bio-ingenieurswetenschappen

Transcriptie

1 bio-ingenieurswetenschappen bacheloropleiding uantwerpen.be

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding bio-ingenieurswetenschappen 6 Bio-ingenieurswetenschappen, iets voor jou? 12 Het studieprogramma 14 Opleidingsonderdelen jaar 1 19 Opleidingsonderdelen jaar 2 24 Opleidingsonderdelen jaar 3 31 Verder studeren 48 Diploma op zak, wat nu? 49 Nuttige info bij de start van je studietraject 51 Studie- en studentenbegeleiding 54 Studeren in het buitenland 57 Hoe bereik je gemakkelijk onze campussen? 58 Infomomenten 60 Nuttige contactgegevens 61 Addendum 63

4 2

5 Welkom Nooit meer leren, ik ga studeren! Maar wat? Zo begint de zoektocht van veel schoolverlaters naar informatie. Over opleidingen. Over universiteiten en hogescholen. Over beroepen. Jouw zoektocht is begonnen: je hebt dit boekje voor je neus. Hopelijk helpt het jou een stap vooruit in je keuzeproces. Een studiekeuze is nooit gemakkelijk. Het opleidingsaanbod is immens groot. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit of hogeschool van je keuze. En dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van je opleiding op topniveau te houden. Nieuwe uitdagingen, nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Een nieuwe stad? De stap naar het hoger onderwijs markeert het begin van een nieuwe periode in je leven. Aan de Universiteit Antwerpen studeren zo n studenten in de meest uiteenlopende vakgebieden. In heel Antwerpen zijn er dat nog veel meer. Daarom werken we nauw samen met de Antwerpse hogescholen binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Als je naar een van onze infomomenten komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Onze medewerkers en studenten zullen je er graag over vertellen. We kijken uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Prof en student staan dicht bij elkaar De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen. Dat maakt een vlotte interactie met je proffen mogelijk: je kan rechtstreeks bij hen terecht met vragen en problemen. De communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. De Universiteit Antwerpen is bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning. Je staat er dus nooit alleen voor. We spelen zo veel mogelijk in op jouw individuele noden. Bovendien nodigen we jou uit om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn onze studenten vertegenwoordigd. Academische opleidingen op topniveau De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Tijdens je opleiding aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar bouw je kennis en vaardigheden op die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Daardoor kunnen we voortdurend inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Door nieuwe opleidingen in te voeren en door keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen te verruimen. Een moderne leeromgeving We omringen jou met de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste lesen computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. Momenteel heeft de universiteit vier campussen. Eentje in hartje Antwerpen, drie in de zuidelijke stadsrand. Met de komst van een aantal nieuwe opleidingen, die vanaf volgend academiejaar integreren in de Universiteit Antwerpen, komen er nog locaties bij. Waar jij straks terecht komt ontdek je verder in dit boekje. 4

7 Om het toenemend aantal studenten op te vangen en jou een aangename leeromgeving te bieden, investeren we op grote schaal in nieuwe gebouwen. Enkele staan er al. Voor andere liggen de plannen op tafel. Meer dan een opleiding We willen jou niet alleen een opleiding, maar ook een brede vorming aanbieden: jou helpen opgroeien tot een professional met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten zich thuisvoelen. 5

8 De opleiding bio-ingenieurswetenschappen Wil je je interesse in de wetenschappen graag combineren met een stevige dosis techniek? Dan past een opleiding tot bio-ingenieur zeker bij jou! Wie voor bio-ingenieur kiest, gaat voor een ruime, en vooral, een zekere toekomst! Als bio-ingenieur gebruik je een brede wetenschappelijke kennis om wetenschappelijk technologische uitdagingen en managementproblemen op te lossen. Bio-ingenieurswetenschappen zijn in de eerste plaats ingenieursstudies. Je steunt op een grondige kennis biologie, wiskunde, natuurkunde en scheikunde en leert wetenschappelijke technologie op ingenieursniveau te integreren en toe te passen, rekening houdend met de sociaaleconomische context. Je leert ook biologische en chemische systemen kennen, van het cellulaire niveau tot het aardse milieu, met het doel deze systemen optimaal aan te wenden. Dit kan variëren van cel- en gentechnologie, chemie, milieutechnologie tot land- en bosbeheer. Vandaag de dag spelen bio-ingenieurs een cruciale rol in elke tak van het bedrijfsleven, bij de overheid en in het wetenschappelijk onderzoek. Wie voor bio-ingenieur kiest, gaat voor een ruime, en vooral, een zekere toekomst! Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen Aan de Universiteit Antwerpen kan je de volledige bachelorcyclus bio-ingenieurswetenschappen volgen. Je behaalt dan je bachelordiploma in de bio-ingenieurswetenschappen. Dankzij de nauwe samenwerking met de andere Vlaamse universiteiten sluit onze bacheloropleiding (3 jaren) naadloos aan op hun masteropleiding (2 jaren). Tijdens de twee eerste bachelorjaren verdiep je je in de algemene basiswetenschappen, zoals wiskunde, anorganische en organische scheikunde, statistiek, natuurkunde, biochemie, economie en ecologie. Zo verwerf je als student een stevig wetenschappelijk onderbouwde kennis, die aansluit op de verschillende afstudeerrichtingen in het derde jaar. Vanaf je derde bachelor krijg je de keuze tussen vier afstudeerrichtingen waarin je de kennis verwerft die nodig is om je verder te specialiseren. In elk van deze richtingen zijn de typische ingenieursaspecten uitgewerkt. Cel- en genbiotechnologie: manipuleren van cellen, weefsels en moleculen 6

