007 / 2008 / 2009 In 2007 was 90,1% in bedrijf. In 2008 was 82,4% in bedrijf en in 2009 is 74,6% (50) in bedrijf. Van de 50 ondernemers met een lopend bedrijf zijn er 34 in Amsterdam Zuidoost gevestigd en 16 buiten Amsterdam Zuidoost. Van deze laatste zestien hebben elf ondernemers hun bedrijf in een ander stadsdeel dan Amsterdam Zuidoost en vijf ondernemers hebben hun onderneming buiten Amsterdam. Status ondernemers Ondernemershuis II in juli 2007, 2008 en 2009: Status Lopend bedrijf 90,2 (82) 82,4 % (70) 74,6 % (50) Geen bedrijf meer 0 12,9 % (11) 20,9 % (14) Nooit bedrijf gestart 7,8 % (7) 4,7 % (4) 4,5 % (3) Al gestart vóór Ondernemershuis II 2,2 % (2) 0 0 Totaal gesproken respondenten 100% (91) 100% (85) 100% (67) 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

7 Ontwikkeling van lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost 1 Grootste sectoren 2008 / 2009 De top vier van meest vertegenwoordigde sectoren is gedurende twee jaar gelijk gebleven. In 2009 heeft er een verschuiving plaatsgevonden: detailhandel non-food is nu het meest vertegenwoordigd Facilitaire dienstverlening Detailhandel non-food 2 Detailhandel non-food 3 Persoonlijke dienstverlening 4 Cultuur, recreatie Facilitaire dienstverlening Cultuur, recreatie en Groothandel Financiële situatie 2008 / 2009 In 2008 is voor 64% van de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost het bedrijf hun enige bron van inkomsten. In 2009 is van 21 van de 34 (62%) ondervraagden met een lopende onderneming in Amsterdam Zuidoost de onderneming de enige bron van inkomsten. In 2008 had 42 % van de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost winst. In 2009 is dit 53%. Toekomstplannen 2008 / 2009 Naamsbekendheid en de klantenkring vergroten is de grootste prioriteit van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost. Ten opzichte van 2008 is dit aandachtspunt in sterkte toegenomen Gewoon zo doorgaan Naamsbekendheid en klantenkring vergroten 2 3 Naamsbekendheid en klantenkring vergroten Extra financiering vinden Gewoon zo doorgaan en Aanbod verbreden 1 In 2007 is er geen onderscheid gemaakt naar vestigingslocatie, dus een vergelijking van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost t.o.v en 2009 is niet mogelijk. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

8 Werkgelegenheid 2008 / 2009 Zes van de 34 (17,6 %) ondernemers hebben in 2009 medewerkers in dienst. Dit is een daling van 4,4 % in ten opzichte van In 2008 boden acht ondernemers aan 34 mensen een vast dienstverband. Drie andere ondernemers werkten met een freelancerpool variërend in grootte tussen de 15 en de 25. In 2009 wordt er aan 22 werknemers een vast dienstverband geboden. Het totale aantal arbeidsplaatsen (fte) dat door de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost wordt gecreëerd is dus 56 (incl. de 34 ondernemers) in 2009 t.o.v. 84 (incl. de 50 ondernemers) in In 2008 zijn er ook freelancers door de ondernemers aan het werk, in 2009 niet meer. Kredietcrisis: invloed op lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost? Negentien van de vierendertig ondervraagde ondernemers met een onderneming in Amsterdam Zuidoost geeft aan negatieve consequenties van de kredietcrisis op hun onderneming gevoeld te hebben. Ondervraagde ondernemers in Amsterdam Zuidoost geven aan de crisis te merken door een vermindering van klanten. Ook zien de ondernemers een afname in verkoop van producten en diensten. Ondersteuningsbehoefte van lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost Onder de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost bestaat nog steeds behoefte aan ondersteuning (67,5%). De meeste behoefte is er aan cursussen, kredietverstrekking en individuele coaching/ begeleiding. Lopende bedrijven buiten Zuidoost In 2008 had 23,5% (20) van de geïnterviewden een lopend bedrijf buiten Zuidoost. In 2009 is dat 32% (16). De helft van de ondernemers die buiten Zuidoost gevestigd zijn, zijn dat omdat zij een bedrijf aan huis hebben en niet (meer) in Zuidoost wonen. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

9 3 Onderzoeksopzet Doelstelling De doelstelling van het onderzoek is dit jaar drieledig: 1. Beschrijven hoe de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II zich hebben ontwikkeld. 2. Inventariseren wat de ondersteuningsbehoefte van de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II is. 3. Inventariseren wat de invloed van de kredietcrisis op de ondernemers is (geweest). Vraagstelling De drieledige doelstelling van het onderzoek levert een drieledige vraagstelling op: 1. Hoe hebben de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II zich ontwikkeld? 2. Wat is de ondersteuningsbehoefte van de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II? 3. Welke invloed heeft de kredietcrisis gehad op de startende ondernemers? Onderzoeksmethode Voor dit onderzoek is, net als in de vorige jaren, gekozen voor de telefonische enquête als onderzoeksmethode, omdat dit de meeste response oplevert. Er zijn zowel open als gesloten vragen gesteld. De open vragen zijn met name van belang voor de beschrijving van de ontwikkeling van de veronderstelde starters en hun toelichting op hun ondersteuningsbehoefte. De vragenlijst die gebruikt is ten behoeve van de telefonische enquête is bijgevoegd als bijlage 1. Bronnen Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van het CVS (CliëntVolgSysteem) dat het Ondernemershuis II voor deze meting en die van 2008 en 2007 ter beschikking heeft gesteld aan het stadsdeel. Uit dit systeem kwam naar voren dat 135 mensen met ondersteuning van het Ondernemershuis II gestart zijn. Dit bestand is voor het onderzoek van dit jaar niet veranderd of aangepast. Response In het onderzoek van 2008 is gevraagd naar bedrijfsnamen en websites om een extra mogelijkheid te creëren voor het bereiken van de ondernemers. In de meting van dit jaar zijn daardoor twee mensen meer bereikt. Van de 135 mensen die volgens de gegevens van Ondernemershuis II zijn gestart, zijn 67 personen geïnterviewd (in 2007 waren dit 91 personen en in personen). De overige 68 respondenten hebben wij niet kunnen bereiken na drie keer en soms vier keer bellen. Daarnaast waren er veel nummers niet in gebruik, waren respondenten met vakantie 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

