Warmteplan bedrijventerrein A12 zuid Ede. Warmteplan

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Warmteplan bedrijventerrein A12 zuid Ede. Warmteplan"

Transcriptie

1 Warmteplan bedrijventerrein A12 zuid Ede Warmteplan

2 Warmteplan bedrijventerrein A12 zuid Ede Contactpersoon aanvrager: dhr. E. van Tol, gemeente Ede Datum: 25 april 2013 Status rapport: Contactgegevens: Projectmedewerkers: definitief adviesbureau Innoforte Van Heemstraweg 56 d 6651 KH Druten wim.mans@innoforte.nl Wim Mans, Innoforte Han Verheul, Innoforte Adviesbureau Innoforte ontwikkelt duurzame energie projecten met meerwaarde voor alle betrokkenen. We streven naar verduurzaming van de warmte- en koudevoorziening met een langdurig beheersbare kostenstructuur. Vanuit een gedegen technisch, economisch en organisatorisch inzicht, ondersteunen wij overheden, industrieën, zorginstellingen, woningcorporaties en tuinbouwbedrijven met het ontwikkelen van projecten op het gebied van duurzame warmte en koude. Innoforte werkt gestructureerd en efficiënt met gevalideerde methoden, modellen en kengetallen. Ons kwaliteitszorgsysteem staat den dienste van de klanttevredenheid met bijzondere aandacht voor onze toegevoegde waarde in relatie tot de kosten.

3 INHOUDSOPGAVE 1 SAMENVATTING INLEIDING: WAAROM EEN WARMTEPLAN? BESCHRIJVING PLAN GEBIED WAT IS WARMTE/KOUDE OPSLAG (WKO)? ENERGIE EN CO 2 EMISSIE TARIEVEN WARMTE EN KOUDE MINIMAAL BENODIGDE AANSLUITINGEN GELIJKWAARDIGHEID BIJLAGE A : LOCATIE EN KAVELINDELING BIJLAGE B: ENERGIE EN CO 2 BEREKENING REFERENTIE GEBOUWEN BIJLAGE C: KOSTEN WARMTE EN KOUDE REFERENTIEGEBOUWEN BIJLAGE D: ENERGIE EN INSTALLATIES BIJLAGE E: INDEXATIE BIJLAGE F: CONTROLE INVESTERINGSOPGAVE UDV BIJLAGE G: KOSTENVERBIJZONDERING WKO EN CBV BIJLAGE H: EXPLOITATIE ANALYSE WKO EN CBV Bijlagen F, G en H zijn in een separate, vertrouwelijke bijlagen opgenomen Warmteplan A12 Zuid 1

4 1 SAMENVATTING Dit warmteplan van de gemeente Ede heeft betrekking op het gebied gelegen tussen de A12, de A30 en de Schutterweg (zie plankaart) ook wel genoemd bedrijventerrein A12 zuid te Ede Dit gebied is voorzien van een warmte- /koudeopslag systeem (WKO-systeem). Dit WKO systeem zorgt voor een energiezuinige en betaalbare manier van verwarmen en koelen van de gebouwen op het terrein. De (maximaal toelaatbare) tarieven voor warmte en koude zijn als volgt: Voor een gebouw met alleen warmtevraag: tarieven warmte aansluitbijdrage (BAK) /kw 0,00 vast recht (VR) /kw 0,00 afgenomen warmte /GJ 4,10 Voor een gebouw met warmte- en koudevraag zijn de tarieven afhankelijk van het aansluitvermogen. Als voorbeeld zijn de tarieven weergegeven voor een aantal verschillende aansluitcapaciteiten: tarieven per aansluitcapaciteit 10 kw 50 kw 121,3 kw 150 kw 200 kw aansluitbijdrage (BAK) /kw* 374,65 292,90 247,90 237,09 222,48 vast recht (VR) /kw* 55,89 52,33 50,38 49,91 49,27 afgenomen warmte /GJ 4,10 4,10 4,10 4,10 4,10 afgenomen koude /GJ 4,10 4,10 4,10 4,10 4,10 Het minimaal benodigde aansluitingen voor een rendabele exploitatie van het WKO systeem is gerelateerd aan het aansluitvermogen van kw. Dit komt overeen met 32 gebouwen type referentie 2. Het aansluitvermogen is maatgevend voor de bepaling van het aantal benodigde aansluitingen. In dit warmteplan is de mate van energiezuinigheid van het WKO systeem berekend volgens de EMG en EPG. De resultaten zijn de zogenaamde equivalente opwekrendementen zoals aangeven in de volgende tabel: WKO concept equivalent opwekkingsrendement verwarming 1,20 equivalent opwekkingsrendement koeling 4,68 Indien een individuele gebouweigenaar niet aangesloten wenst te worden op het WKO systeem dient deze bij de aanvraag van de omgevingsvergunning (voorheen bouwvergunning) aan te tonen dat er sprake is van een minimaal gelijkwaardige energieprestatie. Warmteplan A12 Zuid 2

5 2 INLEIDING: WAAROM EEN WARMTEPLAN? Op het bedrijventerrein A12-zuid te Ede is in 2010 een collectief warmte/koude opslag (WKO) systeem aangelegd. Dit WKO systeem zorgt voor een energiezuinige en betaalbare manier van verwarmen en koelen van de gebouwen op het terrein en kan tevens dienen als bluswatervoorziening. In vergelijking met conventionele systemen is sprake van een grote voorfinanciering. Een collectief WKO systeem behoort tot de energie-infrastructuur van een bedrijventerrein. De aanleg vindt dan ook plaats vóór de bebouwing van de kavels. Voor individuele bouwers is het van belang dat de aansluiting op dit WKO het liefst goedkoper is, maar op zijn minst niet duurder is dan een conventioneel eigen systeem. Voor investeerders en exploitanten van collectieve energiesystemen is het belangrijk dat de kavels ook daadwerkelijk op dit systeem worden aangesloten. Het Bouwbesluit (Staatsblad 75, Besluit 11 februari 2013 met een wijziging Bouwbesluit 2012) biedt de mogelijkheid aan om nieuwe gebouwen te verplichten tot aansluiting teneinde investeringen in collectieve systemen met milieuvoordelen mogelijk te maken. Hiertoe is een zogenaamd warmteplan nodig dat door de gemeenteraad voor een periode van 10 jaar wordt vastgesteld. Dit houdt in dat gedurende een periode van 10 jaar alle nieuwe gebouwen binnen het plangebied van het warmteplan daadwerkelijk dienen te worden aangesloten, tenzij zich een van de twee hieronder genoemde uitzonderingssituaties voordoet: 1. In een warmteplan is sprake van een minimaal aantal aansluitingen dat voor een haalbare economische exploitatie van de collectieve voorziening noodzakelijk is. Nadat dit aantal is bereikt vervalt de aansluitplicht. Aansluiting op basis van vrijwilligheid kan daarna uiteraard plaatsvinden. 2. Voor een individuele bouwer met een milieuvriendelijk alternatief kan de aansluitplicht desgewenst vervallen. Deze zal moeten aantonen dat zijn alternatief gelijkwaardige milieuprestaties levert ten opzichte van het collectieve systeem. Het is daarom van belang dat de milieuprestaties en de rekenwijze van het collectieve systeem helder zijn verwoord in het warmteplan. Het warmteplan vormt aldus tevens een toetsingsinstrument voor de eventueel door bouwers in te dienen alternatieven. In dit rapport is het warmteplan voor bedrijventerrein A12 Zuid te Ede beschreven. Op dit bedrijventerrein is sprake van een centraal WKO systeem dat is aangelegd door het bedrijf UDV energie, een samenwerkingsverband tussen Unica en Dura Vermeer. UDV heeft haar medewerking verleend aan de totstandkoming van dit warmteplan. Adviseur Innoforte heeft de ontvangen gegevens getoetst en akkoord bevonden. Dit rapport is bedoeld om leden van de gemeenteraad voldoende informatie te verschaffen voor de vaststelling van het warmteplan, maar kan tevens dienen om andere betrokkenen van objectieve informatie te voorzien. Warmteplan A12 Zuid 3

6 3 BESCHRIJVING PLAN GEBIED Het plangebied is weergegeven in figuur 1. Het gebied is gelegen tussen de A12, de A30 en de Schutterweg. Dit gebied is verdeeld in 46 kavels zoals in bijlage A is aangegeven. Op dit moment zijn 25 kavels (blauw) uitgegeven, zodat nog 21 kavels (rood en wit) uitgegeven kunnen worden. Dit is de indeling zoals de gemeente Ede die momenteel (februari 2013) hanteert. De grootte en de aard van de in de toekomst te realiseren gebouwen vormt een onzeker factor voor de investeerder. De gemeente Ede gaat er van uit dat de te realiseren gebouwen zgn. gemengde gebouwen zijn (bestaande uit een kantoorgedeelte en een bedrijfshal). Plangebied bedrijventerrein A12 Zuid Ede Figuur 1: Locatie plangebied bedrijventerrein A12 Zuid te Ede. Warmteplan A12 Zuid 4

7 4 WAT IS WARMTE/KOUDE OPSLAG (WKO)? Een WKO (warmte koude opslag) systeem gebruikt de watervoerende lagen in de bodem op een diepte van circa 50 tot 200 meter onder het maaiveld om warmte en koude een seizoen lang op te slaan. Deze watervoerende lagen zijn veelal zandformaties, opgesloten tussen ondoorlaatbare kleilagen en worden aquifers genoemd. Er is sprake van één of meerdere bronnenparen: steeds één koude bron en één warme bron. In de zomer wordt het grondwater uit de koude bron gebruikt om gebouwen te koelen. Vanwege het gebruik van koude uit de omgeving heet dit vrije koeling. Hiermee bespaart men veel energie, de inzet van een elektrische koelmachine is niet meer nodig. Als gevolg van de koeling warmt het water op, dit wordt daarna weer in de bodem opgeslagen en wel in de warme bron. Door dit opgewarmde water in de warme bron op te slaan creëren we ondergronds een voorraad zomerwarmte die in de daaropvolgende winter wordt gebruikt om gebouwen te verwarmen. Omdat de temperatuur van dit water nog niet voldoende hoog is om direct als warmtebron te dienen in het gebouw, staat in het gebouw een zogenaamde warmtepomp. Deze verhoogt op een energiezuinige manier de temperatuur tot een bruikbare temperatuur. Het principe van de WKO installaties is in figuur 2 weergegeven. legenda KM koelmachine HR HR-ketel WP warmtepomp VK vrije koeling Figuur 2: Principe installatie voor de opwekking van warmte en koude. Het WKO systeem in Ede bestaat uit 2 warme bronnen en 2 koude bronnen, elk met een capaciteit van 200 m³/h. De totale broncapaciteit is dus 400 m³/h. Via warmtewisselaars wordt de bronwarmte/koude overgedragen aan het distributiewater. Het WKO systeem is voorzien van 2 grote wateropslagtanks (2 x m³) voor de collectieve bluswatervoorziening (CBV). De opslagtanks kunnen Warmteplan A12 Zuid 5