9 Chemie en voedingstechnologie: fotokatalyse, voeding, reactoren, duurzame energie en vele andere chemische ingenieursaspecten Land en bosbeheer: duurzaam gebruik van land, ruimte en onze bossen Milieutechnologie: hoe bijdragen tot een schonere en duurzamere wereld? Cel- en genbiotechnologie Cel- en genbiotechnologie reikt je een eigen manier aan om te kijken naar de wereld rondom jou. Je leert denken volgens de regels en de wetten van de cel en zijn organisatie. Je leert technieken aan die kunnen ingrijpen op het meest fundamentele niveau van het leven, namelijk de flow van informatie van de genen naar de eiwitten en verder naar het functioneren van de cel. Je staat hiermee op een sleutelpositie tussen de wetenschappelijke basiskennis over biochemie en fysiologie van cellen enerzijds, en de nood aan technische bagage voor verder onderzoek anderzijds. Chemie en voedingstechnologie Chemie zit overal! Chemie vind je terug in onze voeding, in de lucht die we inademen, het water dat we gebruiken, kleding die we dragen en noem maar op. Zoals de naam van de richting het laat vermoeden komen hier voedings- en ingenieurstechnische aspecten aan bod die je overal kan gebruiken. Als je echt wil 7

10 weten hoe je de problemen vanuit de kern, meer bepaald vanuit de materiaal- en oppervlaktechemie wil aanpakken, dan kies je voor chemie. Met chemie kun je alle kanten uit. Uiteraard naar de voedingssector en de chemische industrie, maar ook bij de overheid en in de academische wereld. Chemici zijn gegeerde consultants en managers omdat ze in sterke mate meedenken over de chemische aard, en dus de essentie van een realistisch probleem. Via oppervlaktechemie en katalyse is de insteek naar nanotechnologie ideaal. In deze afstudeerrichting is je toekomst verzekerd! Land- en bosbeheer In de richting land- en bosbeheer verdiept de toekomstige master in de bio-ingenieurswetenschappen zich in de grondige kennis van de verschillende componenten van onze planeet, de aarde, namelijk: bodem, water, vegetatie (voornamelijk bossen) en lucht. Een grondige en geïntegreerde kennis van deze componenten, samen met enkele technieken om deze componenten te kunnen beschrijven, maken van de bio-ingenieur land- en bosbeheer een specialist in het duurzaam beheer van onze natuurlijke rijkdommen en kostbare ruimte. Bovendien heeft de bio-ingenieur land- en bosbeheer een grondige kennis van de biotische en abiotische interacties tussen alle verschillende componenten van onze aarde, waardoor hij een belangrijke rol zal spelen in het bewaken, inventariseren en remediëren van allerhande milieuproblemen zoals klimaatswijzigingen, water-, lucht- en bodemverontreiniging, en hun invloed op plant, mens en dier. Milieutechnologie Ozon, smog, zware metalen, slechte kwaliteit van water, lucht en bodem. Dagelijks worden we geconfronteerd met deze effecten die zijn terug te brengen tot de drie sferen van ons milieu: atmosfeer (lucht), lithosfeer (bodem) en hydrosfeer (water). Milieutechnologie is een multidisciplinaire richting waarin aandacht wordt besteed aan hoe preventie, remediëring en sanering een rol kunnen spelen in de kwaliteitsverbetering van de verschillende milieucompartimenten: lucht, bodem en water. Een goede wetenschappelijke basis waarin een fundamenteel belangrijke technologische aanpak verwerkt zit, is hierbij van cruciaal belang. Alle milieucompartimenten worden uitgebreid bestudeerd met aandacht voor de (micro)biologische, fysische en chemische technieken die bijdragen tot de verbetering van de kwaliteit van onze planeet. Tot slot willen we dat onze studenten zich thuis voelen aan onze universiteit. Oefeningen en toepassingen nemen we dan ook liever in kleine groepjes door om het inzicht in de stof te verhogen en het contact tussen lesgevers en studenten te 8

11 Het programma van de bacheloropleiding, inclusief dat van deze afstudeerrichtingen is zodanig opgesteld, dat je zonder problemen je opleiding kan afwerken in een andere Vlaamse universiteit. bevorderen. Bovendien krijg je als student verschillende kansen voor een eerste kennismaking met de industrie via stages en bedrijfsbezoeken. Dit alles onder begeleiding van lesgevers die met beide voeten in het bedrijfsleven staan. Master in de bio-ingenieurswetenschappen De master in de bio-ingenieurswetenschappen wordt voorlopig niet aangeboden aan de Universiteit Antwerpen. De bacheloropleiding garandeert een maximale aansluiting op de masteropleidingen in de bio-ingenieurswetenschappen aan de andere universiteiten. Onderzoek en onderwijs in samenwerking met de bedrijfswereld Onderzoekstopics en input vanuit het bedrijfsleven zijn zeer waardevol voor projectwerk, thesissen of doctoraten. Op dit moment lopen er al verscheidene projecten waar onze onderzoekers en studenten naar een duurzame oplossing zoeken voor concrete probleemstellingen vanuit grote bedrijven en ook vanuit kmo s. Voorbeelden hiervan situeren zich in de luchtzuivering en de zuivering van specifieke procesgassen. Ook in het domein van duurzaam transport gebeurt er onderzoek naar minder milieubelastend vervoer over land en over zee. Voor het onderzoek naar binnenhuisluchtzuivering heeft een team van bio-ingenieurs van de onderzoeksgroep DuEL een volledig uitgerust gaslabo voor metingen van de luchtkwaliteit gebouwd. Bedrijven kunnen contact opnemen met het Departement Bio-ingenieurswetenschappen. Uw vraag zal met de nodige aandacht en discretie behandeld worden. Universiteit Antwerpen en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) In 2005 sloot het Departement Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen een samenwerkingsovereenkomst met VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek. Als grootste, multidisciplinair, energie-, materialen- en milieuonderzoekscentrum in Vlaanderen, met actueel meer dan 600 personeelsleden (waaronder honderden ingenieurs en bio-ingenieurs), beschikt VITO niet enkel over een schat aan ervaring, maar ook over een zeer uitgebreide, en continu vernieuwende 9

