LOKAAL SOCIAAL BELEIDSPLAN

Transcriptie

1 LOKAAL SOCIAAL BELEIDSPLAN Herentals

2 Inhoudsopgave 1. Woord vooraf Lokaal Sociaal Beleid in Herentals Situering Opmaak van het lokaal sociaal beleidsplan Belangrijke uitgangspunten Algemene omgevingsanalyse Inleiding Demografische indicatoren Socio-economische indicatoren Huisvestingsindicatoren Samengevat Strategie Missie Visie Strategische doelstellingen Actieplan Projectfiches Maatschappelijke dienstverlening Financiële hulpverlening Juridische hulpverlening Participatie aan het sociaal-cultureel leven Preventie Werkstraffen Woonwagenbewoners Straatfeesten Opvoedingsondersteuning Personen met een handicap Psychiatrisch zorgproject Trajectbegeleiding en sociale tewerkstelling Kinderopvang LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 2/160

3 5.14. Opbouwwerk Ouderenzorg Huisvesting Psychosociale hulpverlening Gezondheidszorg in het AZ St-Elisabeth Jongeren Sociaal huis Visie Strategische en operationele doelstellingen Dankwoord LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 3/160

4 1. Woord vooraf Het eerste Lokaal Sociaal Beleidsplan ( ) is een boeiend en creatief proces geweest met als resultaat een beleidsplan dat zij het onvolledig een mooie aanzet heeft gegeven tot een actief, centraal aangestuurd welzijnsbeleid. De plangroep heeft het beleidsplan opgemaakt in zeer nauwe samenwerking met het Herentalse Welzijnsoverleg. Een vanzelfsprekende keuze omdat Herentals een jarenlange traditie heeft van constructieve samenwerking tussen stad, OCMW en lokale actoren. Het Welzijnsoverleg neemt al ruim twintig jaar de rol waar van stimulator en coördinator op gebied van welzijn en is verantwoordelijk voor nagenoeg alle sociale initiatieven die we in het verleden hebben ontwikkeld. Binnen deze vertrouwde omgeving en beproefde samenwerkingsverbanden kon voor de opmaak van het beleidsplan en de projectfiches een consensusmodel worden bereikt waardoor we ons ten volle konden concentreren op groei en kwaliteitsverbetering. Voor het tweede lokaal sociaal beleidsplan ( ) is de uitdaging echter nog groter. Dit plan is erg ambitieus, niet alleen wat betreft kwaliteitsverbetering en uitbreiding van bestaande initiatieven, maar ook wat betreft heel wat nieuwe synergie en acties: we denken dan onder andere aan opvoedingsondersteuning, psychiatrische zorg, huisvesting,. Alle initiatieven moeten worden gepland, opgevolgd, aangestuurd, op mekaar afgestemd, geëvalueerd en bijgestuurd. Bovendien willen we in Herentals streven naar één lokaal sociaal beleid: een actief, dynamisch en efficiënt welzijnsbeleid gedragen door stadsbestuur én OCMW-bestuur en aangestuurd vanuit een centrale beleidsfunctie die in beide besturen is ingebed. De plangroep lokaal sociaal beleid heeft er dan ook voor gepleit om in Herentals net als in vele vergelijkbare OCMW's een beleidsmedewerker aan te werven die het lokaal sociaal beleid zal aansturen en de uitvoering van het tweede beleidsplan zal coördineren. Deze coördinator lokaal sociaal beleid is inmiddels aangeworven en krijgt ook het realiseren van een sociaal huis tot haar opdrachten. Met dit alles onderstreept het bestuur duidelijk het belang dat het hecht aan een sterk uitgebouwd sociaal beleid. Sleutelbegrippen hierbij zijn: kansen geven aan iedereen en zorg op maat verstrekken. Op deze wijze streven wij er met dit beleidsplan naar de sociale grondrechten van éénieder maximaal in te vullen. Voorzitter OCMW Schepen OCMW Schepen sociale zaken Fons Michiels Jan Bertels Anne-Mie Hendrickx LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 4/160

5 2. Lokaal Sociaal Beleid in Herentals Hoe dit beleidsplan te lezen We starten in dit hoofdstuk met een algemene situering en toelichting van het begrip "lokaal sociaal beleid", van het beleidsplan op zich en wat dit alles kan betekenen in/voor Herentals. We hebben ervoor gekozen om de omgevingsanalyse te splitsen in twee delen: enerzijds geven we een algemene omgevingsanalyse (deel 3). Anderzijds is in elke projectfiche een interne en externe omgevingsanalyse opgenomen. In deel 4 vind je de strategie. Na de missie en visie, geven we een overzicht van de strategische en operationele doelstellingen met een korte omschrijving van de acties. Als je in vogelvlucht wil kennismaken met de uitdagingen waarvoor we op het vlak van het sociaal beleid in Herentals staan, volstaat het om dit hoofdstuk te bekijken. Elke doelstelling krijgt hier een nummer, dat je in de volgende delen steeds terugvindt. Vanaf hoofdstuk 5 zijn de projectfiches opgenomen. Ze herhalen de grote lijnen van hoofdstuk 4, maar worden concreter uitgediept. Bovendien zijn ze geordend volgens bepaalde thema s, zodat de personeelsleden van de verschillende diensten, datgene waaraan zij moeten werken, mooi bij elkaar vinden. Voor de stuurgroep vormen ze de leidraad om de vooruitgang op vlak van acties en operationele doelstellingen te volgen. De realisatie van een sociaal huis is één van de basispijlers van het decreet lokaal sociaal beleid. We hebben hier dan ook een apart hoofdstuk aan gewijd Situering Op 19 maart 2004 bekrachtigde de Vlaamse Regering het decreet Lokaal Sociaal Beleid. Dit Lokaal Sociaal Beleid is opgebouwd volgens drie pijlers, namelijk: een betere afstemming tussen gemeente en OCMW inzake sociale dienstverlening een loket- en doorverwijsfunctie georganiseerd via een sociaal huis netwerkvorming met derden. Met dit Lokaal Sociaal Beleid wil de overheid specifiek werk maken van toegankelijkheid en bereikbaarheid van de sociale dienst- en hulpverlening voor alle burgers. Die rechten worden in artikelen 23 en 24 3 van de Grondwet gegarandeerd: Art. 23. Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. ( ) Die rechten omvatten inzonderheid: 1 het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning, alsmede het recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen; 2 het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand; 3 het recht op een behoorlijke huisvesting; LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 5/160

