GEMEENTE HARDENBERG STAPT STEVIG OP DE TOEKOMST AF

Transcriptie

1 MEERJARENPROGRAMMA GEMEENTE HARDENBERG STAPT STEVIG OP DE TOEKOMST AF een nadere uitwerking van de toekomstvisie en het collegeprogramma Hardenberg September 2014

2 I N LEIDING Op 23 april 2013 stelde de gemeenteraad van Hardenberg een nieuwe toekomstvisie De gemeente Hardenberg stapt stevig op de toekomst af vast, na een evaluatie van de oorspronkelijke toekomstvisie uit De toekomstvisie bestrijkt het tijdvak De toekomstvisie voor de gemeente Hardenberg kent drie doelstellingen: samenhang in diverse gemeentelijke beleidsvelden ondersteunen; een helder profiel naar buiten toe creëren; strategische politieke keuzes maken. De toekomstvisie beschrijft drie programmalijnen: wonen, werken en welzijn. Hieronder worden deze kort toegelicht. In bijlage 1 is meer achtergrondinformatie over de toekomstvisie en uitgangspunten van de gemeente opgenomen. Daarin wordt o.a. ingegaan op het gelaagdheidsprincipe (centrale kernen, grote kernen en overige kernen) en onze kijk op de samenleving. Wonen Woningbouw vindt bij de kleine en grote kernen plaats op basis van behoefte met speciale aandacht voor jongeren en ouderen, bij voorkeur via inbreiding. De meeste woningbouw vindt plaats in Hardenberg en Dedemsvaart. De gemeente vindt voorzieningen in de kernen belangrijk, waarbij betrokkenheid van inwoners en particulier initiatief uitgangspunten zijn. In de kleine kernen is een ontmoetingsplek een ondergrens voor het voorzieningenniveau. Bundeling en samenwerking zijn hierbij van belang. Centrale voorzieningen met een uitstraling voor de regio zijn er vooral in de kern Hardenberg gelegen, waarbij Dedemsvaart een aanvullende functie heeft. Eigen verantwoordelijkheid en elkaar aanspreken zijn van groot belang in de openbare ruimte en op het gebied van veiligheid. Bij grote sociale problemen is de gemeente regisseur die partijen bij elkaar brengt. Werken De gemeente concentreert bedrijvigheid en voorzieningen in Hardenberg en Dedemsvaart. In de kleinere kernen is binnen bestaande bebouwing ondernemerszin mogelijk. De gemeente koestert de bestaande bedrijvigheid en starters en stimuleert de maakindustrie, recreatie & toerisme en de (verbrede) agrarische sector als visitekaartje van de gemeente. Ook de zorg is een belangrijke sector. Welzijn Het bevorderen van 'zelfredzaamheid' is de beste manier om kwetsbare groepen te helpen. Indien mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen en ook de omgeving geen rol kan spelen, zal de gemeente (tijdelijk) een vangnetfunctie vervullen en ondersteuning bieden bij het weer zelfredzaam worden. De gemeente stimuleert vrijwilligerswerk en mantelzorg. De gemeente versterkt de kwaliteiten van de groene ruimte met een gebiedsgerichte werkwijze. 2

3 Collegeprogramma Op 18 april 2014 sloten CDA, CU en PvdA een nieuw college-akkoord Behoedzaam vooruit! in de raad van 24 april 2014 heeft de raad in grote meerderheid ingestemd met het collegeprogramma. De raad en het college kiezen daarmee voor voortzetting van vastgesteld beleid, maar monitoren dit beleid goed, zodat tijdig kan worden bijgestuurd. Vanaf 2015 komen veel zorg- en welzijnstaken naar de gemeente toe. De voorbereidingen hiervoor zijn al een heel eind op weg. Wij menen goed in staat te zijn de veranderingen te hanteren. Ook de lijn van bezuinigingen wordt voortgezet. Echter, met enkel bezuinigen redden we het niet. De opgaven waar de gemeente voor staat vragen om nieuwe denkwijzen, concepten en innovaties en een slimmere manier van samenwerken en verbinden. Uitwerking In dit meerjarenprogramma geven wij een nadere invulling van de Toekomstvisie en hebben wij de afspraken van het collegeprogramma opgenomen. Op die manier geven wij aan hoe wij de komende jaren uitvoering willen geven aan beide opdrachten. Het meerjarenprogramma beoogt een verbinding te leggen tussen de Toekomstvisie, diverse vastgestelde kader- en visienota s en het onlangs vastgestelde collegeprogramma en heeft vooral een interne werking voor raad, college en de bestuursdienst Ommen-Hardenberg. Het meerjarenprogramma is niet een alomvattend programma waarin alles is opgenomen wat we de komende jaren gaan doen. Met name de (vaak beleidsarme) going concernzaken worden niet weergegeven. Maar daar waar de Toekomstvisie om een nadere uitwerking vraagt, wordt die in dit programma gegeven, evenals de afspraken uit het collegeprogramma. Als bijlage 2 hebben we een schematisch overzicht van de opbouw, doelen en ambities van dit meerjarenprogramma opgenomen. Dit meerjarenprogramma is de belangrijkste basis - zowel qua inhoud, als qua opbouw - voor de begroting 2015 en de jaren daarna. Bij de begroting wordt ook rekening gehouden met de in de verschillende kadernota s beschreven ambities en doelen. De begroting zal vervolgens het sturingsinstrument zijn voor bestuur en de ambtelijke organisatie (bestuursdienst Ommen- Hardenberg) rond de zogenaamde 3W-vragen: wat willen we bereiken, wat gaan we daar voor doen en wat mag het kosten? Hardenberg, 5 augustus 2014 Burgemeester en wethouders van de gemeente Hardenberg, J.M.G. Waaijer P.H. Snijders Secretaris Burgemeester 3

4 Inhoudsopgave Inleiding 2 De Nieuwe werkelijkheid 5 Programmalijnen, programma s en beleidsvelden 12 Programmalijn 1: Wonen 13 Programmalijn 2: Werken 20 Programmalijn 3: Welzijn 25 Rol gemeente 32 Vertaling naar de begroting 35 Bijlage 1: Kernbegrippen en uitgangspunten gemeente Hardenberg 37 Bijlage 2: Alles op een rij 42 4

