De leerlingen maken kennis met het beroep van biotechnoloog en doen onderzoek naar het gebruik van enzymen in de bereiding van voedingsmiddelen.
|
|
- Anja Vedder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 docentenhandleiding Module: De leerlingen maken kennis met het beroep van biotechnoloog en doen onderzoek naar het gebruik van enzymen in de bereiding van voedingsmiddelen. Inhoud 1. opzet module 2. voorbereidingen practicum 3. meetresultaten 4. theorie Bijlagen A. achtergrondinformatie opleiding en beroep B. antwoorden op de opdrachten 1. Opzet module Tijdsduur: 50 minuten en huiswerk ter voorbereiding en afsluiting Benodigdheden w voldoende kopieën van de werkbladen voor opdrachten en practicum (werkbladen voor het practicum en de opdrachten zijn los te downloaden van w practicummaterialen en -stoffen (zie verder) Aantal leerlingen: practicum in viertallen (afhankelijk van het aantal leerlingen, en het aantal beschikbare waterbaden voor de bekerglazen) Niveau: havo 3 Na deze module kunnen leerlingen: w de werking en eigenschappen van enzymen beschrijven w verschillende richtingen binnen het vakgebied biotechnologie benoemen w filtreren Mogelijke lesindeling tijd (min.) onderwerpen begeleider leerlingen vooraf opdracht 1: enzymen maken uitdelen introtekst en - lezen interview het leven makkelijker bijbehorende opdrachten - maken opdrachten 0-5 introductie uitdelen en uitleggen luisteren practicumopdracht 5-45 practicum: enzymen in - uitdelen practicumvoorschrift uitvoeren practicum appelsap - begeleiden practicum afronding nabespreken practicum luisteren huiswerk opdracht 2: werken als maken opdracht als biotechnoloog
2 2. Voorbereidingen practicum De leerlingen werken in groepjes van vier en splitsen zich binnen die groep op in twee tweetallen. Eén groep bereidt appelsap met pectinase, de andere groep bereidt appelsap met water (blanco). In de wachttijd kunnen de leerlingen eventueel aan de slag met opdracht 2. Benodigdheden stoffen appels (een halve appel per groepje van vier leerlingen), neem een niet al te harde appel, dit vereenvoudigt het prakken van de appel pectinase water verkrijgbaar bij supermarkt Van der Kooy (online bestellen, 2,- voor 100 ml. Levertijd ongeveer twee werkdagen) school materialen per groepje 2 pipetten school 2 bekerglazen (250 ml) school 2 maatcilinders (10 ml), roerstaven school en trechters waterbad school filtreerpapier (2) school 2 lepels, 2 schilmesjes, snijplank school verkrijgbaar bij 2 stopwatches school 1 watervaste stift school Veiligheid Dit appelsap is NIET drinkbaar. De hoeveelheid enzym is veel groter dan in appelsap dat in de handel is. Voorzichtigheid met messen is geboden. Als er enzym wordt gemorst, moet dit onmiddellijk opgeveegd worden. Was of spoel het oppervlak met ruim water. Dit omdat het enzym pectinase een afbrekende werking heeft op celwanden. Dat maakt de stof irriterend voor de huid, maar ook slecht voor de houten practicumtafel. Let op: mensen met een appelallergie moeten voorzichtig zijn bij het snijden en prakken van de appel. Voorbereiding door TOA/docent Twee reageerbuizen klaar zetten per viertal: w 10 ml water w geschilde appels in kwarten w 10 ml pectinaseoplossing: 1 ml pectinase met 9 ml water Zet ook een reservesetje reageerbuizen klaar.