8 maximaal 400 m³/h water leveren waardoor de totale capaciteit van het WKO systeem 800 m³/h bedraagt. Het distributiewater wordt via een grond(ring)leiding naar de verschillende kavels gebracht. Ieder kavel wordt voorzien van een afleverset (warmtewisselaar, warmte/koude meter, pomp, regeling en benodigde appendages) waarmee of warmte of koude geleverd wordt. De keuze voor het type en de grootte van de warmtepomp is voor rekening van de gebouweigenaar. Ten behoeve van de berekeningen in dit rapport is de volgende installatie als uitgangspunt genomen: Voor ververwarming: warmtepomp voor de basislast (30% capaciteit, 80% van de jaarlijkse warmtevraag) met een rendement van 440 % (men zegt: de COP 1) is 4,4); HR-ketel voor de pieklast (70% capaciteit, 20% van de jaarlijkse warmtevraag), rendement 85,7% op bovenwaarde of 95% op onderwaarde; De koeling bestaat voor 100% vrije koeling (VK) uit het grondwater van de WKO. De keuze voor een relatief kleine warmtepompcapaciteit die veel draaiuren maakt en zo een groot deel van de jaarlijkse benodigde warmte kan leveren, is vanuit economisch perspectief genomen. Tijdens de koudste dagen is het vermogen van de warmtepomp onvoldoende. De dan benodigde pieklast wordt door de HR-ketel geleverd. Dit vermogen is relatief goedkoop, maar is veel minder energiezuinig dan de warmtepomp. Vanwege het beperkt aantal stookuren van de HR-ketel is dit niet zo bezwaarlijk en ontstaat als geheel een betaalbaar en energiezuinig systeem 2). Het WKO-systeem is zodanig uitgevoerd dat het water tevens kan dienen als een collectieve bluswatervoorziening (CBV). Hiertoe staan wateropslagtanks, extra pompen en dieselmotoren opgesteld die ook in geval van stroomuitval bluswater kunnen leveren. De exploitatie van dit CBV systeem vormt een bijzonder aandachtspunt in dit warmteplan. Het warmteplan geldt namelijk alleen voor het WKO systeem en niet voor het CBV systeem. De gemeenschappelijke exploitatie van beide systemen door UDV wordt daarom door ons opgesplitst in een WKO exploitatie en een CBV exploitatie. 1 ) : COP = Coefficient Of Performance; Dit is de verhouding tussen de hoeveelheid geleverde energie en de benodigde energie. Voor de levering van 4,4 eenheden energie is 1 eenheid aan energie benodigd. 2 ) Het gebied BTA12-zuid beschikt over zowel een collectief WKO-net als een gasnet. Warmteplan A12 Zuid 6

9 5 ENERGIE EN CO 2 EMISSIE Een WKO systeem voor de opwekking van warmte en koude bespaart energie ten opzicht van een conventionele installatie. Het koelen met grondwater kost een beperkte hoeveelheid elektrische pompenergie in plaats van een veel grotere hoeveelheid elektrische energie van een koelmachine. Verwarmen met grondwater kost elektrische pompenergie en elektrische energie van een warmtepomp maar bespaart gasgebruik van een cv-ketel. De energiebesparing voor verwarming wordt bereikt door een veel hoger energetisch rendement van de warmtepomp t.o.v. een cv-ketel. Behoudens een installatie met CV-ketel en elektrische koelmachine kan men tegenwoordig ook kiezen voor een eigen warmtepomp zonder aansluiting op een collectief WKO net. De warmtebron is in dat geval veelal een bodemwarmtewisselaar, uitgevoerd als gesloten WKO bronnen. Hiermee is ook (in beperktere mate) koeling mogelijk. Van dit (referentie) concept is ook de CO 2 emissie berekend. Voor het bepalen van de energieverbruiken, CO 2 emissies en energiekosten voor de verschillende installatieconcepten zijn in overleg met de gemeente Ede een tweetal referentiegebouwen gekozen. De insteek is dat deze gebouwen representatief zijn voor de gebouwen die op deze locatie komen. De referentie gebouwen zijn: - gebouw 1: een kantoor met een gebruiksoppervlakte van 300 m² en een bedrijfshal met een gebruiksoppervlakte van m². Dit gebouw wordt alleen verwarmd. - gebouw 2: een kantoor met een gebruiksoppervlakte van m² en een bedrijfshal met een gebruiksoppervlakte van m². Dit gebouw wordt verwarmd en gekoeld. Naast de keuze voor de referentiegebouwen is ook de keuze van de referentie installaties in deze gebouwen belangrijk voor de vergelijking van het collectieve WKO systeem. Daar waar in de woningbouw een HR-ketel voor de warmteopwekking als referentie gekozen wordt, ligt het voor kantoorgebouwen niet op voorhand vast welke installatie voor warmte- en koudeopwekking als referentie gebruikt zal worden. Daarom is gekozen voor de volgende concepten voor de opwekking van warmte en koude: 1. Referentie 1: Conventionele installatie: HR-ketel en compressie koelmachine; 2. Referentie 2: Individuele warmtepomp met bodemwisselaars en HR-ketel; 3. WKO concept: Collectieve WKO met warmtepomp en HR-ketel per gebouw. De specificaties van de warmte- en koudevraag, de beide referenties en het WKO systeem zijn nader beschreven in bijlage D (Energie en installaties). In figuren 3 en 4 zijn de rendementen en CO 2 emissies weergegeven voor de opwekking van warmte en koude via een conventioneel systeem (referentie 1), via een eigen warmtepomp Warmteplan A12 Zuid 7

10 met gesloten WKO bronnen (referentie 2) en via een eigen warmtepomp aangesloten op het collectieve WKO systeem. Figuur 3 geeft de waarden voor referentiegebouw 1 en figuur 4 geeft de waarden voor referentiegebouw 2. gebouw 1 referentie 1 referentie 2 WKO concept conventioneel ind. WP equivalent opwekkingsrendement verwarming 86% 113% 120% CO 2 emissie verwarming in kgco 2 /GJwarmte 59,0 51,8 48,5 CO 2 emissie reductie t.o.v. referentie 1 12% 18% Figuur 3: rendementen en CO 2 emissie van verschillende installatieconcepten voor gebouw 1 gebouw 2 referentie 1 referentie 2 WKO concept conventioneel ind. WP equivalent opwekkingsrendement verwarming 86% 113% 120% equivalent opwekkingsrendement koeling 117% 293% 468% CO 2 emissie verwarming in kgco 2 /GJwarmte 59,0 51,8 48,5 CO 2 emissie koeling in kgco 2 /GJkoude 52,4 21,0 13,1 CO 2 emissie reductie t.o.v. referentie 1 35% 45% Figuur 4: rendementen en CO 2 emissie van verschillende installatieconcepten voor gebouw 2 De gehanteerde rendementen en emissiefactoren zijn wettelijk verankerd in de normen NVN 7125 (EMG) en NEN 7120 (EPG). In bijlage B zijn de uitgangspunten en de berekening voor de 2 referentie gebouwen weergegeven. Warmteplan A12 Zuid 8

11 6 TARIEVEN WARMTE EN KOUDE De warmte- en koudetarieven zijn zo gekozen dat de totale kosten voor de gebruiker circa 5% lager zijn dan een conventionele opwekkingsinstallatie voor verwarming en koeling (HR-ketel en koelmachine). Dit principe heet niet meer dan anders min 5%. Deze korting van 5% dient om de installatie, behoudens het comfort en de duurzaamheid, extra aantrekkelijk te maken voor de afnemers. (De korting van 5% is ook van toepassing indien alleen warmte wordt afgenomen). De totale kosten voor de gebouweigenaar zijn opgesplitst in: a. kosten voor aansluiting en gebruik op het WKO systeem; b. kosten voor de eigen installaties voor de opwekking van warmte en koude (warmtepomp en HR-ketel). De kosten voor de aansluiting en gebruik van de WKO installatie zijn opgebouwd uit: 1. een Bijdrage Aansluit Kosten (BAK), ook wel aansluitbijdrage genoemd (BAK). Dit zijn éénmalige kosten voor het aansluiten op het WKO systeem. Deze kosten zijn afhankelijk van de aansluitcapaciteit (kw) van het WKO systeem; 2. het vast recht (VR). Dit zijn jaarlijkse kosten voor het gebruik van het WKO systeem en zijn afhankelijk van de aansluitcapaciteit (kw) van het WKO systeem; 3. Warmte en koudeverbruik. Dit zijn kosten voor het afnemen van warmte en koude van het WKO systeem. Deze kosten zijn afhankelijk van de hoeveelheid afgenomen warmte en koude ( /GJ) gemeten door de warmte/koudemeter. De kosten voor de gebouwinstallaties zijn opgebouwd uit: 1. Investeringen in een warmtepomp en HR-ketel; De investering is omgerekend naar jaarlijkse afschrijving en rente; 2. Onderhoudskosten van de HR-ketel en warmtepomp; 3. Energiekosten van de HR-ketel (gasverbruik) en warmtepomp (elektriciteit). De warmte- en koudeafgifte systemen in de gebouwen zijn buiten beschouwing gebleven. In figuur 4 op de volgende pagina is een voorbeeld van de verdeling van de jaarlijkse kosten weergegeven voor de gebouweigenaar voor een conventionele installatie en een WKO installatie. Warmteplan A12 Zuid 9

