Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Richtinggevend gedeelte Zwalm Februari 2013

Transcriptie

1 Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Richtinggevend gedeelte Zwalm Februari 2013 Studiebureau Adoplan Ruimtelijke Planning en Stedenbouw Milieu en Mobiliteit

2 Opdrachtgever: Gemeentebestuur Zwalm Zuidlaan Zwalm Opdrachthouder: Adoplan bvba Vaartlaan 28/ Deinze Tel: 09/ Fax: 09/ Studiebureau Adoplan Ruimtelijke Planning en Stedenbouw Milieu en Mobiliteit

3 GEZIEN EN VOORLOPIG AANGENOMEN DOOR DE GEMEENTERAAD IN ZITTING VAN OP BEVEL:... DE VOORZITTER DE SECRETARIS ZEGEL DER GEMEENTE ROGER VANDENMEERSSCHAUT LUC VAN DER BEKEN HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN SCHEPENEN BEVESTIGT DAT ONDERHAVIG PLAN TER INZAGE VAN HET PUBLIEK OP HET GEMEENTEHUIS WERD NEERGELEGD VAN: TOT:. OP BEVEL:... DE BURGEMEESTER DE SECRETARIS ZEGEL DER GEMEENTE BRUNO TUYBENS LUC VAN DER BEKEN GEZIEN EN DEFENITIEF AANGENOMEN DOOR DE GEMEENTERAAD IN ZITTING VAN.. OP BEVEL:... DE VOORZITTER DE SECRETARIS ZEGEL DER GEMEENTE WERNER BAUDEWIJN LUC VAN DER BEKEN GEZIEN EN GOEDGEKEURD DOOR DE BESTENDIGE DEPUTATIE OP.. DE GEDEPUTEERDE, VERANTWOORDELIJK VOOR RUIMTELIJKE ORDENING VOOR STUDIEBUREAU ADOPLAN BVBA... SANNE VERVALLE RUIMTELIJK PLANNER.. BART WILLAERT RUIMTELIJK PLANNER

4

5 0 INHOUD 0 Inhoud Aanzet tot visie en conceptelementen Uitgangshouding Visie en basisdoelstellingen Visie Basisdoelstellingen Watertoets Concepten Aanzet gewenste structuur Gewenste deelstructuren Gewenste open ruimte structuur Uitgangspunten Elementen van de gewenste open ruimte structuur Differentiatie in functie van de agrarische bouwmogelijkheden Selecties Gewenste nederzettingsstructuur Uitgangspunten Elementen van de gewenste nederzettingsstructuur Woonprogrammatie Gewenste differentiatie van het woonaanbod Gewenste ruimtelijk economische structuur Uitgangspunten Elementen van de gewenste structuur bedrijvigheid Gewenste verkeers- en vervoersstructuur Uitgangspunten Elementen van de gewenste verkeers- en vervoersstructuur Gewenste structuur sport en recreatie Uitgangspunten Elementen van de gewenste structuur sport en recreatie

6 2.6 Gewenste landschappelijke structuur Uitgangspunten Elementen van de gewenste landschappelijke structuur Maatregelen en acties Open ruimte Nederzettingsstructuur Ruimtelijk economische structuur Verkeer en vervoer Sport en Recreatie Landschap Gewenste structuur per deelruimte Deelruimte 1: Munkzwalm Hundelgem Deelruimte 2: Zuidelijk Zwalm Deelruimte 3: de vallei van de Bovenschelde Deelruimte 4: de vallei van de Munkbosbeek

7 1 AANZET TOT VISIE EN CONCEPTELEMENTEN De analyse van de bestaande ruimtelijke structuur, van kwaliteiten en knelpunten in de prognoses, vormen de basis voor de visievorming. De visie wordt geconcretiseerd in ruimtelijke concepten. Deze geven richting aan het verder onderzoek. Ze vormen een kapstok waaraan de gewenste ruimtelijke structuur wordt opgehangen. 1.1 UITGANGSHOUDING De globale visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van Zwalm vertrekt van een aantal uitgangspunten die het verdere denken over de ruimte sturen. Het is de manier waarop we naar de ruimte kijken en ze interpreteren. Deze wordt ook ten dele bepaald door de beleidskaders op hogere planniveaus. Bij het toekomstig ruimtelijk beleid in de gemeente zal rekening gehouden worden met de volgende uitgangshouding: 1. Aandacht voor duurzame ruimtelijke ontwikkeling In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) wordt het begrip duurzame ruimtelijke ontwikkeling omschreven als een manier om te komen tot een goede ruimtelijke ordening. Het begrip wordt als volgt gedefinieerd: Een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om ook in hun behoefte te voorzien 1. Het begrip is nadien verder verduidelijkt binnen de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening: De ruimtelijke ordening is gericht op een duurzame ruimtelijke ontwikkeling waarbij de ruimte beheerd wordt ten behoeve van de huidige generatie, zonder dat de behoeften van de toekomstige generaties in het gedrang gebracht worden. Daarbij worden de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten tegen elkaar afgewogen. Er wordt rekening gehouden met de ruimtelijke draagkracht, de gevolgen voor het leefmilieu en de culturele, esthetische en sociale gevolgen. Op deze manier wordt gestreefd naar ruimtelijke kwaliteit. 2 Negatieve ontwikkelingen, veroorzaakt door de huidige generatie, kunnen dus niet afgewenteld worden op andere gebieden, op zwakkere bevolkingsgroepen, op de toekomst, op de maatschappij. Enkele aspecten met betrekking tot duurzame ruimtelijke ontwikkeling zijn: - Een lange termijn denken; - Verbanden met de ruimtelijke, maatschappelijke en historische context; - Zuinig ruimtegebruik; - Functievermenging en verweving van activiteiten; - Aandacht voor de draagkracht van de ruimte; - Bescherming van natuur en open ruimte; 1 Agenda 21 van de Verenigde Naties; AROHM, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Gecoördineerde versie december 2004, p Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, Art