10 of niet bereid om mee te werken aan het onderzoek. In 2008 waren 15 nummers niet meer in gebruik; 2 mensen met vakantie en 33 mensen waren na drie keer bellen niet te bereiken. Verklaring non-response Drie keer gebeld zonder contact 34 Nummer niet meer bekend 26 Met vakantie 3 Niet bereid tot interview 5 Totaal non-response 68 Aantal De bevindingen van dit onderzoek zijn gebaseerd op de 67 personen die geïnterviewd zijn. Omdat er in tegenstelling tot vorig jaar minder respondenten hebben meegedaan en we de uitkomsten van dit jaar tegen de uitkomsten van vorig jaar willen leggen, dienen de respondentengroepen op specifieke kenmerken overeen te komen. We hebben daarom hiervoor een extra analyse uitgevoerd. Uit de analyse is gekomen dat beide groepen zeer overeenkomen op de kenmerken geboorteland, sekse, opleidingsniveau, klant bij Ondernemershuis III en startjaar van de onderneming. De grafische verdelingen zijn in bijlage 2 weergegeven. Er zijn slechts een paar kleine verschillen aan te wijzen; deze staan echter niet in de weg een betrouwbare vergelijking te maken. De groepen zijn te vergelijken met elkaar, mede doordat er veel respondenten zijn geïnterviewd die vorig jaar ook aan het onderzoek hebben meegedaan. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

11 4 Status ondernemingen 2007, 2008 en 2009 In onderstaand overzicht is inzichtelijk gemaakt hoe de ondernemingen zich ontwikkeld hebben in de afgelopen drie jaar. Status Lopend bedrijf 90 % (82) 82,4 % (70) 74,6 % (50) Geen bedrijf meer - 12,9 % (11) 20,9 % (14) Nooit bedrijf gestart 7,8 % (7) 4,7 % (4) 4,5 % (3) Al gestart vóór Ondernemershuis II 2,2 % (2) - - Totale response 91 (100 %) 85 (100 %) 67 (100 %) Met de jaren wordt het aantal lopende bedrijven minder en neemt het aantal gestopte bedrijven toe. In drie jaar tijd neemt het aantal lopende bedrijven af met 15,4 % en het aantal gestopte bedrijven toe met 17,6 %. In het volgende hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de verscheidene kenmerken van de lopende ondernemingen en ondernemers met een lopend bedrijf. Ook wordt er aandacht besteed aan de ondernemingen die buiten Amsterdam Zuidoost gevestigd zijn. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

12 5 Lopende bedrijven 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ondernemingen welke in 2009 nog in bedrijf zijn: in Amsterdam Zuidoost of buiten Amsterdam Zuidoost. In paragraaf 2 wordt aandacht besteed aan de ondernemers in Amsterdam Zuidoost. Omdat in 2007 niet gevraagd is naar vestigingslocatie, kan hierop geen vergelijking worden getrokken ten opzichte van 2008 en In elke subparagraaf worden tevens kort de uitkomsten van de ondervraagde gestopte ondernemers in Amsterdam Zuidoost weergegeven. In paragraaf 3 worden vervolgens de ondernemers behandeld die niet in stadsdeel Amsterdam Zuidoost actief zijn. Relevant is te weten welke redenen ondernemers hebben om zich buiten Amsterdam Zuidoost te vestigen. In onderstaand overzicht staat per jaar de verdeling van de lopende ondernemingen naar vestigingslocatie genoteerd: Vestigingslocatie Lopend bedrijf in Zuidoost 59 % (50) 50,7 % (34) Lopend bedrijf buiten Zuidoost, in A dam 90 % 2 (82) 14 % (12) 16,4 % (11) Lopend bedrijf buiten A dam 9,4 % (8) 7,5 % (5) Overig 3 10 % 17,6 % (15) 26,2 % (17) Totale response 91 (100 %) 85 (100 %) 67 (100 %) 2 Voor 2007 is onbekend wat de verdeling naar vestigingslocatie is. 3 Onder Overig worden de nooit gestarte of inmiddels gestopte ondernemers verstaan. In dit overzicht gaat het erom de verdeling naar vestigingslocatie te duiden. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

13 5.2 Lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost Kenmerken ondernemers Vierendertig van de vijftig ondernemers met een lopend bedrijf zijn gevestigd in Amsterdam Zuidoost. Het gaat om achttien mannelijke en Lopende bedrijven in ZO Suriname % (16) zestien vrouwelijke ondernemers. De overgrote meerderheid (16 van de 34) komt uit Suriname, gevolgd door autochtone Nederlanders (7) en mensen uit Nigeria of Ghana (5). Nederland 21 % (7) Afrika 15 % (5) Nederlandse Antillen 3 % (1) In 2009 hebben negentien van de vierendertig respondenten een opleiding genoten op hbo-niveau of hoger; acht mensen op mbo/mavo/mulo-niveau en vier mensen hebben een niveau dat gelijk of lager is dan een lbo-niveau 4. Overig 14 % (9) Totaal 100 % (34) Gestopte ondernemers Net als in 2008 is het aantal gestopte vrouwelijke ondernemers hoger dan het aantal mannelijke: zeven vrouwen ten opzichte van vijf mannen. In 2008 was de verdeling naar geboorteland/-continent redelijk gelijk. Vijf van de twaalf gestopte ondernemers hebben een opleiding genoten op hboniveau; één persoon op havo/vwo niveau; drie mensen op mbo/mavo/mulo-niveau en drie mensen hebben een niveau dat gelijk of lager is dan een lbo-niveau. In vergelijking tot de verdeling naar opleidingsniveau van de totale response is opvallend dat lbo of lager-geschoolden oververtegenwoordigd zijn in de groep gestopte ondernemers. Gestopte ondernemers 2009 Totale response Hbo 41,7 % 35,8 % Havo/vwo 8,3 % 4,5 % Mbo/mavo/mulo 25 % 31,3 % Lbo of lager 25 % 13,5 % Overig - 14,9 % 4 Van drie personen is het onbekend wat hun opleidingsniveau is. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