3 3. Meetresultaten Pectinase toevoegen aan een halve appel levert na 15 minuten ongeveer 7 ml appelsap op. Zonder pectinase levert de proef beduidend minder sap (ongeveer 3 ml) op. 4. Theorie Pectine is een polymeer in vruchten. De lange strengen van pectine zorgen ervoor dat er veel water kan worden vastgehouden. Pectinase breekt pectine af. Bij deze afbraak raakt de appel zijn vermogen om water vast te houden kwijt, en verliest dus meer sap. Meer informatie over de werking van pectinase op: enzymes.co.uk/answer24_pectinase.htm
4 bijlage A Achtergrondinformatie opleiding en beroep Hieronder vind je meer informatie over de opleiding biotechnologie. Je kunt deze informatie gebruiken bij de inleiding van de module. Hbo-opleiding Biotechnologie Micro-organismen worden gebruikt om grote hoeveelheden commercieel interessante stoffen te produceren. Ze worden ook gekweekt voor onderzoek naar erfelijke ziektes. Een biotechnoloog weet veel over de processen in (micro)biologische systemen en hoe je die kunt beïnvloeden en toepassen. De opleiding In het eerste jaar van de opleiding maakt de student onder meer in het laboratorium kennis met het vakgebied van de biotechnologie. Op het rooster staan vakken als biologie en biochemie, scheikunde, natuurkunde, procestechnologie en informatica, maar ook communicatie, management, Engels en ethiek. Je werkt vaak met andere studenten samen aan projecten. In de hoofdfase van de opleiding verdiepen studenten zich verder in de lesstof. Ze lopen enkele stages en kiezen in het derde jaar voor een verdiepende of een verbredende minor. De opleiding wordt afgerond met een afstudeeronderzoek, bijvoorbeeld bij een laboratorium van een universitair medisch centrum of een farmaceutisch bedrijf. Na de studie mag je de titel Bachelor of Applied Science (bas) voeren. De opleiding Biotechnologie wordt op meerdere plekken in Nederland op hbo-niveau aangeboden. Kijk op voor een actueel overzicht. Beroepsbeeld In de biotechnologie gaat het om biologische systemen en micro-organismen, eiwitstructuren, DNA en bacteriën. Onderzoek en ontwikkeling vormen de kern van het werk van de biotechnoloog. Onderzoek naar de verbetering van producten levensmiddelen, diervoeders, medicijnen, bestrijdingsmiddelen, ontwikkeling van nieuwe producten, verbetering van milieuzaken, ziekteresistentie, nieuwe behandelingsmethoden, nieuwe medicijnen. Alles afhankelijk van de specialisatie die je kiest. Als biotechnoloog kun je werken in de levensmiddelen- en farmaceutische industrie en bij bedrijven, academische centra en laboratoria. Je kunt je bezighouden met milieutechnologie, dierlijke productie, plantenveredeling, milieutechnologie of bodemonderzoek. Belangrijke eigenschappen/competenties Allereerst moeten chemie/scheikunde en biologie je in hoge mate interesseren. Een biotechnoloog moet in staat zijn zelfstandig een eperiment op te zetten, en dat nauwkeurig en resultaatgericht uit kunnen voeren. Analytisch vermogen is noodzakelijk, evenals een goede rekenvaardigheid. Een goede beheersing van het Engels is aan te bevelen, omdat de meeste wetenschappelijke artikelen over onderzoek geschreven worden in het Engels. Je moet accuraat kunnen werken, doorzettingsvermogen hebben, goed zijn in precies en delicaat handwerk en goed kunnen samenwerken. Op bepaalde terreinen is ethiek een belangrijk punt in dit vakgebied.
5 bijlage B Antwoorden op de opdrachten Opdracht 1: Enzymen in wasmiddelen Vraag A. De verbinding die omgezet moet worden, heeft een zodanige structuur dat hij precies past op het enzym. Vraag B. Bij deze temperaturen werken de enzymen niet of nauwelijks. Vraag C. Zie onderstaande tabel. enzym 1 enzym 2 enzym 3 actief bij lage ph (ph<6) actief bij ph 6 tot 9 actief bij ph >9 meest actief bij lage temperatuur meest actief bij 40 C zet vuil snel om als er weinig vuil is, maar langzaam als er veel vuil is zet vuil snel om, of er nu veel of weinig vuil is hoe meer vuil er is, hoe meer er wordt omgezet Vraag D. Enzym 2 is het meest geschikt voor de omschreven omstandigheden. Het is het meest actief voor de neutrale ph en de temperaturen tussen C. Ook is de reactiesnelheid voor de omzetting van vuil het gunstigst. Antwoorden practicum Vraag A. Pectinase breekt de celwand van appels af, waardoor het sap beter vrij kan komen. Vraag B. Het enzym werkt het beste bij een temperatuur tussen 37 en 42 C. Vraag C. Door de appel in kleine stukjes te snijden, vergroot je het oppervlak. Hierdoor is er een groter gebied waarop de enzymen in kunnen werken.