8 - Zorg voor de beheerbaarheid van de open ruimte; - Aandacht voor een maatschappelijk en politiek draagvlak. 2. Een kwalitatieve leefomgeving De essentie bij de opmaak van een ruimtelijk structuurplan is het streven naar ruimtelijke kwaliteit. Essentieel om te komen tot ruimtelijke kwaliteit is het voeren van een samenhangend en een uitvoeringsgericht beleid. De drie elementen die samen de ruimtelijke kwaliteit bepalen zijn gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Ze worden in globo bepaald door drie factoren: functie, vorm en tijd. 3 - Functie: net als de indeling van een huis moet ook de ruimtelijke structuur van de gemeente doelmatig zijn. Een hoge gebruikswaarde wordt bereikt als in elkaars omgeving gesitueerde functies elkaar niet hinderen, maar ondersteunen. - Vorm: net als voor een gebouw geldt dat het er goed moet uitzien (representativiteit). Aan de belevingswaarde van onze omgeving worden hoge eisen gesteld. - Tijd: voor een gebouw geldt dat het zo in elkaar moet zitten dat het een lange tijd mee kan én dat het in de loop van de tijd aangepast moet kunnen worden aan veranderende eisen. Als dat ook geldt voor onze bebouwde en niet-bebouwde omgeving is er sprake van een ruimte met toekomstwaarde. Het gaat dus om een ruimtelijke inrichting die niet alleen doelmatig, maar ook mooi moet zijn en geschikt om verdere veranderingen op te vangen. 3. Diversiteit en samenhang Een kwalitatieve leefomgeving betekent het streven naar diversiteit en samenhang. Op het gemeentelijk niveau zijn volgende aspecten daarbij van belang: - Diversiteit van de deelruimten: elk van de onderscheiden deelruimten bevat een aantal eigen karakteristieken en kwaliteiten die ervoor zorgen dat de ene deelruimte verschilt van de andere. Deze diversiteit moet behouden blijven en waar mogelijk versterkt. Het is immers van belang dat elke deelruimte zijn eigen troeven uitspeelt. Op die manier blijft de directe leefomgeving voor bewoners en gebruikers herkenbaar. - Samenhang van de deelruimten: Samenhang kan worden beschouwd als een aanvulling op de diversiteit. Het overdreven benadrukken van diversiteit kan de samenhang tussen de verschillende deelruimten in het gedrang brengen. Daarom wordt gezocht naar elementen die de samenhang en de historisch verbroken relaties tussen de verschillende deelruimten herstellen en bevorderen. 3 Vierde nota over de ruimtelijke ordening. Deel a: beleidsvormen. Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Nederland

9 1.2 VISIE EN BASISDOELSTELLINGEN Visie Zwalm heeft van oudsher een landelijk karakter. De gemeente is uitgebouwd uit een twaalftal kernen verbonden door een netwerk van lijninfrastructuren, wat een zeer verspreide bewoning in de hand heeft gewerkt. Hierdoor is de structuur van de gemeente minder eenduidig dan bij andere gemeenten. Zwalm wil zijn identiteit en structuur dan ook versterken door een gedifferentieerde uitbouw van de kernen. Hierbij moet voornamelijk het hoofddorp Munkzwalm meer uitgesproken naar voor komen als de belangrijkste kern. De vele woonlinten doorheen de gemeente hebben gezorgd voor een sterk verspreide bebouwing waarbij de open ruimte steeds verder in het gedrang kwam. De verspreide bebouwing zorgt bovendien voor hogere kosten van infrastructuur en voorzieningen. Ten einde de bestaande open ruimte te vrijwaren voor de landbouw en de ontwikkeling van de natuur, wordt de open ruimte verder behouden, versterkt en waar nodig uitgebreid. Het hoofddorp Munkzwalm en de woonkernen van Hundelgem, Nederzwalm en Sint-Denijs- Boekel worden uitgebouwd als de concentratiepunten voor activiteiten en diensten. Deze kernen dienen hun identiteit te benadrukken. Bestaande activiteiten en diensten kunnen zich blijven ontwikkelen, liggend in de dorpscentra van de niet geselecteerde kernen. Bedrijvigheid wordt gekoppeld aan het bestaande bedrijventerrein. Andere verlaten sites voor bedrijvigheid kunnen een reconversie ondergaan zoals de vroegere steenbakkerij van Roborst. De natuurlijke ontwikkeling van Zwalm wordt geënt op de beekvalleien en de vallei van de Bovenschelde. Deze beekvalleien worden behouden, versterkt en uitgebreid met aandacht voor recreatief medegebruik waar de draagkracht van de omgeving dit toelaat Basisdoelstellingen De visie wordt nu verder uitgewerkt in een aantal essentiële doelstellingen voor de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente Zwalm: Watertoets - Behouden, versterken en opwaarderen van de beekvalleien in de Zwalmstreek met aandacht voor de toeristisch-recreatieve en natuurlijke waarden - Het versterken van de hoofdkernen Munkzwalm, Hundelgem, Nederzwalm en Sint-Denijs- Boekel - De eigenheid van het landschap van de Zwalmstreek behouden en versterken - Het vrijwaren van de open landbouwkouters - Het zorgen voor een gevarieerd woonaanbod - De economische dynamiek behouden en versterken De basisdoelstellingen kaderen alle binnen een globale doelstelling: een visie die kadert binnen een goede waterhuishouding en die voldoet aan de watertoets. De watertoets binnen Zwalm dient ruim bekeken te worden. Met name door het reliëf en de beekstructuren binnen de gemeente, heeft het water een grote impact op de ruimte te Zwalm. Door de toename van bebouwing en verhardingen, kan het hemelwater steeds minder ter plaatse de bodem infiltreren. Het water stroomt hierop oppervlakkig af. Bij hevige regenval ontstaan hierdoor vaak kleine stroompjes die de hellingen eroderen en aanleiding geven tot overstromingen in de lager gelegen gebieden. Om dit in de toekomst te vermijden, werd in dit GRS de projecten met een aanzienlijke ruimtelijke impact onderworpen aan de watertoets. Bij 5

10 ieder ruimtelijk project dat voortvloeit uit dit GRS dient de vigerende wetgeving toegepast te worden en dient bijgevolg een watertoets uitgevoerd te worden. Gezien de rol als vismigratiestroom van een aantal beken en de hoge natuurwaarden in de beekvalleien te Zwalm, is ook de waterkwaliteit van belang. De behandeling van het afvalwater dient dan ook een integraal deel uit te maken van de watertoets. 1.3 CONCEPTEN De visie en de basisdoelstellingen worden ruimtelijk vertaald in concepten. De concepten geven schematisch een aantal concrete elementen weer om de visie en de basisdoelstellingen te verwezenlijken. 1. De bekenstructuur als groene vingers in het landschap Het ecologisch waardevolle bekennetwerk te Zwalm, bestaande uit de Zwalm, de Munkbosbeek, de Peerdestokbeek en de aansluitende zijbeken vormen de kapstok van de ecologische infrastructuur te Zwalm. De aanliggende gronden vormen ideale locaties voor natte graslanden, ecologisch diverse bosstructuren en natuurlijke overstromingszones. De waterlopen vormen belangrijke vismigratiestromen en hebben een waterregulerende functie, onder meer via de diverse watermolens. Bedoeling is dit groen netwerk verder te versterken. Aansluitend op de bekenstructuur bevindt zich de vallei van de Bovenschelde met natte graslanden en oude meanders. 2. De open gebieden tussen de beekvalleien zoveel mogelijk vrijwaren voor de grondgebonden landbouw De open gebieden tussen de verschillende beekvalleien zijn grotendeels heringericht door grote ruilverkavelingen in het verleden. Deze aaneengesloten zones zijn dan ook van groot belang voor de grondgebonden landbouw, met name de akkerbouw. Ten einde de landbouw te Zwalm voldoende toekomstperspectieven te kunnen bieden, dienen deze gebieden zoveel mogelijk gevrijwaard te blijven voor de landbouw. Dit betekent niet dat geen nieuwe projecten kunnen plaatsgrijpen in landbouwgebied, maar dat dit met de nodige terughoudendheid wordt gedaan en mits grondige motivering. 6