14 Verdeling naar geboorteland Aantal % Verdeling naar geboorteland 2009 Aantal % Europa 3 27,3 Europa 1 8,3 Afrika 2 18,2 Afrika 3 25,0 Nederland 2 18,2 Nederland 3 25,0 Nederlandse Antillen 3 27,3 Nederlandse Antillen 4 33,3 Suriname 1 9,0 Suriname 1 8,3 Totaal ,0 Totaal , Kenmerken en ontwikkeling bedrijven Zestien van de vierendertig lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost bestaan al langer dan 4 jaar; zeventien bedrijven bestaan 2 tot 3 jaar. In 2009 vallen de meeste ondernemingen, net zoals in 2008, onder de sectoren detailhandel non-food en facilitaire dienstverlening. In 2008 vormden zij samen 50% van het totaal aantal lopende bedrijven in Zuidoost; dit jaar 45%. Het aandeel van de detailhandel nonfood is gedaald met 1,5% en het aandeel van de facilitaire dienstverlening met 4,5%. Ook het aandeel van de sector persoonlijke dienstverlening is gedaald met 3,7%. Het aandeel van de sector detailhandel food is daarentegen juist gestegen met 4%. Het aandeel van de sectoren cultuur en recreatie en bouwnijverheid blijft ongeveer gelijk. 5 De afgebeelde verdelingen geven informatie over de stand van zaken in 2008 en Het kan om dezelfde personen gaan, een optelling van de aantallen uit 2008 en 2009 is daarom niet gerechtvaardigd. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

15 De onderstaande tabel toont de percentages per sector per jaar. Sector 2008 % 2009 % Gezondheid, welzijn 3 5,7 2 5,9 Detailhandel non-food 13 25,0 8 23,5 Detailhandel food 1 1,9 2 5,9 Bouwnijverheid 5 9,6 4 11,8 Cultuur, recreatie 5 9,6 4 11,8 Groothandel 2 3,8 2 5,9 Zakelijke dienstverlening 2 3,8 2 5,9 Persoonlijke dienstverlening 5 9,6 2 5,9 Onroerend goed 2 3,8 1 2,9 Facilitaire dienstverlening 13 25,0 7 20,5 Horeca 1 1,9 0 0,0 Totaal , ,0 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

16 Hieronder staat het gehele overzicht van de ondernemingen in Amsterdam Zuidoost die nog in bedrijf zijn, per sector en product: Sector Facilitaire dienstverlening Detailhandel non-food Detailhandel food Cultuur, recreatie Persoonlijke dienstverlening Bouwnijverheid Gezondheid, welzijn Groothandel Zakelijke dienstverlening Onroerend goed Product ICT Vertaler Outsourcing van productie van software pakketten naar India Partyverhuurbedrijf Vertaler Multimedia en graphic design Werving en selectie van personeel Traditionele kleding en artikelen uit Afrika Onbekend 6 Muziekinstrumenten Vrouwvriendelijke stoombaden Internetwinkel Webwinkel natuurlijke haarproducten en cosmetica Workshops en internetwinkel grasmozaïek Onbekend Onbekend Onbekend Ondersteuning organisatie culturele evenementen en educatieve bijeenkomsten Lesgeven in Chinese zelfverdediging Reisbureau Reisbureau Kapper Schoonheidsspecialist Oppervlaktebehandeling Klussenbedrijf Klussenbedrijf Onbekend Naschoolse opvang Thuiszorg Onbekend Gedroogde vis Advisering op gebied van gezondheidszorg en Wmo Adviesbureau voor kinderopvang Makelaar 6 Bij product is Onbekend is er door de geïnterviewde geen helder antwoord gegeven over het product van zijn / haar onderneming. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

17 Sector Aantal % Facilitaire dienstverlening 4 33,3 Detailhandel non-food 3 25,0 Detailhandel food 2 16,7 Cultuur, recreatie 1 8,3 Zakelijke dienstverlening 1 8,3 Onbekend 1 8,3 Gestopte ondernemers Wanneer gekeken wordt naar de sector waarin de gestopte bedrijven actief waren, dan komt naar voren dat vier van de twaalf ondervraagde gestopte ondernemers (33,3%) een onderneming had in de sector facilitaire dienstverlening, gevolgd door bedrijven in de detailhandel non-food en detailhandel food. Dit komt overeen met de verdeling naar sector van de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost. Totaal , Inkomsten Inkomstenbron Bedrijf enige bron van inkomsten 64 % (32) 62 % (21) Baan naast bedrijf 22 % (11) 23,5 % (8) Uitkering naast bedrijf 10 % (5) 6 % (2) Ook inkomsten partner 2 % (1) 3 % (1) Eenentwintig van de 34 ondervraagde ondernemers (62 %) in Amsterdam Zuidoost genereren hun volledige inkomsten uit hun onderneming. Elf personen hebben daarnaast ook andere inkomsten: acht personen werken ook in loondienst (23,5 %); twee personen (6 %) hebben er een kleine uitkering naast en een ander (3 %) wordt deels onderhouden door zijn partner. De verschillen zijn niet groot ten opzichte van vorig jaar. In 2008 was voor 64% van de ondernemers het bedrijf hun enige bron van inkomsten. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