6 Opdracht 2. Argumententabel (meerdere antwoorden mogelijk) bedrijf (product) specialisatie argumenten voor argumenten tegen de toepassing de toepassing genetisch gemodificeerde milieu- of planten- - resistente zaden zijn - risico s gemodificeerde zaden van Monsanto biotechnologie ongevoelig voor insecten- zaden niet bekend plagen, dus grotere oogst - onnatuurlijk - gehele zadenproductie in handen van één bedrijf DNA-thuistest medische biotechnologie - thuis testen is handig, - hoe juridisch van Consanguinitas goedkoop, snel waterdicht is een - biedt zekerheid over iets thuistest? belangrijks als vaderschap - toekomstperspectief: voor alles een DNA-testje in huis? Wat zijn de ethische aspecten die daarmee gepaard gaan? Yakult met toegevoegde levensmiddelen- - helpt je darmen met - vanuit natuurlijk bacteriën technologie spijsvertering oogpunt zorgen je darmen zelf wel voor het evenwicht
FRUITTAART EN APPELSAP
FRUITTAART EN APPELSAP LEERLINGENHANDLEIDING GROEP 2 OVER DRIE LINIES VAN AFWEER EN VACCINATIE FRUITTAART OF FRUITSOEP? VEILIGHEIDSMAATREGELEN Het fruit in deze proef mag niet gegeten worden! MATERIAAL
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Nadere informatieMens & Medisch. Future4U. Reflectieformulier. Future4U. Experimentlessen voor havo en vwo. Mens & Medisch. In deze les. Inhoud.
Experimentlessen voor havo en vwo Reflectieformulier In deze les De les sluit aan bij de sub domeinen Chemisch rekenen (sk), Eigenschappen en modellen (sk) en Onderzoek en ontwerp (sk). Aan de hand van
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING. Wegen, mengsels en scheidingsmethode. Een introductie op het lab.
DOCENTENHANDLEIDING Wegen, mengsels en scheidingsmethode Een introductie op het lab. 1. Beoogde voorkennis Deze uitgangspunten zijn op de volgende manier ondervangen: - Practica tijdens de eerste 2 lessen
Nadere informatieWAT IS GENETISCHE MODIFICATIE?
SPREEKBEURT OF WERKSTUK WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE? Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over genetische modificatie. De informatie is ingedeeld in stappen. Dit zijn de verschillende
Nadere informatieFaculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden &
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden & Faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Technische Universiteit Delft Uitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs-
Nadere informatieOriëntatiejaar Life Sciences
Oriëntatiejaar Life Sciences Oriëntatiejaar Life Sciences Joan Wellink (studieadviseur) Voor wie is het oriëntatiejaar? Wat is het oriëntatiejaar? Wat heb je nodig? Hoe en wat studeer je? Wat kun je er
Nadere informatieVoeding & Vitaliteit
Experimentlessen voor havo en vwo Reflectieformulier In deze les De les sluit aan bij de subdomeinen Deeltjesmodellen (sk), Chemie van het leven (sk) en Eiwitsynthese (bi). Als voedingsmiddelentechnoloog
Nadere informatieLeerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken
Leerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken Introductie Wat eet je? Wat drink je? Welke producten gebruik je tijdens je verzorging? Welke producten worden er bij jou thuis gebruikt om schoon te maken?
Nadere informatieInstituut Applied Sciences
Instituut Applied Sciences VO-diner Dinsdag 30 oktober 2012 Presentatie Instituut Applied Sciences: Ruben Piek (commissie Instroom & Aansluiting) Campus Nijmegen (Kapittelweg) Welkom bij Techniek De wereld
Nadere informatieRACEN met... WC-papier
RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen
Nadere informatieAntwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA
Antwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA Antwoorden door een scholier 2234 woorden 9 maart 2012 5,8 14 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 5.1 1. Kernvragen Vraag 1- Twee strengen moleculen
Nadere informatieOpstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?
Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden
Nadere informatieOnderzoeksformulier KRENTEN
1.2 Onderzoeksvraag Waardoor bewegen krenten op en neer in een mengsel van water, azijn en soda? 2.1 Materiaallijst Voor dit onderzoek heb je nodig: o twee bekerglazen o 300 ml water o 100 ml azijn o een
Nadere informatieBiotechnologie vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73574 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieo Tweede o Vierde o Zesde o Zevende Welke richting volg je?
Groepsnummer: Klasnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieVeel gestelde vragen over de U-Talent Academy
Veel gestelde vragen over de U-Talent Academy Deze lijst met veel gestelde vragen gaat in op de meest gestelde vragen over de U-Talent Academy. Deze lijst is bedoeld voor vwo-leerlingen die interesse hebben
Nadere informatieCellulomonas knipt! Aantonen van cellulose afbraak door Cellulomonas sp.
Aantonen van cellulose afbraak door Cellulomonas sp. Inleiding In de hout en papierindustrie ontstaat veel afval in de vorm van cellulose. Als men dit zou kunnen verwerken tot veevoer, wordt waardeloos
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatieInleiding. Keuzes in:
Keuzes in: 5 Inleiding Tijdens de ouderavond heb ik u uitgelegd hoe de keuzebegeleiding in klas 3 plaats vindt. In dit artikel zet ik de belangrijkste punten nog even op een rij. Mocht u na het lezen ervan
Nadere informatieWerkblad. LES 7: Hygiëne. www.gavoorgezond.nl GROEP 5-6. Namen groepje: ... ... ... ... ...
LES 7: Hygiëne Namen groepje: Eerst voorbereiden: Zorg ervoor dat je met je groepje 1 petrischaaltje klaar hebt staan. Het schaaltje is verdeeld in 3 verschillende vakken. In ieder vakje gaan jullie een
Nadere informatieJuridische medewerker
28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...
Nadere informatiePENTA college CSG Scala Rietvelden vakgroep biologie Glaswerk practicum. Naam: Klas: Samengewerkt met:
Glaswerk practicum Naam: Klas: Samengewerkt met: 1 Inhoudsopgave Stofonderdelen Blz. Inleiding glaswerk: 2 - Doelen glaswerkpracticum & eindpracticum - Planning Veiligheidregels: 3 - Opdracht 1 Glaswerkpracticum:
Nadere informatieBepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater
Bepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater april 2005 One Cue Systems Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming
Nadere informatiePTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort
De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor het huidige examenprogramma. Toegestaan is het gebruik van de nieuwe BINAS (6 e editie) of ScienceData. Niet toegestaan is het gebruik van een Grafische
Nadere informatiePlant, mens en innovatie. BSc Plantenwetenschappen 17 maart 2018
Plant, mens en innovatie BSc Plantenwetenschappen 17 maart 2018 Plant your future! Waarom Plantenwetenschappen studeren? Plant en Mens Toenemende vraag plantaardige productie Plant en Innovatie MEER MINDER
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde havo
Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis
Nadere informatieINFORMATIEMIDDAG OVERSTAP 5 HAVO 5 VWO. Woensdag 8 maart 2017
INFORMATIEMIDDAG OVERSTAP 5 HAVO 5 VWO Woensdag 8 maart 2017 Even voorstellen Mw. Zandbergen teamleider 3/4/5/6 vwo Mw. Derksen decaan vwo Dhr. Wellen teamleider internationaal Indeling middag Informatie
Nadere informatieVerterende bodembacteriën? Aanwezigheid van amylase producerende bacteriën in de bodem
Inleiding In de bodem leven bacteriën die het enzym amylase produceren. Amylase breekt zetmeelmoleculen (lange ketens van aan elkaar gekoppelde glucosemoleculen) af tot losse glucosemoleculen. In dit experiment
Nadere informatieBETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde.
BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde. Biologie In tegenstelling tot wat je gewend was uit de onderbouw is biologie in klas 4, 5 en 6 een stuk theoretischer.
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar - 2015 2016 BH5. Bertrand Russell College
Schooljaar - 2015 2016 BH5 Bertrand Russell College Studie:BH5 Vak: Nederlands P401 cijfer Moment: per 2/3 Weegfactor: 1 Tijdsduur:25 min Leerstof: Presentatie met discussie in de les in groepjes van 2
Nadere informatieBioinformatica. Bachelor of Science - Voltijd
2018 2019 Bioinformatica Bachelor of Science - Voltijd In het kort Puzzelen achter de computer met gegevens over plant, mens en dier. Dat is de kern van de Bio-informatica. Als Bio-informaticus help je
Nadere informatieLOKAAL LESMATERIAAL Docentenhandleiding over het materiaal kunststof en het beroep procesoperator in de kunststofindustrie.