11 3. Versterken van de kern van Munkzwalm De kern van Munkzwalm dient verder versterkt te worden als centrale plaats van de gemeente. Dit betekent dat het leeuwendeel van de voorzieningen in deze kern worden gesitueerd. Munkzwalm is tevens de kern die zich het meest leent voor verdichting van het woonlandschap. De resterende restruimten in het woongebied dienen verder ontwikkeld te worden. Door gerichte ingrepen binnen deze restruimten kan men in de bouwblokken of woonentiteiten een nieuwe dynamiek en een eigen karakter creëren. Verdichting en inbreiding betekent echter niet dat men alle ruimte binnen het woonweefsel zal volbouwen. Er moet voldoende aandacht gaan naar de aanwezigheid van bruikbare groene ruimte, naar fiets- en voetgangersverbinding met de kern, enz. 4. Leefbare kernen binnen de open ruimte met een eigen karakter De kernen Sint-Denijs-Boekel, Hundelgem, Nederzwalm vormen de resterende belangrijkste groeipolen van de gemeente. Voor deze kernen wordt een gedifferentieerde ontwikkeling voorgesteld. Net als te Munkzwalm kan de bebouwing hier, weliswaar in beperktere mate, verdichten. Nieuwe lokale voorzieningen kunnen hier gecreëerd worden. In de overige kernen zal geen uitbreiding mogelijk zijn. De nadruk ligt hier vooral op het leefbaar houden van de kernen. Hier moeten de historische en landelijke elementen benadrukt worden. 5. Bundeling van de bedrijvigheid De bedrijvigheid te Zwalm ligt verspreid in de verschillende kernen en de open ruimte. Waar de bedrijvigheid kan verweven worden met zijn omgeving, kan deze behouden blijven. De overige niet verweefbare bedrijvigheid wordt bij voorkeur gebundeld op een nieuwe locatie. De verdere invulling van een bestaand bedrijventerrein binnen de gemeente wordt hierbij onderzocht. 7

12 6. Een lokaal verkeersnet geënt op de regionale wegen De categorisering van het lokaal verkeersnet gebeurde in het mobiliteitsplan. De wegen dienen aangepast te worden aan de functie die ze kregen. Er wordt gestreefd naar een herkenbare, eenduidige inrichting, verblijfsvriendelijkheid en verkeersleefbaarheid in de kernen en verkeersveiligheid in de open ruimte. Belangrijke aandachtspunten zijn de plaatsen waar het lokaal verkeersnet ontsluit op het regionale wegennet. 1.4 AANZET GEWENSTE STRUCTUUR Voorgaande deelconcepten worden samengebracht in een structuurschets van de gewenste ruimtelijke structuur van Zwalm (zie volgende pagina). De structuurschets geeft weer hoe de samenhang kan zijn tussen de verschillende delen en elementen van de gemeente. Deze schets maakt duidelijk hoe in de gemeente Zwalm wordt gestreefd naar een ruimtelijk evenwicht tussen enerzijds natuurlijke en landschappelijke waardevolle entiteiten en anderzijds hardere elementen zoals kernen, lijninfrastructuren en bedrijventerreinen. Deze structuurschets is nadrukkelijk géén eindmodel, maar een groeimodel. 8

13 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Zwalm Aanzet gewenste ruimtelijke structuur Legende Beekvalleien Valleiwanden Samenhangende landbouwgebieden Lokale ecologische infrastructuur Hoofdbosstructuur Hoofddorp Woonkern Landelijke dorpen/woonconcentraties Recreatiepool Munkzwalm Historisch dorp Dikkele Typische landelijke dorpen Revitaliseren KMO-zone Behoud handelszone Project WUG Decoenestraat Kasteelparken Ontginningsgebied Secundaire weg type II Lokale weg type I Lokale weg type II Spoorlijn Kortrijk-Brussel Hoofdbeken Visuele open ruimte-verbindingen

14

15 2 GEWENSTE DEELSTRUCTUREN Deelstructuren beschrijven de samenhang tussen de facetten die de ruimte bepalen, verspreid over het grondgebied van de gemeente: nederzettingen, ruimten met een economisch karakter, ruimten met een recreatief karakter en ruimten waar natuur en/of landbouw primeren. Samenhang wordt gezocht in de volgende deelstructuren: 1. Open ruimte 2. Nederzettingsstructuur 3. Ruimtelijk economische structuur 4. Verkeer en vervoer 5. Sport en Recreatie 6. Landschap 9

16

17 2.1 GEWENSTE OPEN RUIMTE STRUCTUUR De gewenste structuur van de open ruimte is vandaag al grotendeels vastgelegd in de ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos van de Vlaamse overheid. Het RSV gaat namelijk voluit voor landbouw, natuur en bos in het buitengebied. De Vlaamse overheid wenst daarvoor op termijn ha agrarisch gebied, ha natuurgebied, ha bosgebied en ha andere groengebieden vastleggen in de bestemmingsplannen. Van 2004 tot 2008 werkte de Vlaamse overheid voor elk van de 13 buitengebiedregio's een ruimtelijke visie uit voor landbouw, natuur en bos. De gemeente Zwalm is nagenoeg volledig opgenomen in de buitengebiedregio Vlaamse Ardennen, met uitzondering van de vallei van de Bovenschelde ter hoogte van Nederzwalm-Hermelgem en Meilegem. De uitwerking van de ruimtelijke visie gebeurde in overleg met gemeenten, provincies en belangengroepen. Deze visie geeft met hoofdlijnen aan welke gebieden behouden blijven voor landbouw en waar er ruimte kan zijn voor natuurontwikkeling of bosuitbreiding. De functies landbouw, natuur en bos werden hierbij gelijktijdig afgewogen ten opzichte van elkaar. Voor de gewenste ruimtelijke structuur voor de open ruimte baseert het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan zich dan ook grotendeels op de visie voor landbouw, natuur en bos voor de regio Vlaamse Ardennen. Hierbinnen worden de selecties op bovenlokaal niveau gemaakt en worden elementen op lokaal niveau geselecteerd. Aan de selecties van bovenlokaal niveau worden door de gemeente suggesties geformuleerd die de hogere overheden in toekomstige ontwikkelingen kunnen in rekening brengen Uitgangspunten Beekvalleien als schakel in tussen natuurlijk waardevolle gebieden. De gemeente ontbreekt aan grote aaneengesloten natuurgebieden. De natuurwaarden bevinden zich eerder fragmentarisch in de beekvalleien. Een verdere versnippering van de natuur moet vermeden worden. Het uitgangspunt is om deze natuurlijke waarden minimaal te bewaren en waar mogelijk uit te breiden. De waterloop, de oevers en de beekvalleien bieden potenties om verbindingen tussen de natuurlijke elementen te creëren. Hierdoor kan een aaneengeschakeld lint ontstaan van natuurlijk waardevolle gebieden. Streven naar goed gestructureerde, kwaliteitsvolle en voldoende grote (productie-) ruimten voor landbouw. De landelijke gebieden in Zwalm kunnen getypeerd worden als belangrijke homogene, open en grondgebonden landbouwgebieden. Deze eigenschappen moeten worden behouden en maximaal versterkt. De ruimtelijke samenhang kan worden versterkt door bebouwing maximaal te concentreren in bestaande kernen. Versterken van het contrast tussen het open cultuurlandschap en de meer gesloten valleien. Het versterken van het contrast moet de herkenbaarheid en leesbaarheid van het landschap vergroten. Het open karakter van de kouters moet de verstoring van het agrarisch functioneren beperken en biedt voor de inwoners/recreant vergezichten op het landschap en de beekvalleien. De beekvalleien zijn door hun deels bebost karakter, vochtige gronden en/of steile flanken dikwijls minder interessant voor landbouw. Via bebossing, het behoud van historische weilanden, het aanplanten van houtkanten creëert men een gesloten landschap. Het versterken van het contrast tussen een open en gesloten landschap biedt zowel voor de effectieve gebruiker (bvb. landbouwer) als voor de inwoner van de gemeente perspectieven. 10

