Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland. Jaarrapport 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland. Jaarrapport 2013"

Transcriptie

1 Jaarrapport 2013

2 Postbus LM Tilburg Internet:

3 INHOUDSOPGAVE Pagina A Voorwoord 4 B Kerncijfers 6 C Karakteristieken van het pensioenfonds 10 D Verslag van het verantwoordingsorgaan 15 E Bestuursverslag 21 Ontwikkelingen 22 Verslag van de vermogensbeheerder 30 Financiële paragraaf 38 Risicoparagraaf 40 Toekomstparagraaf 42 F JAARREKENING 1 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 47 5 Toelichting op de balans per 31 december Toelichting op de staat van baten en lasten over G OVERIGE GEGEVENS 1 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum 71 2 Resultaatverdeling 71 3 Actuariële verklaring 72 4 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 73 BIJLAGEN 1 Verloopstaat deelnemers 76 3

4 A VOORWOORD 4

5 Beste lezer, 2013 was voor het Pensioenfonds het jaar waarin we weer verder financieel gezond zijn geworden, maar ook een jaar met veel administratieve veranderingen. Terugblik Een snelle blik op de kerncijfers leert dat de dekkingsgraad, door de opgelopen rente en positieve ontwikkeling van de aandelenkoersen, verder is gestegen tot boven de de vereiste dekkingsgraad. Er is dus geen sprake meer van een reserve tekort. Het totaal aantal deelnemers en pensioengerechtigden is wederom licht gestegen. De uitvoeringskosten zijn hierdoor licht gestegen. Deze stijging wordt ook mede veroorzaakt door de vele veranderingen waarmee het fonds te maken heeft en nog gaat krijgen: wijzigingen in pensioenwetgeving, fiscale wijzigingen door de overheid om de overheidshuishouding op orde te krijgen, pensionfund governance waarbij de wijziging van de bestuursmodellen van een ondernemingspensioenfonds zijn aangepast en de op komst zijnde verandering in de pensioenovereenkomst. Dit alles heeft geleid tot extra tijdsbesteding van het bestuur en zijn adviseurs. Nieuwe pensioenregeling Omdat de nieuwe pensioenregeling van de werkgever een beschikbare premieregeling is, hebben de sociale partners (werkgever en Ondernemingsraad) besloten om de nieuwe pensioenregeling niet bij SPJNL onder te brengen. De werkgever heeft daarom de uitvoeringsovereenkomst met SPJNL met ingang van 1 mei 2014 opgezegd. Dit betekent dat met ingang van 1 mei 2014 binnen SPJNL geen pensioenopbouw meer plaatsvindt en de risico's op overlijden en arbeidsongeschiktheid niet meer zijn verzekerd. Als gevolg daarvan is SPJNL op 1 mei 2014 een gesloten fonds geworden. Het bestuur heeft vervolgens twee belangrijke taken: het veilig stellen van de opgebouwde aanspraken en zorgdragen voor een goede aansluiting van de verzekerde onderdelen op de nieuwe pensioenregeling. Het bestuur heeft ten behoeve van een goede aansluiting intensief overleg gehad met de sociale partners en de nieuwe uitvoerder. Dit overleg is constructief en goed verlopen. Tot slot Al met al kunnen we als bestuur tevreden terugkijken op In 2014 gaat het bestuur zich beraden over de toekomst van SPJNL en wordt de mogelijkheid onderzocht om de opgebouwde aanspraken over te brengen naar een verzekeraar en SPJNL op te heffen. Op basis van de dekkingsgraad per 31 december 2013 en de afspraken die zijn gemaakt met de sociale partners zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet. Erwin Geene, Voorzitter 5

6 B KERNCIJFERS 6

7 KERNCIJFERS Deelnemers, gewezen en pensioengerechtigden Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Deelnemers , , , , ,9 Gewezen deelnemers , , , , ,0 Pensioengerechtigden , , ,7 93 7,4 75 6, , , , , ,0 Premiebijdragen, saldo waardeoverdrachten, pensioenuitkeringen en pensioenuitvoerings- en administratiekosten (x 1.000) Premiebijdragen basisregeling Premiebijdragen voor risico deelnemers Saldo waardeoverdrachten risico pensioenfonds Saldo waardeoverdrachten risico deelnemers Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

8 Technische voorzieningen, stichtingskapitaal en reserves, belegd vermogen (x 1.000); dekkingsgraad en (minimaal) vereist vermogen (in %) Technische voorzieningen - voor risico pensioenfonds voor risico deelnemers Stichtingskapitaal en reserves Beleggingen - voor risico pensioenfonds voor risico deelnemers Liquide middelen Saldo overige activa en passiva Totaal belegd vermogen Aanwezige dekkingsgraad 118,7 114,1 108,9 113,1 121,4 Vereist vermogen 113,5 113,2 113,4 115,3 121,2 Minimaal vereist vermogen 104,9 105,0 105,1 105,4 105,9 Verdeling beleggingsportefeuille voor risico pensioenfonds (x 1.000) % % % % % Vastgoed beleggingen , , , , ,5 Aandelen , , , , ,3 Vastrentende waarden , , , , ,0 Derivaten , , , , ,0 Overige beleggingen , , , , ,2 Balanswaarde beleggingen , , , , ,0 Derivaten met een negatieve waarde Beleggingsopbrengsten en kosten vermogensbeheer risico pensioenfonds (x 1.000) Directe beleggingsopbrengsten Indirecte opbrengsten Kosten vermogensbeheer

9 Beleggingsopbrengsten risico deelnemers (x 1.000) Directe opbrengsten Indirecte opbrengsten Beleggingsrendement risico pensioenfonds % % % % % Totaal rendement 0,1 14,4 13,5 9,1 15,5 Benchmark -0,2 14,4 13,4 9,3 15,3 Pensioengegevens (x 1) Maximum pensioensalaris Franchise Toeslagverlening 1 januari boekjaar - actieve deelnemers 2013 % % % % 1, % - - inactieve deelnemers ,04-9

10 C KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS 10

11 KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Juridische structuur en inschrijving, statutair gevestigd te Leiden is opgericht op 5 december De laatste statutenwijziging was op 30 november De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het fonds is een ondernemingspensioenfonds. Statutaire doelstelling Het doel van het pensioenfonds is middelen bijeen te brengen voor het verlenen of doen verlenen van pensioenen of overige uitkeringen aan deelnemers of gewezen deelnemers en aan hun nagelaten betrekkingen. Hiertoe heeft zij een organisatie opgezet waarbinnen de uitvoering van de pensioenregeling en het beheer van het vermogen op een adequate en gecontroleerde manier kan plaatsvinden. Voor de aangesloten werkgever Jacobs Nederland BV en deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden wordt circa 149 miljoen vermogen belegd. Organisatie van het pensioenfonds In dit hoofdstuk beschrijven wij de organisatie van ons fonds aan de hand van het onderstaande schema. Bestuur Administrateur Herverzekeraar Vermogensbeheerder Custodian Uitvoerder beleggingen voor risico deelnemers Verantwoordingsorgaan Vistatiecommissie Certificerend actuaris Accountant Adviserend actuaris Compliance Officer 11