6 4 het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu; 5 het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing; Art Ieder heeft recht op onderwijs, met eerbiediging van de fundamentele rechten en vrijheden. De toegang tot het onderwijs is kosteloos tot het einde van de leerplicht. Alle leerlingen die leerplichtig zijn, hebben ten laste van de gemeenschap recht op een morele of religieuze opvoeding. (De gecoördineerde Grondwet, 17 februari 1994)1 Het Lokaal Sociaal Beleid omvat dus met andere woorden het geheel van beleidsbepalingen en acties van het lokaal bestuur en de acties van lokale actoren die tegemoet komen aan deze grondwettelijke rechten. Het decreet Lokaal Sociaal Beleid legt OCMW en gemeente op om elke legislatuur een gezamenlijk lokaal sociaal beleidsplan op te maken. Volgens het decreet Lokaal Sociaal Beleid moet dit plan minimaal volgende onderdelen bevatten: een omgevingsanalyse; een geïntegreerde visie op het Lokaal Sociaal Beleid; een meerjarenplan met betrekking tot de gewenste acties en inzet van lokale middelen; taakverdeling en werkafspraken tussen gemeente en OCMW; beschrijving hoe bevolking en lokale actoren werden en zullen worden betrokken bij de voorbereiding van het beleidsplan. Het eerste lokaal sociaal beleidsplan moest opgemaakt worden in 2005 en gold voor de periode 2006 tot en met Vlaams Minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Inge Vervotte, paste in haar omzendbrief van 27 oktober 2004 de vereisten voor dit eerste lokaal sociaal beleidsplan inhoudelijk aan, rekening houdend met de tijd die nodig is om een kwaliteitsvol beleidsplan op te stellen. Het eerste (eerder beperkte) lokaal sociaal beleidsplan werd door Minister Vervotte beschouwd als een engagement om te groeien naar een eerste volledig lokaal sociaal beleidsplan De omzendbrief van Minister Vervotte heeft er ons echter niet van weerhouden sneller te werken en verder te gaan dan de minimale invulling, die voor het eerste lokaal sociaal beleidsplan werd vereist. Herentals heeft immers een stevige traditie inzake samenwerking en overleg, waarop kon worden verder gebouwd: duidelijke afspraken betreffende het welzijnsbeleid in het bestuursakkoord tussen stad en OCMW, samenwerkingsafspraken tussen OCMW en CAW De Kempen, regelmatig overleg in het Welzijnsoverleg, waarin alle organisaties zijn betrokken die in de Herentalse sociale kaart zijn opgenomen en van waaruit tal van nieuwe 1 Strategisch Plan Kempen vzw, Lokaal Sociaal Beleid: Modulair stappenplan (augustus 2004) LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 6/160

7 initiatieven zijn gegroeid (bv. sociale werkplaats Kat&Co en alle andere tewerkstellingsprojecten, buurtwerking, werkwinkel, seniorenraad, jongerenoverleg, gehandicaptenraad, ) Bovendien waren er veel documenten en studies waarop we konden terugvallen: meerjarenplan, beleidsnota s, jaarverslagen en SWOT-analyses OCMW, studies betreffende de schuldenproblematiek, werkloosheid, thuishulp en dergelijke in de regio Herentals, zorgstrategische plannen van ziekenhuis en RVT. Het is geenszins de bedoeling om in het lokaal sociaal beleidsplan al deze documenten samen te brengen om zo te komen tot een nog lijviger document. Waar nodig zullen we wel kort verwijzen naar deze documenten, maar onze aandacht gaat vooral naar datgene wat we in de nabije toekomst nog willen verwezenlijken, met bijzondere aandacht voor de kernidee van het Sociaal Huis: gezamenlijk werken aan een goede onthaal-, intake- en doorverwijzingsprocedure waardoor de cliënt zo snel mogelijk de meest gepaste hulp- en dienstverlening kan genieten Opmaak van het lokaal sociaal beleidsplan In elk planningsproces is het belangrijk om tot overeenstemming te komen over de aanpak ervan. Hierin dienden volgende elementen een plaats te krijgen: afbakening inhoud, reikwijdte en doel van het plan, bepaling van de trekkersrol voor (onderdelen van) het plan, samenstelling van de plangroep en organisatie van de planning Afbakening inhoud, reikwijdte en doel van het plan Op 2 februari 2006 verscheen de omzendbrief van Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Inge Vervotte betreffende het ondersteuningstraject lokaal sociaal beleid. Hiermee kregen de lokale besturen de gelegenheid om in te schrijven op een rechtstreekse en op maat gesneden procesbegeleiding met het oog op de realisatie van een gedragen lokaal sociaal beleidsplan Het ging om 50 uren begeleiding. In dit kader sloot het lokaal bestuur van Herentals een overeenkomst af met Welzijnszorg Kempen voor een individuele procesbegeleiding door de Katholieke Hogeschool Kempen. Bedoeling van deze procesbegeleiding was om, in nauw overleg met de betrokken actoren, de bestaande projectfiches te screenen, indicatoren te formuleren en de projectfiches verder af te werken. Deze procesbegeleiding heeft een grotere impact op ons tweede lokaal sociaal beleidsplan gehad dan we aanvankelijk hadden kunnen vermoeden. Hoewel ook in ons eerste beleidsplan reeds heel wat van nieuwe doelstellingen werden geformuleerd waaraan tal van acties waren gekoppeld was het toch nog te veel een sociale kaart, waarbij een overzicht werd gegeven van alle initiatieven op het vlak van welzijn van het lokale bestuur en enkele derden. Het was te weinig een echt (toekomstgericht) beleidsplan. In ons tweede lokaal sociaal beleidsplan hoe omvangrijk ook - hebben we dan ook heel wat elementen niet of nauwelijks nog vermeld. Wat je hier dus niet terugvindt, is al datgene dat momenteel - tot eenieders tevredenheid - gebeurt op welzijnsvlak, en waarbij LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 7/160