18 2.1.2 Elementen van de gewenste open ruimte structuur Beekvalleien Behoud en versterking van de bestaande natuurcomplexen binnen een netwerk De valleien van de Zwalm, de Peerdestokbeek en de Munkbosbeek zijn structurerend voor hun omgeving. Zij worden ecologisch opgewaardeerd, samen met de aanzet van hun zijbeken, evenwel gedifferentieerd inzake concrete uitwerking. In de meersengebieden is natuur de hoofdfunctie, soms een nevenfunctie. Grote samenhangende delen van de Zwalm en de Peerdestokbeek vormen een belangrijk onderdeel van het Vlaams Ecologisch Netwerk. De interne samenhang en het functioneren van de grote aaneengesloten natuurcomplexen in de beekvalleien van het Zwalmbekken moet worden versterkt. Ecologisch verantwoorde bosuitbreiding en kleinere natuurwaarden verweven in het agrarisch cultuurlandschap kunnen daarbij een rol spelen. Bossen in de valleien hebben een grote waarde en zijn gebonden aan de structurerende elementen van de vallei zoals overstromingen, hoge grondwaterstand en kwel. Verweving van landbouw en natuur In de lagere, nattere valleigronden kan de landbouw in synergie samengaan met natuurontwikkeling. Het voorzien van graasland, hoogstamboomgaarden, tussen de verschillende natuurcomplexen geeft aanleiding tot het gevarieerd doch samenhangend landschap dat typerend is voor de Zwalmstreek. De hoger gelegen drogere gronden worden zodoende gevrijwaard voor grote aaneengesloten akkers. Behoud en versterken van valleistructuren voor natuurlijke overstromingsregime Om de natuurlijke relatie tussen waterloop en vallei te behouden, is er voldoende aandacht nodig voor het overstromingsregime in de vallei en de natuurlijke structuur van waterloop (natuurlijke oevers, spontane meandering,..). Belangrijke doelstellingen van het integrale waterbeheer zijn het herstel van de sponsfunctie (beter en langer vasthouden van water), bufferfunctie (meer ruimte voor het bergen van waterpieken) en ecologische kwaliteit (structuurkwaliteit van waterlopen). Voor de overstromingsgebieden wordt gestreefd naar verweving van het overstromingsregime met andere functies. Het landbouwgebruik en recreatief medegebruik in rivier- en beekvalleien moet de natuurlijke dynamiek van dit watersysteem respecteren. Nieuwe bebouwing en intensieve activiteiten in overstromingsgevoelige gebieden moeten geweerd worden. Op die manier kunnen overstromingen maximaal gespreid worden over alle overstroombare delen van de vallei (met lagere overstromingsfrequentie en overstromingsduur), kan de overstromingsdynamiek een ecologische meerwaarde betekenen in natuurgebieden en blijft de waterschade in landbouwgebieden beperkt. Er moet worden gestreefd naar natuurlijke overstromingsregimes met overstromingswater van een goede kwaliteit. Valleiwanden Behoud en versterking van bestaande bosstructuur De grote historische loofbossen en de verspreid liggende bossen, holle wegen, de kasteelparken, zijn opvallende landschapselementen die de natuurlijke structuur versterken. Samen met de op de valleiflanken gelegen geïsoleerde loofbosjes, verspreid voorkomende halfnatuurlijke graslanden, het netwerk van beken en andere ecologische infrastructuur zijn ze van belang als habitat en verbinden ze de grote natuurcomplexen. Behoud van deze elementen en hun verbindingsfunctie moet gegarandeerd blijven. De meest waardevolle of kwetsbare boshabitats dragen bij voorkeur een natuurfunctie. Het versterken van de multifunctionaliteit van bos, het tegengaan van versnippering en verlies van 11