18 Winst Wel winst 42 % (21) 53 % (18) Soms 10 % (5) 23,5 % (8) Geen winst 48 % (24) 23,5 % (8) De ondervraagde ondernemers met lopende bedrijven geven vaker aan winst te maken. Achttien van de 34 lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost draaien in 2009 winst. Dat betekent een toename van 11 % ten opzichte van De bedrijven die geen winst boeken zijn afgenomen met 24,5 % ten opzichte van Tenslotte draaien acht bedrijven de ene maand wel winst en de volgende maand nauwelijks tot niet. Of iemand wel of geen winst heeft, blijkt net als een jaar geleden niet gerelateerd te zijn aan de looptijd van diens bedrijf Tevredenheid Negenentwintig van de 34 ondernemers geven aan best tot zeer tevreden met de ontwikkeling van hun bedrijf te zijn. 85% (29) van de ondervraagde ondernemers in Amsterdam Zuidoost is tevreden ten opzichte van 15% (5) ontevreden ondernemers. Opvallend is dat de ondernemers in 2008 over het algemeen minder tevreden waren, maar dat de groep zeer tevreden ondernemers vier keer zo groot was als dezelfde groep nu. Het lijkt erop dat Tevredenheid Absoluut niet tevreden 3 % (1) 3 % (1) Niet tevreden 19 % (10) 12 % (4) Best tevreden 32 % (16) 44 % (15) Tevreden 22 % (11) 35 % (12) Zeer tevreden 24 % (12) 6 % (2) 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

19 de ondernemers in 2009 gematigder tevreden zijn over de ontwikkeling van hun onderneming. Dit is de grafische verdeling naar tevredenheid in 2009: Voor de tevredenheid geven de respondenten diverse redenen. De ondervraagde ondernemers die zeer (tot best) tevreden zijn, geven aan dat hun tevredenheid te maken heeft met passie, persoonlijke ontwikkeling, autonomie, toekomstperspectief, groeiende klantenkring en naamsbekendheid, positieve financiën en verwachtingen. Ontevreden zijn de respondenten als het gaat om het gevoel van afhankelijkheid, tekort aan bedrijfsruimte, moeite met het vergroten van de klantenkring en naamsbekendheid en de invloed van de kredietcrisis (zie voor enkele reacties bijlage 3) Toekomst Ook zijn de vierendertig ondernemers in Amsterdam Zuidoost gevraagd naar hun eventuele toekomstplannen. Vier ondernemers zijn tevreden met hoe het met het bedrijf gaat en zijn van plan gewoon zo door te gaan. Twaalf ondernemers willen de naamsbekendheid van het bedrijf vergroten om een grotere klantenkring op te bouwen en/of met andere aanbieders te gaan samenwerken. Vier ondernemers willen de stap maken hun aanbod te verbreden. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

20 Toekomstplan Gewoon zo doorgaan 24 % (12) 11,8 % (4) Naamsbekendheid en klantenkring vergroten 22 % (11) 35,3 % (12) Nieuwe vestiging(en) openen 6 % (3) 5,9 % (2) Bedrijfsruimte vinden 6 % (3) 5,9 % (2) Bezinning 2 % (1) 1,9 % (1) (Meer) personeel in dienst nemen n.v.t. 5,9 % (2) Aanbod verbreden 12 % (6) 11,8 % (4) Extra financiering vinden 10 % (5) 2,9 % (1) Doorstart maken n.v.t. 2,9 % (1) Specialiseren / product doorontwikkelen 6 % (3) 2,9 % (1) Nieuw bedrijf starten 2 % (1) n.v.t. Bedrijf stoppen 4 % (2) n.v.t. Schulden aflossen 2 % (1) n.v.t. Weet (nog) niet 4 % (2) 8,8 % (3) Onbekend - 2,9 % (1) Totaal 100 % (50) 100 % (34) 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

21 Dit is de grafische verdeling naar toekomstplannen in 2009: Gestopte ondernemers Driekwart van de gestopte ondernemers weet nog niet wat hun toekomstplannen zijn. Eén ondernemer wil graag een nieuwe onderneming opzetten, maar dan alleen wanneer hij financiële steun krijgt en steun krijgt bij het vinden van een betere locatie. Eén ondernemer is inmiddels een nieuw bedrijf begonnen Invloed kredietcrisis? Het is kijken, kijken, niet kopen. Elf van de vierendertig ondervraagde ondernemers zeggen bij de bedrijfsvoering niets van de kredietcrisis te merken. Negentien personen zeggen wel degelijk negatieve consequenties van de kredietcrisis op hun bedrijf te merken. Eén ondernemer weet niet of de kredietcrisis van invloed is op de zaken. Acht van de negentien personen die zeggen dat de kredietcrisis van invloed is, merken dat in de terugloop van hun klanten. Drie personen geven aan dat zij wel klanten hebben, maar dat zij uiteindelijk niet overgaan tot het afnemen van hun product of dienst. Eén freelancer ziet zich genoodzaakt haar prijs te verlagen, omdat haar concurrenten dat ook doen. Eén ondernemer vindt het vervelend dat de machines stilstaan, maar vindt daarentegen nu tijd om zijn aandacht op de kwaliteitsverbetering van het product te richten. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

22 Gestopte ondernemers Ook de redenen waarom ondernemers gestopt zijn, kunnen inzicht bieden in de mate waarin de kredietcrisis van invloed is op de ondernemers in Zuidoost. Het aantal gestopte ondernemers is in vergelijking tot vorig jaar gestegen. In 2008 was 13% van de ondervraagden gestopt, in 2009 is dit 18% (12 van de 50 bedrijven in Zuidoost). Dit ligt in lijn met de cijfers van het CBS. In de eerste helft van 2009 gingen al bijna net zoveel bedrijven in Nederland failliet als in heel De invloed van de economische recessie hierop is groot. Reden gestopt? Aantal % Ik draai verlies 1 8,3 Ik heb te weinig klandizie 3 25,0 Vanwege de omgeving 2 16,7 Anders 6 50,0 De redenen die de ondernemers dit jaar geven voor het stoppen van de onderneming lopen uiteen van het gebrek aan klanten en de omgeving waar de onderneming gevestigd was tot en met persoonlijke omstandigheden. Wanneer de vraag open gesteld wordt, wordt dus niet verwezen naar de kredietcrisis als oorzaak voor het stoppen. Totaal ,0 Wel blijkt, nadat er specifiek naar gevraagd wordt, dat de kredietcrisis sommige bedrijven heeft geraakt. Van de ondervraagde gestopte ondernemers geven drie van de twaalf aan dat hun onderneming te lijden heeft gehad onder de economische recessie. Het gaat om een reisbureau; een verkoper van visaas en een vormgever van websites en drukwerk. Voor zeven gestopte ondernemers is het echter niet duidelijk of de crisis heeft bijgedragen aan het stopzetten van hun onderneming. Invloed recessie? Aantal % Ja 3 25,0 Nee 2 16,7 Weet niet 7 58,3 Totaal ,0 7 Bron: - Conjunctuurbericht, vrijdag 10 juli augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