12 Bestuur Aan het eind van het verslagjaar was de samenstelling van het bestuur als volgt: Naam Functie in bestuur Lid sinds Einde zittingstermijn Functie bij Jacobs Nederland Namens de werkgever E. Geene voorzitter n.v.t. Directeur Finance L.A.J. Dierick bestuurslid n.v.t. Directeur HR F.H.M. Boumans bestuurslid n.v.t. Directeur Engineering Namens de deelnemers G.M. Heerschop secretaris Control Systems Engineer T.H.M. van Leeuwen bestuurslid Piping Engineer / OR lid S. Feenstra bestuurslid Electrical Engineer / Namens de pensioengerechtigden OR lid J. Dortmundt bestuurslid Gepensioneerd Het bestuur van bestaat uit zeven leden. Drie daarvan worden door de werkgever benoemd. Zij hebben een zittingsduur voor onbepaalde tijd. Drie leden worden gekozen door de deelnemers en één lid wordt gekozen door de pensioengerechtigden. Deze bestuursleden worden voor een periode van vier jaren benoemd. Eind 2013 liepen de zittingstermijnen van de heren Van Leeuwen en Feenstra af. In verband met de ontwikkelingen ten aanzien van de nieuwe pensioenregeling, heeft het bestuur besloten om hun zittingstermijnen met één jaar te verlengen. Er zijn derhalve geen verkiezingen uitgeschreven. De deelnemers zijn hierover begin oktober 2013 geïnformeerd. Het bestuur heeft geen bezwaren tegen dit besluit ontvangen. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beheer van het pensioenfonds en het uitvoeren van de door de werkgever toegezegde pensioenregeling, waaronder het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden van (gewezen) deelnemers. Het bestuur heeft bevoegdheden krachtens de statuten en het pensioenreglement alsmede de uitvoeringsovereenkomst, tot het verrichten van betalingen en het aangaan van contractuele verplichtingen met derden. Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer en pensioenadministratie. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. 12

13 Verantwoordingsorgaan Naam Lid sinds Einde zittingstermijn Namens de werkgever M.P.M. Jonkers A. Beck Namens de deelnemers P. Blom R. Snoek Namens de pensioengerechtigden A.W.M. van der Klaauw T. de Nijs Het verantwoordingsorgaan beoordeelt of het bestuur op evenwichtige wijze rekening houdt met de belangen van alle belanghebbenden (de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever) bij het fonds. Op basis van de door het bestuur verstrekte informatie oordeelt het verantwoordingsorgaan over het handelen van het bestuur, over het gevoerde beleid en de beleidskeuzes voor de toekomst, evenals over de naleving van de gedragscode. De zittingstermijn van de leden van het VO liep af per 1 juli Deze is, net als bij het bestuur, verlengd in verband met de ontwikkelingen ten aanzien van de nieuwe pensioenregeling. Visitatiecommissie Het bestuur heeft het intern toezicht vormgegeven door middel van een visitatiecommissie. Zowel in 2009 als in 2012 heeft er een visitatie plaatsgevonden. Certificerend Actuaris Mercer Nederland B.V. te Amstelveen treedt op als certificerend actuaris. De certificerend actuaris rapporteert jaarlijks over de financiële positie van het fonds en geeft een actuariële verklaring af. Adviserend actuaris Mercer Nederland B.V. te Rotterdam adviseert het bestuur op actuarieel gebied. Hoewel Mercer Nederland B.V. zowel als certificerend actuaris als adviserend actuaris optreedt, zijn de teams die deze werkzaamheden uitvoeren (en de informatie die ze daarvoor gebruiken) intern volledig gescheiden. Accountant Het bestuur heeft KPMG Accountants NV te Amstelveen aangesteld als externe accountant. De accountant controleert de jaarrekening en de verslagstaten ten behoeve van De Nederlandsche Bank (DNB). Hij doet verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een controleverklaring en een verslag aan het bestuur, waarin opgenomen zijn opmerkingen en aanbevelingen omtrent de administratieve organisatie en interne controle van het fonds. Administrateur De uitvoering van de pensioenregeling is uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer B.V. te Tilburg. De administrateur verzorgt zowel de deelnemersadministratie als de financiële administratie van het pensioenfonds. Herverzekeraar De risico's ten aanzien van overlijden en arbeidsongeschiktheid zijn herverzekerd bij Zwitserleven. Uitvoerder beleggingen voor risico deelnemers Robeco verzorgt zowel het vermogensbeheer als de beleggingsadministratie van de aanvullende pensioenrekening (APR) en de gesloten prepensioenregeling. 13

14 Vermogensbeheerder Het vermogensbeheer wordt verzorgd door Syntrus Achmea Vermogensbeheer te De Meern. De vermogensbeheerder belegt de pensioenpremies volgens de door het bestuur vastgestelde beleggingsrichtlijnen. De beleggingsrichtlijnen bevatten de regels waarbinnen de vermogensbeheerder moet opereren. Hier valt onder: De verdeling, bandbreedte en rebalancing van de portefeuille over de verschillende asset categorieën Type en kwaliteit waaraan beleggingen in beleggingscategorieën moeten voldoen Afdekking van de rente risico s Beperking gebruik en doel derivaten Maximale risico s in de vorm van tracking errors Security lendings zijn niet toegestaan Maatschappelijk verantwoord beleggen Rapportages en benchmarking. Custodian Kasbank N.V. treedt op als custodian van het pensioenfonds. De custodian (bewaarbank) is de financiële partij die (giraal) de effecten van het fonds bewaart. Door het gebruik van een custodian kan geen vermenging plaatsvinden tussen het vermogen van het fonds en dat van de vermogensbeheerder(s). Compliance Officer De compliance officer vervult een onafhankelijke rol binnen het pensioenfonds. De compliance officer controleert de naleving van de gedragscode. Hij adviseert en informeert, gevraagd én ongevraagd, verbonden personen over de uitleg en toepassing van de gedragscode. Sinds 2011 vervult de heer S. Feenstra de rol van compliance officer binnen SPJNL. 14