8 geen grote veranderingen of vernieuwingen worden gepland. Het is dan ook niet correct dit beleidsplan te beschouwen als een overzichtsplan van het lokaal sociaal beleid van Herentals, aangezien er enkel wordt gefocust op datgene dat we wensen bij te sturen of te veranderen. In het deel Sociaal Huis wensen we vooral stil te staan bij de toegankelijkheid van de dienstverlening. Vanuit een door gemeente, OCMW en CAW gezamenlijk gedragen visie omtrent intake, gerichte doorverwijzing en informatie, wensen we de "één-loket-functie" bij elk van deze instellingen te integreren. Bovendien wensen we de goede samenwerking die er momenteel reeds bestaat tussen de verschillende instellingen en verenigingen in de Herentalse welzijnssector, en die voornamelijk gestimuleerd wordt vanuit het Herentalse Welzijnsoverleg, verder te optimaliseren, om een correcte doorverwijzing mogelijk te maken, goede afspraken te kunnen maken, overlappingen te vermijden en lacunes in het aanbod, indien mogelijk, in te vullen. Tenslotte nog dit: het Besluit van de Vlaamse Regering tot uitvoering van het decreet van 19 maart 2004 betreffende het lokaal sociaal beleid stelt in artikel 2 dat de Vlaamse minister, bevoegd voor de bijstand aan personen, voor de volgende sectoren bepaalt, welke beleidsdocumenten, opgelegd in het kader van de sectorale regelgeving, geheel of gedeeltelijk door het lokaal sociaal beleidsplan kunnen worden vervangen, mits de nodige uitvoeringsbesluiten worden uitgevaardigd: - het algemeen welzijnswerk - de kinderopvang - het maatschappelijk opbouwwerk - de voorzieningen voor bejaarden - de voorzieningen in de thuiszorg - de diensten voor oppashulp - het beleid rond ouderenparticipatie Hiertoe kan in het lokaal sociaal beleidsplan een apart hoofdstuk worden opgenomen, Sectorale planverplichtingen, waar alle sectorale plannen opgenomen worden m.b.t. de sectoren die het lokaal bestuur wenst te integreren in het lokaal sociaal beleidsplan. In dit lokaal sociaal beleidsplan hebben we getracht om de sociale doelstellingen van een aantal andere beleidsplannen op te nemen, maar een volledige integratie is op dit moment nog niet aan de orde, gezien de plandata nog te erg verschillen Bepaling van de trekkersrol voor (onderdelen van) het plan De coördinatie omtrent het lokaal sociaal beleidsplan werd toevertrouwd aan het hoofd van de sociale dienst van het OCMW. De eindredactie van het plan en de algemene supervisie worden waargenomen door de OCMW-secretaris. Uiteraard zal voor bepaalde onderdelen van het beleidsplan een beroep gedaan worden op collega s (verantwoordelijke sociale dienst gemeente, coördinator tewerkstelling, directeur CAW De Kempen, ). Immers, door te werken met projectfiches en door het aanduiden van projecteigenaars, garanderen we de draagkracht en de responsabilisering van de betrokken medewerkers. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 8/160

9 Samenstelling van de plangroep en organisatie van de planning Er werd een plangroep opgericht, bestaande uit 2 gemeenteraadsleden, 3 OCMWraadsleden, de OCMW-secretaris, de 2 verantwoordelijken van de sociale diensten (gemeente en OCMW) en maximaal 5 afgevaardigden, voorgedragen door de stuurgroep van het Welzijnsoverleg. Bij deze 5 afgevaardigden zitten geen mandatarissen en is minimaal 1 afgevaardigde van CAW De Kempen. De plangroep kan ook beroep doen op adviseurs. De Raad voor Maatschappelijk Welzijn van 27 februari 2007 en de Gemeenteraad van 6 maart 2007 gaven hun goedkeuring aan de samenstelling van de plangroep Lokaal Sociaal Beleid als volgt: Anne-Mie Hendrickx, afgevaardigde Gemeenteraad; Peter Bellens, afgevaardigde Gemeenteraad; Alfons Michiels, afgevaardigde Raad voor Maatschappelijk Welzijn; Leen De Wijze, afgevaardigde Raad voor Maatschappelijk Welzijn; Guy Paulis, afgevaardigde Raad voor Maatschappelijk Welzijn; Dirk Soentjens, secretaris OCMW; Katrien Spaepen, verantwoordelijke sociale dienst gemeente; 2 Bart Van Ballaer, verantwoordelijke sociale dienst OCMW; Frans Heylen, directeur CAW De Kempen; Frans Van Elsen, afgevaardigde Seniorenraad; Tom Langmans, afgevaardigde Forum Lokale Werkgelegenheid; Edwin Coremans, afgevaardigde Gehandicaptenraad; Denise Verhaert, afgevaardigde vzw De Fakkel (voorheen De Dorpel), vereniging waar armen het woord nemen. Deze plangroep heeft uiteraard al een zeer belangrijke taak gehad in de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleidsplan en het concept Sociaal Huis en ze zal nog een essentiële rol vervullen in de opvolging en evaluatie van de doelstellingen die in dit plan zijn geformuleerd. Na advies van het Overlegcomité, zal het sociaal beleidsplan worden goedgekeurd door Gemeenteraad en Raad voor Maatschappelijk Welzijn zodat het voor 31 december 2007 aan de Vlaamse Regering ter kennisgeving zal worden verzonden Belangrijke uitgangspunten Hulp- en dienstverlening Recht op (vrijwillige) hulp 2 Katrien Spaepen werkt vanaf 1 september 2007 niet langer bij het stadsbestuur. We moeten nog bekijken op welke wijze ze zal worden vervangen. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 9/160

10 Iedere burger van onze gemeente/regio, ongeacht zijn leeftijd, heeft recht op hulp, uiteraard op basis van vrijwilligheid. De bewustmaking van dit recht behoort tot onze verantwoordelijkheid als medeburger. Op dezelfde manier erkennen wij het recht van de cliënt op weigering van het hulpaanbod. De cliënt wordt (door)verwezen, neemt op eigen initiatief contact, of ontvangt een hulpaanbod. Vrijwillige instemming is een basisvereiste, zelfs als cliënten via een gedwongen kader worden verwezen. Zelfredzaamheid en participatie Wat de cliënt kan, doet hij zelf. Voor wat hij niet kan, wordt de minst ingrijpende hulp of dienst geboden. De actieve rol van de cliënt wordt gestimuleerd. Kritische feedback wordt ernstig genomen. De hulpverlening gebeurt op basis van gelijkwaardig partnerschap. Hulpmiddelen hierbij zijn: opstellen van een contract, tussentijdse evaluaties en bijsturing en uiteindelijk een afronding in samenspraak. Respect is vereist voor de nood, de verwachting en de vraag van de cliënt, alsook voor zijn specifiek individueel ritme. Sociaal weefsel herstellen Hulpverlenen betekent herstellen, namelijk het sociaal weefsel rondom de cliënt herstellen. Laagdrempelig We richten ons tot een zo breed mogelijk doelpubliek, maar hebben bijzondere aandacht voor mensen met minder kansen. We proberen daarom de drempel zo laag mogelijk te houden. Deze lage drempel wordt gekenmerkt door het bereikbaar, bekend, begrijpbaar en betaalbaar maken van het hulpverleningsaanbod. Deskundigheid We wensen de cliënt-hulpvrager de meest aangepaste hulpverlening aan te bieden. Kwaliteit wordt hierbij als zeer belangrijk beschouwd. De cliënt moet verzekerd zijn van een deskundige en zorgzame opvang. Deze wordt gerealiseerd door te investeren in vorming van de medewerkers en onderlinge samenwerking, waarbij ieders deskundigheid ten volle kan worden gebruikt. Preventie en vorming Preventie betracht zelfredzaamheid, weerbaarheid en participatie. Met activiteiten en projecten wordt het doelpubliek gestimuleerd tot het formuleren van eigen noden en het voorkomen van problemen. Hierbij gaat de aandacht ook naar het inschakelen van het omringende netwerk. Netwerkvorming Er is een toenemend besef, dat men als hulpverlener leeft in een netwerk van zorgverstrekkers en andere diensten en dat men moet samenwerken. Sommige problematieken zijn zo complex dat meerdere instanties betrokken worden: eerste en tweede lijn, politie, justitie, stad, OCMW, CAW, verzekering, ziekenfonds, vakbond, jeugdwerk, Zinvolle dienst- en hulpverlening is slechts mogelijk vanuit een totaalvisie op maatschappelijke bejegening en hulpverlening. Regelmatig overleg met diverse zorgverstrekkers kan in LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 10/160