23 Ook is in het onderzoek bekeken hoe lang de bedrijven bestaan hebben. Twee ondernemers hebben hun bedrijf na een jaar stilgelegd. Drie ondernemers zijn gestopt na 2 jaar. Twee zijn gestopt na drie jaar en één bedrijf is na vier jaar gestopt. Er zijn twee bedrijven die in het vijfde bestaansjaar gestopt zijn. Opvallend is dat er in 2008 vier ondernemers gestopt zijn, en in 2009 (tot en met juli) al drie. Dit is, zoals eerder aangegeven, mogelijk te verklaren door de economische recessie. De kredietcrisis vormde volgens de ondernemers niet de grootste aanleiding voor het stopzetten van de bedrijven, maar heeft het sommige ondernemers wel degelijk moeilijker gemaakt Werkgelegenheid Zes van de 34 (17,6 %) ondernemers hebben in 2009 medewerkers in dienst. In 2008 hadden 11 ondernemers in Amsterdam Zuidoost medewerkers in dienst (22 %). Dit is een daling van 4,4 % in een jaar tijd. In 2008 boden acht ondernemers aan 34 mensen een vast dienstverband. Drie andere ondernemers werkten met een freelancerpool variërend in grootte tussen de 15 en de 25. In 2009 wordt er aan 22 werknemers een vast dienstverband geboden. Het totale aantal arbeidsplaatsen (fte) dat door de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost wordt gecreëerd is dus 56 (incl. de 34 gestarte ondernemers). Werkgelegenheid Aantal fte Totaal aantal bedrijven Ondersteuningsbehoefte I have a lot of dreams. Put me on a good ship, so I can walk with them. Elf ondernemers (32,5 %) hebben geen behoefte meer aan ondersteuning. Zij zijn dan ook geen klant meer bij het Ondernemershuis (II en inmiddels III). Een deel van de 34 ondernemers dat geen behoefte aan ondersteuning meer heeft, heeft op eigen initiatief manieren gevonden om aan hun vragen te voldoen. Voor het overige deel kan - zoals in geconstateerd worden dat zij het beeld hebben dat het Ondernemershuis (II / III) er slechts voor startende ondernemers is en niet voor doorstartende of gevestigde ondernemers. Het verdient nog steeds aanbeveling om dit onjuiste beeld bij te spijkeren. Drieëntwintig van de 34 ondernemers (67,5%) zegt nog steeds behoefte aan ondersteuning te hebben. Zij willen dan ook op de hoogte gehouden worden over huidige en nieuwe diensten voor ondernemers. Twaalf mensen krijgen deze informatie en ondersteuning automatisch, omdat zij klant zijn bij Ondernemershuis III. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

24 Uit de statistieken blijkt dat de eerste twee jaar cruciaal zijn voor een onderneming. Het zou daarom goed zijn als het Ondernemershuis in deze periode regelmatig contact onderhoudt met startende ondernemers. De functionarissen van het Ondernemershuis zouden dan bijvoorbeeld elke drie maanden even met de ondernemers kunnen bellen om te vragen hoe het gaat. De ondersteuningsbehoefte van de 23 ondernemers ligt op de volgende vlakken: Ondersteuning Eerste behoefte Tweede behoefte Individuele begeleiding / coaching 4 4 Cursussen 8 1 Voorlichting- en netwerkbijeenkomsten 3 - Financiering 5 3 Anders 5 3 Ik volg graag een cursus boekhouding, want ik kan geld besparen als ik zelf kan boekhouden. In een individuele begeleider of coach zoeken mensen bijvoorbeeld iemand die meedenkt over valkuilen, planning en groeimogelijkheden. Netwerkbijeenkomsten hebben voor ondernemers bijvoorbeeld een meerwaarde als zij daardoor beter bekend raken bij potentiële klanten. Cursussen of eenmalige workshops zouden zich moeten richten op: - Acquisitie - Bedrijfsvoering - Administratie en boekhouding - Reclame en imagebuilding - Cursus ter verkrijging van een alcohollicentie Overige vragen en opmerkingen liggen op het terrein van het vinden van een andere en betere locatie, tips hoe met de kredietcrisis kan worden opgegaan en een betere informatievoorziening over kredieten. Starters hebben meer bekendheid nodig, maar adverteren is duur. Bied een mogelijkheid voor gezamenlijke reclame aan of bied een platform aan voor startende ondernemers, bijvoorbeeld op het Kwakoefestival, in plaats van alleen de grote ondernemers in Zuidoost! Zo kunnen startende ondernemers bekender worden! 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

25 Enkele ondernemers geven zeer concrete tips mee. Zo vindt een ondernemer dat een platform voor gezamenlijke reclame voor startende ondernemers een goede en goedkopere manier kan zijn om bekendheid te genereren. Ook is een ondernemer van mening dat startende ondernemers juist in hun beginjaren gesteund moeten worden en dat de functionarissen van het Ondernemershuis om de 3 maanden met ondernemers moeten bellen hoe het gaat. Ook wordt de tip gegeven dat ondernemers gesteund moeten worden in hun valkuilen, mee te denken over hun planning en ze een realistische spiegel voor te houden. Gestopte ondernemers Op één gestopte ondernemer na zijn alle ondervraagde gestopte ondernemers geen klant bij het Ondernemershuis (III). Uit de reacties is op te maken dat de meeste ondernemers al enige tijd geen klant meer zijn of geen contact hebben met het Ondernemershuis. Ook valt op dat ondernemers niet weten dat er verschillende Ondernemershuizen (I, II of III) zijn geweest. Iets meer dan de helft van de ondervraagde gestopte respondenten geeft aan geen behoefte aan ondersteuning (in algemene zin of van het Ondernemershuis) te hebben Informatie over kredieten? Vijf respondenten geven als eerste ondersteuningsbehoefte prioriteit aan extra financiering. Drie respondenten benoemen dit als tweede behoefte. Op de vraag of er behoefte is aan informatie over de financieringsmogelijkheden Startersfonds Zuidoost en Qredits antwoorden dan ook 16 van de 34 ondernemers (47 %) positief. Zes van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost hebben al een krediet verstrekt gekregen van Startersfonds Zuidoost. Twee ondernemers hebben een krediet bij Qredits. Gestopte ondernemers Twee van de twaalf ondervraagde gestopte ondernemers maakten gebruik van het Startersfonds Zuidoost. Geen van de ondervraagde gestopte ondernemers maken gebruik van of zijn bekend met Qredits. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