19 biodiversiteit en het verkrijgen van een hogere bebossingindex in bosarme streken zijn belangrijke beleidsdoelstellingen. Daar waar de akkerlanden omwille van hun hellingsgraad moeilijk bewerkbaar zijn of erosiegevoelig zijn, kan overwogen worden om op een ecologisch en landschappelijk verantwoorde manier bosuitbreiding te bewerkstellingen. Dit moet bijdragen tot ontsnippering en buffering van de bestaande bossen, de versterking van de habitatfunctie van bossen of een antwoord bieden op een maatschappelijke vraag naar bossen met een sociaalrecreatieve functie. Bosuitbreidingen moeten bijdragen tot een verhoging van de ruimtelijke, landschappelijke en ecologische kwaliteit van een gebied, zonder de bestaande functies en activiteiten van het gebied in het gedrang te brengen én rekening houdend met de cultuurhistorische context en de kenmerken van het fysische systeem. Bestrijden van de erosie In Zwalm moet bijzondere aandacht gaan naar maatregelen om het landbouwgebruik beter af te stemmen op de kenmerken van het fysisch systeem door ruimte te voorzien voor erosiebestrijdingprojecten, projecten ter voorkoming van grondverschuivingen, natuurlijke overstromingen in de rivier- en beekvalleien en behoud en herstel van landschappelijk en ecologisch waardevolle structuren (holle wegen, verspreide bossen, kasteelparken en -tuinen ). Het gebied is heuvelachtig en dus erg erosiegevoelig. Bodemerosie wordt best aangepakt door een combinatie van zuiver brongerichte en meer symptoomgerichte maatregelen. Samenhangende landbouwgebieden Vrijwaren van samenhangende landbouwgebieden voor de beroepslandbouw Zwalm heeft door de uitgevoerde ruilverkavelingen een zeer goede landbouwstructuur in grote aaneengesloten landbouwgebieden. Het is een gebied waarin natuur-, bos- en landbouwelementen naast elkaar voorkomen. De beroepslandbouw heeft nood aan zekerheid over de gebieden waar ook in de toekomst nog aan landbouw gedaan kan worden. De landbouwfunctie vereist een minimale ruimtelijke samenhang en een minimale oppervlakte om exploiteerbaar te zijn. Het verlies aan kwantiteit en samenhang van de open ruimte bedreigt in belangrijke mate de landbouwfunctie. Het goed gestructureerd agrarisch gebied wordt om die reden maximaal gereserveerd voor grondgebonden landbouwactiviteiten. Enkel door voldoende ruimte voor landbouw voor te behouden, is een economisch, sociaal en ecologisch duurzame landbouwbedrijfsvoering mogelijk. Het vrijwaren van de ruimtelijk samenhangende landbouwgebieden voor de beroepslandbouw is prioritair in Zwalm. Overige elementen Behoud van gave cultuurlandschappen en structurerende landschapselementen De Zwalmse regio wordt gekenmerkt door een groot aantal belangrijke clusters van relatief gave cultuurhistorisch en landschapsecologisch waardevolle gebieden. Deze gebieden zijn in hoofdzaak gekoppeld aan de valleien, gesloten landschappen op de flanken van de valleien, open koutergebieden, getuigenheuvels, oude bosgebieden en kasteeldomeinen. Behoud, herstel en versterking van de herkenbaarheid van structurerende reliëfelementen, bakens en waardevolle landschaps- en erfgoedelementen staat voorop. Op die manier kan het ruimtelijke beleid bijdragen tot het behoud van de eigenheid en identiteit van de streek en kunnen ecologische of toeristisch-recreatieve kwaliteiten worden versterkt. Nieuwe ontwikkelingen of 12

20 functiewijzigingen moeten de regionale identiteit van een gebied kunnen versterken en landschappelijk worden ingepast. Een aantal lijn- en vlakvormige landschapselementen (holle wegen, taluds, hagen, houtkanten, bomenrijen, verspreide bosjes, oude spoorwegbermen, ) zijn van belang als habitat (voor elementen van bos- en graslandflora, voor autochtone bomen en struiken, als belangrijke schuilplaats en nestplaats voor dieren,...) én als corridor voor migratie van flora en fauna tussen natuurgebieden. Het ruimtelijk beleid is er op gericht versnippering van deze structuren te vermijden en herstel van deze verbindingen mogelijk te maken. Recreatief medegebruik van een aantal van deze structuren als trage wegen voor functioneel verkeer of in het kader van toeristischrecreatieve netwerken kan samengaan met de ecologische en landschappelijke functie van sommige van deze elementen. Toeristisch-recreatieve ontsluiting van de open ruimte De Zwalmstreek heeft een belangrijke toeristische waarde, vooral gericht op zacht recreatief (mede)gebruik (fietsen, wandelen, kleinschalig plattelandstoerisme, ) gekoppeld aan toeristischrecreatieve netwerken, cultuurhistorische elementen en bos-, natuur- en groengebieden. De regio is rijk aan cultuurhistorisch waardevolle erfgoedelementen. Het gaat hierbij om o.a. het netwerk van kastelen en parken, hoeves en het archeologische erfgoed. Daarnaast zijn een aantal toeristische knooppunten gelegen in het gebied. Een aantal van deze knooppunten liggen te midden van waardevolle natuurkernen. De ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven van deze gebieden wordt afgestemd op de ecologische doelstellingen van deze gebieden. Vrijwaren van overstromingsgevoelige gebieden en risicozones voor grondverschuivingen Bij de opmaak van een gebiedsdekkend RUP wordt de kwetsbaarheid in functie van overstromingen en/of grondverschuivingen onderzocht. De gebieden in aanmerking zijn: overstromingsgevoelige gebieden cfr. watertoets, van nature overstroombare gebieden (enkel deze overstroombaar vanuit waterloop), recent overstroomde gebieden, gebieden gevoelig voor grondverschuivingen (zie de risicokaart opgesteld door de dienst LNE), Bij de opmaak van een RUP dienen deze zones afgewogen worden ten opzichte van de reële toestand. Zo kunnen de mogelijke problemen naar aanleiding van de bestaande of geplande bestemming afgewogen worden. Indien nodig worden de nodige milderende maatregelen opgelegd. 13

21 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Zwalm Overstromingsgevoelige gebieden Legende Niet overstromingsgevoelig Effectief overstromingsgevoelig Mogelijk overstromingsgevoelig datum: mei 2010 schaal: 1:55, ,200 1,800 2,400 3,000 Meter± (Bron: AGIV)

22 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Zwalm Natuurlijk overstroombare gebieden - recent overstroomde gebieden Legende Recent overstroomde gebieden Niet van nature overstroombaar Overstroombaar door afspoelend exces van hemelwater Overstroombaar vanuit de Schelde (Scheldepolders) Overstroombaar vanuit waterloop Overstroombaar vanuit waterloop of door afstromend water datum: mei 2010 schaal: 1:55,000 0 (Bron: AGIV) ,200 1,800 2,400 ± 3,000 Meter

23 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Zwalm Gevoeligheidskaart voor grondverschuivingen en gekarteerde grondverschuivingen Legende gekarteerde grondverschuivingen Complexe GV met ondiep schuifvlak Grote GV met diep schuifvlak Hobbelige topografie Oeververglijdingen gevoeligheidskaart voor grondverschuivingen lage gevoeligheid matige gevoeligheid hoge gevoeligheid zeer hoge gevoeligheid datum: mei 2010 schaal: 1:55,000 0 (Bron: afdeling Land en Bodem-bescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen) ,200 1,800 2,400 ± 3,000 Meter