12 conventionele (referentie) installatie WKO installatie met WP en HR-ketel kosten verbruik gas en elektriciteit koelmachine en HR-ketel kosten onderhoud koelmachine en HR-ketel investering koelmachine + HR-ketel omgerekend naar jaarlijkse aflossing en rente voorbeeld jaarlijkse kosten energie O&B kapitaal kosten verbruik warmte en koude van de WKO kosten verbruik gas en elektriciteit WP en HR-ketel kosten vast recht (VR) aansluiting WKO /jaar installatie referentie WKO + geb. kosten onderhoud WP en HR-ketel aansluitbijdrage omgerekend naar jaarlijkse aflossing en rente investering WP + HR-ketel omgerekend naar jaarlijkse aflossing en rente Figuur 4: opbouw jaarlijkse kosten voor een conventionele installatie en een WKO installatie voor de gebouweigenaar Warmteplan A12 Zuid 10

13 De kapitaallasten betreffen de kosten die samenhangen met een investering. Dit kan zijn de aanschaf van een eigen installatie of een uitgave voor de aansluiting (BAK). Deze investering is voor meerdere jaren gedaan, afhankelijk van de levensduur van de installatie of contractduur in geval van de BAK. De jaarlijkse kosten die gepaard gaan met een investering bestaan uit rente en afschrijving. Deze zijn berekend als een jaarlijkse annuïteit die gedurende de gehele exploitatie gelijk blijft. Het gehanteerde rentepercentage is 5,5%. De gebouweigenaar kan kiezen uit een aansluiting op het WKO systeem voor: 1. alleen warmte (alleen indien het gebouw géén koudebehoefte heeft); 2. zowel warmte als koude. Met betrekking tot het eerste alternatief (alleen warmte) merken we op dat een WKO systeem alleen goed functioneert als er sprake is van zowel een warmte- als een koudevraag. De vraag naar koude kan niet verplicht worden gesteld. Indien echter sprake is van een koudevraag dan is het raadzaam koude van het WKO systeem te gebruiken. De argumentatie: het systeem functioneert niet goed zonder koudevraag; zonder koudelevering is geen economisch haalbare exploitatie mogelijk; het milieu is gediend met de aansluiting; het is (5%) goedkoper voor de gebruiker. De tarieven zijn berekend op basis van de volgende uitgangspunten: - de totale kosten voor aansluiting op het WKO systeem (BAK, vast recht en afname warmte en koude) verhoogd met de kosten voor de eigen installatie (investering, onderhoud en energie) zijn 5% lager dan de kosten van een eigen conventioneel systeem (referentie 1) en maximaal gelijk aan de totale kosten voor een eigen, gesloten WKO systeem met warmtepomp (referentie 2); - vanwege de hogere initiële investering voor alleen verwarming (een warmtepomp is duurder dan een HR-ketel) is de BAK en het vast recht bij alleen afname van warmte op 0 gesteld. Het tarief voor de afname van warmte is zo berekend dat de totale kosten bij referentiegebouw 1 (met alleen verwarmingsbehoefte) 5% lager zijn dan bij conventioneel; - indien ook koude wordt afgenomen bespaart de gebouweigenaar wel op de investering. Hij hoeft immers geen koelmachine aan te schaffen. De prijs van de koude per GJ is gelijkgesteld aan de prijs voor de warmte. Vanuit het WKO systeem is koudelevering systeemtechnisch vrijwel gelijk aan warmtelevering. De BAK en het vast recht voor de koudelevering zijn te rechtvaardigen op basis van de uitgespaarde investering en onderhoud van een koelmachine. De hoogte van de BAK en het vast recht zijn zodanig berekend dat de integrale kosten bij gebouw 2 voor verwarming èn koeling 5% lager zijn dan bij conventionele verwarming. De tarieven voor vast recht en BAK zijn als communicerende vaten. Een hoger vast recht maakt een lager BAK mogelijk en omgekeerd. Warmteplan A12 Zuid 11

14 /kw De (maximaal toelaatbare) tarieven voor warmte en koude zijn als volgt: Voor een gebouw met alleen warmtevraag (referentie gebouw 1): tarieven warmte aansluitbijdrage (BAK) /kw 0,00 vast recht (VR) /kw 0,00 afgenomen warmte /GJ 4,10 Voor een gebouw met warmte- en koudevraag (referentie gebouw 2) zijn de tarieven afhankelijk van het aansluitvermogen. Als voorbeeld zijn de tarieven weergegeven voor een aantal verschillende aansluitcapaciteiten: tarieven per aansluitcapaciteit 10 kw 50 kw 121,3 kw 150 kw 200 kw aansluitbijdrage (BAK) /kw* 374,65 292,90 247,90 237,09 222,48 vast recht (VR) /kw* 55,89 52,33 50,38 49,91 49,27 afgenomen warmte /GJ 4,10 4,10 4,10 4,10 4,10 afgenomen koude /GJ 4,10 4,10 4,10 4,10 4,10 Deze tarieven variëren afhankelijk van de aansluitcapaciteit. Voor kleinere aansluitingen gelden iets hogere tarieven. De bouwer zou namelijk bij kleinere installaties in geval van een conventionele, eigen installatie ook relatief meer moeten investeren per kw koude- en warmtevermogen. Dit is een gevolg van relatief duurdere koelmachines in /kw naarmate de installaties kleiner zijn. Vanuit het perspectief van de exploitant UDV zijn hogere tarieven bij kleinere aansluitingen ook nodig, gezien het feit dat men bij kleinere aansluitingen meer aansluitingen voor de gelijke afzet van koude dient te realiseren hetgeen per kw capaciteit ook hogere kosten tot gevolg heeft. Onderstaande grafieken (figuur 5 en 6) zijn de tarieven voor BAK en VR afhankelijk van het aansluitvermogen weergegeven. 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 BAK y = -50,79ln(x) + 491, aansluitvermogen bron in kw Figuur 5 Tarieven BAK afhankelijk van het aansluitvermogen Warmteplan A12 Zuid 12

15 /kw/jaar 55,00 54,00 53,00 52,00 51,00 50,00 49,00 48,00 VR y = -2,207ln(x) + 60, aansluitvermogen bron in kw Figuur 6 Tarieven vast recht afhankelijk van het aansluitvermogen Deze tarieven worden jaarlijks geïndexeerd, dat wil zeggen gecorrigeerd voor inflatie (BAK en vast recht) en veranderingen van de energieprijzen (GJ prijzen). De wijze van indexatie is in bijlage E weergegeven. Aangezien het aandeel van de energiekosten in de totale kosten bij het WKO systeem lager zijn dan bij het conventionele systeem zijn de afnemers minder kwetsbaar bij eventueel toekomstige stijgende energieprijzen. Tot slot in deze paragraaf presenteren wij voor beide gebouwen de opbouw van de totale kosten in geval van de beide referenties en voor de aansluiting op het WKO systeem. energie O&B kapitaal jaarlijkse integrale kosten, gebouw 1 referentie 1 referentie 2 WKO conventioneel indiv. WP Warmteplan A12 Zuid 13

16 jaarlijkse integrale kosten gebouw 2 energie O&B kapitaal referentie 1 referentie 2 WKO conventioneel indiv. WP Figuur 7 vergelijking integrale kosten bij de verschillende systemen en gebouwen De onderliggende getallen die bij deze grafieken behoren zijn weergegeven in bijlage C. Warmteplan A12 Zuid 14

17 7 MINIMAAL BENODIGDE AANSLUITINGEN Het warmteplan dient het benodigd aantal aansluitingen op het distributienet aan te geven. Dat is van belang omdat de aansluitplicht niet meer van toepassing is zodra het minimaal benodigde aantal aansluitingen voor een rendabele exploitatie is bereikt. Hierna is vrijwillige aansluiting uiteraard mogelijk. Voor de bepaling van het aantal benodigde aansluitingen nodig voor een economisch haalbare exploitatie dient allereerst helderheid te bestaan omtrent het begrip haalbare exploitatie. In het kader van de warmtewet heeft de NMA het begrip WACC 1 (weighted average cost of capital) gehanteerd waarbij als redelijke bandbreedte een marge is aangehouden van 4,7 tot 6,1% (in reële termen, dus exclusief inflatie en vóór belastingen. UDV hanteert een rendement van 5,5%, vrijwel het gemiddelde van de door NMA aangegeven waarden. In het kader van het opstellen van dit warmteplan verstrekte exploitant UDV aan adviseur Innoforte financiële gegevens met betrekking tot de investering, beheer en onderhoud van de collectieve WKO voorziening. Innoforte verifieerde deze opgave aan de hand van kentallen en constateerde geen bijzonderheden. Deze gegevens zijn in een separate vertrouwelijke bijlage (Bijlage F) opgenomen. De collectieve WKO voorziening op bedrijventerrein A12 Zuid dient tevens als centrale blusvoorziening (CBV). Hiertoe zijn extra investeringen gedaan in pompen en noodstroomvoorzieningen zodat in geval van stroomuitval de blusvoorziening is gegarandeerd. Een belangrijk deel van de investering (de bronnen en de ringleiding) dienen zowel WKO als CBV. In het kader van dit warmteplan valt de exploitatie van de CBV echter buiten de aansluitplicht en dientengevolge ook buiten de scope van het onderzoek. De kapitaallasten van de investering in de bronnen en de ringleiding dienen derhalve te worden verbijzonderd naar de exploitatie van zowel CBV als WKO. UDV optimaliseert en beheert het geheel. Innoforte diende derhalve een scheiding in de exploitatie aan te brengen ten behoeve van het bepalen van het minimaal benodigde aansluitingen op het WKO net. Deze scheiding heeft als volgt plaatsgevonden. Als eerste zijn de direct toewijsbare kosten voor WKO (WKO installatie en aansluitingen) en voor de CBV bepaald en toegerekend. Op basis van de door exploitant UDV opgegeven tarieven voor het geplande aantal aansluitingen heeft Innoforte de gemeenschappelijke kosten zodanig toegerekend aan WKO en CBV dat voor beide projecten een gelijk bedrijfseconomisch rendement in de planfase. Helaas voor UDV is de verwachting zowel ten aanzien van de werkelijk realiseerbare CBV aansluitingen als de aard en omvang van de WKO aansluitingen fors naar beneden bijgesteld. Naar verluid als gevolg van gewijzigde inzichten in verwachte gebouwen. De gegevens over de verbijzondering van de 1 Zie Warmteplan A12 Zuid 15