11 veel gevallen dan ook erg zinvol zijn. Bij een goede werking is een netwerk mogelijk als werkinstrument om snel, efficiënt en op integrale wijze hulp te bieden. Signalisatie, actie, structureel werken Structureel werken, houdt onder andere in: analyse maken van knelpunten en mankementen; deze signaleren aan de bestuurlijke overheden; bijdrage leveren aan mentaliteitswijziging; (mee)creëren van geschikte communicatiekanalen; deelname aan beleidsgerichte advies- en werkgroepen; deelname aan diverse organen met informerende, coordinerende en beleidsgerichte functie; ondersteunen of opzetten van diverse acties. We streven naar een organische groei van nieuwe initiatieven en projecten: voorstellen en initiatieven vanuit het veldwerk worden gestimuleerd en indien het beleid een nieuw voorstel of initiatief wil nemen, worden de veldwerkers van in het begin betrokken. Privacy, geheimhouding, beroepsgeheim Uiteraard hanteren wij in ons werken een strikt beroepsgeheim, vanuit de noodzaak om voor de cliënt een kader van veiligheid en vertrouwen te scheppen, waarin hij zijn specifieke noden kan exploreren. Momenteel is er nog discussie omtrent de interpretatie en het gebruik van het gedeeld beroepsgeheim tussen de hulpverleners van verschillende diensten. In het Welzijnsoverleg zullen we hiervoor een oplossing zoeken, waarin de verschillende hulpverleners zich kunnen vinden Verhouding gemeente en OCMW m.b.t. Lokaal Sociaal Beleid In het Overlegcomité OCMW-Gemeente van 17 september 2007 werd gunstig advies verleend aan het Bestuursakkoord tussen de stad en het OCMW van Herentals voor de legislatuur : Samen werken aan een geïntegreerd lokaal welzijnsbeleid'. De afspraken die hierbij werden gemaakt, passen perfect binnen het kader van het Lokaal Sociaal Beleid. Bestuursakkoord OCMW-Gemeente De stad tekent het lokaal welzijnsbeleid uit op voordracht van en in samenspraak met het OCMW en de lokale actoren. Het OCMW is verantwoordelijk voor de coördinatie van het lokaal sociaal beleid en de operationele en tactische doelstellingen. Om de samenwerking en afstemming tussen stad en OCMW op beleidsniveau te garanderen, zal het Overlegcomité OCMW-Gemeente zo efficiënt mogelijk gebruikt worden. Het Overlegcomité zal minstens vier keer per jaar samenkomen. Daarenboven is de schepen bevoegd voor het OCMW aanwezig op de Raad voor Maatschappelijk Welzijn, en kan de voorzitter van het OCMW op zijn beurt aanwezig zijn op het College van Burgemeester en Schepenen bij besprekingen over welzijn. De plangroep Lokaal Sociaal Beleid, die naast een aantal mandatarissen en ambtenaren van de stad en het OCMW ook afgevaardigden van het Herentalse Welzijnsoverleg telt, bewaakt de concrete uitvoering van het lokaal sociaal beleidsplan. Hij legt, indien nodig, strategische of operationele aanpassingen aan het lokaal sociaal beleidsplan voor aan het Overlegcomité. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 11/160

12 De coördinator lokaal sociaal beleid 3 zorgt, onder aansturing van de plangroep, voor de planning, opvolging, afstemming en evaluatie van de doelstellingen en acties die in het lokaal sociaal beleidsplan opgetekend zijn. Zij neemt bovendien het voortouw in een aantal inhoudelijk nieuwe dossiers. De coördinator lokaal sociaal beleid heeft zowel naar de OCMW-diensten als naar de dienst Sociale Zaken en Preventie van de Stad Herentals een inhoudelijk aansturende, coördinerende, stimulerende en ondersteunende rol. Binnen het lokaal sociaal beleid nemen de stad en het OCMW ieder een aantal specifieke taken op zich. Zo is de stad verantwoordelijk voor: sociale dienstverlening eigen aan de stad: gemeentelijke individuele sociale toelagen (bv. sociaal pedagogische toelage, begeleidingstoelage, gemeentelijke tussenkomst kabel-tv, milieusubsidie, ), pensioenen, vrijetijdspas, tegemoetkomingen minder-validen en bijkomende voordelen voor personen met een handicap, organisatie bejaardenfeesten en participatie seniorenraad personen met een handicap: secretariaat van de werkgroep personen met een handicap, toegankelijkheidsproblematiek, (buitenschoolse) kinderopvang preventie (drugpreventie, gezondheidspromotie, ziekte- en criminaliteitspreventie, huisbewaarder bouwmaatschappij, ) werkstraffen beheer en coördinatie van woonwagenterreinen Heirenbroek en Viaduct ondersteuning van kleinschalige buurtgebonden activiteiten ter stimulering van het sociale weefsel (bijvoorbeeld straatfeesten, buurtvrijwilligers, ), en die niet onder de opdracht van een buurtwerking valllen jeugdbeleid en jongerenoverleg huisvesting. Het OCMW is verantwoordelijk voor: armoedepreventie en -bestrijding algemene sociale dienstverlening (financiële steunverlening, budgetbegeleiding, informatie verstrekken, ) collectieve schuldenregelingen lokale werkgelegenheid, werkwinkel, sociale economie en sociale tewerkstelling onthaal van migranten onthaal en opvang van asielzoekers onthaal en opvang van thuislozen 3 De Raad voor Maatschappelijk Welzijn heeft op 23 oktober 2007 mevrouw Leen Dries aangesteld als coördinator lokaal sociaal beleid. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 12/160