15 D VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN 15

16 VERANTWOORDINGSORGAAN Inleiding Het verantwoordingsorgaan (VO) van het fonds is op 12 februari 2009 ingesteld. Bij oprichting is een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten van Pension Fund Governance. Hierbij zijn de frequentie van het overleg met het bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid en de verantwoording van het orgaan vastgesteld. Samenstelling verantwoordingsorgaan Per 1 juli 2012 eindigde de zittingstermijnen van mevrouw A. Beck en de heer R. Snoek. Per 1 juli 2013 eindigde de zittingstermijnen van de heren M.P.M. Jonkers, P. Blom, A.W.M. van der Klaauw en T. de Nijs. Omdat het verantwoordingsorgaan als zodanig in het wetsvoorstel Versterking Bestuur niet meer voorkomt en gezien de ontwikkelingen rondom de pensioenregeling, is in overleg met het bestuur van het pensioenfonds besloten de zittingstermijnen van alle leden van het verantwoordingsorgaan te verlengen tot een nieuw orgaan is ingesteld. Ontvangen documentatie Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende documenten van het bestuur ontvangen: - Notulen bestuursvergaderingen 2013 met bijbehorend overzicht actiepunten; - Communicatiebeleidsplan Actuariële en bedrijfstechnische nota (incl. crisisplan) - Pensioenreglement Prepensioenreglement Statuten Reglement Verantwoordingsorgaan (oktober 2012) - Concept jaarrapport Notulen bestuursvergadering eerste kwartaal 2014 met bijbehorend overzicht actiepunten - Beleggingsnota 2013 Beoordelingsprocedure Het verantwoordingsorgaan heeft een planning gemaakt voor de beoordelingsprocedure, welke vervolgens is afgestemd met het bestuur. Verder heeft het bestuur in oktober 2013 en december 2013 het verantwoordingsorgaan bijgepraat over de actualiteiten. Op 3 april 2014 is het beoordelingsproces met betrekking tot het in 2013 gevoerde bestuursbeleid gestart in een bijeenkomst van het verantwoordingsorgaan, waarbij alle tot dat moment ontvangen documentatie is besproken. Op 5 mei 2014 heeft het verantwoordingsorgaan het concept jaarrapport 2013 besproken. Gedurende het beoordelingsproces is geen overleg geweest met accountant en/of andere deskundigen. Het verantwoordingsorgaan heeft al haar vragen over het beleid in de beoordelingsperiode aan het bestuur voorgelegd en deze zijn op 5 mei 2014 met het bestuur besproken. Hierna heeft het verantwoordingsorgaan de uitgangspunten voor haar eindoordeel geformuleerd. Op basis van de documenten en de gesprekken met het bestuur is het verantwoordingsorgaan gekomen tot de navolgende bevindingen en aanbevelingen. 16

17 Oordeel Algemene indruk Het verantwoordingsorgaan oordeelt dat het bestuur naar redelijke tevredenheid functioneert. Het verantwoordingsorgaan heeft over het algemeen een positieve indruk over het handelen van het bestuur en het uitgevoerde beleid in het afgelopen kalenderjaar. Er is nog steeds veel gaande in de pensioenwereld, zowel op financieel vlak als op het vlak van regelgeving. Ook speelde het voornemen van de werkgever om de pensioenregeling te wijzigen een significante rol. Het verantwoordingsorgaan oordeelt dat het bestuur hard werkt om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen en hierop anticipeert. Tevens is door het bestuur aandacht besteed aan de voorgenomen nieuwe pensioenregeling en is verkend op welke wijze opgebouwde aanspraken gewaarborgd kunnen worden na opzegging van de uitvoeringsovereenkomst door Jacobs Nederland B.V. Hieronder geeft het verantwoordingsorgaan op specifieke onderdelen zijn bevindingen weer. Bevindingen Communicatie Het verantwoordingsorgaan stelt vast dat er door het bestuur een communicatiebeleidsplan is vastgesteld voor de periode Het verantwoordingsorgaan staat hier positief tegenover. Naar mening van het verantwoordingsorgaan, is de communicatie van het pensioenfonds naar haar deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden in algemene zin voldoende. Echter ten aanzien van de (voorgenomen) opzegging van de uitvoeringsovereenkomst door de werkgever is het pensioenfonds met informatie hoe dit SPJNL raakt, met name naar pensioengerechtigden en gewezen deelnemers, achtergebleven. Nog steeds ziet het verantwoordingsorgaan graag een toelichting bij de grafiek van de dekkingsgraad op de website en opname van de berekende dekkingsgraad in cijfers daarbij. Het verantwoordingsorgaan is van mening dat het bestuur nog altijd voorbij gaat aan de eigen tekst in het communicatieplan 2013 waarin staat opgenomen dat steeds de meest actuele dekkingsgraad wordt gecommuniceerd. Financiële situatie Per 31 december 2013 is er geen sprake meer van een reservetekort. Het (langetermijn)herstelplan kan worden beëindigd nu gedurende 3 kwartaaleinden geen sprake meer is van een reservetekort. De overwegingen van het bestuur om het (langetermijn)herstelplan nog niet af te melden bij DNB kan het verantwoordingsorgaan volgen en steunen. Toekomst Het verantwoordingsorgaan is in 2013 tweemaal door het bestuur bijgepraat over de actuele situatie van het fonds. Daarbij is ook aangegeven dat de werkgever/sponsor een nieuwe pensioenregeling wilde afsluiten. Het verantwoordingsorgaan had een actievere houding van het bestuur willen zien in hun voorbereidingen op het feit dat de werkgever aanstalten maakte om de uitvoeringsovereenkomst op te zeggen. Ook nadat de werkgever had aangekondigd de uitvoeringsovereenkomst te zullen opzeggen, is de communicatie vanuit het pensioenfonds over het effect hiervan op SPJNL maar heel langzaam op gang gekomen. Dit terwijl er vanuit deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden behoefte was en is aan informatie. De voorbereidingen door het bestuur op de toekomst van SPJNL, in samenwerking met Mercer, zijn inmiddels gestart. Het bestuur heeft het verantwoordingsorgaan op 5 mei 2014 op de hoogte gebracht van die voorbereidingen en te verwachten consequenties. 17