18 exploitatie van UDV naar WKO en CBV zijn in een separate vertrouwelijke bijlage (Bijlage G) opgenomen. UDV kan het geplande rendement van 5,5% op de exploitatie van de WKO behalen indien kw aansluitvermogen (dit zijn 32 aansluitingen van gebouwtype 2) gerealiseerd wordt. Het aansluitvermogen is maatgevend en niet het aantal aansluitingen. De aansluitplicht is derhalve van toepassing op alle te realiseren gebouwen in het plangebied totdat het aansluitvermogen van kw bereikt is. Technisch gezien kan daarna op basis van vrijwilligheid verdere uitbreiding van het aantal aansluitingen plaatsvinden. Het maximum vermogen van de bronnen en de buffers gezamenlijk is namelijk circa kw. De exploitatieresultaten van de WKO en van de CBV zijn in een separate vertrouwelijke bijlage (Bijlage H) opgenomen. Warmteplan A12 Zuid 16

19 8 GELIJKWAARDIGHEID In het warmteplan is, volgens het Bouwbesluit, de te bereiken mate van energiezuinigheid en bescherming van het milieu van de aansluiting op het distributienet voor warmte aangegeven. In dit warmteplan is de mate van energiezuinigheid gerelateerd aan de energieprestatie coëfficiënt van het gebouw (de EPC), berekend volgens de EPG (energieprestatie gebouw) en EMG (energiemaatregelen gebied). De uiteindelijke energieprestatie van het gebouw aangesloten op de het WKO systeem wordt bepaald met externe warmte- en koudelevering (in te vullen in de EPG rekenwijze), uitgaande van de equivalente opwekkingsrendementen zoals aangegeven in figuur 8. WKO concept equivalent opwekkingsrendement verwarming 1,20 equivalent opwekkingsrendement koeling 4,68 Figuur 8: equivalent opwekkingsrendement voor collectieve warmte en koude van het WKO concept. Indien een individuele gebouweigenaar niet aangesloten wenst te worden op het WKO systeem dient deze bij de aanvraag van de omgevingsvergunning (voorheen bouwvergunning) aan te tonen dat er sprake is van een minimaal gelijkwaardige energieprestatie van het gebouw zonder aansluiting op het WKO systeem. Maatgevend is de EPC van het gebouw aangesloten op het WKO systeem (met equivalente opwekrendementen volgens figuur 8) die kleiner of gelijk is aan de EPCeis van het Bouwbesluit (EPC kantoorfunctie in 2013 = 1,1). De berekening van de gelijkwaardigheid is als volgt: 1. Bepaal EPC van het gebouw (met de EPG rekenwijze) uitgaande van externe warmte-/koudelevering met de rendementen zoals in figuur 8 aangegeven. 2. Controleer vervolgens op de EPC voldoet aan de getrapte EPC eis van het Bouwbesluit. Dit wordt aangetoond door de equivalente rendementen voor externe warmte- en koudelevering op 1,00 te stellen en te controleren of de EPC van het gebouw kleiner of gelijk is aan 1,47 (dit is 4/3 * EPC-eis van 1,10). Indien hier niet aan wordt voldaan dienen aanvullende energiebesparende maatregelen te worden genomen en opnieuw stap 1 uit te voeren. 3. De aanvrager dient vervolgens door middel van een EPC berekening aan te tonen dat de EPC van het gebouw zonder aansluiting op het WKO systeem minimaal gelijk is aan de EPC van het gebouw zoals bepaald is onder punt 1 (met aansluiting op het WKO-systeem). De bouwkundige en installatietechnische maatregelen die hiervoor nodig zijn dienen te worden benoemd. De EPC berekening van iedere stap (totaal 3) bij de bouwaanvraag indienen ter beoordeling en controle door de gemeente Ede. Warmteplan A12 Zuid 17

20 Warmteplan A12 Zuid 18

21 BIJLAGE A : LOCATIE EN KAVELINDELING Warmteplan A12 Zuid 19

22 BIJLAGE B: ENERGIE EN CO 2 BEREKENING REFERENTIE GEBOUWEN Gebouw 1: 300 m 2 kantoor, m 2 bedrijfshal, alleen verwarming verbr.w.gas bovenwaarde en onderwaarde 35,17 MJ/m³ 31,65 MJ/m³ equivalent opwekkingsrendement elektriciteit 39% CO2 emissie gas 1,780 kg/m³ 0,0506 kg/mjprim vlg NEN 7120 CO2 emissie elektriciteit 0,566 kg/kwh 0,0613 kg/mje volgens NEN 7120 pompenergie COP WKO 12 volgens NVN 7125 referentie 1: conventionele installatie: HR ketel naam CO2 emissie primaire energie energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar elektric. gasverbruikwarmte verbr rendement warmte kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar b.w. GJ/jaar ruimte verwarming HR ketel 85,7% 195 totaal equivalent opwekkingsrendement 86% verwarming emissie warmte opwekking 59,0 kgco2/gjwarmte referentie 2: individuele WP kantoor naam CO2 emissie primaire energie bron energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar el. verbruikwarmte lev. elektric. gasverbruik w/k verbr bron cap aandeel %rendement warmte kwh/jaar GJ/jaar kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar kw warmte/koude b.w. GJ/jaar ruimte verwarming % 85,7% HR-ketel ruimte verwarming % 390% warmtepomp WKO w totaal equivalent opwekkingsrendement 113% verwarming * onbalans CO2 reductie t.o.v. HR ketel (ref) 12% verwarming emissie warmte opwekking 51,8 kgco2/gjwarmte WKO concept naam CO2 emissie primaire energie bron energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar el. verbruikwarmte lev. elektric. gasverbruik w/k verbr bron cap aandeel %rendement warmte kwh/jaar GJ/jaar kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar kw warmte/koude b.w. GJ/jaar ruimte verwarming % 85,7% HR-ketel ruimte verwarming % 440% warmtepomp WKO w totaal equivalent opwekkingsrendement 120% verwarming * onbalans CO2 reductie t.o.v. HR ketel (ref) 18% verwarming emissie warmte opwekking 48,5 kgco2/gjwarmte gebouw 1 referentie 1 referentie 2 WKO concept conventioneel ind. WP equivalent opwekkingsrendement verwarming 86% 113% 120% CO 2 emissie verwarming in kgco 2 /GJwarmte 59,0 51,8 48,5 CO 2 emissie reductie t.o.v. referentie 1 12% 18% Warmteplan A12 Zuid 20

23 Gebouw 2: kantoor m 2, bedrijfshal m 2, verwarming en koeling verbr.w.gas bovenwaarde en onderwaarde 35,17 MJ/m³ 31,65 MJ/m³ equivalent opwekkingsrendement elektriciteit 39% CO2 emissie gas 1,780 kg/m³ 0,0506 kg/mjprim vlg NEN 7120 CO2 emissie elektriciteit 0,566 kg/kwh 0,0613 kg/mje volgens NEN 7120 pompenergie COP WKO 12 volgens NVN 7125 referentie 1: conventionele installatie: HR ketel en compressiekoelmachine naam CO2 emissie primaire energie energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar elektric. gasverbruikwarmte verbr rendement koude warmte kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar b.w. GJ/jaar GJ/jaar ruimte verwarming ,7% 725 HR ketel koeling % 290 koelmachine totaal equivalent opwekkingsrendement 86% verwarming equivalent opwekkingsrendement 117% koude emissie warmte opwekking 59,0 kgco2/gjwarmte emissie koude opwekking 52,4 kgco2/gjkoude referentie 2: individuele WP kantoor naam CO2 emissie primaire energie bron energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar el. verbruikwarmte lev. elektric. gasverbruik w/k verbr bron cap aandeel %rendement koude warmte kwh/jaar GJ/jaar kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar kw warmte/koude b.w. GJ/jaar GJ/jaar ruimte verwarming % 85,7% HR-ketel ruimte verwarming % 390% warmtepomp WKO w koeling % koelmachine WKO k % vrije koeling 300% 290 totaal equivalent opwekkingsrendement 113% verwarming * onbalans CO2 reductie t.o.v. HR ketel (ref) 12% verwarming equivalent opwekkingsrendement 293% koeling CO2 reductie t.o.v. koelmachine (ref) 60% koeling emissie warmte opwekking 51,8 kgco2/gjwarmte emissie koude opwekking 21,0 kgco2/gjkoude WKO concept naam CO2 emissie primaire energie bron energieverbruik opwekking energie vraag kg/jaar GJ/jaar el. verbruikwarmte lev. elektric. gasverbruik w/k verbr bron cap aandeel %rendement koude warmte kwh/jaar GJ/jaar kwh/jaar m³/jaar GJ/jaar kw warmte/koude b.w. GJ/jaar GJ/jaar ruimte verwarming % 85,7% HR-ketel ruimte verwarming % 440% warmtepomp WKO w WKO k % 290 vrije koeling totaal equivalent opwekkingsrendement 120% verwarming * onbalans CO2 reductie t.o.v. HR ketel (ref) 18% verwarming equivalent opwekkingsrendement 468% koeling CO2 reductie t.o.v. koelmachine (ref) 75% koeling emissie warmte opwekking 48,5 kgco2/gjwarmte emissie koude opwekking 13,1 kgco2/gjkoude gebouw 2 referentie 1 referentie 2 WKO concept conventioneel ind. WP equivalent opwekkingsrendement verwarming 86% 113% 120% equivalent opwekkingsrendement koeling 117% 293% 468% CO 2 emissie verwarming in kgco 2 /GJwarmte 59,0 51,8 48,5 CO 2 emissie koeling in kgco 2 /GJkoude 52,4 21,0 13,1 CO 2 emissie reductie t.o.v. referentie 1 35% 45% Warmteplan A12 Zuid 21