12 onderzoeksinfrastructuur op het gebied van het milieuonderzoek. Onderzoek dat VITO niet enkel voor overheden, maar ook in steeds toenemende mate voor bedrijven en kmo s in binnen- en buitenland uitvoert en valoriseert. Dit biedt een brede waaier aan mogelijkheden tot samenwerking, zowel op het onderwijsvlak als qua toegepast onderzoek en technologische ontwikkelingen. VITO stelt elk jaar 5 doctoraatsbeurzen ter beschikking aan de Vlaamse universiteiten, waaronder ook de Universiteit Antwerpen. Op dit ogenblik zijn een viertal doctorandi van het Departement Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen actief met een dergelijke beurs. VITO biedt ook de mogelijkheid om internationale onderzoekers voor 1 à 2 jaar met een postdoctorale beurs aan te trekken. In dit kader doet de Universiteit Antwerpen veldonderzoek m.b.t. de luchtverontreiniging in Vlaanderen door ultrafijn omgevingsstof (deeltjes kleiner dan 1 micrometer). Heel wat VITO-onderzoekers zijn betrokken bij leeropdrachten maar ook bij projectwerk en seminaries. VITO is zeer actief op Europees niveau maar ook daarbuiten, zoals in China en India. VITO werkte mee aan tientallen Europese O&O-projecten, hetzij als partner, hetzij als projectcoördinator. Dit creëert tal van mogelijkheden bij het indienen van, en het samenwerken met VITO in, Europese onderzoeks projecten. De studenten 3de bachelor krijgen de mogelijkheid een stage te doen in één van VITO s vele onderzoeksgroepen m.b.t. milieuonderzoek. Niet enkel de ontwikkeling en de toepassing van milieutechnologieën komen daarbij aan bod, maar ook: remote sensing, modellering, monitoring en analysetechnieken, labo- en veldonderzoek, milieu en gezondheid, beleidsondersteunend onderzoek en advies, duurzame ontwikkeling, en de vele milieuaspecten en -impacten die inherent zijn aan energie en materialenontwikkeling, productie en gebruik. 10

13 Universiteit Antwerpen en Aquafin NV Het onderdeel waterzuivering in het opleidingsonderdeel milieutechnologie wordt gedoceerd door een specialist ter zake van Aquafin NV. Dit onderdeel van de cursus is sterk op de praktijk van industriële waterzuivering afgestemd en zowel de basisprincipes als de technologische uitvoeringen komen aan bod. Jaarlijks bezoeken onze studenten een waterzuiveringstation van Aquafin en enkele practica vinden plaats in het bedrijfslaboratorium van Aquafin te Aalst met de nieuwste technieken van microscopische determinatie. Aquafin begeleidt projectwerken van studenten m.b.t. praktische industriële waterzuiveringtoepassingen, financiert doctoraatsonderzoek over plantenzuivering i.s.m. de faculteit wetenschappen en begeleidt masterproeven voor alumni die de link met de Universiteit Antwerpen wensen te behouden. 11

14 Bio-ingenieurswetenschappen, iets voor jou? Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, Voorkennis Je genoot een vooropleiding in het secundair onderwijs waarbij wetenschappen en wiskunde centraal staan. Je hebt bovendien een grote interesse voor wetenschappen en aanleg voor techniek. Je werkt doelmatig, nauwkeurig en je beschikt over doorzettingsvermogen, wilskracht, regelmatige werklust en een goed geheugen. Dan heb je alles in huis om de opleiding bio-ingenieurswetenschappen aan te vatten. De nadruk ligt op de basiswetenschappen: wiskunde, natuurkunde, scheikunde en biologie. Besef dat je heel wat tijd in een laboratorium zult doorbrengen. De leerstof biologie, scheikunde en natuurkunde uit het secundair onderwijs wordt grotendeels herhaald, weliswaar vanuit een ander oogpunt. Het begrijpen, opbouwen en toepassen van de stof is belangrijker dan het kennen. Een goed geheugen blijft noodzakelijk voor de parate kennis van formules en omwille van de encyclopedische inslag van de biologieleerstof. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. 12

15 Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Ten slotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien heb je nog geen antwoord op al je vragen of twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het bio-ingenieur, chemie, biologie of biomedische wetenschappen? Welke studierichting is theoretischer en welke biedt meer toepassingen en is praktischer gericht? Op de open campusdagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Je kan ook steeds een afspraak maken via het Studenteninformatiepunt (STIP) met een studieadviseur. Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de bio-ingenieurswetenschappen, neem dan contact op per mail met ir. Katrien Michiels 13

16 Het studieprogramma Studiepunten De studieomvang van je opleiding en van alle opleidingsonderdelen wordt uitgedrukt in studiepunten (sp.). Dat zie je in de tabellen op de volgende bladzijden. Studiepunten geven een goed beeld van de tijd die je zal besteden aan je opleiding en aan de verschillende opleidingsonderdelen. Elk studiepunt komt namelijk overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Een voltijds academiejaar telt 60 studiepunten. De totale studietijd voor een voltijds academiejaar varieert dus tussen en uren studie. Deze tijd besteed je aan het bijwonen van hoor- en werkcolleges, het voorbereiden van lessen, het studeren voor examens en het maken van oefeningen, papers of andere opdrachten. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus meer over je totale tijdsinvestering dan het aantal uren dat je les hebt. Je bacheloropleiding omvat 180 studiepunten. Als je voltijds studeert en voldoende vlot slaagt voor je examens, behaal je je bachelordiploma dus na 3 jaar studeren. Het systeem met de studiepunten vloeit voort uit het Europees ECTS-project (European Credit Transfer and Accumulation System). Meer info vind je op Theorie en praktijk In de tweede en derde kolom van de tabellen vind je het aantal uren theorie (th.) en het aantal uren praktijk (pr.) dat aan elk opleidingsonderdeel besteed wordt. Deze indeling is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier wordt weergegeven. Collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. 14

17 Jaar 1 Th. Pr. Sp. Wiskunde - Informatica Toegepaste wiskunde I Toegepaste wiskunde II Wetenschappen Fysica I Chemie I Chemie II Organische chemie I Wetenschappen van de levende materie Plantkunde Dierkunde Celbiologie Beheerswetenschappen Economie Totaal