18 Aanbevelingen Op basis van haar bevindingen heeft het verantwoordingsorgaan de volgende aanbevelingen voor het bestuur: Communicatie blijft een belangrijk aandachtspunt, ook nu het fonds per 1 mei 2014 een gesloten fonds is geworden doordat de werkgever/sponsor de uitvoeringsovereenkomst heeft opgezegd. Omdat de ontwikkelingen de verschillende deelnemers op een andere manier raken, verdient het sterk aanbeveling om doelgroepcommunicatie toe te passen. Het tijdig meenemen van deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden in de wijzigingen voorkomt immers veel onrust bij deze groepen. Aangezien het (langetermijn)herstelplan nog niet is opgezegd, dient het bestuur alert te blijven op de ontwikkelingen die van invloed zijn op de dekkingsgraad om tijdig maatregelen te treffen, zodat het bereikte herstel niet in gevaar komt. De deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden dienen tijdig op de hoogte te worden gebracht van besluiten omtrent een mogelijke liquidatie en/of voortzetting van het pensioenfonds. Tevens dient hierbij aandacht gegeven te worden aan de gevolgen van deze beslissingen, onder andere inzake de samenstelling van het bestuur, met name ten aanzien van de vertegenwoordigers vanuit de werkgever in het bestuur. Op 1 juli 2014 dient implementatie van de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen te zijn afgerond. Het verantwoordingsorgaan adviseert het bestuur zo spoedig mogelijk de nog noodzakelijke aanpassingen door te voeren. Als laatste adviseert het verantwoordingsorgaan het bestuur om het verantwoordingsorgaan vroegtijdig te informeren over c.q. te betrekken bij de grote veranderingen die aanstaande zijn en het contact dienaangaande te intensiveren. Voortgang Het verantwoordingsorgaan heeft hierbij vóór de verplichte datum 1 juni 2014 zijn oordeel gegeven. Het verantwoordingsorgaan heeft in haar oordeelsvorming kennis kunnen nemen van het jaarwerk. Dit oordeel zal samen met de reactie van het bestuur worden opgenomen in het jaarrapport Leiden, 9 mei 2014 Het verantwoordingsorgaan 18

19 Reactie van het bestuur op het verslag van het verantwoordingsorgaan Het bestuur heeft kennis genomen van het verslag van het verantwoordingsorgaan. Evenals in voorgaande jaren is communicatie een belangrijk onderwerp geweest voor het bestuur. Communicatie is een complex element en subjectief van aard. Het bestuur heeft echter altijd de onderstaande pensioendriehoek gebruikt om de taken en verantwoordelijkheden af te bakenen, en deze duidelijk te maken tijdens de vergadering van deelnemers, waarbij ook de gepensioneerde zijn uitgenodigd. Ten aanzien van de deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden is in de eerste helft van 2013 een begin gemaakt met de communicatie voortvloeiend uit de discussie die gaande was tussen de sociale partners. In mei 2013 heeft het bestuur alle betrokkenen schriftelijk en via de website geïnformeerd dat de werkgever en ondernemingsraad in overleg waren over een nieuwe pensioenregeling. Hierbij zijn de gevolgen voor SPJNL geschetst en is aangegeven welke acties het bestuur onderneemt om de opgebouwde aanspraken te waarborgen. Ook is er een vraag- en antwoordenlijst op de website gepubliceerd. In Jacobs Pensioenperspectief van oktober 2013 is uitgebreid aandacht besteed aan de verschillende scenario's en ook op de deelnemersbijeenkomsten in november 2013 is het onderwerp besproken. Het bestuur heeft hier telkens een voorbehoud moeten maken omdat er nog geen zekerheid was welke afspraken er tussen de sociale partners over de nieuwe pensioenregeling en de invoeringsdatum gemaakt zouden worden. Feitelijk was er dan ook geen nieuws te melden zolang de sociale partners niet tot een defintief akkoord waren gekomen. Het bestuur heeft echter niet stil gezeten en vanaf mei 2013 zijn interne studies uitgevoerd en discussies gestart over mogelijke toekomstscenarios. Voor de bewaking van de acties is een uitgebreid projectplan opgezet. Naar mate de discussie tussen de sociale partners vorderde, heeft het pensioenbestuur meerdere malen contact met de OR en werkgever gehad. In het meest recente Jacobs Pensioenperspectief is door het bestuur opnieuw verslag uitbracht van de stand van zaken, waarna het bestuur in april 2014 eindelijk kon melden dat het de opzegging van de uitvoeringsovereenkomt door de werkgever had ontvangen Gelijktijdig in dit proces waren er ook vele veranderingen vanuit de wetgeving op komst. Dit betroffen wijzigingen in fiscale wetgeving en Pension Fund governance, waarbij sociale partners mogelijke veranderingen in de pensioenovereenkomst zouden moeten doorvoeren. Gezien de politieke discussie heeft de invoering daarvan alsmede de richting van de wijzgingen op nationaal niveau op zich laten wachten. Het bestuur heeft daarbij de sociale partners eind 2012 en begin 2013 gewezen op de impact en de beslispunten die noodzakelijk zouden zijn, alsmede haar expertise aangeboden. 19

20 Naar de mening van het bestuur heeft de communicatie over de opzegging van de uitvoeringsovereenkomst tijdig en uitgebreid plaatsgevonden, waarbij telkens rekening is gehouden met de positie en verantwoordelijkheden van SPJNL in het proces naar de nieuwe pensioenregeling. Het bestuur heeft het verantwoordingsorgaan op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in verschillende overleggen en door het ter beschikking stellen van de notulen van de bestuursvergaderingen. Ook is het verantwoordingsorgaan aanwezig geweest op de opleidingsdag van het bestuur in het najaar van 2013, die voor een groot gedeelte gewijd was aan de (mogelijke) gevolgen van het sluiten van de pensioenregeling. Op dit moment is het bestuur druk bezig met de laatste voorbereidingen op definitieve besluitvorming inzake de toekomst van SPJNL. Ook het verantwoordingsorgaan heeft hierin een belangrijke rol. We bedanken het verantwoordingsorgaan voor de samenwerking in het afgelopen jaar. Voor de komende periode roepen we het verantwoordingsorgaan op hun rol te blijven vervullen, zodat we samen kunnen zorgen voor een goede waarborging van de in de afgelopen 10 jaar opgebouwde pensioenen. Leiden, 23 mei 2014 Het bestuur 20