24 BIJLAGE C: KOSTEN WARMTE EN KOUDE REFERENTIEGEBOUWEN REFERENTIE GEBOUW 1 Investeringen gebouw 1 eenheid /eenheid referentie 1 verwarming HR ketel kw totaal verwarming HR ketel kw WP kw 19, verwarming referentie 2 bodemwisselaars regeneratie in GJ onbalans totaal verwarming HR ketel kw 46, verwarming WKO concept WP kw totaal verwarming Onderhoud en beheer gebouw 1 % /jaar referentie 1 verwarming HR ketel 3% 248 totaal verwarming 174 verwarming HR ketel 3% 173 Warmtepomp 3% 292 referentie 2 bodemwisselaars 3% 331 regeneratie 3% 174 totaal verwarming 970 WKO concept verwarming HR ketel 3% 173 WP 3% 292 totaal verwarming 465 energiekosten gebouw 1 m³/jaar kwh/jaar /jaar referentie 1 verwarming HR ketel totaal verwarming referentie 2 verwarming HR ketel warmtepomp totaal verwarming verwarming HR ketel WKO concept warmtepomp totaal verwarming Warmteplan A12 Zuid 22

25 REFERENTIE GEBOUW 2 Investeringen gebouw 2 eenheid /eenheid verwarming HR ketel kw concept 1 koeling split unit kw totaal verwarming en koeling HR ketel kw WP kw verwarming bodemwisselaars (50%) concept 2 regeneratie in GJ onbalans koeling VBWW (50%) in kw Koelmachine kw totaal verwarming en koeling HR ketel kw verwarming WP kw concept 3 koeling koude aansluiting kw 121 incl. 0 WKO BAK totaal verwarming en koeling Onderhoud en beheer gebouw 2 % inv. /jaar verwarming HR ketel 3% 690 concept 1 koeling koelmachine 3% totaal verwarming en koeling HR ketel 3% 483 verwarming Warmtepomp 3% 717 bodemwisselaars 3% 577 concept 2 regeneratie 3% 299 koeling bodemwisselaars 3% 577 koelmachine 3% 966 totaal verwarming en koeling verwarming HR ketel 3% 483 WP 3% 717 concept 3 koeling koude aansluiting 0% 0 WKO VR totaal verwarming en koeling energiekosten gebouw 2 m³/jaar kwh/jaar /jaar verwarming HR ketel concept 1 koeling koelmachine totaal verwarming en koeling HR ketel verwarming warmtepomp concept 2 koeling koelmachine totaal verwarming en koeling HR ketel verwarming warmtepomp concept 3 koeling WKO koude totaal verwarming en koeling Warmteplan A12 Zuid 23

26 BIJLAGE D: ENERGIE EN INSTALLATIES Referentie 1: conventionele installatie De conventionele installatie voor het opwekken van warmte en koude (zie principe figuur D1) bestaat uit de volgende onderdelen: verwarming: HR-ketel, rendement 85,7% op bovenwaarde of 95% op onderwaarde; koeling: compressie koelmachine, COP = 300%. De gebouweigenaar investeert in een HR-ketel (gebouw 1 of gebouw 2) en koelmachine (alleen gebouw 2). De jaarlijkse onderhoudskosten en energiekosten voor het gebruik van gas en elektriciteit voor rekening van de gebouweigenaar. Figuur D1: Principe referentie 1: conventionele installatie voor gebouw 1 en gebouw 2. Referentie 2: Individuele warmtepomp Zoals genoemd in de paragraaf algemeen ligt het niet op voorhand vast welke installatie concept het best gekozen kan worden als referentie voor de bepaling van de warmte en koude tarieven. Door de strengere eisen met betrekking tot de EPC voor nieuwe kantoorgebouwen in combinatie met goedkoperen warmtepompen en bodemwisselaars wordt steeds vaker gekozen voor warmtepompsystemen. De installatie voor het verwarmen en koelen van het gebouw (zie principe figuur C2) bestaat uit de volgende onderdelen: verwarming: basislast: warmtepomp (30% capaciteit, 80% warmtelevering), COP 390%, warmtebron: bodemwarmte; pieklast: HR-ketel (70% capaciteit, 20% warmtelevering), rendement 85,7%; koeling: basislast: vrije koeling uit de bodem (30% capaciteit, 80% koudelevering), pieklast: compressie koelmachine (30% capaciteit, 80% warmtelevering), COP = 300%; De op te stellen verwarmingscapaciteit is gebaseerd op een buitentemperatuur van Warmteplan A12 Zuid 24

27 -10ºC. Deze temperatuur komt maar een paar uur per jaar voor waardoor de capaciteit maar een paar uur per jaar nodig is. Een warmtepomp bespaart energiekosten maar de investeringen zijn hoger dan een HR-ketel. De keuze voor een relatief kleine warmtepompcapaciteit die een groot deel van de jaarlijkse benodigde warmte levert is vanuit economisch perspectief genomen. De pieklast wordt door de HR-ketel geleverd (lagere investeringen, hogere energiekosten per geleverde warmte hoeveelheid). Figuur D2: Principe referentie 2: individuele warmtepomp, HR ketel, vrije koeling en koelmachine. De bodemwarmtewisselaars zijn gedimensioneerd op de benodigde bronwarmte van de warmtepomp. Hierdoor is er onvoldoende capaciteit (in kw) beschikbaar om te voldoen aan de koelcapaciteit behoefte van het gebouw. Een extra koelmachine is daarom noodzakelijk. De jaarlijkse hoeveelheid warmte onttrokken uit de bodem is groter dan de hoeveelheid warmte die in de zomer wordt teruggevoerd (thermisch onbalans in de bodem) waardoor regeneratie van de bodem nodig is. De gebouweigenaar investeert in een HR-ketel, warmtepomp, bodemwarmtewisselaars, regeneratie installatie en koelmachine (alleen gebouw 2). De jaarlijkse onderhoudskosten en energiekosten voor het gebruik van gas en elektriciteit voor rekening van de gebouweigenaar. WKO concept Op het bedrijventerrein A12-zuid is in 2010 een collectief WKO-systeem aangelegd. Het systeem bestaat uit 2 onttrekkingsbronnen en 2 infiltratiebronnen ieder met een capaciteit van 200 m³/h (totaal voor het bedrijventerrein 400 m³/h). Via warmtewisselaars wordt de bronwarmte/koude overgedragen aan het distributiewater. Het distributiewater wordt via een grond(ring)leiding naar de verschillende kavels gebracht. Iedere kavel wordt voorzien van een afleverset (warmtewisselaar, warmte/koude meter, pomp, regeling en benodigde appendages.) waarmee of warmte of koude geleverd wordt (geen gelijktijdige levering van warmte en koude). Warmteplan A12 Zuid 25

28 De installatie voor het verwarmen en koelen (alleen gebouw 2) in het gebouw (zie principe figuur D3) bestaat uit de volgende onderdelen: verwarming: basislast: warmtepomp (30% capaciteit, 80% warmtelevering), COP 440%, bronwarmte uit grondwater WKO; pieklast: HR-ketel (70% capaciteit, 20% warmtelevering), rendement 85,7%; koeling: 100% vrije koeling uit grondwater WKO. Figuur D3: Principe WKO concept : collectieve WKO met individuele warmtepomp, HR ketel en vrije koeling. Het WKO-systeem is gecombineerd met de aanleg van een collectieve bluswatervoorziening (CBV). Met betrekking tot de exploitatie van het WKO bronnennet in Ede vormt de gecombineerde exploitatie van het WKO-systeem met een CBV (centrale blusvoorziening) een aandachtspunt. De additionele kosten en baten van dit CBV systeem zijn in kaart gebracht en als correctie op de kosten en baten van het WKO systeem toegepast. Door het synergie effect is er sprake van een positieve correctie op de exploitatie van het WKO-systeem. Warmte- en koudevraag De warmte- en koudevraag van de referentiegebouwen zijn gebaseerd op kengetallen (zie tabel D4). De werkelijke warmte- en koudevraag kan afwijken omdat deze afhankelijk is van vele factoren die per gebouw kunnen afwijken. In de NVN 7125 is ook om deze reden geen indicatie voor de specifieke warmte- en koudebehoefte aangegeven. gebouw 1 m² W/m² GJ/jaar/m² kw GJ/jaar kantoor verwarming , bedrijfshal verwarming , totaal verwarming Warmteplan A12 Zuid 26

29 gebouw 2 m² W/m² GJ/jaar/m² kw GJ/jaar kantoor verwarming , bedrijfshal verwarming , totaal verwarming kantoor koeling , bedrijfshal koeling ,5 0, totaal koeling Tabel D4: Kengetallen warmte en koudevraag referentie gebouwen. Warmteplan A12 Zuid 27

30 BIJLAGE E: INDEXATIE Indexatie Vastrecht Het Vastrecht tarief zal door UDV per kalenderjaar op 1 april voor inflatie gecorrigeerd worden door middel van een correctiefactor, op basis van de ontwikkeling van de loonkosten1 en materiaalprijzen2 in de Metaal en Elektrotechnische Industrie volgens het CBS. Voor de bepaling van de correctiefactor VastWn wordt onderstaande formule gebruikt: VastWn = 0,4 x Ln-1/Ln-2 + 0,6 x Mn-1/Mn-2 1 CAO-lonen per uur inclusief bijzondere beloningen voor de metaal- en elektrotechnische industrie, SBI-code 27 35, gepubliceerd door het CBS voor de maand januari van het betreffende jaar. 2 Producentenprijsindexcijfers voor de nijverheid, indexcijfer voor de afzet binnenland van investeringsgoederen in de industrie, gepubliceerd door het CBS voor de maand januari van het betreffende jaar. waarin: VastWn = correctiefactor voor het jaar n Ln-1= het loonindexcijfer is van het jaar n-1 Ln-2= het loonindexcijfer is van het jaar n-2 Mn-1 = het materiaalindexcijfer is van het jaar n-1 Mn-2= het materiaalindexcijfer is van het jaar n-2 Indexatie energie tarief Het tarief voor warmte en koude wordt per kalenderjaar in op 1 april voor inflatie en marktomstandigheden gecorrigeerd door middel van een correctiefactor, op basis van de ontwikkeling van de gasprijzen. Voor de bepaling van de correctiefactor VarWn wordt onderstaande formule gebruikt: VarWn = 0,5 x Gn-1/Gn-2 + 0,5 x En-1/En-2 waarin: VarWn = Correctiefactor Warmte voor het jaar n Gn-1 = de gemiddelde Gasprijs voor het jaar n 1 Gn-2 = de gemiddelde Gasprijs voor het jaar n 2 En-1 = de gemiddelde Elektraprijs voor het jaar n 1 En-2 = de gemiddelde Elektraprijs voor het jaar n 2 Bij het bepalen van de gemiddelde Elektraprijs wordt uitgegaan van de gegevens zoals die door het CBS ter beschikking worden gesteld. De prijzen voor elektriciteit worden bepaald o.b.v. de prijzen voor Elektriciteit Kleinverbruik (gebonden afnemers). Bij het bepalen van de gemiddelde gasprijs wordt uitgegaan van de gegevens zoals die door het CBS ter beschikking worden gesteld. De prijzen voor het gas worden bepaald o.b.v. de prijzen voor Aardgas Kleinverbruik (gebonden afnemers) uitgaande van de kolom met jaarlijkse afname van m³. Warmteplan A12 Zuid 28