18 Jaar 2 Th. Pr. Sp. Wiskunde - Informatica Kansrekening en statistiek Toegepaste wiskunde III Programmeervaardigheden Wetenschappen Fysica II Organische chemie II Aardwetenschappen en bodemkunde Wetenschappen van de levende materie Fysiologie 40 4 Biochemie 40 4 Geïntegreerd practicum fysiologie - biochemie 60 4 Ecologie 40 4 Moleculaire biologie 30 3 Ingenieurswetenschappen Toegepaste thermodynamica Algemene ontwikkeling Bio-ethiek 30 3 Totaal

19 Jaar 3 Th. Pr. Sp. Gemeenschappelijke stam Microbiologie Fysische en thermische transportverschijnselen Toegepaste statistiek en dataverwerking Modelleren en simuleren van biosystemen Chemische analysetechnieken Procestechnologie Levensbeschouwing 30 3 Afstudeerrichting chemie en voedingstechnologie Biochemische ingenieurstechnieken Katalyse Levensmiddelenchemie Levensmiddelenmicrobiologie OF Milieuchemie 40 4 Biokatalyse en enzymtechnologie Geïntegreerd practicum chemie en voedingstechnologie 40 4 Project chemie en voedingstechnologie Afstudeerrichting milieutechnologie Milieutechnologie 40 4 Ecological toxicology Milieuchemie 40 4 Biochemische ingenieurstechnieken Bodemprocessen Geïntegreerd practicum milieutechnologie 40 4 Project milieutechnologie Afstudeerrichting cel- en genbiotechnologie Biochemische ingenieurstechnieken Cel- en genbiotechnologie 40 4 Genetica m.i.v. populatiegenetica 40 6 Moleculaire celbiologie 30 3 Geïntegreerd practicum cel- en genbiotechnologie Project cel- en genbiotechnologie

20 Jaar 3 (vervolg) Th. Pr. Sp. Afstudeerrichting land- en bosbeheer Bodemprocessen Landinformatiesystemen Hydrologie + klimatologie Bosbouw Geïntegreerd practicum land- en bosbeheer 40 4 Project land- en bosbeheer

21 Opleidingsonderdelen jaar 1 In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor bio-ingenieurswetenschappen. Op staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Celbiologie De cursus celbiologie concentreert zich op de basisprincipes van de celstructuur en celfunctie. Na een kort historisch overzicht van de celbiologie wordt drie grote onderdelen behandeld: (1) biomoleculen, (2) cellen en (3) bijzondere celbiologische processen. Tijdens de colleges biomoleculen worden de volgende moleculen behandeld: suikers, met als type moleculen structurele en energierijke koolhydraten vetten, met nadruk op membraanlipiden, -eiwitten, met als typemoleculen de globulines en de bloedgroepsubstanties nucleïnezuren, met als typemoleculen viraal, bacterieel en eukaryoot RNA en DNA Bij de bespreking van de cellen ligt de nadruk vooral op: de structuur en functie van de celorganellen: membranen, cytosol en cytoskelet, kern, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, lysosomen, peroxisomen, mitochondria en chloroplasten dynamische processen in de cel : endocytose en fagocytose, membraamrecycling, celcommunicatie, celcyclus, celdeling en apoptose, energiehuishouding in de cel- de vorming van gameten en het proces van meiose Bij de bespreking van de volgende celbiologische processen worden ook een aantal biotechnologische technieken geintroduceerd: begrippen van immunologie en immuuntechnologie de spiercellen en cytotechieken Chemie I De opleidingsonderdelen chemie I en chemie II vormen samen een grondige inleiding tot de algemene scheikunde. In het gedeelte I komen twee topics aan bod, nl. de atoom- en molecuulstructuur, en een eerste gedeelte van de fysische scheikunde. Na een historisch overzicht van de ontwikkeling van de atoomtheorie, worden in de topic atoom- en molecuulstructuur, de structuur van het waterstofatoom en de opbouw, en de relatie hiervan met de fysische eigen- 19

22 schappen, van meerelektronatomen besproken. Deze begrippen worden aangewend om de verschillende soorten chemische bindingen te bespreken. Tevens worden enkele gevorderde begrippen, zoals hybridisatie en molecuulorbitaaltheorie, beschreven. Deze topic wordt afgerond met de bespreking van de relatie tussen molecuulstructuur en de intermoleculaire interacties. In de topic fysische scheikunde worden vooreerst de toestandsvergelijkingen van gassen besproken. In het volgende hoofdstuk worden deze gebruikt om de hoofdwetten van de thermodynamica te behandelen. De toepassingen van de thermodynamica in de scheikunde, speciaal met betrekking tot het chemisch evenwicht, komen aan bod in de thermochemie. Chemie II Het opleidingsonderdeel chemie II is het vervolg op het opleidingsonderdeel chemie I. Dit tweede deel behandelt een aantal hoofdstukken uit de fysische scheikunde, en behandelt eveneens de Beschrijvende scheikunde. In het gedeelte fysische scheikunde worden vooreerst de evenwichtsgedragingen van oplossingen, met o.m. ionisatie-evenwichten, zuur-basegedrag, complexvorming en oplosbaarheid van zouten bestudeerd. In een volgend hoofdstuk komen een aantal aspecten van de kinetiek van chemische reacties aan bod, en uiteindelijk worden in het hoofdstuk elektrochemie, na een studie van elektroden en elektrodepotentialen, toepassingen zoals batterijen en brandstofcellen besproken, terwijl eveneens een aantal elektrochemische kenmerken van corrosie beschreven worden. In de topic beschrijvende scheikunde worden op systematische wijze de bereiding, de eigenschappen en het gebruik van een aantal belangrijke anorganische chemicaliën beschreven. Dierkunde Vooreerst doe je in de cursus dierkunde basiskennis op van de basisprincipes van evolutie en ecologie en het functioneren van een levensvorm als individu. Daarop volgend wordt een overzicht van de diversiteit aan algemene bouwplannen in het dierenrijk gegeven waarbij fylogenetische context als een rode draad doorheen de cursus loopt. Bij de bespreking van de verschillende diergroepen wordt speciaal aandacht besteed aan deze die een belangrijke rol spelen voor de mens. Aspecten rond dierenwelzijn worden kort besproken. Daarenboven wordt parallel aan de theoretische cursus, een aantal basisvaardigheden bijgebracht tijdens de practica. De student zal leren op zelfstandige basis te werken met een microscoop en op die manier kennis aangaande de morfologie van dieren vergaren en leren rapporteren. Tevens wordt het gebruik van determinatietabellen aangeleerd. 20