5 D E N IEUWE W E R K ELIJKHE ID Inleiding In het afgelopen decennium heeft de gemeente Hardenberg - samen met partners in de publieke en private sector - vele initiatieven ontplooid. De kracht van Hardenberg (gewoon doen) is in de afgelopen jaren zichtbaar geworden door de vele resultaten die zijn bereikt. De afgelopen 10 jaar heeft Hardenberg - mede met inzet van derdengelden - meer dan 100 miljoen geïnvesteerd in projecten, zoals het Masterplan Centrum Hardenberg, Theater de Voorveghter, het Vechtpark Hardenberg, het Vechtdalcollege in Dedemsvaart, MFC s De Binder, het Trefpunt en De Baron, verbouwing dorpshuis Lutten, sportvelden De Krim, opwaardering woonomgeving (o.a. in Balkbrug, Bruchterveld, Gramsbergen en Sibculo), de Nieuwe Veste in Hardenberg, het Lokaal Opleidingen Centrum (LOC) met MBO-opleidingen, werk en bibliotheek onder één dak en een Ondernemersstartpunt. Het beeld van Hardenberg over de laatste 10 jaar is: niet alleen papieren plannen, maar zichtbare resultaten voor de eigen inwoners, maatschappelijke partners en andere overheden. Hardenberg heeft zich mede hierdoor ontwikkeld als een gemeente die een functie vervult voor eigen inwoners én de regio. Met name de kern Hardenberg en de hier aanwezige voorzieningen vervullen een regionale streekfunctie. De samenwerking binnen de (economische) regio Zwolle kan deze functie versterken. De gemeente heeft de ambitie om haar functie voor de regio te behouden en een verbindende schakel te zijn tussen Zwolle en Duitsland, en tussen Twente en Drenthe. Het tijdsgewricht waarin de gemeente zich nu bevindt is een duidelijk andere dan die achter ons ligt. In het licht van de economische ontwikkelingen, werkeloosheid, het grotere takenpakket (decentralisaties), de uitdagingen in het buitengebied en forse bezuinigingen is de investeringsruimte voor de komende jaren beduidend kleiner. Dit neemt niet weg dat de gemeente ambities heeft en deze ook wil realiseren. De strategische opgave van de gemeente laat zich samenvatten als het behouden en waar mogelijk versterken van de regionale functie in bijvoorbeeld de economisch belangrijke sectoren maakindustrie, zorg, landbouw/agribusiness en recreatie & toerisme. De lerende economie De maatschappij is in beweging. In het sociaal domein zijn er ingrijpende veranderingen als gevolg van de decentralisaties en bezuinigingen. Maar ook de markt is aan verandering onderhevig, onder meer door economische ontwikkelingen, demografische ontwikkelingen (meer ouderen, dalende beroepsbevolking, arbeidsmigratie) en een terugtredende (Rijks)overheid. Tevens verandert de houding van burgers, instellingen en bedrijven jegens de overheid en elkaar (kritischer, gelijkwaardiger en meer vraag- dan aanbodgestuurd). Na de economische crisis kunnen overheden en bedrijfsleven niet terugvallen op economische ontwikkeling zoals we dat gewend waren. Er is een ander perspectief nodig waarbij we rekening moeten houden met trendbreuken. Innovatie vindt steeds meer plaats in ketens en netwerken, en gebeurt door het verplaatsen en koppelen van kennis en toepassingen. Een nieuwe economische orde vraagt om de overstap van een kenniseconomie naar een lerende economie. 5

6 Het grootste verschil dat overheden kunnen maken met hun economisch beleid ter ondersteuning van innovatie en economische ontwikkeling is via de infrastructuur. Dat gaat dan over wegen, spoorlijnen en digitale verbindingen. Maar ook om goede opleidingen, mensen en veerkrachtige instituten. Niet het produceren van nieuwe kennis is hierbij van doorslaggevend belang, maar het kunnen opnemen en toepassen van kennis op andere terreinen en het verbinden van markten en domeinen. Het zwaartepunt van innovatie is verschoven van technisch vernuft naar gebruik, verbinding, toepassing en beleving. Het gaat om kenniscirculatie op regionale schaal. De arbeidsmarkt wijzigt door bedrijfsbeëindigingen en schaalvergroting, maar ook door vergrijzing, migratie, netwerken en flexibilisering van contracten en standplaats. De moderne economie vraagt dat mensen bij elkaar komen, ideeën uitwisselen, discussiëren, onderhandelen, leren en creëren. De rol van de overheid verschuift daarin van sturing naar facilitering. De regionale economie laat een voorzichtig herstel zien; de globale economie en globalisering nemen verder toe. Gelijktijdig zien we - als tegenhanger van de globalisering - een zogenaamde lokalisering; de toenemende hang naar de eigen vertrouwende omgeving, streekproducten en aandacht voor lokale cultuurhistorie. Tot slot kan nog genoemd worden de toenemende rol en invloed van Europa op onze samenleving. Soms rechtstreeks (arbeidsmigratie), soms via landelijke wetgeving (vertaling diverse Europese richtlijnen). De decentralisaties Vanaf 2015 gaat een aantal belangrijke taken naar de gemeente. Het gaat om de volgende taken: De Participatiewet: gemeenten krijgen naast de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WWB, WSW, ook de verantwoordelijkheid voor een deel van de Wajong. De Wmo 2015: vanuit de AWBZ worden de extramurale begeleiding, waaronder individuele begeleiding, groepsbegeleiding (dagbesteding, inclusief vervoer), kort verblijf en een klein deel van de persoonlijke verzorging ondergebracht bij de Wmo. Tevens wordt op de Hulp bij het Huishouden een forse korting doorgevoerd. De Jeugdwet: alle onderdelen binnen de jeugdzorg gaan onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid vallen. Hieronder gaan wij wat uitgebreider in op deze grote verandering voor onze inwoners, maar ook voor de ambtelijke organisatie van de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg. Slimme manieren van samenwerken Voor deze nieuwe opgaven krijgt de gemeente geld van het Rijk. Dat bedrag is echter lager dan het budget dat er de afgelopen periode aan is uitgegeven. Daarom willen wij hier op een andere manier mee omgaan. Uitgangspunt is dat mensen in eerste instantie voor zichzelf en voor elkaar zorgen. Wanneer dit niet voldoende lukt, kan de gemeente ondersteunen. Ook wil de gemeente door slimme manieren van samenwerken kosten besparen. Op deze manier blijft het geld zo veel mogelijk beschikbaar voor de mensen die het echt nodig hebben. 6