21 E BESTUURSVERSLAG 21

22 Ontwikkelingen Bestuursvergaderingen Het bestuur vergadert maandelijks over de ontwikkelingen binnen en buiten het pensioenfonds. Aan het einde van 2013 is de frequentie verhoogd naar twee keer per maand, in verband met de ontwikkelingen ten aanzien van de pensioenregeling. In totaal zijn er in bestuursvergaderingen geweest. Bij deze vergaderingen zijn de adviserend actuaris en de bestuursadviseur aanwezig. Periodiek sluiten ook de vermogensadviseur en de managers van de uitvoerders (Syntrus / Robeco) bij de vergaderingen aan. Einde huidige pensioenregeling SPJNL Het centrale onderwerp tijdens de bestuursvergaderingen in 2013 was de impact van de invoering van een nieuwe pensioenregeling op de toekomst van SPJNL. Aan het begin van het jaar werd rekening gehouden met een mogelijke invoeringsdatum van 1 januari Uiteindelijk hebben de directie en Ondernemingsraad van Jacobs Nederland B.V. een akkoord bereikt over een invoering per 1 mei De invoering van deze nieuwe pensioenregeling betekent het einde van de opbouw in de oude regeling. Omdat de nieuwe regeling een beschikbare premieregeling is, hebben de sociale partners gekozen voor een nieuwe uitvoerder en niet voor uitvoering door SPJNL. Jacobs Nederland B.V. heeft daarom per 1 mei 2014 de uitvoeringsovereenkomst met SPJNL opgezegd. SPJNL blijft verantwoordelijk voor de tot en met 30 april 2014 opgebouwde aanspraken. Het bestuur heeft op de verwachte opzegging van de uitvoeringsovereenkomst geanticipeerd door te onderzoeken op welke wijze deze opgebouwde aanspraken het best gewaarborgd kunnen worden. Daartoe heeft het bestuur een inschatting gemaakt van de uitvoeringskosten van de pensioenregeling in een gesloten pensioenfonds. Weliswaar dalen de uitvoeringskosten ten opzichte van de situatie waarin nog pensioen wordt opgebouwd, maar ze blijven op een substantieel niveau. Met de huidige verscherpte Pensioenwetgeving en vereiste governance structuren zal op lange termijn de uitvoering van een gesloten fonds niet haalbaar zijn. Het bestuur heeft tezamen met zijn adviseurs de verschillende toekomst mogelijkheden in kaart gebracht. Grofweg zijn er drie opties bekeken: - doorgaan als gesloten fonds; - aansluiten bij een bedrijfstakpensioenfonds (PME); - overdragen van de aanspraken naar een Buy-out verzekeraar. PME heeft aangegeven dat men alleen bereid is om de opgebouwde aanspraken over te nemen, als ook de nieuwe pensioenopbouw bij hen wordt ondergebracht. Omdat de regeling van PME niet aansluit bij de nieuwe DC-regeling van Jacobs Nederland B.V. is deze optie afgevallen. Het bestuur heeft in de loop van 2013 offertes aangevraagd bij een viertal verzekeringsmaatschappijen. Hiervan zijn er slechts twee die een serieuze aanbieding hebben gedaan. Omdat de invoeringsdatum van de nieuwe pensioenregeling steeds werd uitgesteld, is het bestuur in 2013 niet verder in onderhandeling gegaan met deze partijen. Inmiddels is het bestuur in gesprek met beide partijen en heeft het bestuur ook nog een derde partij benaderd om een offerte uit te brengen. In 2014 zal het bestuur een keuze maken, waarbij de optie van het (tijdelijk) voortzetten van SPJNL als gesloten fonds nog nadrukkelijk in beeld blijft, als de voorwaarden voor een overdracht van de aanspraken naar een verzekeraar niet gunstig genoeg blijken. 22

23 Naast het veiligstellen van de opgebouwde aanspraken, heeft het bestuur veel aandacht gehad voor de aansluiting van de nieuwe pensioenregeling op de SPJNL pensioenregeling. In verband hiermee heeft het bestuur een werkgroep samengesteld die knelpunten identificeert en naar een mogelijke oplossing zoekt. Ondermeer een mogelijke collectieve waardeoverdracht van de APR-kapitalen en de prepensioenkapitalen naar de nieuwe regeling, is een belangrijke aandachtspunt. De werkgroep heeft intensief contact met de werkgever en de uitvoerder van zowel de SPJNL- als de nieuwe pensioenregeling. In het tweede kwartaal van 2014 worden de deelnemers verder geïnformeerd en wordt hen gevraagd om een aantal keuzes te maken. Herstelplan - financiële positie Sinds 2008 is er sprake van een reservetekort en is er een lange termijn herstelplan van kracht. Eind 2012 was dit reservetekort ingelopen. In 2013 heeft dit herstel zich, ondanks een dipje in de zomermaanden, kunnen handhaven. Eind 2013 bedroeg de dekkingsgraad 118,7%, waardoor het bestuur per 1 januari 2014 een toeslag heeft kunnen toekennen van 0,22%. Het lange termijn herstelplan is formeel nog niet afgemeld bij DNB, omdat de dekkingsgraad naar de mening van het bestuur onvoldoende stabiel is. Men wil hiermee voorkomen dat na beëindiging van het herstelplan, een plotselinge daling van de dekkingsgraad leidt tot de verplichting om een nieuw herstelplan op te stellen. DNB heeft echter geen evaluatie van het herstelplan per eind 2013 opgevraagd. Onderzoek juistheid administratie In 2011 heeft DNB de kwaliteit van de administratie van 10 pensioenfondsen laten onderzoeken in het "Quinto-P onderzoek". Naar aanleiding van de resultaten heeft DNB alle pensioenfondsen verzocht om zelf na te gaan of er onvolkomenheden in hun administratie voorkomen en zonodig maatregelen te treffen. SPJNL heeft daarop in samenwerking met de uitvoeringsorganisatie (Syntrus Achmea) het "Impero onderzoek" uitgevoerd. Hierbij is na zorgvuldige selectie voor een aantal maatmensen de gehele pensioenopbouw nagerekend en vergeleken met de geadministreerde pensioenaanspraken. Op dit proces heeft een review plaatsgevonden door afdeling Quality Assurance van Syntrus Achmea. De resultaten zijn in een rapport gepresenteerd aan het bestuur. De conclusie van het rapport is dat de administratie van de pensioenrechten op een zorgvuldige, verantwoorde en correcte wijze is uitgevoerd. Slechts in één specifiek geval is een niet materieel verschil geconstateerd van 2,47 gedurende een periode van onbetaald verlof. Het bestuur is tevreden met de uitkomst van het onderzoek en onderschrijft de conclusies. Er is dan ook geen enkele aanleiding tot het nemen van maatregelen. De resultaten van het onderzoek kunnen naar de mening van het bestuur prima worden gebruikt bij het aantonen van de juistheid van de gegevens, indien er in de toekomst sprake zou zijn van een collectieve waardeoverdracht naar een derde partij. Governance Wet versterking bestuur pensioenfondsen De Wet versterking bestuur pensioenfondsen is een integrale herziening van de governance en medezeggenschap bij pensioenfondsen. De wet moet leiden tot verbetering van de kwaliteit van het pensioenfondsbestuur. De wet is van kracht vanaf 7 augustus De bepalingen over het verantwoorden van beleggingsbeleid en over geschiktheid en tijdsbeslag waren meteen van kracht. Ook verwante wijzigingen traden in werking. Zo zijn in het Besluit FTK regels over het beloningsbeleid vastgelegd en in het Besluit uitvoering PW regels over geschiktheid, betrouwbaarheid en tijdsbeslag. Een deel van de wet wordt van kracht vanaf 1 juli 2014, wanneer de nieuwe bestuursmodellen gaan gelden. Een pensioenfonds kan kiezen uit vijf bestuursmodellen. De paritaire modellen (model 1, 2 en 3) kennen een verantwoordingsorgaan (VO), waarin de deelnemers en pensioengerechtigden naar evenredigheid zijn vertegenwoordigd. Naar keuze kan de werkgever worden vertegenwoordigd. De onafhankelijke modellen (model 4 en 5) kennen een belanghebbendenorgaan (BO), waarin al deze drie geledingen zijn vertegenwoordigd. Het intern toezicht wordt verstevigd. Ondernemingspensioenfondsen met een paritair of onafhankelijk bestuur krijgen de keuze tussen een permanente raad van toezicht of een visitatiecommissie die jaarlijks visiteert (in plaats van driejaarlijks). 23