13 diensten voor thuiszorg beheer van residentiële bejaardenvoorzieningen integraal ouderenbeleid, seniorenraad ziekenhuis coördinatie welzijnsoverleg buurt- en opbouwwerk buurtgerichte jongerenwerking rechtshulp psychiatrisch zorgproject opvoedingsondersteuning. Beiden zijn in onderling overleg verantwoordelijk voor de ondersteuning van private initiatieven omtrent de residentiële, de semi-residentiële en de ambulante gehandicaptenzorg. Het Overlegcomité OCMW-Gemeente kan deze taakafspraken bijsturen en nieuwe toewijzingen doen. Coördinator lokaal sociaal beleid Deze functie is door de Raad voor Maatschappelijk Welzijn op 23 oktober 2007 ingevuld en biedt ons volgende mogelijkheden (uit: behoeftenplan coördinator lokaal sociaal beleid): het idee om samen met de stad een gezamenlijk sociaal beleid en een sociaal huis (afstemming van dienstverlening) te realiseren is een kans die we niet mogen laten liggen. De afstemming van taken en de samenwerking op het vlak van welzijn tussen stad en OCMW is voor velen een voorbeeld, maar is voor ons niet voldoende. Samenwerking is nog te veel passief : het niet in elkaars weg lopen. Een actief, centraal aangestuurd welzijnsbeleid moet nog meer dynamiek en efficiëntie mogelijk maken. We denken dan aan: kinderopvang en tewerkstelling, culturele participatie en vrijetijdspas, tal van initiatieven worden met eigen motieven zowel door OCMW als door gemeente financieel ondersteund, buurtgerichte aanpak van stad en OCMW is te weinig op elkaar afgestemd, het realiseren van een bakstenen Sociaal Huis integratie van de sociale diensten van OCMW en gemeente op één locatie is op korte termijn niet realistisch. Hiervoor zijn momenteel immers geen concrete plannen, engagementen, noch financiële middelen. Toch willen we de volgende jaren de wenselijkheid en haalbaarheid hiervan op middenlange termijn onderzoeken. in het goedgekeurde eerste lokaal sociaal beleidsplan ( ) werd de visie op het lokaal sociaal beleid duidelijk verwoord: * de stad staat in voor de uittekening van het lokaal welzijnsbeleid (op voordracht en in samenspraak met het OCMW en de lokale actoren); * het OCMW staat in voor de coördinatie van het lokaal sociaal beleid en de operationele en tactische doelstellingen). LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 13/160

14 Hiermee anticiperen we duidelijk op de evolutie die de organisatie en de positionering van de OCMW s tegenover de gemeentes momenteel ten deel valt en die uiteraard zijn vervolg nog zal kennen (wijzigingen OCMW-wet ter afstemming op het nieuw gemeentedecreet). niet alleen de afstemming van de sociale dienstverlening tussen stad en OCMW dient verder ontwikkeld te worden, ook de realisatie van een integraal lokaal sociaal beleid én een sociaal huis met de derde actoren vormt voor het Herentalse bestuur een belangrijke uitdaging. Hiermee wensen we het bestaande Herentalse Welzijnsoverleg te verstevigen en verder uit te bouwen. blijkbaar is het de Vlaamse regering menens met het decreet op het lokaal sociaal beleid. Het uitvoeringsbesluit van geeft de mogelijkheden aan voor welke sectoren beleidsdocumenten opgelegd in het kader van de sectorale regelgeving geheel of gedeeltelijk door het lokaal sociaal beleidsplan kunnen worden vervangen: algemeen welzijnswerk, kinderopvang, maatschappelijk opbouwwerk, voorzieningen voor bejaarden,voorzieningen in de thuiszorg, diensten voor oppashulp en het beleid rond ouderenparticipatie. Deze plannen zitten momenteel verspreid over gemeente, lokale actoren en OCMW. Samenvoeging moet leiden tot vermindering van de "planlast" en betere lokale afstemming. Ook de in hetzelfde decreet opgenomen voorwaarden voor de opmaak van het plan tonen aan dat dit zal moeten evolueren naar een allesomvattend, dynamisch en resultaatgericht beleidsdocument op het vlak van welzijn. door de sterke uitbouw van het OCMW, niet in het minst mee gerealiseerd door de intergemeentelijke samenwerking, is er ook intern behoefte aan een betere aansturing, afstemming en coördinatie tussen de respectieve diensthoofden en stafmedewerkers (sociale dienst, tewerkstelling, rechtshulp en collectieve schuldenregeling). Ook hier wordt, net als in de samenwerking met de stad, bepaalde synergie onbenut gelaten. De coördinator lokaal sociaal beleid neemt een inhoudelijk aansturende, coördinerende, stimulerende en ondersteunende rol op in het kader van het lokaal sociaal beleid. moet een katalysator worden die zorgt dat het plan wordt uitgevoerd en opgevolgd en die het voortouw kan nemen in een aantal inhoudelijke (nieuwe) dossiers. Bovendien neemt zij mee het voortouw in de uitwerking van het Sociaal Huis en neemt zij initiatief om de dienstverlening OCMW/gemeente, maar ook deze van de derdenorganisaties, beter op mekaar af te stemmen. In deze zin behoort de organisatie van het Herentalse Welzijnsoverleg eveneens tot haar verantwoordelijkheidsgebied. De coördinator lokaal sociaal beleid is zowel een staf- als een lijnfunctie. Zij geeft leiding aan het hoofd van de sociale dienst, de coördinator tewerkstelling, de juristen rechtshulp en de jurist collectieve schuldenregeling. Naar de dienst Sociale Zaken en Preventie van de stad neemt de coördinator lokaal sociaal beleid een inhoudelijk aansturende, coördinerende, stimulerende en ondersteunende rol op, zonder daarbij als directe of hiërarchisch leidinggevende van deze dienst te fungeren. Dit is trouwens niet mogelijk binnen de huidige regelgeving. Niet alleen is de beleidscommunicatie met de schepen van Sociale Zaken een erg belangrijk aandachtspunt, ook met de betrokken ambtelijk verantwoordelijken van de stad moeten duidelijke afspraken worden gemaakt. Zij LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 14/160

15 Het lokaal bestuur kiest dus duidelijk voor een maximaal scenario: één centraal aangestuurd lokaal sociaal beleid in Herentals waarmee duidelijk wordt geanticipeerd op de visie van de Vlaamse Regering inzake organisatie van het lokaal bestuur. Dit betekent dat zowel de sociale, juridische en intergemeentelijke diensten van het OCMW, als de dienst sociale zaken van de stad strategisch zullen worden aangestuurd door de coördinator lokaal sociaal beleid Communicatie met en participatie van actoren, burgers en doelgroep Het stads- en OCMW-bestuur van Herentals hechten veel belang aan communicatie met en participatie van de actoren, burgers en de doelgroep omtrent het lokaal welzijnsbeleid. Om dit te illustreren verwijzen we naar de lange traditie van (formele én informele) overlegorganen die werkzaam zijn binnen onze gemeente: Welzijnsoverleg (stuurgroep en algemene vergadering) Seniorenraad Centrumraad (lokaal dienstencentrum voor senioren in Begijnhof) Forum Lokale Werkgelegenheid Jongerenoverleg Buurtcontactpunt De Klink (werkzaam in de wijken met aandacht Diependaal en Sterrebos) De Fakkel, vereniging waar armen het woord nemen Armoedeoverleg Familieraad RVT Sint-Anna Bewonersvergadering huurders bejaardenwoningen Vrijwilligers vreemdelingen, dienstencentrum, minder-mobielencentrale, RVT, Werkgroep personen met een handicap (dit is een niet-limitatieve lijst) Bovendien communiceren we met onze collega-hulpverleners en de burger via de (digitale) sociale kaart, seniorengids, stadskrant, stadsgids, stadsinfo, OCMW-brochure, OCMWinfo, Sinds 2004 heeft het OCMW ook een gebruiksvriendelijke website, die vertrekt vanuit de cliënt als hulpvrager. Ook de sociale dienstverlening van de gemeente zijn hierop terug te vinden. Uiteraard wordt er voortdurend gezocht naar mogelijkheden tot verdere uitdieping van de communicatie met en participatie van de burger. Communicatie beleidsplan We hebben het eerste lokaal beleidsplan gebruikt als hulpmiddel om met de veldwerkers en de Herentalse burger te communiceren en hen hieraan te laten participeren, met het oog op het ontwerp van het beleidsplan De verantwoordelijken hebben hun projectfiche besproken met hun eigen dienst en met organisaties die rechtstreeks zijn betrokken. Daar waar dit mogelijk was, is de projectfi- LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 15/160