23 Fysica I In deze cursus wordt de klassieke mechanica van Newton behandeld en de toepassing hiervan op de beweging van starre lichamen, vloeistoffen en gassen. Daar waar mogelijk wordt het verband met de kwantummechanica gelegd. De theorie wordt geïllustreerd aan de hand van voorbeelden en eenvoudige experimenten. De nodige wiskundige technieken worden geintroduceerd tijdens de hoorcolleges. Tijdens de oefeningensessies kunnen de studenten de leerstof toepassen bij het oplossen van eenvoudige problemen. Tijdens de practica voeren de studenten op zelfstandige wijze eenvoudige proeven uit en leren ze een correcte nauwkeurigheidsanalyse uit te voeren op de gemeten grootheden. Volgende onderwerpen komen aan bod : kinematica, dynamica en statica in 1, 2 en 3 dimensies, wetten van Newton arbeid, energie, wet van behoud van energie behoud van impuls, botsingen van deeltjes rotatiebeweging van starre lichamen, traagheidsmoment, behoud van impulsmoment, rollen zonder glijden gravitatiewet van Newton hydrostatica en hydrodynamica: Wet van Pascal, Principe van Archimedes, vergelijking van Bernoulli, oppervlaktespanning trillingen: harmonische trilling, gedempte trilling, gedwongen trilling, resonantiefenomeen golven: golfvergelijking, harmonische golven, lopende en staande golven, geluidsgolven, Dopplereffect warmteleer: definitie begrip temperatuur, ideale gaswet, kinetische gastheorie, Maxwell verdeling Organische chemie I In deze introductiecursus organische chemie worden de verschillende klassen van organische verbindingen en hun functionele groepen (inclusief naamgeving) systematisch behandeld. Belangrijke basisbegrippen zoals isomeren, rotameren, conformeren, tautomeren, resonantie en aromaticiteit zullen aan de hand van voorbeelden en oefeningen verklaard worden. Tevens zal de basis gelegd worden voor de reactiviteit door de termen nucleofiel en elektrofiel te introduceren en het gebruik van verschillende kinetische en thermodynamische begrippen. Na deze grondige inleiding volgende de verschillende reactiviteitsklasssen: alkenen en alkynen (electrofiele additie), halogeenalkanen (nucleofiele substitutie en eliminatie), alcoholen Inhoud theorie (chronologisch): Hybridisatie en Chemische binding Functionele groepen 21

24 Structurele aspecten van organische moleculen (conformaties alkanen en cycloalkanen) Verband tussen structuur en fysicochemisch gedrag Stereochemie (configuraties: chiraliteit, diastereomerie) Electronendelocalisatie (mesomerie) Aromaticiteit Zuur - Base eigenschappen van organische moleculen Naamgeving van organische moleculen (intro). De naamgeving van organische moleculen komt meer gedetailleerd aan bod waar de betreffende productklasse besproken wordt. Inleiding reactiviteit (begrippen electrofiel, nucleofiel, kinetiek, thermodynamica) Additie aan alkenen en alkynen Halogeenalkanen: nucleofiele substitutie en eliminatie HSAB theorie Alcoholen Theoretische oefeningen: Tekenen van conformaties (stoelvormen), aromaticiteit, chiraliteit, pka afschatten (zuur/base-reeksen) Eenstapsreacties inoefenen Eenvoudige meerstapsreacties Plantkunde De nadruk wordt gelegd op de anatomische bouwplannen door de natuur gehanteerd voor de constructie van de plant. Voornamelijk de structuren bij de planten met geleidingsweefsel worden in detail toegelicht, mede omwille van het groot nut van deze organismen voor de mens o.m. in de voedselvoorziening. Ook de grote diversiteit in vorm in het plantenrijk wordt beschreven in een gedeelte morfologie. De systematische indeling van het plantenrijk vormt een tweede belangrijk onderdeel. Met de evolutiegedachte als basis worden de diverse lijnen van ontwikkeling belicht. Hierbij worden ook wieren, schimmels, bacteriën en virussen besproken. Specifiek worden accenten gelegd op die aspecten waarbij een interactie met de mens optreedt. Het practicum omvat: het zelf maken van een aantal eenvoudige preparaten van plantenweefsels; microscopie van de verschillende weefsels en de studie van de anatomische opbouw van de organen; 22

25 microscopie van vertegenwoordigers van de voornaamste groepen van schimmels en wieren. Toegepaste wiskunde I 1. Complexe getallen: basisbewerkingen, machtsverheffen en worteltrekken, poolvormen, complexe veeltermvergelijkingen 2. Matrixrekening: vectorruimten, ringbewerkingen van de matrix, determinanten, matrixinversie, oplossen van stelsels met de methodes van Gauss- Jordan en Cramer 3. Ruimtemeetkunde: punten en vectoren in R2 en R3, onderlinge ligging van rechten en vlakken, lineaire transformaties, eigenvectoren eigenwaarden en eigenruimten, diagonalisatie van een matrix, orthogonaliteit, afstand, scalair en vectorieel product 4. Limieten en continuïteit: functies, continuïteit, cyclometrische functies, verschillende soorten limieten in R en rekenregels, exponentiële en logaritmische functies, hyperbolisch-goniometrische functies, het O-symbool van Landau 5. Afgeleiden: rekenregels, hogere afgeleiden, extremaonderzoek, middelwaardestellingen, convexiteit, asymptoten, functieonderzoek, methode van Newton-Raphson 6. Primitieven: rekenregels, partiële integratie, substitutie, splitsen in partieelbreuken, regel van Fuss, onbepaalde integralen van de tweede en derde klasse, recursie Toegepaste wiskunde II 7. Bepaalde integralen: boven- onder- en Riemann-sommen, oneigenlijke integratie, numerieke integratiemethoden, berekenen van oppervlakken volumes booglengtes en complanaties 8. Differentiaalvergelijkingen: algemeenheden, singuliere oplossingen, parameterfamilies oplossingen, scheiding van veranderlijken, homogene differentiaalvergelijkingen, DV met lineaire coëfficiënten, exacte differentiaalvergelijkingen, integrerende factoren, lineaire differentiaalvergelijkingen van de eerste orde, vergelijkingen van Bernouilli en Ricatti, homogene lineaire differentiaalvergelijkingen van hogere orde, Eulervergelijkingen, methode van de onbepaalde coëfficienten en variatie van de parameters, ordereductie 9. Rijen en reeksen: rekenkundige en meetkundige rijen en hun sommatie, convergentie, limsup en liminf, reeksen in R, convergentiecriteria, Taylor- en Maclaurinreeksen, puntsgewijze en uniforme convergentie, Fourierreeksen 10. Differentieerbaarheid in meer veranderlijken: continuïteit, limieten, partiële afleidbaarheid, differentieerbaarheid, kettingregel, hogere afgeleiden, Taylor en Newton-Raphson, krommen en oppervlakken, impliciete functiestelling, extrema van functies van meerdere veranderlijken, multiplicatoren van Lagrange 23