24 Gelet op de ontwikkelingen ten aanzien van de pensioenregeling en daarmee mogelijk de beperkte toekomst van SPJNL, heeft het bestuur besloten om geen wijzigingen aan te brengen in het bestuursmodel en de bestaande opzet te handhaven. Er is al sprake van een paritair bestuursmodel, waarin alle geledingen zitting hebben. De samenstelling van het verantwoordingsorgaan is vooralsnog niet gewijzigd. Het intern toezicht blijft ingevuld door middel van een visitatiecommissie. Naar de mening van het bestuur past deze opzet prima binnen de kaders van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. Het bestuur heeft DNB hier door middel van verschillende enquêtes en via een separate toelichting over geïnformeerd. DNB heeft geen bezwaren geuit. Als besloten wordt om SPJNL niet te liquideren maar door te zetten als gesloten fonds, zal het bestuur de samenstelling van het VO (moeten) wijzigen in verband met de evenredige vertegenwoordiging van deelnemers en pensioengerechtigden. Ook de frequentie van de visitatie zal verhoogd worden van eens per drie jaar naar eenmaal per jaar. Code Pensioenfondsen De Code Pensioenfondsen van de Pensioenfederatie en de STAR bevat normen voor het gedrag van bestuurders, interne toezichthouders en belanghebbenden in de verantwoordingsfunctie. Daarnaast zijn overkoepelende thema's opgenomen, die gaan zowel over het eigen functioneren van het fonds als van dienstverleners. Deskundigheid Bestuursleden moeten vanaf de eerste dag voldoen aan strenge deskundigheids- en geschiktheidseisen. Om hieraan te (blijven) voldoen heeft het bestuur een deskundigheidsplan opgesteld, dat is gebaseerd op de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. De inventarisatie van de aanwezige deskundigheid geschiedt op basis van eigen inschatting en tijdens de jaarlijkse bestuursevaluatie. Alle bestuursleden beschikken over voldoende deskundigheid en de deskundigheid van het bestuur als geheel is op het gewenste niveau. Om de deskundigheid op peil te houden wordt ten minste eenmaal per jaar een opleidingssessie georganiseerd. In 2013 vond deze plaats op 17 en 18 oktober. Op de eerste dag was ook het verantwoordingsorgaan aanwezig. In verband met de impact van de invoering van de nieuwe pensioenregeling op de toekomst van SPJNL is tijdens de opleidingsdagen speciale aandacht besteed aan het proces van liquideren van een pensioenfonds. Daarnaast hebben het bestuur en het verantwoordingsorgaan zich door verschillende deskundigen laten informeren over de Wet versterking bestuur pensioenfondsen en het nieuwe financieel toetsingskader. Verder was er aandacht voor communicatie en beleggingen. Bestuursevaluatie Op 18 oktober 2013 vond de jaarlijkse bestuursevaluatie plaats. Hierbij heeft het bestuur geconstateerd dat de ondersteuning van het verantwoordingsorgaan door een adviseur die los staat van het bestuur, heeft geleid tot een verbetering van het proces. De rol van het verantwoordingsorgaan, met name in een eventueel liquidatietraject, blijft belangrijk. Binnen het bestuur is de samenwerking soepel verlopen. Wel moet er aandacht blijven voor de dubbele-petten problematiek die een rol speelt bij het proces van de totstandkoming van de nieuwe pensioenregeling. De taken en verantwoordelijkheden als bestuurslid van SPJNL zijn anders dan die van een OR-lid of werkgeversvertegenwoordiger. Intern toezicht Met de invoering van de Pensioenwet zijn nadere eisen gesteld aan het interne toezicht bij pensioenfondsen. Zo is bepaald dat tenminste één maal in de drie jaar een visitatie bij een pensioenfonds moet plaatsvinden. In 2013 heeft geen visitatie plaatsgevonden. 24