7 Gebiedsteam Samen Doen Het gebiedsteam Samen Doen speelt een belangrijke rol in de uitvoering van de nieuwe taken. Dit wordt vanaf 2015 het aanspreekpunt waar inwoners terecht kunnen met vragen op het gebied van werk, welzijn, wonen en zorg. De contactpersoon van Samen Doen kijkt samen met de inwoner naar de situatie en welke ondersteuning nodig is. Hierbij wordt eerst gekeken wat de inwoner zelf kan doen, of wat mogelijk is met hulp uit de omgeving. Wanneer dit niet voldoende is, wordt gekeken naar een andere oplossing, zoals vrij toegankelijke voorzieningen (bijvoorbeeld de buurtkamer, welzijnswerk etc.). Wanneer ook hier geen oplossing in wordt gevonden, komt de maatwerkvoorziening in beeld. Dit zijn diensten die op de persoon zijn afgestemd, bijvoorbeeld een rolstoel of een woningaanpassing. Deze diensten zijn het duurst en moeten daarom gericht worden ingezet. Eigen kracht en meedoen In de nieuwe manier van werken wil de gemeente meer inzetten op de eigen kracht van de inwoner en de omgeving en meedoen aan de samenleving. Daarom wordt ingezet op preventie, het voorkomen dat mensen ziek worden en ondersteuning nodig hebben, en het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. Ondersteuning bij werk en inkomen De gemeente is vanaf 2015 ook verantwoordelijk voor mensen met een arbeidsbeperking. Voor de mensen die op termijn een baan kunnen vinden, wordt het Werkspoor opgezet. Hierin worden mensen met re-integratie voorbereid op een baan. Ook worden werkgevers benaderd om arbeidsplekken te creëren. Het Participatiespoor richt zich op mensen waarvoor betaald werk niet is weggelegd. Met het Participatiespoor wordt geprobeerd om ze meer te laten deelnemen aan het maatschappelijke leven. Van mensen in het Werkspoor en het Participatiespoor wordt een tegenprestatie verwacht; dit is een maatschappelijk nuttige activiteit. Hierbij wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met de interesses en voorkeuren van de persoon. Begeleiding van AWBZ naar Wmo Vanaf 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de functie begeleiding uit de AWBZ. Dit is een breed aanbod van diensten die variëren van het ondersteunen bij het zelfstandig wonen tot dagbesteding voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Al hoewel de gemeente voorlopig blijft werken met de organisaties die nu ook al diensten aanbieden aan deze doelgroep, wijzigt de wijze waarop de begeleiding wordt georganiseerd. Er wordt ingezet op het vergroten van het groepsaanbod en het terugdringen van individuele ondersteuning. Hulp bij het huishouden Op de Hulp bij het Huishouden wordt door het Rijk fors bezuinigd. Dit heeft gevolgen voor de ondersteuning die de gemeenten Ommen en Hardenberg hierin biedt. De colleges vinden het belangrijk dat het geld dat ze hiervoor krijgen, wordt ingezet bij de mensen die het het hardst nodig hebben. Daarom willen de colleges de Hulp bij het huishouden die vooral schoonmaak betreft (HH1) in principe niet langer vergoeden. Hulp bij het huishouden die ook een meer begeleidend karakter heeft (HH2) zal wel mogelijk blijven, indien dit noodzakelijk is. De gemeenten informeren alle cliënten in de loop van 2015 over de veranderingen. In een persoonlijk gesprek wordt de situatie bekeken en wordt onderzocht wat de cliënt zelf kan doen en op welke punten ondersteuning van de gemeente beschikbaar is. 7

8 Hulpverlening aan kinderen en jongeren De gemeenten waren al verantwoordelijk voor de preventieve jeugdhulp; dit is in de vorm van opvoedondersteuning geboden vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin. Dit wordt vanaf 2015 aangevuld met jeugdhulp en jeugdbeschermingsmaatregelen. De gemeenten werken hiervoor samen met de andere gemeenten in de regio IJsselland. Inwoners kunnen bij het gebiedsteam Samen Doen terecht met vragen over opvoeden en opgroeien. De contactpersoon van Samen Doen brengt samen met ouders of opvoeders en kinderen de situatie in kaart en zoekt hier de passende ondersteuning voor. Persoonsgebonden Budget (PGB) In de nieuwe regelingen blijft het mogelijk om zorg in te kopen via een Persoonsgebonden Budget (PGB), maar er gaat wel wat veranderen in de uitvoering hiervan. Nu is het zo dat u bij een PGB de cliënt zelf geld op zijn rekening krijgt waarmee hij zorg kan inkopen. Vanaf 2015 krijgt hij niet langer zelf een bedrag uitgekeerd, maar gaat de Sociale VerzekeringsBank (SVB) het geld beheren. De cliënt kiest zelf bij welke organisatie hij zorg inkoopt, maar de rekening gaat nu naar de SVB. De SVB betaalt dit met het PGB van de cliënt. Eigen bijdrage Voor een groot aantal voorzieningen zal vanaf 2015 een eigen bijdrage van de inwoner worden gevraagd. Op deze manier willen de gemeenten de zorg betaalbaar houden. De hoogte van de eigen bijdrage wordt berekend aan de hand van de kosten van de voorziening en de hoogte van het inkomen. De cliënt wordt hierover altijd vooraf geïnformeerd. Op deze manier blijft de zorg ook voor mensen met een laag inkomen bereikbaar. Voor mensen met een minimum inkomen bestaat de mogelijkheid om een beroep te doen op de Bijzondere Bijstand. Voor de ondersteuning vanuit Samen Doen hoeft geen eigen bijdrage te worden betaald. Een investerende en inspirerende overheid Hardenberg wil klaar zijn voor een nieuwe economische orde. Een lerende economie, met mensen en instituties die voldoende in staat zijn om met veranderingen om te gaan, vormt een goede insteek voor toekomstige economische ontwikkelingen. Hardenberg wil investeren in sociale infrastructuur, de fysieke infrastructuur en flexibel ruimtegebruik. Bovenstaande ontwikkelingen hebben gevolgen voor de gemeente en haar rol in de samenleving. De gemeente moet nieuwe manieren vinden en snel en flexibel in te springen op maatschappelijke wensen. Daarbij moet de gemeente ook haar eigen rol nadrukkelijk tegen het licht houden en, in het verlengde daarvan, naar de rol van de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg. 8