26 5.3 Lopende bedrijven buiten Zuidoost Deze paragraaf gaat in op de lopende ondernemingen die buiten Amsterdam Zuidoost gevestigd zijn. Het is voor het stadsdeel Amsterdam Zuidoost interessant om te weten wat de reden is dat ondernemers zich buiten het stadsdeel hebben gevestigd. In deze paragraaf wordt kort ingegaan op deze redenen en de kenmerken van deze ondernemingen Sector Sector Aantal % Gezondheid, welzijn 1 6,2 Facilitaire dienstverlening 1 6,2 Detailhandel non-food 2 12,5 Bouwnijverheid 1 6,2 Cultuur, recreatie 2 12,5 Groothandel 1 6,2 De meeste bedrijven die niet in Amsterdam Zuidoost gevestigd zijn, zijn gestart in de sector persoonlijke dienstverlening (25%). Interessant is dat deze sector in Zuidoost niet sterk vertegenwoordigd is (twee van de 34 lopende bedrijven). Verder onderzocht zou kunnen worden of Amsterdam Zuidoost geen goed klimaat biedt voor bedrijven in persoonlijke dienstverlening en dat bedrijven zich om die reden elders vestigen. Hiernaast is het gehele overzicht van lopende bedrijven buiten Amsterdam Zuidoost te bekijken. Zakelijke dienstverlening 2 12,5 Persoonlijke dienstverlening 4 25,0 Overig 1 6,2 Onbekend 1 6,2 Totaal ,0 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

27 Dit zijn de diensten en producten die de lopende bedrijven buiten Amsterdam Zuidoost aanbieden: - Yogaschool - Sportschool - Import en export met de Antillen - Bijouterie - Klusbedrijf - Groothandel, productontwikkeling en export van bakfietsen - Artiest - Online coaching - Kapsalon - Decoraties: van tatoeages tot aan decoraties van kantoren - Rijschool - Begrafenisondernemer - Uitgeverij - ICT, softwareontwikkeling, internettelefonie - Evenementenbureau - Grafische vormgeving Redenen buiten Amsterdam Zuidoost Als er meer gefietst gaat worden in Amsterdam Zuidoost, dan zou ik er een vestiging kunnen openen! In 2008 had 23,5 % van de geïnterviewden een lopend bedrijf buiten Amsterdam Zuidoost. In 2009 is dat 32 %. Elf van deze ondernemingen zijn gevestigd in andere stadsdelen van Amsterdam en vijf ondernemingen zijn buiten Amsterdam gevestigd. Er zijn tien ondernemers die buiten Zuidoost gevestigd zijn, omdat zij niet (meer) in Zuidoost wonen en een bedrijf aan huis hebben. Twee ondernemers kozen op basis van een marktonderzoek voor een ander stadsdeel, omdat de markt daar beter was (een kapsalon en een bakfietsenverkoop). Twee ondernemers vonden een bedrijfsruimte voor lagere huur dan de ruimtes die ze in Zuidoost vonden. Redenen buiten Amsterdam Zuidoost? Aa Aantal % Woonplaats (bedrijf aan huis) 8 50,0 Verhuisd (bedrijf aan huis) 2 12,5 Bedrijfsruimte: te hoge huren 2 12,5 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

28 Markt niet in Zuidoost 2 12,5 Anders 1 6,2 Onbekend 1 6,2 Totaal , Kenmerken en ontwikkeling bedrijven Twaalf van de ondernemers met bedrijven buiten Amsterdam Zuidoost halen hun totale inkomsten uit hun onderneming. Drie van hen hebben daarnaast ook een baan in loondienst en één persoon leeft gedeeltelijk van een Persoonsgebonden budget (PGB). Acht ondervraagden geven aan winst te maken; zes maken soms winst en 2 ondervraagden niet. Negen ondernemers geven aan de negatieve invloed van de kredietcrisis te merken. Dit zijn een aantal opmerkingen die in dat verband genoemd worden: Krediet verkrijgen - De bank is geen bron meer voor financiële middelen. Minder verkoop - Er zijn vier grote opdrachten teruggehaald. ; - Er is geen markt nu voor luxe- en innovatieve producten ; - Mensen geven geen geld meer uit. Concurrentie - Veel mensen stoppen bij ons om naar een goedkopere sportschool te gaan. Inkoop meer moeizaam - Handelaren zijn voorzichtiger om te verkopen. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

29 5.3.4 Tevredenheid Gevraagd naar de tevredenheid met hun bedrijf antwoordt één persoon dat hij absoluut niet tevreden is. De meerderheid (12) is best tevreden tot zeer tevreden. Tevredenheid Aantal % Absoluut niet tevreden 1 6,2 Niet tevreden 3 18,8 Best tevreden 3 18,8 Tevreden 5 31,2 Zeer tevreden 4 25,0 Totaal ,0 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