31 BIJLAGE F: CONTROLE INVESTERINGSOPGAVE UDV Warmteplan A12 Zuid 29

32 BIJLAGE G: KOSTENVERBIJZONDERING WKO EN CBV Warmteplan A12 Zuid 30

33 BIJLAGE H: EXPLOITATIE ANALYSE WKO EN CBV Warmteplan A12 Zuid 31

34 Warmteplan A12 Zuid 32 adviesbureau Innoforte van Heemstraweg 56 d, 6651 KH DRUTEN

Deerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies

Deerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies Deerns ketenanalyse downstream van een van de twee meeste materiele emissies 2013 Inleiding In het kader van de CO 2 prestatieladder is een ketenanalyse uitgevoerd naar de CO 2 productie door verwarming

Nadere informatie

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel 13 oktober 2010 - Warmtenetwerk Externe warmtelevering, EMG, EPC en Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en Achtergrond, doelstelling Getrapte eis Invoering EMG ontwikkeling en inhoud 2 Huidige

Nadere informatie

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen Energievoorziening nieuwbouw Hans van Wolferen 24 november 2016 - Wageningen Van Wolferen Research Ervaring Verwarming, warmtapwater, koeling Rapporteur EPG en EMG (NEN 7120 / 7125) Betrokken bij CEN normen

Nadere informatie

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel. BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel. BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en energielabel! Achtergrond, doelstelling! Getrapte eis! Invoering! EMG ontwikkeling! EMG

Nadere informatie

Gebruik en Beheer van WKO Systemen

Gebruik en Beheer van WKO Systemen installatiegroep Gebruik en Beheer van WKO Systemen Enkele aandachtspunten in de exploitatiefase Bedrijventerreinen Peter Slot 1 Agenda Even voorstellen De noodzaak van goed beheer WKO op bedrijventerreinen

Nadere informatie

Concepten voor nieuwbouw woningen EPC 0,4. 20 september 2013 Han Verheul

Concepten voor nieuwbouw woningen EPC 0,4. 20 september 2013 Han Verheul Concepten voor nieuwbouw woningen EPC,4 2 september 213 Han Verheul Concepten voor EPC,4 Concept 1: isolatie Rc = 5, HR-WTW en PV; Concept 2: warmtevraagbeperking, Rc = 7, zonneboiler en HR-WTW; Concept

Nadere informatie

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP De duurzame energiebron is onuitputtelijk, maar heeft een te laag temperatuurniveau om de CV rechtstreeks op aan te kunnen sluiten. De temperatuur zal dus eerst verhoogd moeten worden, waardoor wij onze

Nadere informatie

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft NOTITIE PROJECT ONDERWERP Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft Bepalingsmethode DATUM 20 april 2006 STATUS Definitief 1 Inleiding...2 2 Uitgangspunten...2 3 Bepalingsmethode...2 3.1 Principe...2

Nadere informatie

Notitie 20091271-02 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 2916 en NEN 5128 Opzet van onderzoek en resultaten

Notitie 20091271-02 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 2916 en NEN 5128 Opzet van onderzoek en resultaten Notitie 0097-0 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 96 en NEN 58 Opzet van onderzoek en resultaten Datum Referentie Behandeld door 4 februari 0 0097-0 M. Ritmeijer/LSC Opzet Climalevel klimaatsysteem

Nadere informatie

AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN

AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN WARMTEPLAN KOP WEST PURMEREND AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN 13 februari 2015 Auteur: Wim Voogd Status: concept Warmteplan Kop West Purmerend Pag. 1 van 14 Inhoud 1 Waarom

Nadere informatie

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com

Nadere informatie

WARMTEPLAN KLEIN WHERE, PURMEREND AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN

WARMTEPLAN KLEIN WHERE, PURMEREND AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN WARMTEPLAN KLEIN WHERE, PURMEREND AANVULLENDE RICHTLIJNEN OVER ENERGIE BIJ OMGEVINGSVERGUNNINGEN 18 mei 2016 Auteur: Wim Voogd / Arne Swart Status: Definitief Versie: 1.1 Warmteplan Klein Where 1 e fase,

Nadere informatie

NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis

NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie

Nadere informatie

De Energie BV. 4 maart 2013

De Energie BV. 4 maart 2013 De Energie BV 4 maart 2013 Agenda Aanleiding De Businesscase Financieringsvraagstuk Juridische kaders 1 Verduurzamingsambitie woningcorporaties onder druk Het belang van verduurzaming van het corporatiebezit

Nadere informatie

Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem

Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem Warmte is belangrijker dan elektriciteit Het is afgelopen met aardgas! Bestaansrecht van warmtenetten collectieve warmtebronnen: Duurzamer en/of

Nadere informatie

Info sessie warmtepompen met bodem energie

Info sessie warmtepompen met bodem energie Info sessie warmtepompen met bodem energie Waarom warmtepomp Werking warmtepomp Waarom hybride Werking hybride Leo Janssen TPA Vaillant T.b.v Omgevings Dienst Midden Holland November 2013 Waarom een warmtepomp?

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor

Nadere informatie

Thermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk

Thermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk Thermische energie uit oppervlaktewater Business case stadhuis Harderwijk Colofon Datum 28 februari 2018 Referentie Betreft Behandeld door Gecontroleerd door Versienummer 67149/LH/20180228 Thermische

Nadere informatie

Energiebesparing Industrie. Nieuwe proposities warmtenetten voor bestaande gebouwen

Energiebesparing Industrie. Nieuwe proposities warmtenetten voor bestaande gebouwen nergiebesparing Industrie Nieuwe proposities warmtenetten voor bestaande gebouwen cvketel cvketel cvketel cvketel cvketel gas elektric iteit cvketel cvketel cvketel Huidige situatie portiekflat Portiek

Nadere informatie

2017/ Energetische en economische vergelijking warmtevoorziening nieuwbouwwoning

2017/ Energetische en economische vergelijking warmtevoorziening nieuwbouwwoning 2017/28537 Energetische en economische vergelijking warmtevoorziening nieuwbouwwoning Energetische en economische vergelijking warmteketen nieuwbouwwoning Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Zaanstad

Nadere informatie

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is

Nadere informatie

Rapport. Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk. Documentnummer: 20140075-R04. Projectnaam:

Rapport. Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk. Documentnummer: 20140075-R04. Projectnaam: Adviseurs & Ingenieurs Opdrachtgever: Gemeente Mill en St. Hubert Postbus 10001 5430 CA Cuijk Documentnummer: 20140075-R04 Projectnaam: Gemeente Mill, onderzoek CV- en E- installatie. Datum: 9-12-2014

Nadere informatie

Functioneren van WKO installaties

Functioneren van WKO installaties Functioneren van WKO installaties Het belang van goed beheer Klaasjan van der Maas Unica Ecopower Arjan van Bon Royal HaskoningDHV Vragen 1. Hoe ziet de nieuwe wetgeving en certificering eruit? 2. Hoe

Nadere informatie

datum ondertekening; bron bekendmaking

datum ondertekening; bron bekendmaking Behoort bij raadsbesluit zaaknr. 9901 Wetstechnische informatie GEGEVENS VAN DE REGELING Overheidsorganisatie Officiële naam regeling Citeertitel Besloten door Deze versie is geldig tot (als de vervaldatum

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE TEO/WKO WARMTE EN KOUDE BEDRIJVENTERREIN MARSLANDEN Op het bedrijventerrein de Marslanden in Zwolle zijn bedrijven gevestigd, met uiteenlopende behoefte aan warmte en koeling. Vanuit gegevens over het

Nadere informatie

Warmtepompen. Een introductie

Warmtepompen. Een introductie Warmtepompen Een introductie Inhoud presentatie Introductie 040energie Warmtepompen: Principe Varianten Financieel Is mijn huis geschikt? Vragen? Introductie 040Energie 040energie is een vereniging van

Nadere informatie

LT-warmtenet. Ruimteverwarming. Warmtapwater

LT-warmtenet. Ruimteverwarming. Warmtapwater Een lagetemperatuurwarmtenet () levert warmte voor en warmtapwater. Eén of meerdere collectieve bronnen verwarmen water dat via een buizensysteem naar de woning wordt vervoerd. In de woning is een afgifteset

Nadere informatie

Warmtepompen en warmtebronnen. Warmtepompen

Warmtepompen en warmtebronnen. Warmtepompen Warmtepompen en warmtebronnen (augustus 2006) Warmtepompen Wat is een warmtepomp? Warmtepompen zijn duurzame energiesystemen die energie uit de omgeving, zoals buitenlucht, bodem of grondwater, omzetten

Nadere informatie

Beheer en onderhoud in de praktijk. Warmtepompsystemen met verticale bodemwisselaar technieken. Peter Centen Nathan Group

Beheer en onderhoud in de praktijk. Warmtepompsystemen met verticale bodemwisselaar technieken. Peter Centen Nathan Group Beheer en onderhoud in de praktijk Warmtepompsystemen met verticale bodemwisselaar technieken Peter Centen Nathan Group 2 1 COLLECTIEF BRONSYSTEEM (WARMTEPOMP INDIVIDUEEL PER APPARTEMENT) VERTICALE BODEMWARMTE-

Nadere informatie

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK

TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK Woningbouwcoöperatie Elkien heeft voornemens om in de wijk t Eiland in Sneek 300 woningen voor een deel te slopen en voor een deel te renoveren. Daarbij is de opgave

Nadere informatie

Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar

Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar Referentienummer Datum Kenmerk 336723.01.N001 1 september 2014 336723 Betreft Indicatieve berekening exploitatie warmtenet Westland 1 Inleiding Om een globale

Nadere informatie

Eindexamen vwo m&o 2012 - I

Eindexamen vwo m&o 2012 - I Opgave 2 Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 tot en met 5. In deze opgave blijft de btw buiten beschouwing. Projectontwikkelaar Bouwfonds ontwikkelt, bouwt en verkoopt het appartementencomplex

Nadere informatie

De meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld:

De meest optimale installatie is een zuinige installatie. Daarvoor dienen 3 componenten goed op elkaar te worden afgesteld: Besteco wil aan de hand van een korte, eenvoudige uitleg algemene informatie verstrekken omtrent warmtepompinstallaties en waar de aandachtspunten liggen. De meest optimale installatie is een zuinige installatie.