9 Hieronder volgt een overzicht van wat de gemeente wil bereiken (1), wil zijn (2) en wat zij van de samenleving verwacht (3). Hieruit spreekt een beeld van een gemeente die veel aan de samenleving zelf wil overlaten, maar gelijktijdig een stevige regie- of stimulerende rol wil blijven spelen. 1. Wat wil de gemeente bereiken? De gemeente Hardenberg wil de kwaliteiten van haar grondgebied, inwoners, bedrijven en de samenleving benutten en versterken. Biodiversiteit, natuur en landschap spelen daarbij een belangrijke rol. Het aanwezige landschap met zijn ruimtelijke kenmerken vormt de kaders voor ruimtelijke ontwikkelingen. Er moet ruimte zijn voor vernieuwing, maar die moet zo worden vormgegeven dat dit leidt tot een meerwaarde voor natuur en landschap. Eventueel via compensatie elders. Hierbij gaat het om de landschappelijke identiteit (beeld, beleving), de natuurwaarden (flora en fauna) en de cultuurhistorische waarden. De gemeente Hardenberg gaat uit van economische ontwikkeling vanuit een regionaal perspectief. Behoud van werkgelegenheid staat voorop. Ondernemers in de regio hebben een enorme spirit, onderlinge betrokkenheid en uitwisseling. De kansrijke speerpunten voor de regio Hardenberg zijn de hoogwaardige maakindustrie, landbouw/agribusiness en recreatie & toerisme rond de thema s ontdekken, beleven en genieten. Naast de genoemde sectoren speelt zorg een steeds belangrijkere rol. Tussen zorg en platteland, zorg en vrijetijdseconomie en zorg en techniek ontstaan nieuwe relaties en doen zich kansen voor. De gemeente ziet kansen in de preventiekant van zorg waarbij ons prettige woon- en leefklimaat een grote rol kan spelen. De gemeente wil de decentralisaties in het sociaal domein invoeren met zo min mogelijk hinder voor de inwoners. Mensen ervaren dat zorg dichtbij is en dragen de visie die hierbij geldt. Voor mensen die echt buiten de boot (dreigen te) vallen, biedt de gemeente een vangnet. De gemeente Hardenberg voert een actief grondbeleid. Centralisatie van bedrijvigheid met aandacht voor de bestaande sectoren is van groot belang. De woningbouw concentreert zich in de grootste kernen. Hardenberg blijft voorloper op het gebied van duurzaamheid: de gemeente wil zoveel mogelijk een duurzame en energieneutrale gemeente te zijn en daarbij zelf het goede voorbeeld geven. Schoon, heel en veilig staan centraal. Waar de rol van de overheid afneemt en de samenleving zelf meer aan zet is, wil de gemeente die samenleving zo min mogelijk belemmeren met regelgeving en voorschriften. Regels om de samenleving in goede banen te leiden en om veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen, moeten democratisch worden vastgesteld én gehandhaafd. Om beter onderdeel te worden van de lerende economie met kenniscirculatie, is de ontwikkeling naar flexibele netwerken nodig. Kennis moet van buiten naar binnen worden gehaald en tussen verschillende sectoren zijn kruisbestuivingen en co-creatie nodig. De tijd is rijp voor een investeringsprogramma in de sociale infrastructuur, die belangrijk is voor de regionale economie. De rol van de overheid verandert om als inspirerende gesprekspartner een betrokken verbinder en intermediair in de regio te kunnen zijn. Juist de gemeente blijkt een katalysator te zijn om netwerken te openen en te verbinden zodat de kenniscirculatie verbetert. Samen met de markt, inwoners en instellingen is de gemeente slechts één van de spelers bij maatschappelijke ontwikkelingen. Met minder regels en procedures krijgen ontwikkelingen van 9

10 burgers en bedrijven meer ruimte. De gemeente vervult een regierol door doelen te stellen en samenwerking en ontwikkelingen op gang te brengen. Dit betekent dat gemeente minder verantwoordelijk is voor realisatie en uitvoering. Hardenberg is een uitgestrekte gemeente, waar kernen en gebieden verschillende mogelijkheden, kansen en behoeftes hebben. Kwaliteit verschilt per kern en gebied. Om de gewenste kwaliteit in deze verschillen en uitgestrektheid te kunnen realiseren, is het denken in lagen een hulpmiddel. Voor het buitengebied helpt een gebiedsgerichte benadering om de verschillende kwaliteiten goed te kunnen ontwikkelen. Voor de kernen helpt het om een onderscheid te maken in kleine kernen, grote kernen en centrale kernen. Voorzieningen kunnen via samenwerking in grote kernen kwaliteit leveren die dicht bij de mensen is. Soms is centralisatie nodig om het hoge kwaliteitsniveau van de kritische consument te kunnen realiseren. Op deze wijze kunnen de regionale voorzieningen in de centrale kernen en de mogelijkheden op vitale platteland elkaar versterken. Ook levert de gemeente een bijdrage aan de publieke belangen (proces van co-creatie). Dit hoeft niet altijd een financiële bijdrage te zijn. 2. Wat wil de gemeente zijn? De gemeente Hardenberg kiest voor bundeling en samenwerken. Dat kan op alle gebieden: tussen mensen onderling (hulpvaardigheid, samenredzaamheid), maar vooral ook tussen voorzieningen, instellingen, onderwijs, bedrijven, belangenorganisaties én de gemeente. De gemeente heeft hierbij de rol van regisseur, geen uitvoerder, en faciliteert daar waar nodig geacht. De gemeente ziet kansen om partijen bijeen te brengen en te faciliteren en is in staat om koppelingen te maken en dwarsverbanden te leggen. Deze dwarsverbanden bieden de mogelijkheid niet elk probleem vanuit een nieuwe invalshoek te benaderen, maar een veel meer integrale aanpak te kiezen. De gemeente wil gebruik maken van kennis die anderen hebben, en wil daarvan zelf ook leren en luisteren naar de behoeften van de samenleving. Dit houdt in dat de gemeente geen taken van deze partijen overneemt De gemeente Hardenberg treedt naar buiten onder het motto De kracht van gewoon doen. Daarmee geeft zij aan dat de gemeente en haar inwoners met beide voeten in de aarde staat, daadkrachtig is en van aanpakken weet. Zoals gezegd spreekt hieruit een beeld van een loslatende overheid die gelijktijdig toch wil blijven meedenken, meepraten én meesturen. 3. Wat verwacht de gemeente van de samenleving De gemeente Hardenberg gaat uit van een betrokken samenleving en is zelf een betrokken - verbindende - overheid. Zorg, onderwijs en onderlinge hulp (noaberschap) staan centraal. Inwoners begrijpen dat de overheid niet meer alles op zich kan nemen en nemen de ruimte die ze krijgen om zelf initiatieven te ontplooien. Mensen zorgen in eerste instantie voor zichzelf en elkaar. De gemeente faciliteert dit en stapt, waar mensen buiten de boot dreigen te vallen, in (vangnetfunctie). Daarbij geldt dat regels nodig zijn, maar dat de mens voorop staat. 10