LOKAAL LESMATERIAAL Docentenhandleiding over het materiaal kunststof en het beroep procesoperator in de kunststofindustrie. (aan de hand van de PSO ideeënbo) Lokaal Lesmateriaal door Marco Welink De wereld
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieIng. ON TOUR DNA ISOLATIE. Industrieel Ingenieur Chemie, Biochemie, Milieukunde
Ing. ON TOUR DNA ISOLATIE Industrieel Ingenieur Chemie, Biochemie, Milieukunde UGent Campus Kortrijk Graaf Karel de Goedelaan 5-8500 Kortrijk Info.Kortrijk@UGent.be Voorwoord Deze workshop wordt georganiseerd
Nadere informatieVirussen: een goed alternatief voor antibiotica?
Virussen: een goed alternatief voor antibiotica? Steeds meer bacteriën zijn ongevoelig voor bestaande antibiotica. De ontwikkeling van nieuwe medicijnen gaat moeizaam. Daarom zoeken wetenschappers naar
Nadere informatieIntroduceren thema Het menselijk lichaam. allemaal in? 1. Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan
Natuur & Techniek Erfelijkheid en dna Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: DNA In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal op het gebied van DNA en erfelijkheid: 1. Bouw
Nadere informatieBio-informatica. Bachelor of Science - Voltijd
2019 2020 Bio-informatica Bachelor of Science - Voltijd In het kort Puzzelen achter de computer met gegevens over plant, mens en dier. Dat is de kern van de bio-informatica. Als bio-informaticus help je
Nadere informatieUitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs- en Examenregeling van de Bacheloropleiding Molecular Science & Technology 2010-2011
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden & Faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Technische Universiteit Delft Uitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs-
Nadere informatieFuture4U. Science & Exploration
Duur practicum: 30 minuten Maximaal aantal leerlingen per groepje: 4 Benodigdheden Per werkplek Waar verkrijgbaar Prijsindicatie ( ) 7 transparante plastic bierbekers www.plasticglazen.net 2,40 per 50
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende
Nadere informatieUitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs- en Examenregeling van de Bacheloropleiding Molecular Science & Technology
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden & Faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Technische Universiteit Delft Uitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs-
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo
Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Structuren
Nadere informatieInventarisatie regulier en cursorisch onderwijs m.b.t.veredeling en teeltmateriaal Regulier en cursorisch onderwijs Grote vraag naar personeel op het vakgebied van veredeling en plantaardig teeltmateriaal.
Nadere informatieBètadag 2015. Bèta In Leiden
+ Bètadag 2015 + Bèta In Leiden In samenwerking met de landelijke stichting bètadag organiseert Universiteit Leiden dit jaar de bètadag. Een Hele dag vol activiteiten zodat scholieren kunnen ervaren hoe
Nadere informatieDocentenhandleiding PO Schoolkamp
Docentenhandleiding PO Schoolkamp Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat maakt deze opdracht 21 e eeuws?... 1 2.1 Lesdoelstellingen... 2 2.2 Leerdoelen... 2 3 Opzet van de opdracht... 2 3.1 Indeling van
Nadere informatieVeel gestelde vragen over de U-Talent Academie
Veel gestelde vragen over de U-Talent Academie Veel leerlingen die overwegen om deel te nemen aan de U-Talent Academie hebben vragen over het programma, de selectie, de zwaarte van het programma. In dit
Nadere informatieAanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017
Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen
Nadere informatieBSc Levensmiddelentechnologie
BSc Levensmiddelentechnologie Opleidingspresentatie Ralf Hartemink Inhoud van deze presentatie Wat is levensmiddelentechnologie? Wat houdt de opleiding in? Wat kun je ermee? Presentatie van de studievereniging
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatiemoleculairkoken.net Vruchtenyoghurt en pudding maken! experiment voor het basisonderwijs
Wat is Moleculairkoken.net? Moleculairkoken.net biedt gebruiksvriendelijke producten om moleculair te koken. Daarnaast zijn er volledige gebruiksaanwijzingen voor de technieken van de moleculaire keuken
Nadere informatieMens & Medisch. Future4U. Reflectieformulier. Future4U. Experimentlessen voor havo en vwo. Mens & Medisch. In deze les. Inhoud. www.exactwatjezoekt.