16 che ook teruggekoppeld naar de achterban zodat de inspraakmogelijkheid werd gegarandeerd. Voorstelling projectfiches In een tweede stap zijn de projectfiches voorgesteld en toegelicht aan het Welzijnsoverleg Herentals in 7 Algemene Vergaderingen tussen oktober 2006 en september In dit Welzijnsoverleg zetelen alle organisaties, diensten en instellingen die werkzaam zijn in de welzijnszorg en gezondheidszorg en die Herentals als werkgebied hebben. Bij deze algemene vergaderingen van het Welzijnsoverleg worden steevast ook de gemeenteraadsleden en OCMW-raadsleden van Herentals uitgenodigd én indien relevant ook beleidspersonen en veldwerkers van andere lokale besturen waarmee we samenwerken. In totaal gaat het over ruim 160 personen en/of organisaties die worden uitgenodigd. De zeven algemene vergaderingen hadden de volgende onderwerpen: 30 november 2006 : voorstelling projectfiche ocmw: maatschappelijke dienstverlening, schuldhulpverlening en vreemdelingen 30 januari 2007: voorstelling projectfiche ISOM: intergemeentelijke tewerkstelling, rechtshulp en collectieve schuldenregeling 6 maart 2007: voorstelling projectfiche stedelijke diensten: werkstraffen, vrijetijdspas, woonwagenterrein 17 april 2007 om uur: voorstelling projectfiches stedelijke gezondheidspromotie en ziektepreventie, drugpreventie en criminaliteitspreventie 29 mei 2007: voorstelling projectfiches ouderenzorg (incl. psychiatrische zorg) 19 juni 2007 om uur: voorstelling projectfiches kinderopvang, opvoedingsondersteuning, jongeren en psychosociale hulpverlening 20 september 2007 om 20 uur: voorstelling projectfiche opbouwwerk, huisvesting en gehandicaptenzorg. Ten slotte zal de manier waarop wij in Herentals het sociaal huis gaan verwezenlijken, worden bekend gemaakt met een apart communicatieplan in samenwerking met een professioneel communicatiebureau. De precieze uitwerking ligt uiteraard nog niet vast, zeker is wel dat er zal gebruik gemaakt worden van een communicatiemix én dat er extra aandacht zal worden besteed aan doelgroepencommunicatie. Voor de verdere uitwerking van het Sociaal Huis in Herentals verwijzen we naar hoofdstuk 6 van dit beleidsplan. De communicatie van de inhoud van het beleidsplan en de idee van het sociaal huis naar de zwaksten binnen onze samenleving maakt onderdeel uit van deze projectfiche Sociaal Huis Vrijwilligerswerk Betekenis van vrijwilligers in het kader van het lokaal sociaal beleid Wij zien vrijwilligerswerk als een dienstverlening en streven naar een 'win-win'-situatie voor alle belanghebbenden. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 16/160

17 Via het vrijwilligerswerk vergroten we de draagkracht van het lokaal sociaal beleid, ondersteunen we de professionele werking, bieden we ontplooiingskansen aan de burger en verbeteren en verruimen we onze dienstverlening. Het inschakelen van vrijwilligers in de werking van de organisatie moet een verrijking zijn en geen besparing. Medewerkers worden ondersteund om de vrijwilligers op een positieve manier te benaderen. Informatie, een goede taakafbakening en omkadering zijn hiertoe belangrijke instrumenten. We stemmen onze vrijwilligerswerking af op de maatschappelijke evolutie en uiteraard de regelgeving. Profiel van de vrijwilliger Een vrijwilliger is een gemotiveerd, geëngageerd iemand die zich met zijn talenten, kennis en vaardigheden wil inzetten voor anderen. Ook de vrijwillige inzet van personeelsleden voor de organisatie beschouwen wij als vrijwilligerswerk. Anderzijds engageert de organisatie zich om gepaste taken te geven en ondersteuning te bieden, rekening houdend met de mogelijkheden van de vrijwilliger, de personeelsleden en de organisatie. Werving van vrijwilligers Voor de ene dienst is er een actief, voor de andere een passief wervingsbeleid. Dit is afhankelijk van de behoeften en mogelijkheden van de dienst enerzijds en het potentieel aan vrijwilligers anderzijds. Kandidaat vrijwilligers worden begeleid in hun keuze. Zij krijgen informatie over de verschillende mogelijkheden en vereisten. Indien nodig worden zij doorverwezen. Er wordt steeds gekeken naar de haalbaarheid van een samenwerking voor beide partijen. Begeleiding en ondersteuning Nieuwe vrijwilligers worden ingewerkt door de verantwoordelijke medewerker of door een medevrijwilliger. Zij krijgen informatie over de verzekering, de werking, de medewerkers, de structuur, de aanspreekpersonen en de privacy. Dit alles wordt gebundeld in een organisatienota zoals voorgeschreven door de nieuwe regelgeving. De dienstverantwoordelijke zal op regelmatige basis de werking en het takenpakket evalueren in samenspraak met de vrijwilliger en creëert openheid voor inbreng van de vrijwilliger in de werking. Er wordt een evenwicht gezocht tussen ondersteuning en zelfstandigheid. Vrijwilligers vragen de nodige omkadering (beleid, methodische aanpak). Medewerkers krijgen hiervoor de nodige tijd en middelen. Vrijwilligers hebben het recht om deel te nemen aan vorming die nodig is om hun taak naar behoren uit te voeren en op een aantal materiële blijken van waardering (al dan niet gecombineerd) zoals: onkostenvergoedingen, maaltijden, consumpties, verzekering en bijscholing. Waarderingsbeleid LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 17/160