11 Samen sta je sterk Gelet op de snelle en voortdurende maatschappelijke veranderingen werkt de gemeente steeds minder met langjarige beleidsplannen en doelstellingen, maar - vanuit langere termijnambities - met kortere termijnscenario s en doelstellingen voor de 2 tot 4 jaar om die ambities te bereiken (zoals bijvoorbeeld geeffectueerd in de Woonvisie). De gemeente doet dit niet alleen. Samenwerking, afstemming en bundeling moeten leiden tot een sterkere onderlinge verbinding van voorzieningen en sectoren die elkaar aanvullen en versterken. Daarin heeft de gemeente een aandeel, maar belangrijker wordt dat onze inwoners, het bedrijfsleven, de instellingen, verenigingen en andere instanties meedoen en daarnaast ook zelf initiatieven van onderop kunnen ontwikkelen. Daarbij geprikkeld door bezuinigingen en een terugtredende overheid. De gemeente springt - indien nodig - flexibel en alert in. Hier is maatwerk belangrijk. Er bestaat geen blauwdrukoplossing voor elk probleem. Verderop wordt de rol van de gemeente nader uitgediept. Een rol die zich als het ware door de drie programmalijnen heen vlecht. 11

12 P R O GR AMMALIJNEN, P R OGRAMM A S EN BELEIDSVELDEN Waar de toekomstvisie zelf vooral ingaat op twee van de drie doelstellingen van de toekomstvisie: samenhang in beleid en een helder profiel, gaat dit meerjarenprogramma vooral in op de derde doelstelling van de toekomstvisie: strategische politieke keuze maken, en dan met name voor de periode De drie programmalijnen zijn uitgewerkt in een aantal programma s die de gemeente in de periode tot 2018 wil realiseren. Daarbij is onder andere rekening gehouden met het medio 2013 vastgestelde bezuinigingsplan (Tegen de Stroom in), maar ook met recentelijke vastgestelde of in ontwikkelingen zijnde (visie)nota s op het terrein van wonen (Woonvisie 2014), bedrijvigheid (Bedrijventerreinenvisie), sociaal domein (Visienota sociaal domein, Visienota participatiewet), R&T, Kunst en Cultuur, landbouw en platteland, onderwijshuisvesting, Promotiebeleid (Gewoon Doen) en het Handhavingsuitvoeringsprogramma. De programma s zijn: 1. Wonen naar wens 2. Duurzaam en bereikbaar 3. Ondernemen 4. Meedoen 5. Gezond en vitaal 6. Samen leven 7. Betrokken bestuur Elk programma bestaat uit enkele beleidsvelden, die corresponderen met de indeling van de begroting. In totaal bestaan de beleidsvelden uit 35 speerpunten/ ambities (wat willen we bereiken?), waarbij tevens is verwoord wat de gemeente daarvoor gaat doen (wat gaan wij daar voor doen?). In schema hieronder weergegeven. Wonen naar wens Duurzaam en bereikbaar Ondernemen Meedoen Gezond en vitaal Samen leven Betrokken bestuur Wonen Werken Welzijn Rol gemeente De vertaling van het meerjarenprogramma / ambities in jaardoelen en de verdeling van de beschikbare middelen (wat mag het kosten?) vinden jaarlijks plaats in de begroting. In bijlage 2 hebben wij alle programmalijnen, programma's, beleidsvelden en meerjarenambities in een schema gezet. 12

13 P R O GR AMMALIJN 1: WONEN In dit hoofdstuk beschrijven we de doelstellingen zoals die zijn verwoord in de toekomstvisie. Aansluitend volgt een korte toelichting 1. Daarna wordt een aantal programma s beschreven met daarbij de concrete ambities voor de komende jaren. Doelstellingen toekomstvisie In de toekomstvisie zijn de volgende doelstellingen beschreven: Bouwen op basis van behoefte Bouwen voor doelgroepen Duurzaam bouwen Bieden van een ontmoetingsplek op basis van draagvlak en versterken sociale cohesie Zorg voor kwetsbare groepen en onderlinge hulp Verbeteren kwaliteit van onderwijs en zorg, voor zover dat een wettelijke taak is Verbeteren woon- en ondernemersklimaat Bevorderen van een veilige en leefbare woonomgeving Bevorderen zelfredzaamheid van de samenleving Verminderen regels en deze strikter handhaven De doelstellingen worden uitgewerkt volgens het zogenaamd gelaagd model. Duurzaam bouwen op basis van behoefte en voor doelgroepen (jongeren en ouderen) staat voorop. De gemeente voert een actief grondbeleid en werkt waar mogelijk samen met marktpartijen en woningcorporaties. We willen inwoners zoveel mogelijk binden aan de gemeente. Basisonderwijs in de kernen en voorgezet onderwijs en MBO in de grote kernen is daarbij van groot belang. Daarnaast verdient elke kern minstens één voorziening als fysieke plek voor ontmoeting en sociaal-culturele activiteiten en/of sport. Daarbij wordt ingezet op bundeling en samenwerking en betrokkenheid van de inwoners. Samen met die inwoners wil de gemeente werken aan een prettige en rustige en veilige leefomgeving. Voorzieningen zijn daarnaast ook van belang voor de programmalijn Werken, omdat met een breed scala aan voorzieningen de gemeente aantrekkelijk blijft voor werkgevers en werknemers. Programma s De programmalijn Wonen bestaat uit een tweetal programma s, waarin de doelstellingen voor de komende jaren verder zijn uitgewerkt en toegelicht: Wonen naar wens Duurzaam en bereikbaar 1 Voor een nadere toelichting zie bijlage 1 en/of de toekomstvisie zelf. 13