Nadere informatie

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen

Nadere informatie

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen Nieuwbouw is relatief eenvoudig aardgasvrij te realiseren. Er zijn grofweg twee alternatieven: - Verzwaard elektriciteitsnet met een lucht- of bodemwarmtepomp in de woning (all electric) - collectieve

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN In gemeente Meppel is een nieuwbouwwijk van 1953 woningen gepland, die gefaseerd tussen 2014 en 2039 gerealiseerd wordt. Deels worden de kavels bouwrijp opgeleverd,

Nadere informatie

Energie-efficiëntieverbetering bij koffiebranders

Energie-efficiëntieverbetering bij koffiebranders Energie-efficiëntieverbetering bij koffiebranders Energie-efficiëntie verbeteren binnen het koffiebrandproces via drie stappen Aanleiding In deze studie is de energiebesparing bij koffiebrandmachines onderzocht.

Nadere informatie

Vergelijking tussen twee warmteopties voor het Nautilus-complex op het Zeeburgereiland

Vergelijking tussen twee warmteopties voor het Nautilus-complex op het Zeeburgereiland GJ vs GJ Vergelijking tussen twee warmteopties voor het Nautilus-complex op het Zeeburgereiland Rapport Delft, december 2013 Opgesteld door: B.L. (Benno) Schepers Colofon Bibliotheekgegevens rapport: B.L.

Nadere informatie

Financierings- en exploitatieconstructies bij WKO, Visie van de Adviseur

Financierings- en exploitatieconstructies bij WKO, Visie van de Adviseur Financierings- en exploitatieconstructies bij WKO, Visie van de Adviseur Presentatie NVOE 22 april 2010 Richard de Vos Onderwerpen Inleiding Werking WKO Uitgangspunten opdrachtgever Werkwijze ontwerp WKO

Nadere informatie

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem 100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck

Nadere informatie

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal

Nadere informatie

Begripsomschrijving en het van toepassing zijn van de tariefregeling

Begripsomschrijving en het van toepassing zijn van de tariefregeling agina 1 van 5 TARIEVEN- EN VERGOEDINGSREGELING STADSWARMTE OF STADSWARMTE EN WARM TAWATER t.b.v. de verwarmingsinstallatie groter dan 40 kwth en een jaarverbruik onder de 4.633 Gigajoule Artikel 1. Begripsomschrijving

Nadere informatie

Welkom. Rentabiliteit studie energiecentrale MMC

Welkom. Rentabiliteit studie energiecentrale MMC Welkom Rentabiliteit studie energiecentrale MMC Waarom ziekenhuis uitermate geschikt voor WKO Langs een warmte vraag heeft een ziekenhuis ook een grote koudevraag. Een WKO levert in zijn totaliteit meer

Nadere informatie

Bestaande huizen van het aardgas af? Hans van Wolferen 18 april 2018 KIVI

Bestaande huizen van het aardgas af? Hans van Wolferen 18 april 2018 KIVI Bestaande huizen van het aardgas af? Hans van Wolferen 18 april 2018 KIVI Van Wolferen Research Ervaring Verwarming, warmtapwater, koeling Rapporteur EPG en EMG (NEN 7120 / 7125) Betrokken bij CEN normen

Nadere informatie

DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP

DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS HYBRIDE WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS WARMTEPOMP DAIKIN-INTERGAS WARMTEPOMP 890.327-04 WWW.INTERGASVERWARMING.NL Daikin en Intergas, het ultieme duurzame verwarmingskoppel Hoge energiekosten en nieuwe Europese wetgeving op

Nadere informatie

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam GREEN PACKAGE Energie uit de lucht - 100% duurzaam Het comfort van vloerverwarming, koeling en warmtapwater in een duurzaam energiesysteem voor bij u thuis. Frisse Lucht Green Package, duurzame energie

Nadere informatie

Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas

Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas met water uit De Nieuwe Meer - Vertrouwelijk Kwaliteitsverklaring koudelevering Amsterdam Zuidas met water uit De Nieuwe Meer - Vertrouwelijk Door: Maarten

Nadere informatie

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem 100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck

Nadere informatie

Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning

Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning De laatste jaren is er qua energiebehoefte veel veranderd in de woningbouw. Voorheen waren de behoefte en kosten m.b.t. verwarming in nieuwbouw woningen

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG In het dorp Heeg is voor een wijk met 800 slecht geisoleerde woningen onderzocht of verwarmen met thermische energie uit de nabijgelegen watergang Greft haalbaar

Nadere informatie

Nieuwe wetgeving koelinstallaties versnelt toepassing warmtepompen

Nieuwe wetgeving koelinstallaties versnelt toepassing warmtepompen Nieuwe wetgeving koelinstallaties versnelt toepassing warmtepompen Door: Robin Sommers en Erik Deliege, Van Beek DIT IS EEN PUBLICATIE VAN: VAN BEEK INGENIEURS B.V. UTRECHTSESTRAAT 59 6811 LW ARNHEM +31

Nadere informatie

H e t W A d u s E P C p a k k e t

H e t W A d u s E P C p a k k e t Uw partner in duurzame energie H e t W A d u s E P C p a k k e t De ultieme oplossing voor uw woning v1.0 april 2009 Voorwoord WAdus BV is een jong en dynamisch bedrijf. Het bedrijf is opgericht in 2008

Nadere informatie

Gebiedsmaatregelen voor het eerst gewaardeerd in de EPC-bepaling

Gebiedsmaatregelen voor het eerst gewaardeerd in de EPC-bepaling Gebiedsmaatregelen voor het eerst gewaardeerd in de EPC-bepaling Vanaf 1 juli wordt de EPC voor woningen en utiliteit bepaald volgens de nieuwe norm NEN 7120. Hierbij kunnen nu voor het eerst gebiedsmaatregelen,

Nadere informatie

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding

Nadere informatie

Warmteplan Amstelkwartier 2 e fase Weststrook

Warmteplan Amstelkwartier 2 e fase Weststrook Warmteplan Amstelkwartier 2 e fase Weststrook warmteplan Amstelkwartier 2 e fase Weststrook 0 Warmteplan Amstelkwartier 2 e fase Weststrook Contactpersoon gemeente: gemeente Amsterdam Anja Boon, projectmanager

Nadere informatie

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug

Nadere informatie

Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Besluit van.tot wijziging van het Warmtebesluit Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op de voordracht van Onze Minister van Economische

Nadere informatie

Duurzaam verwarmen en koelen met bodemenergie

Duurzaam verwarmen en koelen met bodemenergie Postbus 47 7710 AA Nieuwleusen Rollecate 61 7711 GG Nieuwleusen Tel. 0529 484315 fax 0529 484537 E-mail: info@luinstra.nl Internet: www.luinstra.nl K.v.K. nr. 05080406 BTW nr. NL8155.26.490.B01 IBAN: NL78RABO0127841741

Nadere informatie

Introductie. Ernst van Tongeren. Directeur Besseling Installatietechniek

Introductie. Ernst van Tongeren. Directeur Besseling Installatietechniek Introductie Ernst van Tongeren Directeur Besseling Installatietechniek Programma 1. Presentatie duurzame technieken (E. vantongeren) 2. Bouwkundige randvoorwaarden (H. Nieman) 3. Presentatie praktijkvoorbeeld

Nadere informatie

Verwarmen en koelen met de zon

Verwarmen en koelen met de zon Noodzaak alternatieve energiebronnen neemt toe Energieprijzen: 1996-008 Vergelijk CPI, Gasprijs en Electra (1996 = 100) 350 300 36 Verwarmen en koelen met de zon 50 33 197! 00 Index 150 19 De meest duurzame

Nadere informatie

Warmte- en koudeopslagsysteem. te Amsterdam. Toetsingsadvies over het milieueffectrapport en de aanvulling daarop

Warmte- en koudeopslagsysteem. te Amsterdam. Toetsingsadvies over het milieueffectrapport en de aanvulling daarop Warmte- en koudeopslagsysteem Overhoeks te Amsterdam Toetsingsadvies over het milieueffectrapport en de aanvulling daarop 19 september 2007 / rapportnummer 1462-86 1. OORDEEL OVER HET MER EN DE AANVULLING

Nadere informatie

Notitie. Betreft: Aansluitplicht op het warmtenet

Notitie. Betreft: Aansluitplicht op het warmtenet Notitie Van: afdeling Bouw- en Woningtoezicht E-mail: bwt-bouwfysica@rotterdam.nl Telefoon: 14 010 Datum: 15 april 2016 Betreft: Aansluitplicht op het warmtenet Wat is het warmtenet? Het warmtenet levert

Nadere informatie

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen Open en gesloten WKO systemen Open systemen Een kenmerk van open systemen is dat er grondwater onttrokken en geïnfiltreerd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doubletsystemen, monobronsystemen

Nadere informatie

Voorbeeld berekening van een (actueel) Maximumtarief, volgens het Niet Meer Dan Anders principe, voor levering van Warmte aan kleinverbruikers.