18 Nog belangrijker zijn echter het schouderklopje, het respect, kleine attenties, een vrijwilligersfeest, We willen hier verwijzen naar de vijf soorten menselijke behoeften van Maslow: de fysiologische behoeften de behoefte aan veiligheid de behoefte aan sociaal contact en acceptatie de behoefte aan erkenning de behoefte aan zelfrealisatie. De drie laatste behoeftes kunnen een drijfveer zijn voor mensen om in het vrijwilligerswerk te stappen. Door als organisatie in de mate van het mogelijke rekening te houden met deze behoeften kunnen we een 'win-win'-relatie realiseren met onze vrijwilligers Regionale en intergemeentelijke samenwerking We willen het subsidiariteitsbeginsel zoveel mogelijk toepassen en wensen actief te anticiperen op evoluties en tendensen die zich inzake welzijnsbeleid in onze regio aandienen. Hierbij verdient het Toekomstplan Kempen van vzw SPK, onze bijzondere aandacht. Van de vier sleuteluitdagingen - naar een vernieuwende, duurzame, aantrekkelijke en zorgzame regio die in het plan zijn opgenomen, wensen we vooral, maar niet uitsluitend, het luik "zorg" mee te ontwikkelen. We willen hierin enerzijds de kwantitatieve achterstand op zorg inlopen en anticiperen op de toenemende vergrijzing van onze samenleving en anderzijds de sociale cohesie versterken en antwoord geven op maat van de kwetsbare medemens. We willen in dit verband ook waar kan en waar nodig anticiperen op de stimuli die door RESOC (Regionaal Economisch en Sociaal Overlegcomité) in ons arrondissement zullen worden gegeven. Het OCMW van Herentals is sinds 1982 aangesloten bij Welzijnszorg Kempen. Dit is een publiekrechtelijke vereniging opgericht op basis van de organieke wet op de OCMW s van 8 juli Alle 27 OCMW s van het arrondissement Turnhout zijn bij deze vereniging aangesloten. Welzijnszorg Kempen heeft een aantal eigen initiatieven, zoals een gemeenschappelijke dienst informatieveiligheid (cfr. aansluiting bij de Kruispuntbank) en een regionale dienst voor gezinszorg, en participeert in andere verenigingen, zoals in de vzw Geestelijke Gezondheidszorg Kempen, het Lokaal Gezondheidsoverleg en CAW De Kempen. Welzijnszorg Kempen is de meest geschikte organisatie voor die activiteiten die best op regionaal niveau worden aangepakt. Daarnaast hebben het OCMW van Herentals en de OCMW s van de 6 omringende gemeenten een jarenlange traditie inzake samenwerking op het gebied van rechtshulp, tewerkstelling en schuldbemiddeling. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in de oprichting van de feitelijke vereniging ISOM. Het OCMW van Herentals profileert zich als initiator, kwaliteitsbewaker en facilitator van deze samenwerking, uiteraard steeds in overleg en maximale betrokkenheid van de partners. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 18/160

19 In de loop van 2006 drong een evaluatie van de beleidsstructuur van ISOM zich op. De noodzaak tot verdere samenwerking werd door de partners niet in twijfel getrokken, wel de wijze waarop deze samenwerking in de toekomst gestructureerd en georganiseerd kan worden. Medio 2007 is de evaluatie van de uitgangspunten en structuur van de intergemeentelijke samenwerking nog steeds in volle gang. Voor meer informatie over ISOM verwijzen we naar de persnota die bij de oprichting van ISOM werd opgemaakt. Opdrachtverklaring ISOM De OCMW s van de gemeenten Herenthout, Grobbendonk, Vorselaar, Lille, Kasterlee, Olen en Herentals wensen hun dienstverlening aan de bevolking te verbeteren door samen te werken en door gezamenlijk initiatieven te ontplooien. Om dit mogelijk te maken richten zij de intergemeentelijke vereniging ISOM op, een feitelijke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid: Intergemeentelijke Samenwerking OCMW s Middenkempen. De intergemeentelijke vereniging ISOM zal zich toespitsen op het organiseren van dienstverlening die moeilijk of niet op lokaal niveau, maar wel op intergemeentelijk niveau kan worden gerealiseerd. Alle initiatieven van de vereniging kaderen steeds binnen het recht op maatschappelijke dienstverlening zoals dit wordt verwoord in artikel 1 van de organieke wet van 8 juli 1976 op de OCMW s: Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Er worden openbare centra voor maatschappelijk welzijn opgericht die, onder de door deze wet bepaalde voorwaarden, tot opdracht hebben deze dienstverlening te verzekeren. De door het samenwerkingsverband genomen initiatieven moeten tevens een ondersteuning betekenen voor de dagelijkse werking van de lokale besturen. Momenteel omhelst deze interlokale samenwerking de dienstverlening omtrent sociale tewerkstelling, rechtshulp en collectieve schuldenregelingen, maar dit kan uiteraard worden uitgebreid. De participerende gemeenten van de intergemeentelijke vereniging ISOM zullen de volgende principes in hun samenwerking respecteren: de cliënt staat centraal; hij/zij is het begin- en het eindpunt; resultaatgericht werken; subsidiariteitsbeginsel; maximale betrokkenheid, evenwaardigheid en participatie van de deelnemende OCMW s; streven naar een kwaliteitsvolle dienstverlening. In de werking van de intergemeentelijke vereniging zal aandacht worden besteed aan preventie, het voorkomen van noden. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 19/160