25 Communicatie De deelnemerscommunicatie wordt verzorgd door de communicatiecommissie aan de hand van een door het bestuur vastgesteld communicatieplan. Er zijn in edities van Jacobs Pensioenperspectief verstuurd naar de actieve deelnemers en de gepensioneerden. Het pensioenfonds heeft naast het jaarverslag 2012, net als voorgaande jaren, een verkort jaarverslag uitgebracht en als download beschikbaar gesteld op de website. Het verkort jaarverslag is een samenvatting van de ontwikkelingen in Eind mei 2013 zijn de Uniforme Pensioenoverzichten 2013 verstuurd naar de deelnemers. Ook zijn er een aantal brieven naar de deelnemers verstuurd t.w.: Eind december 2012, brief aangaande de premieverhoging per 1 januari Eind mei 2013, brief aangaande de gevolgen van de nieuwe pensioenregeling. Begin oktober 2013, brief aangaande de bestuurssamenstelling. In november 2013 zijn de deelnemersbijeenkomsten georganiseerd in Hoogvliet, Leiden, Meerssen en Sappemeer. Hierbij is o.a. ruim aandacht geschonken aan de financiële situatie van SPJNL. Voor 2014 zal de nadruk komen te liggen op het sluiten van de huidige regeling bij SPJNL. Naar verwachting zal de communicatie richting de deelnemers eind april / begin mei 2014 starten. Het bestuur wordt hierbij geholpen door communicatiedeskundigen van Syntrus Achmea, ook onze adviserend actuaris zal hierbij een belangrijke rol spelen. Algemene ontwikkelingen AOW-leeftijd in stappen omhoog De AOW-leeftijd gaat in stappen omhoog naar 67 jaar. Dit is al in wetgeving vastgelegd. Een versnelling van de verhoging van de AOW-leeftijd tot 67 jaar in 2021 is de gecombineerde uitkomst van afspraken uit het Herfstakkoord en het Regeerakkoord van oktober De indiening van het wetsvoorstel voor versnelde verhoging van de AOW-leeftijd staat voor 2014 gepland. Verhoging pensioenrichtleeftijd en verlaging opbouwpercentage Per 1 januari 2014 is de fiscale pensioenrichtleeftijd verhoogd van 65 naar 67 jaar. Daarna is de pensioenrichtleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Verdere verhoging gaat met stappen van één jaar. De komende jaren ligt de fiscale pensioenrichtleeftijd hoger dan de AOW-leeftijd. De Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd verlaagde per 1 januari 2014 de maximale opbouwpercentages met 0,1%. Voor middelloon geldt een maximaal opbouwpercentage van 2,15% en voor eindloon 1,9%. De opbouwpercentages gaan met ingang van 1 januari 2015 nog verder omlaag. Het kabinet bereikte hierover in december 2013 een akkoord met enkele oppositiepartijen. Het akkoord in het kort: het fiscaal maximale opbouwpercentage wordt 1,875% voor middelloonregelingen; er komt een bovengrens voor het tweede pijlerpensioen van ; er moet premieverlaging worden gerealiseerd; DNB gaat daar op toezien; de positie van zelfstandigen wordt versterkt; de mogelijkheid van inzet van het werknemersdeel in de pensioenpremie voor het aflossen van de hypotheekschuld op de eigen woning wordt verkend er komt een brede dialoog over de toekomst van ons pensioenstelsel. De SER wordt om advies gevraagd en betrekt hierbij de relatie tussen de vermogensopbouw voor pensioen, zorg en de eigen woning. Het gevolg is dat nagenoeg alle pensioenregelingen in de komende jaren versoberen. 25

26 De pensioenregeling van SPJNL is inhoudelijk niet gewijzigd per 1 januari De pensioenleeftijd is gehandhaafd op 65. In combinatie met het opbouwpercentage van 1,75% blijft de regeling binnen de fiscale maxima. De APR-tabellen zijn aangepast aan de maximale fiscale ruimte. Tevens is in 2014 de mogelijkheid om de pensioeningang uit te stellen toegevoegd, zodat deelnemers de ingang van de pensioenuitkering kunnen laten samenvallen met de ingang van de AOW-leeftijd. Het pensioenreglement zal met ingang van 1 mei 2014 worden aangepast in verband met de sluiting van de pensioenregeling. Ondermeer worden bepalingen toegevoegd ten aanzien van het niet meer opbouwen van aanspraken en stoppen van de risicoverzekering van partnerpensioen vanaf 1 mei Definitieve inhoud nieuw FTK nog niet bekend De eerste stap in de herziening van het pensioenstelsel is het verhogen van de AOW- en pensioenrichtleeftijd. De tweede stap is het schokbestendig maken van de pensioencontracten. De financiële regels voor pensioenen liggen vast in het financieel toetsingskader (FTK). Het FTK is onderdeel van de Pensioenwet. De planning is dat 1 januari 2015 een nieuw FTK van kracht wordt. In de zomer van 2013 hield staatssecretaris Klijnsma een consultatie over een voorontwerp voor het nieuwe FTK. In het consultatiedocument werd een scheiding tussen nominale en reële contracten voorgesteld. Na de consultatie koos staatssecretaris Klijnsma alsnog voor één FTK, een tussenvariant. Deze tussenvariant, ook wel FTK1+ genoemd, is te omschrijven als een FTK met het nominale contract zoals we dat nu kennen als uitgangspunt. Met de introductie van de nieuwe tussenvariant wil Klijnsma ervoor zorgen dat pensioenfondsen oude rechten niet hoeven in te varen in het nieuwe contract. De stand van zaken eind 2013 is dat het voorstel verder wordt uitgewerkt. Klijnsma overlegt daarover nog met de pensioensector. Een aantal grotere pensioenfondsen wil namelijk nog steeds graag over naar een reëel kader. De inhoud van het FTK was daarom eind 2013 nog niet bekend. Planning is om het wetsvoorstel begin 2014 aan de Tweede Kamer te sturen. Invoering SEPA/IBAN SEPA staat voor Single Euro Payments Area. SEPA is het initiatief van de Europese Unie en gezamenlijke Europese banken tot harmonisatie van het betalingsverkeer in euro's binnen Europa. Hierdoor wijzigt onder andere het huidige bankrekeningnummer in een IBAN-nummer. DNB was van mening dat alle pensioenfondsen al op 1 november 2013 klaar moesten zijn met de SEPA migratie. SPJNL heeft zich hieraan geconfirmeerd. De administratie is sinds eind 2013 SEPAproof. Pensioenparagraaf Pensioenregeling De pensioenregeling heeft het karakter van een uitkeringsovereenkomst; de aanvullende pensioenrekening (APR) en de prepensioenregeling hebben het karakter van een premieovereenkomst. De regeling is vastgelegd in een pensioenreglement dat bestaat uit een basispakket en een keuzepakket. Hieronder volgt een globale beschrijving van de voorzieningen die de regeling haar deelnemers biedt. Basispakket: Een ouderdomspensioen ingaand op de eerste dag van de maand waarin de (gewezen) deelnemer de 65-jarige leeftijd bereikt en uitgekeerd tot en met de maand van overlijden. Ieder deelnemersjaar wordt een aanspraak opgebouwd ter grootte van 1,75% van de voor dat jaar geldende pensioengrondslag (middelloonsysteem). De pensioengrondslag wordt verkregen door van het pensioengevend salaris een franchise af te trekken. Het pensioengevend salaris is gemaximeerd. Een op risicobasis verzekerd partnerpensioen ter grootte van 1,225% van de laatst geldende pensioengrondslag vermenigvuldigd met het aantal deelnemersjaren dat zou kunnen worden bereikt als het deelnemerschap tot aan de pensioendatum zou zijn voortgezet. Een op risicobasis verzekerd tijdelijk partnerpensioen ingaand op de eerste dag van de maand waarin de deelnemer overlijdt en uitgekeerd tot en met de eerste dag van de maand waarin de partner de 65-jarige leeftijd bereikt, of, indien dit eerder is, tot en met de laatste dag van de maand waarin de partner overlijdt. 26