30 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Conclusies Dit onderzoek heeft een beschrijving en een inventarisatie opgeleverd. In de voorgaande hoofdstukken is geïnventariseerd en beschreven hoe het de ondervraagde ondernemers van Ondernemershuis II vergaat; wat hun ondersteuningsbehoefte nu is en of zij de invloed van de kredietcrisis merken. Deze gegevens zijn in dit rapport geanonimiseerd weergegeven. Er is een nietgeanonimiseerde lijst gemaakt van de mensen met een hulp- of informatievraag die daarvoor toestemming hebben gegeven. Deze lijst is overhandigd aan het stadsdeel. Het stadsdeel ziet erop toe dat deze mensen door het Ondernemershuis III benaderd worden. Het Ondernemershuis II heeft in 2007 een bestand opgeleverd van 135 klanten die met hun ondersteuning gestart zijn met een bedrijf. Dit jaar zijn van de 135 uit het bestand 67 ondernemers geïnterviewd. In 2008 was dit 85. In 2007 zijn 91 mensen bereikt. Van de ondernemers, die dit jaar niet bereikt zijn met de telefonische enquête, is onbekend of zij nog in bedrijf zijn. Van 26 personen was het nummer niet meer bekend; 34 personen zijn drie keer gebeld zonder contact; 3 mensen waren met vakantie en 5 mensen waren niet bereid mee te werken aan het onderzoek. Ontwikkeling Hoe hebben de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II zich ontwikkeld? In 2009 zijn er vijftig ondernemingen in bedrijf. Dit is 74,6% ten opzichte van 82,4% in Van de vijftig ondernemingen zijn er vierendertig in Amsterdam Zuidoost gevestigd en zestien buiten het stadsdeel. De belangrijkste reden voor het niet vestigen in Amsterdam Zuidoost is dat de ondernemers een bedrijf aan huis hebben en buiten het stadsdeel (zijn gaan) wonen. In 2008 was 78% van de ondernemers met lopende bedrijven in Zuidoost tevreden en 22% ontevreden met de ontwikkeling van hun bedrijf. In 2009 is 85 % tevreden en 15 % ontevreden. Voor de tevredenheid geven de respondenten aan dat hun tevredenheid te maken heeft met passie voor hun vak, persoonlijke ontwikkeling, autonomie, gunstige toekomstperspectieven, groeiende klantenkring en naamsbekendheid, positieve financiën en reële verwachtingen. De ontevreden respondenten geven aan dat hun ontevredenheid zit in gevoelens van afhankelijkheid, tekort aan bedrijfsruimte, moeite met het vergroten van de klantenkring en naamsbekendheid en de invloed van de kredietcrisis. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

31 Een groot deel van de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost zijn, zoals in 2008, actief in de sectoren facilitaire dienstverlening en detailhandel non-food. In het onderzoek van 2009 geeft 53% van de ondervraagde ondernemers in Amsterdam Zuidoost aan winst te maken. In 2008 was dit 42%. Zes van de 34 (17,6 %) ondernemers hebben in 2009 medewerkers in dienst. Dit is een daling van 4,4 % in ten opzichte van In 2008 boden acht ondernemers aan 34 mensen een vast dienstverband. Drie andere ondernemers werkten met een freelancerpool variërend in grootte tussen de 15 en de 25. In 2009 wordt er aan 22 werknemers een vast dienstverband geboden. Het totale aantal arbeidsplaatsen (fte) dat door de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost wordt gecreëerd is dus 56 (incl. de 34 ondernemers) in 2009 t.o.v. 84 (incl. de 50 ondernemers) in In 2008 zijn er ook freelancers door de ondernemers aan het werk, in 2009 niet meer. Gevraagd naar toekomstplannen, geeft de meerderheid van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost aan eigenlijk gewoon door te willen gaan zoals ze al deden. Ze hebben geen specifieke toekomstplannen. Dan volgt naamsbekendheid en het vergroten van de klantenkring. Dit was tevens de volgorde in In de meting van 2009 is 17,9% gestopt met zijn/haar bedrijf. Dit is een stijging van 5% ten opzichte van 2008 (12,9%). Deze stijging ligt in lijn met de cijfers van het CBS. Geen van de gestopte ondernemers zijn niet van plan een nieuw bedrijf te beginnen. Ondersteuningsbehoefte Wat is de ondersteuningsbehoefte van de gestarte ondernemers van Ondernemershuis II? Onder de lopende bedrijven in Amsterdam Zuidoost bestaat nog steeds behoefte aan ondersteuning. 67,5% (23) van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost zegt nog steeds behoefte aan ondersteuning te hebben. Zij zoeken die niet per definitie bij het Ondernemershuis III. Dit komt deels door de beeldvorming over de dienstverlening van het Ondernemershuis III. Ondernemers denken dat het een voorziening voor startende ondernemers is. Aan welke ondersteuning denken de ondernemers dan precies? De meeste behoefte is er aan cursussen (o.a. op het gebied van acquisitie, bedrijfsvoering, reclame en imagebuilding), kredietverstrekking en individuele coaching/ begeleiding. Een aantal ondervraagde ondernemers in Amsterdam Zuidoost geeft ook aan op de hoogte gehouden te willen worden over huidige en nieuwe diensten voor ondernemers die het Ondernemershuis biedt. 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