20 Het samenwerkingsverband zal bovendien overleg plegen met andere openbare en privéinitiatieven om de dienstverlening aan de bevolking en de samenwerking in het welzijnsveld te optimaliseren. ISOM versus Welzijnsoverleg We wensen een synergie te bewerkstelligen tussen het lokaal sociaal beleid, de werking van ISOM en het Welzijnsoverleg Herentals om op deze manier nog beter werk te kunnen maken van een echt regionaal sociaal beleid. Veel partners (CAW De Kempen, de private diensten voor gezinszorg, ) hebben immers een regionale werking. ISOM lijkt ons dan ook het geschikte forum om met deze partners gesprekken te voeren omtrent samenwerking, onderlinge afstemming, 3. Algemene omgevingsanalyse 3.1. Inleiding De stad Herentals is gelegen in de Zuiderkempen in het hartje van de provincie Antwerpen. Sinds de fusie van Herentals met Noorderwijk en Morkhoven in 1977 bestrijkt de gemeente een oppervlakte van ha. Terwijl Noorderwijk en Morkhoven veeleer landelijk van karakter zijn, wordt de deelgemeente Herentals gekenmerkt door zijn oude stadskern binnen de ring en zijn (sociale) woonwijken buiten de ring. Begin 2007 telde Herentals meer dan inwoners. Herentals wordt wel eens de toeristische hoofdstad van de Kempen genoemd. Bezienswaardigheden zoals de stadspoorten, de Lakenhal, de Sint-Waldetrudiskerk en het Begijnhof leveren het bewijs van een interessant verleden. Maar naast deze culturele en historische waarde heeft Herentals nog andere troeven. De bosrijke omgeving trekt natuurliefhebbers en wandelaars aan. Door de hoge scholenconcentratie, de aanwezigheid van een ziekenhuis en de uitbouw van de industrieparken is Herentals nu meer dan ooit een centrumgemeente. Sinds enkele jaren is de dienstverlening daarom steeds uitgebreider geworden. Steeds vaker vestigt de regionale zetel van belangrijke spelers uit het welzijnsveld zich ook in Herentals. In deze omgevingsanalyse van Herentals is getracht de belangrijkste indicatoren in kaart te brengen die een invloed kunnen uitoefenen op het lokaal sociaal beleid. Er is een onderscheid gemaakt tussen demografische, socio-economische en huisvestingsfactoren. Om de cijfers van Herentals beter te kunnen interpreteren, wordt de vergelijking gemaakt met gelijkaardige steden uit het arrondissement (i.c. Turnhout, Geel, Mol en Westerlo) en met het gemiddelde van de ISOM-gemeenten met uitzondering van Herentals (d.w.z. Grobbendonk, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar). Waar nodig wordt ook het arrondissementeel en Vlaams gemiddelde weergegeven. Om de evolutie van bepaalde fenomenen te kunnen duiden, worden de actuele cijfers vergeleken met deze van een aantal jaren geleden. Deze omgevingsanalyse is niet exhaustief. In de verschillende projectfiches van het lokaal sociaal beleidsplan wordt immers al een kwantitatieve en kwalitatieve analyse geschetst van de interne en externe omgeving. Hierin wordt al het relevante cijfermateriaal LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 20/160

21 met betrekking tot het onderwerp in kwestie en met de reeds bestaande dienstverlening uitvoerig toegelicht. In de algemene omgevingsanalyse zal waar nodig naar deze individuele projectfiches verwezen worden Demografische indicatoren Algemene gegevens Begin 2007 woonden er personen in Herentals, waarvan in het centrum, in Noorderwijk en in Morkhoven. Herentals telt iets meer vrouwelijke (13.236) dan mannelijke inwoners (12.906). Deelgemeen- Aantal mannen Aantal vrouwen Totaal op ten op 31/12/06 op 31/12/06 31/12/06 Herentals Noorderwijk Morkhoven Tabel 1 (bron: Lokale Statistieken, ) In de periode nam de bevolking toe met 499 personen. Dit is een groei van 1,95%. De bevolkingsgroei in Herentals volgt daarmee het Vlaamse gemiddelde (+1,7%), maar is lager dan het arrondissementeel gemiddelde (+2,4%). Bevolkingsgroei periode Herentals Geel Mol Turnhout Westerlo Grafiek 1 (bron: Lokale Statistieken, ) Herentals heeft met 536 inwoners per vierkante kilometer, de op één na grootste bevolkingsdichtheid van het arrondissement (na Turnhout waar 709 inwoners per vierkante kilometer wonen). LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 21/160

22 Bevolkingssamenstelling De leeftijdsstructuur van Herentals sluit redelijk goed aan bij die van het Vlaams Gewest. Er is een lagere vertegenwoordiging in de categorieën tot 14 jaar, een hogere vertegenwoordiging in de categorieën tussen 35 en 50 jaar. Bevolkingspiramide 2006 vrouwen mannen > 95 > Grafiek 2 (bron: Lokale Statistieken, ) Percentage 0-24 jarigen in verhouding tot de totale bevolking Op 1 januari 2006 telde Herentals inwoners jonger dan 25 jaar. Zij maken 26,75% uit van de totale bevolking. In vergelijking met 1 januari 2000 is hun aandeel in de totale bevolking met meer dan 2% gedaald. Deze ontgroening, die het gevolg is van een dalend geboortecijfer, is over heel Vlaanderen merkbaar (gemiddeld -0,97 %) Percentage 65-plussers in verhouding tot de totale bevolking. 17,6% van de totale bevolking (4.599 inwoners) was op 1 januari 2006 ouder dan 65 jaar. Dit percentage is vergelijkbaar met het Vlaams gemiddelde (17,8%), terwijl het arrondissementeel gemiddelde 16% bedraagt. Ten opzichte van januari 2000 is het aantal 65-plussers met 12,8% toegenomen in Herentals, terwijl hun aantal over geheel Vlaanderen met 9% steeg. De toename van het aantal 65-plussers - in combinatie met een dalend geboortecijfer - heeft een aantal belangrijke maatschappelijke gevolgen: LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 22/160

23 - Zo zal de afhankelijkheidsratio binnen een aantal jaren sterk toenemen in Herentals (in tegenstelling tot de daling van 77,83 naar 74,9 in de periode van 2000 tot 2006). Deze ratio is een schatting van het aantal niet-actieve personen in verhouding tot de bevolking op beroepsactieve leeftijd. In Herentals zijn op 100 inwoners van jaar 74,9 inwoners jonger dan twintig en ouder dan zestig. Een stijging van de afhankelijkheidsratio impliceert dat elke economisch actieve persoon in de toekomst gevoelig meer dan nu zal moeten bijdragen om de economisch niet-actieve personen te onderhouden. Ten opzichte van het Vlaams Gewest (met een afhankelijkheidsratio van 82,4 in 2006) scoort Herentals relatief goed. - Ook de familiale zorgindex gaat in stijgende lijn: van 25,9 in 2000 naar 30,9 in De familiale zorgindex duidt aan hoeveel bejaarden er zijn in verhouding tot de bevolking die er normaliter de zorg moet voor nemen. De laatste jaren stijgt deze index gestaag, wat betekent dat er naar verhouding meer zorgbehoevende ouderen (80-plussers) zullen zijn tegenover minder potentieel zorgverlenende vijftigers (50-59-jarigen). De Vlaamse familiale zorgindex piekte in 2006 op 32,9. De vergrijzing en ontgroening worden uitgebreider toegelicht in de projectfiche rond ouderenzorg in Herentals) Percentage alleenstaanden in verhouding tot het totaal aantal huishoudens. In vergelijking met 2000, telde Herentals in 2006, 23,1% meer alleenstaanden. Hun aantal steeg van in 2000 naar in Aantal alleenstaanden t.o.v. aantal private huishoudens periode aantal alleenstaanden aantal huishoudens Grafiek 3 (bron: Studiedienst van de Vlaamse Overheid ) Door de sterke stijging van het aantal alleenstaanden (+ 23,1%), in vergelijking met een kleinere groei van het totaal aantal huishoudens (+ 7,7%), vertegenwoordigden de alleenstaanden in 2005 reeds 29,2% van het totaal aantal huishoudens. In het arrondissement ligt dit percentage enkel in Turnhout (34,6%) hoger. LSB plan GECOORDINEERDE VERSIE 23/160