14 Programma 1: Wonen naar wens Grondexploitatie Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 1. De gemeente streeft naar een gezonde grondexploitatie. De algemene reserve grondbedrijf bedraagt 4,9 miljoen. De gemeente actualiseert jaarlijks de nota grondexploitatie en voert die uit met een realistische programma voor uitgifte van bedrijfs- en woningkavels, een actueel financieel inzicht. Ruimtelijke ordening Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 2. Op het gebied van ruimtelijke ordening faciliteert de gemeente ruimtelijke ontwikkelingen waarmee de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving wordt benut en versterkt en waarmee een bijdrage wordt geleverd aan een vitale, dynamische en leefbare samenleving en aantrekkelijke woon- en werkomgeving. De gemeente actualiseert haar bestemmingsplannen waarmee flexibel kan worden ingesprongen op wensen en behoefte van inwoners en ondernemers. De gemeente stelt tevens een structuurvisie op waarmee in hoofdlijnen het ruimtelijk beleid wordt vastgelegd. Volkshuisvesting en woningbouw Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 3. De gemeente streeft er - conform de Woonvisie - naar dat huidige en nieuwe inwoners met plezier wonen in een woning die voldoet aan de woonbehoefte en die past bij de financiële draagkracht van mensen. Deze woning staat in de omgeving die zij wensen. Inwoners krijgen de ruimte om eigen verantwoordelijkheid te nemen voor hun leven. De gemeente spant zich in om op een vraaggestuurde manier voldoende woningen te realiseren, waarbij extra aandacht is voor de vraag en behoefte van jongeren en senioren. Hiervoor faciliteert de gemeente de vraag van doelgroepen en individuele bewoners via flexibele plan- en regelgeving. Daarnaast faciliteert de gemeente nieuwbouw naar behoefte, waarbij efficiënt wordt omgegaan met ruimte. Inbreiding heeft de voorkeur boven uitbreiding. Hierdoor liggen meer woningen dichter bij bestaande voorzieningen. Ook daarom wordt gelaagdheid 2 toegepast en ligt prioriteit bij de kernen Hardenberg en Dedemsvaart. De gemeente zal - in samenwerking met plaatselijke belangen - initiatief van onderop (van de bewoners zelf) faciliteren en er kan ontwikkeld en gebouwd worden in de kernen indien de behoefte is aangetoond. De gemeente ontwikkelt en onderzoekt ook (nieuwe) producten en diensten, zoals tijdelijke bebouwing/verhuur van leegstaande (gemeentelijke) terreinen, zelfrealisatie/collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO), levensloopbestendig bouwen, of een kavelreserveringsregeling. 2 Zie bijlage 1. 14

15 Ook zet de gemeente zich in voor het in stand houden van een strategische sociale huurwoningvoorraad, sociale grondprijzen en woningen voor statushouders. Het instrument startersleningen wordt vooralsnog gecontinueerd. De gemeente ondersteunt haar inwoners als het gaat om het bevorderen van sociale samenhang, informele zorg en leefbaarheid. Zelfredzaamheid en participatie van mensen met een beperking of chronische psychische/psychosociale problemen wordt - zo veel mogelijk in de eigen leefomgeving gestimuleerd. Dit geldt ook voor het bieden van opvang. 4. In de gemeente zijn voldoende woningen in de verschillende segmenten (goedkoop, betaalbaar, midden en duur) voor de huidige en nieuwe inwoners. Om dit te bereiken is het nodig dat het aantal woningen de komende 4 á 5 jaar met 5% toeneemt ten opzichte van Het Woonteam van de gemeente werkt op een markgerichte manier, met (verkoop)begeleiding gericht op het leveren van maatwerk en het ontzorgen van de klant. Het woningaanbod wordt voortdurend afgestemd op de woonwensen en -behoeften van inwoners. De gemeente ontwikkelt gemeentelijke woningbouwplannen kleinschalig en in samenspraak met inwoners. Om de afstemming tussen het aanbod en de woonwensen vorm te geven, worden bij het ontwikkelen van het aanbod verschillende methoden ingezet, zoals bewustwordings- en informatiecampagnes (informatiepunt regio Hardenberg, woonevent, themabijeenkomsten, kavelinformatieavonden, nieuwsbrieven en een digitaal platform). Er worden prestatieafspraken met woningcorporaties gemaakt, onder meer gericht op het verkorten van de wachttijd voor huurwoningen, het beperken van huurlastenverhogingen en meer aanbod van crisis- en overbruggingswoningen en zorgeenheden. Tot slot is er specifiek beleid ter voorkoming van dakloosheid. WMO-woonvoorzieningen Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 5. Van de totale woningvoorraad is 20% levensloopbestendig, of levensloopbestendig te maken en gericht op het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. 60% Van de inwoners met een zorgbehoefte woont langer zelfstandig thuis in bestaand vastgoed, waaronder in vrijkomend (agrarisch) vastgoed. In 2016 woont ten minste 50% van de huishoudens in een woonservicegebied. De gemeente stimuleert/bevordert het bouwen boven de wettelijke norm op het gebied van zorg en duurzaamheid. Daarnaast stimuleert de gemeente door middel van bewustwording dat bij het ontwerpen van woningen rekening wordt gehouden met volgende levensfases van inwoners. Vanaf 2015 wordt het aantal beschikbare en benodigde levensloopbestendige/aanpasbare wooneenheden in de gemeente tweejaarlijks in beeld gebracht. De transities in de zorg zijn in volle gang, waarbij gemeenten nieuwe taken krijgen om de eigen kracht en de samenredzaamheid van mensen te versterken en mensen langer zelfstandig te laten wonen. Dit vraagt om andere huisvesting en zorgverlening voor mensen met een beperking en ouderen en om innovatie in de zorgverlening. Het kan gaan om een combinatie van de realisatie van voldoende extramurale beschutte woonvormen, ontwikkeling van domotica en digitale ondersteuning van zorgverlening, nieuwe samenwerkingsvormen tussen professionals en vrijwilligers of nieuwe werkwijzen in zorgverlening. 15