26 Opleidingsonderdelen jaar 2 Aardwetenschappen en bodemkunde Deel 1 geologie (door prof. S. Temmerman) wordt begonnen met een korte inleiding en overzicht van het ontstaan en de inwendige structuur van de aarde. Vervolgens wordt uitvoerig ingegaan op de theorie van de platentektoniek, als algemeen verklaringsmodel voor de geologische processen die tijdens deze cursus aanbod zullen komen. Vervolgens wordt ingegaan op de verschillende types mineralen en gesteenten die op aarde voorkomen. Hierbij aansluitend worden praktische oefeningen gemaakt op het herkennen van een aantal belangrijke mineralen en gesteenten. Dan worden een aantal geologische processen besproken, die gerelateerd zijn aan de vorming van gesteenten, zoals vulkanisme en plutonisme, breuk- en plooitektoniek. Eenmaal we deze basisprocessen kennen, wordt de evolutie van de aarde doorheen de geologische tijd bekeken: we geven een overzicht van de grondslagen van de stratigrafie en geochronologie. Als casus, bestuderen we de geologische opbouw van België. In deel 2 (door prof. I. Janssens) worden de basisprincipes van de bodemkunde behandeld. De vorming van bodems speelt zich af aan het oppervlak van de aardkorst door de verwering van gesteenten. We bekijken eerst welke fysische, chemische en biologische processen komen kijken bij deze verwering van gesteenten en de vorming van bodems. Er wordt aandacht besteed aan de factoren die bepalend zijn voor de water- en nutriëntenhuishouding van bodems, en dus de bodemgeschiktheid voor organismen zoals planten. We bespreken processen die leiden tot de ontwikkeling van bodemhorizonten. Ten slotte wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bodemtypes die op aarde voorkomen en zoeken we een verklaring voor hun globale verspreiding. In deel 3 (door prof. S. Temmerman) worden kort de klimaatzones op aarde besproken en wordt meer uitvoerig ingegaan op klimaatverandering. Oorzaken en gevolgen worden besproken van zowel klimaatverandering in de loop van de aardgeschiedenis, als de huidige klimaatverandering. In deel 4 (door prof. S. Temmerman) worden geomorfologische en hydrologische processen besproken die zich aan het aardoppervlak afspelen en die leiden tot de vorming van landschappen, nl. (1) verwering, (2) massabewegingen, (3) erosie en sedimentatie door water, wind, en ijs. Doorheen de cursus wordt bijzondere aandacht besteed aan de interactie tussen landschappen en organismen en ecosystemen. De theorie wordt ten slotte toegepast in de vorm van een excursie. Bio-ethiek Deze cursus bestaat uit een reeks voordrachten. Elke voordracht belicht een thema waarin wetenschappelijke inzichten een impact hebben op de maat- 24

27 schappij: evolutieleer, alternatieve geneeskunde, kernenergie, Kyoto-akkoorden, de groei van de wereldbevolking, antibioticaresistentie, transgene organismen en patentrecht, het zijn slechts een handvol van de mogelijke thema s. Zo wordt je geconfronteerd met de grijswaarden van de samenleving: geen slogantaal, maar complexe vraagstukken die ook met wetenschappelijke helderheid kunnen worden benaderd. Je dient een drietal van de aangeboden voordrachten samen te vatten en je eigen visie op het onderwerp omstandig en, vooral, beargumenteerd, neer te zetten. Voorafgaand houden we enkele algemene oefeningen in discussiëren, kritisch denken, en het opbouwen van een argumentatie. We bespreken ook de begrippen wetenschap en experiment en de ethiek van de onderzoeker. Biochemie In deze cursus worden eerst kort de macromoleculaire structuren van de cel toegelicht, en wordt daarna uitvoerig ingegaan op de biochemische pathways in de cel, waaronder de pathways van het energiemetabolisme, de afbraak van suikers, vetzuren en eiwitten, en de fotosynthese en respiratorisch elektronentransport. Er wordt nadruk gelegd op de regulatie van deze processen, op cellulair niveau en op het niveau van de betrokken enzymen. Bovendien worden een aantal enzymatische werkingsmechanismen in detail uitgelegd. Een degelijke kennis van de organische scheikunde is onontbeerlijk. Ecologie De wederzijdse relaties tussen organismen en hun fysico-chemisch en biotisch milieu worden benaderd vanuit een natuurfilosofische invalshoek door het aantonen van algemeen geldende wetmatigheden en verbanden, veeleer dan de klassieke natuurhistorische werkwijze gesteund op beschrijving en classificatie van feiten. Na een algemene inleiding, komen het bereik en de indeling van de ecologie kort aan bod. Vervolgens worden het fysische en het abiotisch milieu (energie en klimaat) behandeld. Kenmerken van populaties (groei, dynamiek, regulatie) en gemeenschappen (competitie, predatie, structuur en processen) worden uitvoerig behandeld. De nodige aandacht wordt besteed aan energiedoorstroming in en productiviteit van ecosystemen, nutriëntencycli en biogeochemische cycli. Tot slot wordt biodiversiteit behandeld. De cursus is dus gestructureerd in lijn met de hiërarchische organisatieniveaus in de ecologie. Ecologie is de studie van al de interacties van organismen met hun milieu en bevat meer verscheidenheid dan elke andere wetenschap. 25