Future4U Experimentlessen voor havo en vwo Reflectieformulier In deze les De les sluit aan bij de sub domeinen Chemisch rekenen (sk), Eigenschappen en modellen (sk) en Onderzoek en ontwerp (sk). Aan de
Nadere informatieLEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management
LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management Beschrijving van de leeractiviteit Voor de volgende opdracht zullen de studenten plannen* hoe ze gedurende een week ijs gaan
Nadere informatieInformatieavond over de profielkeuze in de 3 e klas
Informatieavond over de profielkeuze in de 3 e klas 24 november 2015 26-06-14 1 Na vanavond begrijpt en weet U: Wat profielen zijn. Welke profielen er op het Cosmicus College zijn. Hoe een profiel gekozen
Nadere informatieSummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten. Opdracht voor in de klas: Poep is Goud
SummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten SummerLabb is een rondreizende stad van de toekomst waar thema s als duurzaamheid en innovatie worden
Nadere informatieVan mavo-4 naar havo-4. 2014-2015 R. Schouten sectordirecteur havo
Van mavo-4 naar havo-4 2014-2015 R. Schouten sectordirecteur havo Wat we vandaag bespreken: - Waarom naar havo-4? - Toelatingseisen en aanmelding - Profielen en vakken - Aansluiting sectoren - Vragen?
Nadere informatieBSc Levensmiddelentechnologie
BSc Levensmiddelentechnologie Opleidingspresentatie Ralf Hartemink Inhoud van deze presentatie Wat is levensmiddelentechnologie? Wat houdt de opleiding in? Wat kun je ermee? Meer weten? Presentatie van
Nadere informatieLESPLANNEN GS-HOLOCAUST
LESPLANNEN GS-HOLOCAUST 1. ophalen kennis Jodenvervolging / Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog / pers in oorlogstijd 2. ophalen kennis argumenteren Les in reeks (nr): 1 Vooraf: uitdelen leerlingen
Nadere informatieSpeluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit.
1 IN HET KORT Doel van de les: De kinderen worden zich bewust van de verbanden tussen soorten. Dit gebeurt doordat ze beseffen dat de roofvogel niet alleen een boom en een merel of lijster nodig heeft,
Nadere informatieLifestyle & Design. Future4U. Reflectieformulier. Future4U. Experimentlessen voor havo en vwo. Lifestyle & Design. In deze les.
Future4U Experimentlessen voor havo en vwo Reflectieformulier In deze les De les sluit aan bij de subdomeinen Ontwerpen (sk) en Onderzoek en ontwerp (sk). Aan welke functie-eisen moet droogshampoo voldoen?
Nadere informatiePTA scheikunde Belgisch park cohort 14 15-16
Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan
Nadere informatieOnderzoeksthema: DNA extractie uit levende cellen (kiwi) (6 jaar) C. Schramme
Onderzoeksthema: DNA extractie uit levende cellen (kiwi) (6 jaar) C. Schramme Bij dit onderzoekje wordt het accent in hoofdzaak gelegd op het leren ontwikkelen van een onderzoeksmethode, een werkwijze,
Nadere informatieTSO. Chemie (istem) Derde graad
TSO Chemie (istem) Derde graad Chemie (istem) LESSENTABEL Vak Type 5e jaar 6e jaar Katholieke godsdienst AV 2 2 Aardrijkskunde AV 1 1 Analytische chemie en labo TV 6 6 Biochemie en labo TV - 2 Chemische
Nadere informatieSpecialisatie Microbiologie (Mi) in het nieuwe curriculum. Master Moleculaire Diagnostiek
hogeschool Leiden Specialisatie Microbiologie (Mi) in het nieuwe curriculum Master Moleculaire Diagnostiek Hogeschool Leiden Nieuw curriculum Bachelor of Applied Science Major - Biologie en medisch laboratoriuminderzoek
Nadere informatieLes 1: Vaktijdschriften: een eerste oriëntatie
Les 1: Vaktijdschriften: een eerste oriëntatie Aanvulling Competent in leesbevordering Docentengids voor opleidingen Pedagogisch Werk en Onderwijsassistent Auteur: Annemiek Hermans Bouwstenen voor leesbevordering
Nadere informatieNaam opleiding: Life Science & Technology. Toelating
Naam opleiding: Life Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? De studie is pittig; zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie direct vol voor gaat. Gas terugnemen kan altijd
Nadere informatieCHEMIE OVERAL. Nieuw in 6e editie 2011 Chemie Overal 3h en 3v
Nieuw in 6e editie 2011 Chemie Overal 3h en 3v Opbouw leerboek Elk hoofdstuk begint met een hoofdstukschema. Daarin vindt u een overzicht van de paragrafen, experimenten en de leerling-ict van dat hoofdstuk.