16 Ook de combinatie met de vrijetijdseconomie biedt kansen. De projecten i-age met grotere toepassing van domotica en de vakantiedialyses zijn hier voorbeelden van. Ook in de zorgsector zijn innovaties nodig en mogelijk dankzij kenniscirculatie en kruisbestuivingen tussen sectoren. De gemeente onderzoekt en verruimt de (planologische) mogelijkheden die voorwaardenscheppend zijn voor de mogelijkheden om voor aangepast wonen voor doelgroepen, mantelzorgfaciliteiten en om langer thuis te kunnen wonen met zorg. De gemeente stimuleert de woonzorgmogelijkheden aan huis door hierover proactief informatie te verstrekken en positief mee te denken met woonzorgexperimenten. Bewustwordingscampagnes, zoals Lang zult u wonen, stimuleren inwoners de woning zodanig aan te passen dat inwoners langer zelfstandig kunnen blijven wonen. De gemeente zorgt voor voldoende gebouwen in de buurt en de wijk waar woon-zorggerelateerde functies gehuisvest zijn. Programma 2: Duurzaam en bereikbaar Afvalverwijdering en -verwerking Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 6. De gemeente zet in op continueren van de huidige kwaliteit van inzameling tegen zo laag mogelijke kosten, duurzaam gebruik van grondstoffen door maximale scheiding van waardevolle grondstoffen en reductie van de hoeveelheid huishoudelijk restafval. De gemeente gaat over tot het invoeren van fase 2 van omgekeerd inzamelen 3, afhankelijk van de evaluatie van fase 1. De gemeente draagt tevens zorg voor voorlichting ter voorkoming van zwerfafval en vervuiling van afvalstromen. In het kader van omgekeerd inzamelen wordt onderzocht of- binnen de kaders van het DIFTAR-beleid -het brengen van bepaalde soorten afval naar de stortplaats Bovenveld aantrekkelijker kan worden gemaakt, waardoor minder afval illegaal wordt gestort. Riolering en water Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 7. De gemeente streeft naar een doelmatige inzameling, transport en of verwerking van afvalwater en overtollig regenwater, opdat de bestemming van een gebied niet structureel wordt belemmerd. Daarbij streeft de gemeente naar een goed gebruik en een doelmatig beheer van de riolering. De gemeente zorgt voor een actueel verbreed Gemeentelijk rioleringsplan (vgrp). De gemeente voert reguliere werkzaamheden aan het rioolstelsel uit in het kader van goed onderhoud. De gemeente zal het afkoppelen van bestaande bebouwing en verhard oppervlak adviseren en/of uitvoeren wanneer het maatschappelijk verantwoord is. Er wordt daarbij een afweging gemaakt tussen doelmatigheid, duurzaamheid, strategie en kosten. Voor de uitvoering van de grondwatertaak hanteert gemeente Hardenberg het bij het vgrp vastgestelde grondwaterbeleid. Binnen de afvalwaterketen wordt de komende jaren intensief samengewerkt. 3 In fase 2 wordt het restafval gebracht naar ondergrondse verzamelsystemen (in de bebouwde kommen), terwijl de huidige restafvalcontainer gebruikt wordt voor de gescheiden inzameling van de zogenaamde droge herbruikbare materialen (o.a. kunststofverpakkingen, sap-pakken en blik). 16

17 Duurzaamheid en milieu Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 8. De gemeente streeft naar duurzame leefomgeving voor alle inwoners en bedrijven met voldoende energiebronnen. Hardenberg blijft voorloper op het gebied van duurzaamheid, met name bij het stimuleren van energiebesparende maatregelen, en streeft naar een energieneutrale gemeenschap. De gemeente zorgt voor stimuleringsmaatregelen voor energiebesparing. Hiervoor wordt gezocht naar subsidiemogelijkheden en gunstige fiscale voorwaarden voor leningen. Activiteiten rond duurzaam (ver)bouwen en energiebesparing worden voorgezet en uitgebreid. De beleidsmaatregen in de Woonvisie Ruimte voor bewoners worden uitgevoerd. De gemeente streeft er naar om ook voor kleinere stallen verwisseling van asbest voor zonnepanelen mogelijk te maken. De gemeente wil op termijn energieneutraal worden. Dit betekent dat alle gebruikte energie binnen de gemeente zelf of in de regio duurzaam wordt opgewekt. Om dit te bereiken zal de komende jaren vooral worden ingezet op energiebesparing bij particuliere huiseigenaren en bedrijven en het faciliteren en stimuleren van duurzame energieprojecten. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld, bijvoorbeeld door duurzaamheidsmaatregelen in de eigen gebouwen te nemen en het gemeentelijk vastgoed zo te verduurzamen. Concreet wil de gemeente in 2015 in de eigen gebouwen minimaal 10% energie besparen ten opzichte van het gebruik eind Nieuwe gemeentelijke gebouwen en eigendommen zijn met duurzame materialen gebouwd en zijn energieneutraal. In een nota Vastgoedmanagement wordt dit nader uitgewerkt. Het grootste deel van de energievraag in de gebouwde omgeving in de gemeente Hardenberg betreft woningen. Van deze woningen is het overgrote deel particulier bezit. Het Energieloket Bewust Duurzaam Thuis blijft zich richten op deze doelgroep en is een goed voorbeeld van energiebesparing bij huishoudens. Hoewel de gerealiseerde energiebesparing in absolute zin nog relatief gering is, is gemeente Hardenberg hierin één van de koplopers en deze positie in de kopgroep willen we de komende jaren behouden door de stevige basis die gelegd is met Bewust Duurzaam Thuis verder uit te bouwen. Hardenberg is door de provincie Overijsel en RUD IJsselland gevraagd een rol te vervullen als regionaal kennispunt Energie & Duurzaamheid. Vanuit dit kennispunt worden aan de hand van de energiebesparingskansen en mogelijkheden voor de productie van duurzame energie afspraken gemaakt tussen bedrijven en het bevoegd gezag. Deze afspraken hebben betrekking op generieke maatregelen en een uitvoerings- en investeringsagenda. Omdat energiebesparing slechts een deel van de oplossing is bij het realiseren van een energieneutraal Hardenberg, is daarnaast de ontwikkeling van duurzame energieprojecten van groot belang. In de afgelopen jaren zijn er diverse projecten voorbereid voor productie van duurzame energie (bijvoorbeeld groengasproductie Broeklanden, windenergie Dedemsvaart- Zuid). 17