28 Fysica II Deze cursus geeft een overzicht van de belangrijkste resultaten van het elektromagnetisme. De behandeling is klassiek i.e. niet kwantummechanisch. Daar waar mogelijk wordt wel de link met de kwantummechanica gemaakt. Een belangrijk deel van de cursus wordt besteed aan de eigenschappen van licht. Daarnaast komen ook enkele onderwerpen uit de moderne fysica aan bod zoals de speciale relativiteitstheorie, de kernfysica en de kwantummechanica. De theorie wordt steeds geïllustreerd aan de hand van voorbeelden en eenvoudige experimenten. Tijdens de oefeningensessies kan je de leerstof toepassen bij het oplossen van eenvoudige problemen. Tijdens de practica voer je op zelfstandige wijze eenvoudige proeven uit voorzien van een nauwkeurigheidsanalyse op de gemeten grootheden. De volgende onderwerpen komen aan bod: speciale relativiteitstheorie: Lorentztransformatie, tijdsdilatatie, Lorentzcontractie, gelijktijdigheid, relativistische impuls, equivalentie van massa en energie elektrisch veld, elektrische potentiaal, capaciteit van condensatoren, Wet van Coulomb, Wet van Gauss gelijkstroom: wet van Ohm, analyse van eenvoudige weerstandsnetwerken magnetisme: bronnen van magnetisme, Lorentzkracht, Wet van Ampere, Wet van Biot-Savart, para-, dia- en ferromagnetisme inductiewet van Faraday Maxwellvergelijkingen, elektromagnetische golven wisselstromen: impedanties, versterkers, filters geometrische optica: lenzen, spiegels golfoptica: diffractie en interferentie, polarisatie radioactiviteit: radioactief verval, alfa-, beta- en gammastraling, kernfissie en kernfusie begrippen uit de kwantummechanica: straling zwart lichaam, foto-elektrisch effect, Schrödingervergelijking, tunneleffect, elektronenmicroscoop, LASER Fysiologie Het opleidingsonderdeel fysiologie bestaat uit twee delen, met name dierenfysiologie (gedoceerd door prof. Ronny Blust), en plantenfysiologie (gedoceerd door prof. Han Asard). In elk onderdeel worden de belangrijkste fysiologische processen uitgelegd, en het belang ervan voor de ontwikkeling en het functioneren van het organisme. In de plantenfysiologie betreft dit bv. de waterhuishouding, opname van mineralen, de werking van plantenhormonen, en een inleiding tot de stressfysiologie bij planten. De praktische oefeningen die de theorie van dit opleidingsonderdeel begeleiden worden apart gegeven (zie geïntegreerd practicum). 26

29 Geïntegreerd practicum fysiologie biochemie Tijdens dit opleidingsonderdeel voer je verschillende experimenten uit, per twee of per drie, rond aspecten van plantenfysiologie, dierenfysiologie en biochemie. Je leert een aantal aspecten van biochemische analyse en enzymologie, je leert laboproeven te doen met biologisch materiaal, en je leert hierover rapporteren. Al doende leer je ook wat een goed experiment is en hoe je dit moet opzetten. Voorbeelden van proeven zijn: plasmolyse bij cellen van de rode ui; vet- en koolhydraatbepaling in lever en spierweefsel; osmotische regulatie bij de mens; isolatie van plantenpigmenten; effect van mineralen op de plantenontwikkeling; enzymactiviteit bij zaadkieming; gelelektroforese van planteneiwitten. Kansrekening en statistiek De algemene doelstelling is je vertrouwd te maken met de basisbeginselen van de kanstheorie en met de statistische methoden die gebruikt worden om wetenschappelijke onderzoeksvragen op te lossen. De cursus kansrekening en statistiek draagt bij tot volgende competenties: basisinzichten verwerven in relevante wetenschappelijke methoden en technieken, ontwikkelen van probleemoplossend vermogen, kunnen analyseren, synthetiseren en integreren van verschillende inzichten, methoden kritisch leren toepassen en beoordelen. Meer specifiek kan je statistische methoden en kansregels verantwoorden, verklaren, en toepassen op concrete onderzoeksvragen, inzicht verwerven in statistische methoden en kansregels, in concrete situaties kiezen tussen de verschillende beschikbare methoden, en een correcte redenering opbouwen (van analyse van het probleem tot oplossing en conclusie). De cursus maakt intensief gebruik van het statistisch pakket R. Volgende onderwerpen komen aan bod in de cursus: algemene inleiding: doel van de statistiek beschrijvende statistiek: grafische en numerische voorstellingen om gegevens samen te vatten kanstheorie univariate kansvariabelen: discrete en continue kansvariabelen, kansverdelingen en kansdichtheden, kengetallen multivariate kansvariabelen: gezamenlijke kansverdeling, marginale en voorwaardelijke kansverdeling, covariantie, correlatie en variantie het schatten van populatieparameters: steekproefgemiddelde, steekproefproportie, steekproefvariantie intervalschatters: opstellen van betrouwbaarheidsintervallen 27