32 Kredietcrisis Welke invloed heeft de kredietcrisis nu gehad op de (startende) ondernemers? De werkelijke invloed van de kredietcrisis op de bedrijven is op basis van dit onderzoek niet concreet te benoemen. Beschreven kan worden wat de ondernemers zelf ervaren van de kredietcrisis. Zo geven negentien van de vierendertig ondervraagde ondernemers met een onderneming in Amsterdam Zuidoost aan negatieve consequenties van de kredietcrisis op hun onderneming gevoeld te hebben. Zo zien ondernemers een afname van klanten en een afname in verkoop van producten en diensten. De meerderheid van de gestopte ondernemers zegt geen zicht te hebben op de werkelijke invloed van de kredietcrisis op hun bedrijfsvoering. 6.2 Aanbevelingen Ondersteun de starter! Ongeveer 85% van alle startende ondernemingen overleeft het eerste jaar. Met name startende ondernemingen in de sectoren industrie, bouwnijverheid en dienstverlening hebben gemiddeld een grotere kans op succes en een langer bestaan dan starters in de groothandel, detailhandel, horeca, transport en communicatie. Het is belangrijk dat een ondernemer een goed doordacht businessplan opstelt met duidelijke doelstellingen en een volledige inzet van de ondernemer. Dit vergroot de kans op succes. Ervaring in de sector, het hebben van een eigen netwerk van potentiële klanten en ondernemerservaring zijn ook van belang. Ook ondernemers die in een netwerk-verband starten en voldoende eigen vermogen inbrengen vergroten hun kans van slagen. 8 De eerste twee jaar zijn voor startende ondernemers cruciaal; het is dan ook van belang dat startende ondernemers in deze periode ondersteund worden. Het Ondernemershuis is daarom een nuttige voorziening. De functionarissen die werkzaam zijn bij het Ondernemershuis zouden structureel contact moeten onderhouden met de ondernemer in de eerste drie jaar na de start van zijn/haar onderneming. Promotie Zowel in 2008 als in 2009 is naamsbekendheid en klantenkring vergroten een van de topprioriteiten van de ondernemers in Amsterdam Zuidoost. Promotie van hun onderneming is daarom zeer belangrijk voor startende ondernemers. Het investeren in reclame en promotiemateriaal is voor startende ondernemers kostbaar. Het Ondernemershuis kan een platform van ondernemers opzetten voor wie gezamenlijke promotie georganiseerd kan worden. Het Ondernemershuis zou hierin een initiërende en faciliterende rol op zich moeten nemen. 8 Analyse ING Economisch Bureau - Starters kunnen steun in de rug gebruiken (04/2009) 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

33 Net- en samenwerken Wanneer een startende ondernemer net- en samenwerkt met andere ondernemers, is de slagingskans in het eerste jaar groter. Een netwerk draagt bij aan de continuïteit van een bedrijf en is dus waardevol. 9 Door het organiseren van een groepssessie kan het Ondernemershuis deze ondervraagde ondernemers (uit Ondernemershuis II), maar ook nieuwe startende ondernemers een netwerkplek bieden, en geeft het de ondernemers tevens een plek om hun ervaringen te delen met andere ondernemers, het Ondernemershuis en het stadsdeel. Beeldvorming werkzaamheden Ondernemershuis III Het Ondernemershuis kan meer dan alleen startende ondernemers op weg helpen. Zij kan ook ondernemers die al drie jaar in bedrijf zijn adviseren. De doelgroep van Ondernemershuis III is breder dan die van Ondernemershuis II: Ondernemershuis III richt zich ook op doorstarters. Dit is echter veelal niet bekend bij de ondernemers met de al lopende bedrijven die wel degelijk een ondersteuningsbehoefte hebben. Zij zijn geneigd te denken dat het Ondernemershuis waar zij in hun startfase aanklopten (Ondernemershuis II) dezelfde ondersteuning biedt als de huidige voorziening (Ondernemershuis III). Dit is ook uit het onderzoek in 2008 naar voren gekomen. Het is aan te bevelen met een campagne duidelijkheid te geven over de doelstellingen, doelgroepen en de werkzaamheden van het Ondernemershuis III. De ondernemers vinden ook geregeld op eigen initiatief een externe adviseur (dus buiten het Ondernemershuis) op een specifiek gebied. Het verwijzen naar een externe deskundige is overigens ook een dienst die het Ondernemershuis biedt. Bedrijfsruimte Er is door het stadsdeel in een ander onderzoek onderzocht welke specifieke behoeftes (doorstartende) ondernemers met betrekking tot bedrijfsruimte hebben. Uit dit onderzoek is gebleken dat velen behoefte hebben aan betaalbare bedrijfsruimte. Het onderzoek biedt het stadsdeel inzicht in de vraag opdat zij een haalbaar aanbod kunnen doen. Onderhavig onderzoek laat opnieuw het belang zien van het beschikbaar stellen van bedrijfsruimte. De beschikbare bedrijfsruimte in Amsterdam Zuidoost zou op een toegankelijke wijze bekend gemaakt moeten worden aan de ondernemers. Stadsdeel als goed voorbeeld Startende ondernemers geven aan dat late betalingen voor hen extra vervelend zijn. Het stadsdeel zou zich in deze tijd van kredietcrisis als rolmodel kunnen profileren en het goede voorbeeld kunnen geven aan crediteuren door op tijd over te gaan tot betaling. 9 Kamer van Koophandel Bedrijf starten? Aan de slag 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II

34 Bijlage 1 Vragenlijst enquête Doelgroep: Starters van Ondernemershuis II voor de periode januari april Methodiek: Telefonische interviews. Periode afname interviews: Wk 29-30/31. Werkwijze: Aan de hand van de klantgegevens die worden aangeleverd door het Stadsdeel Zuidoost (gegeneerd uit dossiers en het ClientVolgSysteem) worden klanten gebeld. Indien we klanten op moment van bellen niet aan de lijn krijgen dan wordt nog twee maal een poging ondernomen. We bellen gedurende de dag en avond ten behoeve van het vergroten van de kans om klanten van Ondernemershuis II te kunnen spreken. Duur van interview: Ongeveer 15 minuten. Bijzonderheden: Indien klanten onvoldoende of geen Nederlands beheersen dan kunnen de interviews in het Engels worden afgenomen. Interview Intro: Goedemorgen/middag/avond u spreekt met Hester van Zwet/Natalia Blok van RadarAdvies. In opdracht van Stadsdeel Zuidoost voeren wij, net als vorig jaar, een onderzoek uit naar de ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte onder starters van Ondernemershuis II voor de periode januari april Het onderzoek wordt uitgevoerd om alsnog te bekijken aan welke ondersteuning nu behoefte is. Uit de gegevens die wij hebben gekregen bent u in deze periode klant geweest bij Ondernemershuis II. Schikt het u als ik u een aantal vragen stel. Het duurt ongeveer 10 a 15 minuten. Uw gegevens worden anoniem verwerkt. (Indien het niet schikt vragen wanneer we wel kunnen bellen.) Checkvragen: - Spreek ik met - Bent u in de periode januari 2004 april 2007 klant geweest bij Ondernemershuis II? - Persoonsgegevens (checken of aanvullen): o Adres o Geboortedatum en plaats 12 augustus 2009 Rapport Ontwikkeling en ondersteuningsbehoefte starters Ondernemershuis II