24 2.1.3 Differentiatie in functie van de agrarische bouwmogelijkheden De agrarische structuur van Zwalm is verspreid over de hele gemeente. Met betrekking tot de ontwikkeling van bestaande en de inplanting van nieuwe agrarische activiteiten, is het aangewezen een differentiatie door te voeren op basis van de gewenste agrarische structuur. Deze wordt bovenop voorgaande elementen van de gewenste open ruimte geplaatst. De elementen van de gewenste open ruimte bieden echter de randvoorwaarden vanuit de omgeving voor deze agrarische structuur. De differentiatie is beperkt tot de agrarische of para-agrarische bedrijven. De overige bedrijven of voorzieningen worden besproken in gewenste ruimtelijk-economische structuur. De bestaande mogelijkheden in agrarisch gebied van zonevreemde functiewijziging van landgebouwen naar opslag van goederen blijft steeds behouden. Dit mag echter geen aanleiding geven tot handelsactiviteiten of nijverheid. Zoals aangetoond in het informatief gedeelte, is de agrarische structuur op te delen in L- gebieden 4 te Zwalm. Deze indeling is gebaseerd op de gaafheid van de agrarische structuur en de aanwezigheid van natuurlijke waarden en landschap. Het Vlaams Gewest heeft later een duidelijkere afweging gemaakt tussen de meer waardevolle onderdelen van de agrarische structuur en de minder waardevolle binnen haar ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos. Deze opdeling in herbevestigde agrarische gebieden, tesamen met de aanduiding van de waardevollere ecologische en landschappelijke structuren vormt de basis voor de differentiatie. De samenhangende landbouwgebieden Dit zijn min of meer goed gestructureerde gebieden met een belangrijke landbouwfunctie. Deze gebieden hebben een belangrijke economisch-functionele kwaliteit voor de landbouw. De gemiddelde lage bebouwingsgraad mag in de toekomst niet toenemen. Zo worden nieuwe inplantingen enkel aanvaard voor agrarische bedrijven in cluster met bestaande locaties en enkel indien geen mogelijkheid is tot overname van bestaande bedrijfszetels waar de bedrijfsvoering wordt stopgezet. Het zijn homogene prioritaire gebieden voor landbouw. De open ruimte die ten dienste staat van de landbouw en het landschap vormt, dient maximaal worden gevrijwaard. Functies, activiteiten en externe invloeden die de grondgebonden landbouw ernstig kunnen belemmeren, moeten worden geweerd (bv. woonuitbreiding, inplanting van niet gewenste glastuinbouw). Uitzonderingen worden gemaakt voor bepaalde elementen die van belang zijn om natuurverbindingen te realiseren in functie van de natuurlijke structuur. Zowel intensieve als meer extensieve productievormen zijn mogelijk. Er moet voldoende flexibiliteit blijven voor (onvoorziene veranderingen) in het agrarisch bodemgebruik. Daarnaast wordt er in vele gevallen best gewerkt naar één of meer bepaalde hoofdproductierichting bv. extensieve groenteteelt in open lucht, gemengde landbouw met nadruk op veeteelt. 4 Gebaseerd op de Studie Landelijk Gebied van de provincie Oost-Vlaanderen 14

25 Richtlijnen Agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: Enkel uitbreiding binnen een vast te leggen perimeter rondom de bedrijfszetel, mits integratie in het landschap en enkel in relatie met grondgebonden agrarische activiteit(en). Uitbreiding is alleen mogelijk wanneer dit verenigbaar is met de landbouwstructuur van het gebied. Nieuwe inplantingen: enkel toegelaten indien geclusterd met reeds bestaande agrarische infrastructuur én indien geen mogelijkheid aanwezig is tot overname van een bestaand maar stoppend agrarisch bedrijf. Een nieuwe inplanting mag geen afbreuk maken aan de agrarische structuur. Vrijgekomen bedrijfszetels: blijven bestemd voor (agrarische) grondgebonden activiteiten. Het afsplitsen van de bedrijfswoning is niet toegelaten. Beheersovereenkomsten: De mogelijkheid voorzien tot het afsluiten van beheersovereenkomsten voor landschap- en/of natuurbeheer. Lokale para-agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: nieuwbouw is niet toegelaten, ook een omschakeling naar een niet-agrarische bedrijvigheid wordt niet gedoogd. Nieuwe inplanting : zijn niet toegestaan, zelfs niet op bestaande agrarische inplantingen Landbouw binnen beekvalleien en op de valleiwanden Het beleid in deze gebieden moet erop gericht zijn het onbebouwd karakter te behouden omwille van in stand te houden of te ontwikkelen ruimtelijke en/of landschappelijke kwaliteiten. Grondgebonden landbouw kan hierin een belangrijke rol spelen. De landbouw moet haar activiteit zodanig afstemmen zodat in die gebieden een evenwicht bestaat tussen natuur, ecologie en landbouw. Het zijn gebieden met een minder goede bodemgeschiktheid voor akkerteelten. Deze gebieden zullen in veel gevallen multifunctioneel zijn, met als voornaamste mogelijke functies natuur, bos en landbouw. Vooral vanuit de functie natuur worden hoge eisen gesteld aan de kwaliteit van het milieu (bodem, water, lucht). Waar de natuurfunctie domineert zijn de gebruiksmogelijkheden van deze landschappen voor landbouw doorgaans beperkt tot (zeer) extensieve vormen als gevolg van beperkingen m.b.t. bemesting, veebezetting, waterpeilen in sloten, biocidegebruik. De maatregelen in die gebieden moeten de landbouw stimuleren in de rol van beheerder van het landschap. Bedrijven waar de natuurfunctie niet kan worden geïntegreerd kunnen besluiten om voor de natuur belangrijke percelen in beheer te geven aan de natuursector (vereniging of overheid). In de gebieden waar de functies landbouw en natuur nevengeschikt zijn (bv. de valleiwanden), wordt gesuggereerd dat bedrijven, waarvan een groot deel van de productiegronden in dergelijke gebieden zijn gelegen, een aanvullend inkomen betrekken uit nevenactiviteiten binnen of buiten het bedrijf ofwel het landbouwbedrijf in nevenberoep voeren. Ingeval van verweving van landbouw en natuur op het bedrijfsniveau, wordt bovendien geopteerd voor een of ander systeem van vergoedingen: gaande van compensatie van inkomensverlies tot het stimuleren van actief natuuren landschapsbeheer. 15