Voorbeeld berekening van een (actueel) Maximumtarief, volgens het Niet Meer Dan Anders principe, voor levering van Warmte aan kleinverbruikers. H. Heiner Prozastraat 1 1321 KP Almere Tel. / Fax. 036 5464266 Datum: 9 oktober 2009 e-mail h.heiner@heiner.nl Blad: 1 van 6 Voorbeeld berekening van een (actueel) Maximumtarief, volgens het Niet Meer

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring

Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis 2011-2012. Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen Amaryllis : Deel 2 Energiemonitoring projectnummer 1400007415 Januari 2013 Energiemonitoring Plantmonitoring

Nadere informatie

Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude. Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37

Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude. Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37 Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37 Afdeling : Ruimtelijk ontwikkeling Registernummer: bi/z17-015897-1776a

Nadere informatie

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Harry de Brauw, Marion van Amelrooij, Mirjam Pronk, Barry Meddeler, Maartje Feenstra Doel bijeenkomst Scenario s bepalen voor gasloze verwarming Benedenbuurt:

Nadere informatie

Afkorting Naam gebouw of variant Fit Cert Adv Fin huidig X X v ariant 1 Variant HR-ketel X X X v ariant 2 Variant isoleren X X X

Afkorting Naam gebouw of variant Fit Cert Adv Fin huidig X X v ariant 1 Variant HR-ketel X X X v ariant 2 Variant isoleren X X X 15 februari 2007 15:32 uur Blz. 1 / 6 1 Fitten op de meterstanden In onderstaande tabel wordt een overzicht van de berekeningen getoond. Voor zowel de e situatie als voor de varianten wordt de afkortingen

Nadere informatie

Prioriteiten 2011 / 2012

Prioriteiten 2011 / 2012 Vandaag: Introductie DHPA Wat zijn lucht/water (hybride) warmtepompen Achtergronden bij toepassing Integrale benadering Mogelijke labelstappen/resultaten Hoe nu verder? 1 Ondersteund door: Prioriteiten

Nadere informatie

Warmteplan Stadsoevers Roosendaal

Warmteplan Stadsoevers Roosendaal Warmteplan Stadsoevers Roosendaal Datum: 7 november 2016 Projectnr: 1289 Status: Definitief Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Omschrijving plangebied Stadsoevers... 5 3 Omschrijving warmtevoorziening Stadsoevers...

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.

Nadere informatie

Warmte Nieuwegein Raads Informatie Avond

Warmte Nieuwegein Raads Informatie Avond Warmte Nieuwegein Raads Informatie Avond Frank Kersloot & Alex Kaat 21 april 2016 Inhoud presentatie 1. Stadswarmte in Nieuwegein 2. Het equivalent opwek rendement (EOR) 3. Tarieven voor klanten 4. Afsluitkosten

Nadere informatie

Beoordeling project Weideveld

Beoordeling project Weideveld oktober 2007 Beoordeling project Weideveld Hans van Wolferen TNO - Apeldoorn Beoordelingsaspecten Energieprestatie verwarming warmtapwater koeling Volksgezondheid (hier niet uitgewerkt) Legionella verbrandingsrisico

Nadere informatie

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben

Nadere informatie

nergiebesparing in de ICT

nergiebesparing in de ICT nergiebesparing in de ICT Een koud kunstje? 10 April Green IT Energy Solutions Niels Sijpheer 3671 Meter (Q=m.g.h) 100 kg massa en 1 kwh arbeid: Hoe hoog kom ik? A Minder dan100 meter B Tussen 100 en 1000

Nadere informatie

Energiebesparende warm tapwater conceptenin. collectieve installaties. Erwin Janssen Product Manager Nathan

Energiebesparende warm tapwater conceptenin. collectieve installaties. Erwin Janssen Product Manager Nathan Energiebesparende warm tapwater conceptenin collectieve installaties Erwin Janssen Product Manager Nathan Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? 2 Tapwatervoorziening in een appartementencomplex 1)

Nadere informatie

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van

Nadere informatie

Duurzame energie. Warmte- en koudelevering door Cogas. www.cogas.nl

Duurzame energie. Warmte- en koudelevering door Cogas. www.cogas.nl Duurzame energie Warmte- en koudelevering door Cogas www.cogas.nl Duurzame energie Stelt u zich eens voor: een woning die u warmte biedt in de winter, heerlijke verkoeling in de zomer en dat zelfs op milieuvriendelijke

Nadere informatie

Duurzaam verwarmen en koelen met gas

Duurzaam verwarmen en koelen met gas Duurzame gaswarmtepompen voor o.a.: Kantoorgebouwen Frisse Scholen Verzorgingstehuizen (P4) (P6) (P7) www.gasengineering.nl Duurzaam verwarmen en koelen met gas De voordelen van verwarmen en koelen met

Nadere informatie

Stand van zaken Stadswarmte in Utrecht

Stand van zaken Stadswarmte in Utrecht Stand van zaken Stadswarmte in Utrecht Stan de Ranitz Jaarbijeenkomst Warmtenetwerk 12 mei 2016 Inhoud presentatie 1. Stadswarmte Utrecht 2. Het equivalent opwek rendement (EOR) in Utrecht 3. Verdere verduurzaming

Nadere informatie

Warmtewet vervolg. implementatie proces

Warmtewet vervolg. implementatie proces Warmtewet vervolg implementatie proces Indien Verhuurder ook Warmte-leverancier is, verandert de structuur /afwikkeling van de gemaakte kosten naar de huurder! => Advies- e/o Instemmings-plichtig! Landelijke

Nadere informatie

Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede

Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede Vraagstelling Inventariseren van de WKO-installaties van de complexen Wachter-Valpoort en Contrefort-Chrispijn.

Nadere informatie

SolarFreezer. Comfort zonder aardgas. Maart 2018

SolarFreezer. Comfort zonder aardgas. Maart 2018 SolarFreezer Comfort zonder aardgas Maart 2018 Wie zijn we? Geschiedenis: 2013 SolarFreezer BV opgericht 2015 Investeringsronde 2016 SolarFreezer systeem volledig functionerend 2017 7 systemen operationeel

Nadere informatie

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen Agenda Wie is HRsolar Zonnewarmte V1.0 De markt Zonnewarmte V2.0 Zonnewarmte NOM Wie is HRsolar Nederlandse fabrikant van complete

Nadere informatie

Uitbreiding Multatulilaan Culemborg

Uitbreiding Multatulilaan Culemborg Uitbreiding Multatulilaan Culemborg Globale haalbaarheidsstudie Rolf Broekman en Ivo Smits l Warmte Koude & Procestechniek l 14 januari 2019 l Openbare Versie Achtergrond Thermo Bello heeft Liandon gevraagd

Nadere informatie

EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN

EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN Wim van den Bogerd EERST NOM PROJECT 2013 RIJSWIJK Woonwijken met gezonde, energiezuinige en kwalitatief hoogstaande woningen waar het fantastisch

Nadere informatie

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en

Nadere informatie

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING INLEIDING Vanwege de oprakende fossiele brandstoffen worden we met zijn alle gedwongen op zoek te gaan naar verbeterde of alternatieve energieopwekkers. Van hout naar kolen naar olie naar gas en nu naar

Nadere informatie

Betrokken partijen. Potentieelstudie lucht/water warmtepomp in de bestaande bouw. Robert Harmsen. NPW Congres, 12 februari 2009.

Betrokken partijen. Potentieelstudie lucht/water warmtepomp in de bestaande bouw. Robert Harmsen. NPW Congres, 12 februari 2009. Potentieelstudie lucht/water warmtepomp p in de bestaande bouw Robert Harmsen NPW Congres, 12 februari 2009 Betrokken partijen Opdrachtgevers: SenterNovem Alklima Daalderop Daikin Inventum Stiebel-Eltron

Nadere informatie

Rekenmodel Gelijk Als Anders (GAA) tarieven warmte

Rekenmodel Gelijk Als Anders (GAA) tarieven warmte 1 Rekenmodel Gelijk Als Anders (GAA) tarieven warmte ies: e kosten: voor bestaande projecten: Vastrecht SV = Vastrecht gas + all in rhoudskosten CV. voor nieuwe projecten (na 1-1-2007) de EAB zodanig in

Nadere informatie

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel. Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen

Nadere informatie

Aardgasvrije nieuwbouw

Aardgasvrije nieuwbouw Aardgasvrije nieuwbouw Het kan, nu alleen nog doen Peter-Paul Smoor/Wienand van Dijk 02-10-2017 Doel van vandaag Komen tot commitment voor een gezamenlijke aanpak om z.s.m. aardgasvrije nieuwbouw te realiseren

Nadere informatie

De cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas.

De cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas. Project: woningen Maasbommel Datum: april 2014 Onderwerp: jaarrapportage nr. 4 Inleiding Eind februari 2013 zijn de drie woning in Maasbommel opgeleverd aan de huurders van Woonstichting De Kernen. Deze

Nadere informatie

BE 2 Installatietechniek Bieschboshal warmtepomp

BE 2 Installatietechniek Bieschboshal warmtepomp BE 2 Installatietechniek Bieschboshal warmtepomp Pagina 1 van 7 Joran van Reede MBGOO17B4..-05-2019 Pagina 2 van 7 Inleiding Voor u ligt een verslag over de installatie techniek van de Bieschbos hal. In

Nadere informatie

Nadere onderbouwing bij afweging van energievarianten in Bronkhorst I

Nadere onderbouwing bij afweging van energievarianten in Bronkhorst I Bijlage 3 Nadere onderbouwing bij afweging van energievarianten in Bronkhorst I In deze bijlage worden de volgende onderdelen uit de toelichting bij het raadsvoorstel toegelicht: bijdrage aan energie en

Nadere informatie

Warmte(levering) van de toekomst. Jeroen Roos (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Jeroen Roos Utrecht, 21 september 2010

Warmte(levering) van de toekomst. Jeroen Roos (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Jeroen Roos Utrecht, 21 september 2010 Warmte(levering) van de toekomst (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Ontwikkelingen nieuwbouw met effect op warmtevraag 2 Regelgeving: stapsgewijze EPC-verlaging (-> 0,6 -> 0,4 -> energieneutraal)

Nadere informatie

De HR-ketel die óók elektriciteit opwekt. De persoonlijke energiecentrale voor warmte, warm water én elektriciteit in huis.

De HR-ketel die óók elektriciteit opwekt. De persoonlijke energiecentrale voor warmte, warm water én elektriciteit in huis. De HR-ketel die óók elektriciteit opwekt. De persoonlijke energiecentrale voor warmte, warm water én elektriciteit in huis. Introductiedatum: 1 november 2010. Inhoudsopgave Het belang van duurzame innovatie

Nadere informatie

De weg van de energietransitie d.d VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst

De weg van de energietransitie d.d VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst De weg van de energietransitie d.d. 20-11-2018 - VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst M3E groep (Vestigingen Rotterdam, Breda, Amsterdam ) M3E Kostenmanagement M3E Brandveiligheid consultants M3E

Nadere informatie