Nadere informatieBiologie en Medisch Laboratoriumonderzoek. Bachelor of Science - Voltijd
2018 2019 Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Bachelor of Science - Voltijd In het kort Onderzoek doen om ziekteverwekkers goed en snel op te sporen, zoeken naar oorzaken en oplossingen voor ernstige
Nadere informatieBiologie en Medisch Laboratoriumonderzoek. Bachelor of Science - Voltijd
2018 2019 Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Bachelor of Science - Voltijd In het kort Onderzoek doen om ziekteverwekkers goed en snel op te sporen, zoeken naar oorzaken en oplossingen voor ernstige
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,
Nadere informatieLeerstofaspecten Breuken(taal), eerlijk verdelen, vergelijken, meetkunde
Titel Eerlijk verdelen 1: plakjes koek Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Breuken(taal), eerlijk verdelen, vergelijken, meetkunde Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieTijd Activiteit Leerling Activiteit Docent Hulpmiddelen Opening Het IOP met persoonlijke leerdoelen (opnieuw) bespreken.
Werken met de Cirkel van Ontwikkeling Les 1: Introductie Cirkel van Ontwikkeling. Beginsituatie De leerlingen weten wat persoonlijke leerdoelen zijn en wat een IOP is. Leerdoelen Na de les kent de leerling
Nadere informatieHydrofobe staart. Leerlingopdracht
Vak: Scheikunde Niveau: havo/vwo Denkwijze: Structuur en functie/eigenschap Onderwerp: Zeep Aansluitend op: reinigingsmiddelen paragraaf 2.6 uit Chemie overal 3havo Leerlingopdracht Mensen gebruiken al
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Ordening Leerlingenhandleiding Onderwerp: Ordening Waarom dit practicum: Bij dit practicum ga je werken met de determineertabel. Met de determineertabel kun je gemakkelijk bepalen in welk rijk, orde en
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende
Nadere informatieUNIVERSITY OF INFINITE AMBITIONS. MASTER OF SCIENCE SCIENCE EDUCATION AND COMMUNICATION
UNIVERSITY OF INFINITE AMBITIONS. MASTER OF SCIENCE SCIENCE EDUCATION AND COMMUNICATION LERARENOPLEIDING NATUURKUNDE, WISKUNDE, SCHEIKUNDE, INFORMATICA EN ONTWERPEN Heb jij een technische bachelor gevolgd
Nadere informatieBio-informatica. Bachelor of Science - Voltijd
2019 2020 Bio-informatica Bachelor of Science - Voltijd In het kort Puzzelen achter de computer met gegevens over plant, mens en dier. Dat is de kern van de bio-informatica. Als bio-informaticus help je
Nadere informatieFACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 DE MASTEROPLEIDING BIOMEDICAL
Nadere informatieInspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Biotechniek Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek Life sciences
Nadere informatieBio-informatica. Bachelor of Science - Voltijd
2019 2020 Bio-informatica Bachelor of Science - Voltijd In het kort Puzzelen achter de computer met gegevens over plant, mens en dier. Dat is de kern van de bio-informatica. Als bio-informaticus help je
Nadere informatiePTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort 15 16-17
Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan
Nadere informatieProfielkeuze-test (PKT)
Profielkeuze-test (PKT) Anoniem 2014 TalentFocus Inleiding Het kiezen van een profiel is voor veel leerlingen lastig. Want als je nog niet precies weet wat je later wilt studeren is het moeilijk om op
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting
Programma van Toetsing en Afsluiting 2016-2017 5 HAVO HAVO cohort 2015-2016 Berlage Lyceum, P. L. Takstraat 33, 1073 KJ Amsterdam. Tel. 020-572 1200 berlage.espritscholen.nl info@berlage.espritscholen.nl