26 Richtlijnen Agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: Enkel uitbreiding binnen een vast te leggen perimeter rondom de bedrijfszetel, mits integratie in het landschap en enkel in relatie met grondgebonden agrarische activiteit(en). Uitbreiding is alleen mogelijk wanneer dit verenigbaar is met de ecologische en agrarische structuur van het gebied. Nieuwe inplantingen: zijn niet toegelaten Vrijgekomen bedrijfszetels: moeten op termijn worden afgebouwd. Enkel (agrarische) grondgebonden activiteiten zijn toegestaan. Beheersovereenkomsten: De mogelijkheid voorzien tot het afsluiten van beheersovereenkomsten voor landschap- en/of natuurbeheer. Lokale para-agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: uitbreiding is niet mogelijk, ook omschakeling naar nietagrarische of niet para-agrarische bedrijvigheid wordt niet gedoogd. Nieuwe inplantingen: zijn niet toegestaan, zelfs niet op bestaande inplantingen van agrarische bedrijfszetels. De contactzones van de samenhangende landbouwgebieden met bestaande woonconcentraties. Dit zijn multifunctionele agrarische productiegebieden aan de contouren van de dorpscentra alsook aansluiten op verspreide woonconcentraties (woonlinten of woongroeperingen)waar zowel traditionele (vnl. rundveeteelt) als meer intensieve agrarische activiteiten (bio-veredeling) voorkomen, naast niet agrarische functies : vnl. wonen, werken, infrastructuur. De hoofdfunctie is er landbouw. De andere functies zijn hieraan ondergeschikt. Niettemin brengt de multifunctionaliteit van deze gebieden met zich mee dat de ruimte zo efficiënt mogelijk moet worden benut en dat er vanuit de diverse functies eisen worden gesteld aan de kwaliteit van het milieu. Naast het behoud en de ontwikkeling van landbouw waarbij ondermeer voldoende flexibiliteit wordt gewaarborgd voor bodemgebruik door (intensieve) grondgebonden teelten, zal veel aandacht dienen te gaan naar het in evenwicht houden of brengen van de agrarische en niet agrarische activiteiten. Een gedeelte van deze gebieden kan evenwel als prioritair worden aanzien voor landbouw. Daar moeten de functies, activiteiten en externe invloeden die de landbouw ernstig kunnen belemmeren, worden geweerd. Uitzondering wordt gemaakt voor bepaalde elementen die van belang zijn om natuurverbindingen te realiseren in functie van de natuurlijke structuur. Voorts wordt er in het algemeen best gewerkt naar één of meer bepaalde hoofdproductierichtingen bv. intensieve sierteelt in open lucht, gemengde landbouw met nadruk op veeteelt. Daar waar deze multifunctionele agrarische productiegebieden in contact liggen met de beekvalleien van de gewenste open ruimte structuur, dient de nodige aandacht worden verleend aan de impact van de inplantingen ten opzichte van de ecologische infrastructuur. 16

27 Richtlijnen Agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: uitbreiding is mogelijk, wanneer verenigbaar met de landbouwstructuur van het gebied en met de andere functies van het gebied. Nieuwe inplantingen: zijn mogelijk wanneer verenigbaar met de landbouwstructuur van het gebied en met de andere functies binnen het gebied. Vrijgekomen bedrijfszetels: omschakeling van agrarisch naar para-agrarisch bedrijf of een opslagbedrijf (verzamelcenter van de landbouwteelten in de omgeving van Zwalm) of gebruik als opslagloods in de bestaande gebouwen is mogelijk zonder dat zij een kleinhandelsactiviteit mogen uitoefenen en daardoor de open ruimte met extra mobiliteit zouden belasten. Voor deze omschakeling wordt het afwegingskader voor zonevreemde bedrijven toegepast of indien gekoppeld aan een bestaand bedrijfswoning, het afwegingskader voor zonevreemde woningen. Lokale para-agrarische bedrijven Bestaande inplantingen: bestendiging is mogelijk zolang de activiteit lokaal van aard blijft. Omschakeling naar een niet-agrarische of niet para-agrarische activiteit wordt niet gedoogd. Voor het uitbreiden van para-agrarische bedrijven dient het afwegingskader voor zonevreemde bedrijven toegepast worden. Nieuwe inplantingen: zijn niet toegestaan 17

28 2.1.4 Selecties Op basis van de selecties in het RSV en het PRS kunnen we een aantal bovenlokale elementen aanduiden. Aansluitend op deze selectie kunnen we vervolgens een aantal lokale elementen aanduiden die bijzondere aandacht vereisen, op basis van de ruimtelijke visie landbouw, natuur en bos. In samenspraak met de hogere overheden, kan later afgesproken worden welk niveau de verscheidene lokale elementen regelt. A. Elementen van bovenlokaal niveau 1. De Midden- en Benedenloop van de Zwalm en de Vallei van de Perlinkbeek binnen de afbakening van het Vlaams Ecologisch Netwerk (Vlaams Gewest) De midden- en benedenloop van de Zwalm, net als een deel van de vallei van de Perlinkbeek (ook gekend als de Peerdestokbeek) vallen binnen de afbakening van het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk). Het VEN is de ruggengraat van de natuurlijke structuur en bestaat uit gebieden met hoge natuurkwaliteit. Het beleid in deze gebieden is gericht op de ruimtelijke ondersteuning van het behoud en de verdere ontwikkeling van de huidige biologische waarde. De ruimtelijke ondersteuning houdt minimaal ruimtelijke randvoorwaarden in voor het behoud en de ontwikkeling van de aanwezige ecotopen. Dit betekent concreet het behoud en de versterking van het niet bebouwd karakter, het kenmerkend abiotisch milieu (reliëf, microreliëf en hydrografisch patroon) en de kenmerkende ruimtelijke relaties tussen waterloop en de omgevende vallei. 2. Heuvelend akkerbouwgebied van Zwalm, overgangsgebied Leemstreek Zandleemstreek als natuurverbindingsgebied (Provincie) In een natuurverbindingsgebied van bovenlokaal niveau komen andere functies (meestal landbouw) als hoofdgebruiker voor. De natuurfunctie wordt bepaald door de aanwezigheid van kleine landschapselementen en kleinere natuurgebieden als verbinding tussen de verschillende VEN-gebieden. In de natuurverbindingsgebieden is het beleid gericht op het behoud en de versterking van de aanwezige natuurwaarden en de bevordering van de biologische diversiteit met respect voor de hoofdgebruiker. 3. Stampkotbeek Munkbosbeek, Zwalm en Peerdestokbeek Boekelbeek als Ecologische Infrastructuur (Provincie) Ecologische infrastructuren (EIS) van bovenlokaal belang zijn smalle landschapselementen die een belangrijke verbindingsfunctie hebben tussen de diverse VEN gebieden maar te beperkt zijn om tot het VEN of natuurverbindingsgebied te behoren. De ecologische infrastructuur bestaat uit kleine landschapselementen zoals taluds, houtkanten, bomenrijen, bronnen, poelen, rietkragen, Ook de natuur in de bebouwde omgeving, met name de natuur-, bosen parkgebieden, beek- en riviervalleien en andere natuurelementen (wegbermen, ) in de kernen van het buitengebied kunnen tot de ecologische structuur behoren. 4. De ruimtelijk-functioneel samenhangende landbouwgebieden van Paulatem, Velzeke tot Zottegem (noordelijk deel) en Sint-Denijs-Boekel, Volkegem tot Nederbrakel (zuidwestelijk deel) als landbouwgebied op Vlaams niveau Deze gebieden zijn afhankelijk van de grondgebonden landbouw voor het open houden van de kouters. In de beekvalleien komen aansluitend waardevolle graslanden voor die via verwevingsgebieden kunnen worden behouden. Zodoende dient in het gebied een gemengd landbouwsysteem worden gepromoot dat kenmerkend is voor de Zwalmstreek. 18