30 het toetsen van hypothesen: na een algemene inleiding over toetsen worden de belangrijkste toetsen voor ligging, spreiding en verdeling behandeld, voor verschillende meetschalen en voor één, twee en meer dan twee populaties lineaire regressie De opbouw van de cursus gebeurt aan de hand van wetenschappelijke en technologische toepassingen. Organische chemie II In deze cursus wordt als vervolg op Organische Chemie I de andere belangrijkste organische reacties behandeld die de verschillende klassen van organische verbindingen kunnen ondergaan of waarlangs ze gevormd worden. De IUPAC naamgeving waarvoor de basis al in de 1ste bachelor werd gelegd, wordt verder uitgebreid. De interconversie van functionele groepen zal steeds vanuit mechanistisch standpunt worden benaderd. Eveneens zal de vorming en reactiviteit van radicalen besproken worden. Doorheen de cursus zal aan de hand van voorbeelden en oefeningen het creatief gebruik van deze reacties voor de synthese van concrete doelmoleculen worden geïllustreerd. Tevens wordt er impliciet retrosynthetisch denken (disconnectie) aangeleerd. Wegens het grote belang van organische moleculen in onze maatschappij zullen verscheidene illustraties gegeven worden vanuit de farmaceutische en agrochemische industrie. Inhoud theorie (chronologisch): Carbonylverbindingen: nucleofiele additie en enolaatreacties, Wittig reactie, organometalen Aminen + heterocyclische verbindingen Reacties met aromaten: electrofiele aromatische substitutie en andere Reducties en oxidaties Alkanen (radicalaire substitutie) Bijzondere reacties: omleggingen, dienen, Diels-Alder Meerstapssynthesen: retrosynthese Verschillende klassen van natuurproducten worden besproken. Biomoleculen: structureel en reactiviteit (suikers polysacchariden, vetten, aminozuren peptiden, alkaloiden, terpenen) Theoretische oefeningen: Meerstapsreacties (combinatie deel I en deel II) Practicum: Aantal experimenten die de verschillende reactiemechanismen illustreren (5 practica van 4 uur): Inleidingsles: Scheidings- en zuiveringstechnieken: principes Aldolcondensatie (kristallisatie) Esterificatie (+ destillatie als techniek): fruitige aroma s 28

31 Furfural (cannizarro): zuur-base extractie: toepassing ihkv duurzame chemie Cyclohexeen (eliminatie, azeotrope destillatie) en natuurproduct isolatie: myristinezuur uit nootmuskaat (kristallisatie) Methyloranje (electrofiele substitutie, kristallisatie, TLC) Programmeervaardigheden Praktijkervaring met programmeren (programmeertaal Java) door middel van uitbreidingen aan bestaande software. Toepassen van enkele veelgebruikte software-engineeringtechnieken (use-cases, tijdsbladen, versie-controle). Toegepaste thermodynamica Thermodynamica gaat over energie, energie die essentieel is voor elke vorm van leven en overal in het dagelijkse leven opduikt. Thermodynamica vormt een essentieel onderdeel van elke ingenieursstudie. De basisprincipes van de thermodynamica komen aan bod en van daaruit worden een aantal belangrijke thermodynamische cycli bestudeerd. Steeds worden er voorbeelden uit de dagelijkse praktijk aangehaald om het intuïtief begrijpen van de thermodynamische principes te onderbouwen. Toepassingen uit het huishouden, uit de industrie, energiecentrales, auto- en vliegtuigmotoren... zijn maar enkele van de voorbeelden die een andere betekenis krijgen na het volgen van deze cursus. Toegepaste wiskunde III 11. Integraalrekening in meerdere veranderlijken: dubbel- en driedubbelintegralen, de stellingen van Fubini, coördinaattransformaties 12. Integraalstellingen: lijnintegralen en potentialen, stelling van Green, Jordanoppervlakken en oriëntatie van een oppervlak, flux, rotor, divergentie, stellingen van Stokes en Gauss-Orstrogradski 13. Machtreeksen: reële machtreeksen, differentiaalvergelijkingen oplossen met de methode van Frobenius-Fuchs, vergelijkingen van Bessel en Legendre 14. Vectoriële differentiaalvergelijkingen: lineaire stelsels differentiaalvergelijkingen, veralgemeende eigenwaardeproblemen, stabiliteit 15. Partiële differentiaalvergelijkingen: differentiaaloperatoren, scheiding van veranderlijken, randvoorwaardeproblemen, testfuncties en distributies, fouriertransformaties, Laplace-transformaties, bewegingsvergelijkingen van Lagrange 16. Differentievergelijkingen: lineaire en homogene vergelijkingen, vergelijkingen van eerste orde, differentiecalculus, niet-homogene vergelijkingen, transformeerbare vergelijkingen, de Z-transformatie, inleiding op complexe analyse 29

32 30

33 Opleidingsonderdelen jaar 3 Gemeenschappelijke opleidingsonderdelen voor alle afstudeerrichtingen Chemische analysetechnieken Eerst komen de analytische kernvaardigheden aan bod. Deze omvatten zowel de experimentele basis, als de analytische unit operations (instrumentele calibratie, foutenanalyse). Vervolgens wordt ingegaan op de basis van het chemisch evenwicht en het analytisch gebruik ervan voor o.a. ph-berekeningen, neerslagreacties, scheidingsmethoden en complexvorming. De fundamenten van de spectrofotometrie, en in het bijzonder de moleculaire UV-VIS absorptiespectrofotometrie en fluorimetrie, worden behandeld. Dan wordt ingegaan op de basis van de chromatografische technieken en de twee belangrijke methoden voor verdelingschromatografie nl. HPLC en GC. Vervolgens komen er de meer gevorderde analyseprocedures, methoden en vaardigheden. Deze omvatten volumetrie en in het bijzonder de aanpassing van een recept aan een gegeven probleem, scheidingstechnieken zoals AFC, IC, SEC, CE en TLC, spectrometrie voor elementanalyse en elektrochemische methoden. Fysische en thermische transportverschijnselen In deze cursus worden de grondbeginselen van stromingsmechanica en warmte-overdracht bestudeerd. Tijdens de hoorcolleges worden de verschillende aspecten van deze disciplines toegelicht, welke dan tijdens de oefeningensessies voor praktische problemen worden toegepast. Volgende onderwerpen komen hierbij aan bod : 1. Inleiding in de stromingsmechanica 2. Fluïdumstatica 3. Fluïdumkinematica 4. Bernoulli- en energievergelijking 5. Impulsanalyse van stromingssystemen 6. Interne stroming 7. Externe stroming 8. Warmte-overdrachtsmechanismen 9. Stationaire warmtegeleiding 10. Transiënte warmtegeleiding 11. Gedwongen convectie 12. Natuurlijke convectie 13. Warmtewisselaars 31