18 Infrastructuur, bereikbaarheid en verkeersveiligheid Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen? 9. De gemeente streeft naar een goede bereikbaarheid, het optimaliseren van de regionale stroomwegen en de fietsverbindingen tussen kernen, woonwijken en voorzieningen. De gemeente biedt voldoende parkeerruimte op de juiste plek, voor de juiste prijs en voor alle doelgroepen. De gemeente blijft intensief betrokken bij het optimaliseren van de N36, N34, N340, N377 en N48 en streeft naar goede (fiets)verbindingen tussen kernen, woonwijken en voorzieningen. Daarnaast regelt en exploiteert de gemeente de parkeerbehoefte, middels parkeerregulatie (regels) en een goed functionerend parkeersysteem. 10. De OV-bereikbaarheid verbetert en sluit goed aan op de regionale OV-hoofdinfrastructuur. Huidige en toekomstige knelpunten in de OV-bereikbaarheid worden geïnventariseerd (2014) en in samenhang met doelgroepenvervoer en in overleg met externe partijen opgelost. Eigen inzet en vrijwilligers - en de binnengemeentelijke OV-bereikbaarheid tussen de kernen - spelen hierbij een belangrijke rol. Verder wordt ingezet op herstructurering van de stationsomgeving in Hardenberg. De gemeente zal zich (blijven) inzetten voor een goede bereikbaarheid van zowel de trein als het busvervoer. Hardenberg groeit met deze verbeteringen uit tot een OV-knooppunt tussen de regio s Zwolle, Twente en Drenthe. In het gebied rond station Hardenberg zijn parallel aan de upgrading van de spoorverbindingen verschillen ontwikkelingen gaande zoals de sportboulevard, het gezondheidspark, de beoogde nieuwbouw van het ziekenhuis en de opwaardering van het oude stationsgebouw. Voor studenten en werknemers is een goede treinverbinding met Twente van groot belang. De stationsomgeving Hardenberg heeft de potentie om verder uit te groeien tot een regionaal knooppunt dat de regio s Zwolle, Twente en Drenthe verbindt en waar diverse economische ontwikkelingen elkaar kunnen versterken. De gemeente wil zich maximaal inzetten om het vooren natransport te faciliteren. Een goed functionerend OV-knooppunt versterkt de duurzame Hardenbergse economie. De volgende elementen zijn daarbij van belang: Extra parkeerplaatsen voor fietsers en auto s aan beide kanten van het spoor Een tunnel voor voetgangers en fietsers onder het spoor om de verkeersveiligheid te verbeteren en gebieden aan elkaar te koppelen Herinrichten stationsplein voor betere aansluiting op ander OV Het stationsgebouw verdient een nieuwe invulling om de levendigheid en de knooppuntfunctie van het gebied te ondersteunen 11. De verkeersveiligheid verbetert, waarbij het aantal verkeersslachtoffers met lichamelijk letsel op gemeentelijke wegen de komende vijf jaar daalt met 5 % ten opzichte van In het buitengebied wordt op de daarvoor geschikte wegen preventief een 60-kilometer regiem ingevoerd, dat per 1 januari 2016 geëffectueerd is. Het gemeentelijk budget voor onderhoud van wegen, waarin verkeerveiligheidsmaatregelen worden meegenomen, wordt op orde gehouden. 18

19 12. Op het gebied van digitale bereikbaarheid zet het college zich in om de kansen te benutten om glasvezel ook voor kleine kernen en het buitengebied gerealiseerd te krijgen. Om succesvolle aanleg te bewerkstelligen is draagvlak en betrokkenheid vanuit de bevolking van essentieel belang. De gemeente faciliteert initiatieven en fungeert als verbindende schakel tussen overheden, marktpartijen en bevolking. De markt doet de bewoners en bedrijven een aanbod. Dit gebeurt mede op basis van de subsidieregeling die de provincie Overijssel heeft vastgesteld. Het is vervolgens aan de bewoners van het buitengebied om samen met de aanbieder inspanning te leveren om voldoende deelnemers te verzamelen voor een rendabele aansluiting. De gemeente kijkt waar gefaciliteerd kan worden om deze ambitie te realiseren. 19

20 P R O GR AMMALIJN 2: WERKEN Na het benoemen en kort toelichten van de in de toekomstvisie benoemde doelstellingen worden in het programma Ondernemen diverse concrete doelstellingen verwoord. Doelstellingen toekomstvisie In de toekomstvisie zijn de volgende doelstellingen beschreven: Behoud, versterking en verbreding van de werkgelegenheid Concentreren bedrijvigheid in de kernen Hardenberg en Dedemsvaart Versterken recreatie & toerisme en zorg als visitekaartje van de gemeente Vervullen van een regionale economische rol Versterken verbindingen Verminderen regelgeving De gemeente Hardenberg (en de regio Noordoost Overijssel) heeft een redelijk unieke positie. De bestaande bedrijven zijn voor het grootste deel ontstaan uit decennia lang aanwezige lokale bedrijvigheid, gesticht en doorontwikkeld door lokale ondernemers. De groei van de werkgelegenheid die er is geweest, heeft zich vooral gemanifesteerd in deze bedrijven. De meeste werkgelegenheid zit in de industrie, de zorg en de agrarische sector, maar recreatie & toerisme zijn belangrijk om als gemeente aantrekkelijk te blijven voor (potentiële) werknemers en werkgevers. Vanuit de streekfunctie van Hardenberg blijven bereikbaarheid en verbindingen van groot belang. De kern Dedemsvaart is daarbij complementair. De gemeente wil inzetten op faciliteren van ondernemers (accountmanagement, ontzorgen). In de visie op de Participatiewet is beschreven dat de arbeidsmarkt gaat veranderen en dat daarop in wordt ingespeeld. Met name de flexibilisering is één van de kernpunten van de veranderende arbeidsmarkt. Door goed in verbinding te blijven met onze partners (ondernemers, onderwijs etc.) wil de gemeente inspelen op de kansen die zich voordoen. Een belangrijk thema dat de gemeente oppakt is de werkgeversbenadering (Participatiewet). In dat kader is het essentieel dat we niet willen dat meerdere organisaties dezelfde werkgevers benaderen, we groeien toe naar één werkgeversbenadering. Momenteel wordt de uitvoering van de WWB en de WSW nog door twee organisaties uitgevoerd met een eigen werkgeversbenadering en begeleiding naar werk. De wens om naar één werkgeversbenadering te gaan heeft hiervoor gevolgen. Er wordt uit strategisch oogpunt gekeken welke partijen het best in staat zijn de gevraagde dienstverlening tegen de laagste kosten uit te voeren. We gaan daarbij niet alleen uit van de prijs, maar ook van kwaliteit. De daadwerkelijke uitvoering van re-integratiediensten en trajecten kan door verschillende partijen worden uitgevoerd. Deze programmalijn bestaat uit één programma: Ondernemen, met daarbinnen drie beleidsvelden. 20