29 Suggestie vanuit de gemeente ter versterking van de bosstructuur, deze elementen vormen ook onderdeel van de selectie op lokaal niveau: 5. Munkbos, Bos van Beerlegem-Paulatem-Meilegem, omgeving Moriaanhoeve en Gaverbos als primaire bosstructuren Deze grotere bossen vormen de basis van de bosstructuur te Zwalm.. In deze gebieden zijn de natuurlijke kwaliteiten richtinggevend voor de verdere ruimtelijke ontwikkeling van het gebied. Het beleid is erop gericht om via aangepast natuurbeheer te komen tot een kwalitatieve versterking van de huidige biologische waarde. Dit houdt onder meer ruimtelijke randvoorwaarden in voor het behoud, het herstel en de ontwikkeling van de aanwezige en eventueel nieuwe ecotopen. Een eventuele herbestemming naar natuurgebied mag echter geen gevolgen hebben voor het functioneren van landbouwbedrijven (vb. VLAREM wetgeving). Via ecologische verbindingen kunnen soorten van hieruit de overige boshabitats bevolken. B. Lokale elementen 1. Wijlegemsebeek, bovenloop Munkbosbeek, Zwedebeek, Meierbolbeek als lokale ecologische infrastructuur Aansluitend op de provinciale ecologische infrastructuur, wordt een secundair netwerk geselecteerd dat op lokaal niveau het provinciale netwerk ondersteund. De grotere zijbeken (en hun valleien) van de Zwalm en de Peerdestokbeek worden geselecteerd als ecologische infrastructuur op lokaal niveau. Deze zorgen voor een verdere vertakking van het ecologisch netwerk, rekening houdend met de voorwaarden van een leefbare landbouwvoering. In de ecologische verbindingsgebieden van lokaal niveau is het beleid gericht op het ruimtelijk ondersteunen van de functie van open ruimte corridor (vermijden bebouwing), op het ruimtelijk ondersteunen van de landbouwfunctie (planologisch beschermen) en op het ruimtelijk ondersteunen van de natuurfunctie (ontwikkeling of herstel van kleine landschapselementen, meandering ). 2. Kasteelpark van Ten Biezen en het Kasteel van Roborst als belangrijke landschappelijke elementen De kasteelparken in de gemeente dragen een bijzondere ecologische waarde. Ze bieden met de aanwezigheid van hoge oude bomen, boomgaarden, vijvers en stallingen veel kansen voor de ontwikkelingen van dier- en plantensoorten. Naast hun ecologische waarde, dragen deze kasteelparken ook een historische en landschapsvormende waarde. In tegenstelling tot de primaire bosstructuren dragen deze gebieden ook een duidelijk residentiële functie. Het beleid is gericht op behoudsmanagement. In de domeinbossen staat ecologisch beheer voorop. Voor de gebouwen worden duidelijke architectonische richtlijnen geformuleerd inzake verbouwen, herbouwen en/of uitbreiden. 19

30 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Zwalm Gewenste open ruimte structuur Legende Visie Beekvalleien Valleiwanden Samenhangende landbouwgebieden Selecties Ven-gebieden (Vlaams Gewest) Natuurverbindingsgebied (provincie) Ecologische infrastructuur (provincie) Lokale ecologische infrastructuur Kasteelparken Bosstructuren

31 2.2 GEWENSTE NEDERZETTINGSSTRUCTUUR Sedert 1991 heeft Zwalm een gestage stijging van de bevolking gekend. Dit vertaalde zich verder in een stijging van het aantal gezinnen dat zich nog sterker heeft geuit door het verschijnsel van gezinsverdunning. Deze verlaging van de gemiddelde gezinsgrootte heeft twee oorzaken. Enerzijds zorgt de veroudering van de bevolking voor een automatische daling van de gemiddelde gezinsgrootte. Er zijn minder kinderen, die per definitie in een meerpersoonsgezin leven, en meer ouderen die tot een één- of maximaal een tweepersoonsgezin behoren. De verschuiving naar kleinere gezinnen brengt ook de nood aan andere types van woningen. De gesloten bevolkings- en gezinsprognoses voor Zwalm geven aan dat de bevolking in Zwalm licht zal dalen tegen 2020, maar door het fenomeen van gezinsverdunning, het aantal gezinnen gestaag zal stijgen en dus ook de nood aan woningen. Binnen de bevolkingsstructuur zien we ook een steeds verdergaande vergrijzing van de bevolking en een daling van het aantal jonge gezinnen. De taak van de gemeentelijke overheid zal er dan ook in bestaan een goed antwoord te kunnen bieden op deze trends. Men zal de woningmarkt op een zodanige manier moeten bijsturen dat alle gezinsvormen aan bod kunnen komen, zonder dat daarbij een ruimtelijk hypotheek wordt gelegd op de realisatie van de toekomstige behoeften (duurzaamheid) Uitgangspunten Een kernversterkend woonbeleid door het streven naar een optimaal ruimtegebruik binnen de kerngebieden. De tendens tot verspreid wonen moet tegengegaan worden, gezien de hoge maatschappelijke kosten dit genereert. Nieuwe woningen worden zoveel mogelijk opgevangen in of aansluitend op de kernen. Hierbij dienen voornamelijk de door de provincie geselecteerde kernen benadrukt te worden. Gedifferentieerde behandeling van de niet kerngebonden bebouwing, zowel in functie van de waarde van het omringend natuur- en landbouwlandschap als ten behoeve van de rechtszekerheid. De open ruimte te Zwalm bezit heel wat kwaliteiten. Complementair met de kernversterking wordt een beleid gevoerd van bescherming van de hoofdfuncties van de open ruimte, nl. natuur, bos en landbouw. De ruimtelijke structuur van het wonen in de open ruimte wordt behouden maar wordt niet substantieel uitgebreid. Een kwaliteitsondersteunend woonbeleid moet leiden tot kwalitatieve woon- en leefomgevingen. Openbare ruimte en groenvoorzieningen zijn elementen die de gemeente kan gebruiken om de kwaliteit van de woonomgevingen in positieve zin te laten beïnvloeden. De gemeentelijke overheid zal ook erop toezien dat binnen de gemeente een gezonde sociale mix wordt bekomen tussen de verscheidene bevolkingsgroepen. Een dynamisch woonbeleid afgestemd op de verschillende bewonersgroepen en gezinsvormen. Men moet als gemeentelijke overheid op een dynamische manier kunnen inspelen op de zich wijzigende trends en behoeften op de woningmarkt. Doel is een specifiek woonbeleid waarin iedere doelgroep op de woningmarkt aan bod kan komen. Bijzondere aandacht dient worden besteed aan de zwakkere doelgroepen op de woningmarkt, met name de sociale woningen en de seniorenhuisvesting. 20