Nadere informatieJouw praktische weg naar het hbo. Onderdeel van AOC Oost
Jouw praktische weg naar het hbo Onderdeel van AOC Oost 2014 2015 2Informatie Het Groene Lyceum 2014-2015 Lekker praktisch bezig zijn maar wel op een hoog niveau. Is dat ook voor jou de leukste route naar
Nadere informatiePlanten en de mens vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62376 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieOver. stappen. naarprisma
Over stappen naarprisma Welkom opprisma In een totaal nieuwe school met afwisselende, actuele leerstof die aansluit bij de interesses van de leerlingen. Wij dagen leerlingen uit om te laten zien wat ze
Nadere informatieenzymatisch reinigen detecteren en verwijderen van biofilms
enzymatisch reinigen detecteren en verwijderen van biofilms Voedselveiligheid uw hygiënenormen naar een nog hoger plan Het waarborgen van de kwaliteit van uw eindproduct en de voedselveiligheid; u bent
Nadere informatieGastlessen Duurzaam Energie Gebruik
Gastlessen Duurzaam Energie Gebruik 17 en 19 november 2009 Strabrecht College, Geldrop HAVO/VWO-2 Het doel Het doel van deze gastlessen is om de leerlingen bewust te maken van energieverbruik. De gastles
Nadere informatieScience. De nieuwe bètabrede bacheloropleiding van de Radboud Universiteit Nijmegen
Science De nieuwe bètabrede bacheloropleiding van de Radboud Universiteit Nijmegen Waarom een brede natuurwetenschappelijke opleiding? Je krijgt een brede natuurwetenschappelijke basis met vakken uit de
Nadere informatiePTA biologie BBL Statenkwartier, Waldeck en Kijkduin cohort
Eindtermen biologie PTA biologie BBL Statenkwartier, Waldeck en Kijkduin cohort 2017-2018-2019 BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting
Vak: Aardrijkskunde Afdeling: Havo 5 26 omein E: Leefomgeving Wonen in Nederland S 100 Stof W27 afgesloten 10 27 28 omein : Gebieden Indonesië actueel S 100 Stof W afgesloten 20 29 1 Vak: Biologie Afdeling:
Nadere informatieProef Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen; pipet en buret; titreren
Proef Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen; pipet en buret; titreren Proef door een scholier 1617 woorden 10 maart 2003 5,1 74 keer beoordeeld Vak Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen
Nadere informatieVan mavo-4 naar havo R. Schouten sectordirecteur havo
Van mavo-4 naar havo-4 2018-2019 R. Schouten sectordirecteur havo Programma Wat we vandaag bespreken: - Waarom naar havo-4? - Toelatingseisen en aanmelding - Profielen en vakken - Aansluiting sectoren
Nadere informatieWelkom. Informatieavond van havo naar mavo XL
Welkom Informatieavond van havo naar mavo XL Loopbaan Oriëntatie Begeleiding Leerjaar 2 Qompas PSO: Praktische Sector Oriëntatie Snuffelstage LOB Leerjaar 3 Loopbaan Oriëntatie Begeleiding Onderwijsbeurs
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatieVerslag Biologie glucose aantonen in brood
Verslag Biologie glucose aantonen in brood Verslag door Joy'l 647 woorden 11 juni 2016 6,1 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Glucose aantonen in brood Gemaakt door: Joy L Derix
Nadere informatieCollegetour Noordkop. Op bezoek bij vier bedrijven: Enza Zaden, Nederlandse Aardolie Maatschappij, HGG en Hessing
Collegetour Noordkop Op bezoek bij vier bedrijven: Enza Zaden, Nederlandse Aardolie Maatschappij, HGG en Hessing 13 maart 2019 www.itsacademy.nl/noordkop De vier colleges 1. KRIJG DE SMAAK TE PAKKEN 2.
Nadere informatie