27 Een wezenpensioen ter grootte van 20% van het op de dag van overlijden van de deelnemer verzekerde partnerpensioen. Voor volle wezen wordt dit verdubbeld. Een arbeidsongeschiktheidspensioen. Verder biedt het basispakket een voortzetting van de pensioenopbouw in geval van arbeids-ongeschiktheid. Keuzepakket: Een aanvullend partnerpensioen ter grootte van 1/7 deel van het nabestaandenpensioen uit het basispakket. Een extra aanvullend partnerpensioen op risicobasis voor een partner die ten tijde van het overlijden van de deelnemer tijdens actief dienstverband ouder is dan 40 jaar en geen kinderen beneden de 18 jaar heeft. Een aanvullende pensioenrekening (APR) waarbij de premies op een aparte beleggingsrekening worden gestort en waarvan het saldo op de pensioendatum kan worden aangewend voor de aankoop van extra pensioenaanspraken. De pensioenregeling kent daarnaast een aantal flexibele elementen, te weten: de mogelijkheid om de ingangsdatum van het ouderdomspensioen te vervroegen of uit te stellen, de mogelijkheid om ouderdomspensioen op de pensioendatum of uitdiensttredingsdatum uit te ruilen voor partnerpensioen en de mogelijkheid om het ouderdomspensioen middels een hoog/laag constructie uit te keren. Ook kan een gewezen deelnemer een partnerpensioen dat is verkregen door uitruil bij uitdiensttreding, op de pensioendatum weer terugruilen voor ouderdomspensioen. Prepensioenregeling: Vanaf 1 oktober 2004 voert het pensioenfonds een prepensioenregeling uit. Als gevolg van de Wet VPL is de prepensioenregeling per 1 januari 2006 premievrij gemaakt voor alle deelnemers en kan er met ingang van deze datum geen prepensioenpremie meer ingelegd worden. Een groot aantal deelnemers heeft de opgebouwde prepensioenkapitalen in 2006 overgeheveld naar de APR of levensloopregeling. Voor de overgebleven deelnemers wordt het prepensioenkapitaal op de gekozen (pre)pensioendatum omgezet in aanspraken. Wijzigingen regeling In 2013 zijn er geen wijzigingen in het pensioenreglement geweest, met uitzondering van de aanpassing van de APRtabelllen. De belangrijkste kenmerken van de regeling zijn als volgt: Pensioensysteem Voorwaardelijk geïndexeerd middelloon Voorwaardelijk geïndexeerd middelloon Toetredingsleeftijd Pensioenleeftijd Franchise Maximum salaris Opbouwpercentage 1,75% 1,75% Partnerpensioen 1,225% (risico) 1,225% (risico) Tijdelijk partnerpensioen (risico) (risico) 27

28 Toeslagen Toeslagbeleid Toeslagverlening is bedoeld om de waarde van de pensioenen op peil te houden. De toeslagverlening op pensioenaanspraken en op pensioenuitkeringen is voorwaardelijk en vindt alleen plaats als de financiële middelen van het fonds dit toelaten. Er bestaat dus een risico dat er in een jaar geen toeslagverlening plaatsvindt. Het bestuur van het pensioenfonds beslist elk jaar of er een toeslag wordt verleend. Gestreefd wordt naar een toeslag op pensioenaanspraken van deelnemers die gelijk is aan de procentueel hoogste stijging van het consumentenprijsindexcijfer alle huishoudens afgeleid de periode september - september van het voorgaande jaar, zoals gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (hierna: CBS) of de algemene loonontwikkeling. Onder de algemene loonontwikkeling wordt verstaan de ontwikkeling van de CAO-lonen per maand, exclusief bijzondere beloningen, zoals gepubliceerd door het CBS over de periode september - september van het voorgaande jaar. Voor ingegane pensioenen met uitzondering van het arbeidsongeschiktheidspensioen, de aanspraken van gewezen deelnemers en de eventuele aanspraken op bijzonder partnerpensioen van de ex-partners wordt gestreefd naar een toeslag die gelijk is aan de stijging van het consumenten-prijsindexcijfer alle huishoudens afgeleid. Er is voor toekomstige toeslagen geen geld gereserveerd en er wordt ook bij de bepaling van de hoogte van de pensioenpremies geen rekening gehouden met toeslagverlening. Voor de deelnemers die op 31 december 2003 deelnemer in Stichting Pensioenfonds Stork waren en aansluitend de dag daaropvolgend deelnemer zijn geworden in geldt het volgende: Als de toeslag op de achtergebleven pensioenrechten en -aanspraken bij Stichting Pensioenfonds Stork (vanaf 1 januari 2012 Pensioenfonds van de Metalelektro (PME)), lager is dan de toeslag op de pensioenrechten en -aanspraken bij Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland, zullen deze achtergebleven pensioenrechten en -aanspraken bij de voorwaardelijke toeslagverlening zoals hierboven omschreven mede in aanmerking genomen worden. De bedoelde pensioenrechten en - aanspraken bij PME kunnen in dat geval in het betreffende jaar bij bestuursbesluit worden verhoogd met het verschil tussen de door beide fondsen gehanteerde toeslagpercentages. Dit geldt zowel voor actieve deelnemers als voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Deze toeslag wordt opgeteld bij de pensioenrechten of - aanspraken in. Er is voor toekomstige toeslagen geen geld gereserveerd en er wordt ook bij de bepaling van de hoogte van de pensioenpremies geen rekening gehouden met toeslagverlening. De afgelopen jaren was de toeslagverlening in overeenstemming met het hiervoor gepresenteerde toeslagbeleid. Verleende toeslagen In het kader van het herstelplan is per 1 januari 2013 geen toeslag verleend. Per 1 januari 2014 zijn alle opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenuitkeringen verhoogd met 0,22%. Ook de PME-aanspraken zijn conform de overgangsbepaling verhoogd met 0,22%. Financiering De financiering van de basisregeling is gebaseerd op het systeem van doorsneepremie. Het pensioenfonds brengt de jaarlijkse premie door middel van maandelijkse voorschotnota's in rekening bij Jacobs Nederland B.V. Aan het eind van het boekjaar wordt een definitieve premienota opgemaakt. De premie voor het basispakket bedraagt volgens de uitvoeringsovereenkomst maximaal 29% van de som van de pensioengrondslagen. De afspraken over de premiehoogte en wijze van afdracht zijn vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst, die in werking is getreden op 1 januari Feitelijke premie Voor het verslagjaar 2013 gold voor het basispakket een totaalpremie voor de werkgever en werknemers samen van 29% van de som van de pensioengrondslagen (2012: 27%). De totale premie 2013 bedroeg Aanvullende pensioenrekening (APR regeling) De premies van de APR-regeling worden belegd bij Robeco. De totale premie 2013 bedroeg

Verkort. Jaarverslag 2013. stichting pensioenfonds jacobs nederland

Verkort. Jaarverslag 2013. stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort Jaarverslag 2013 stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort jaarverslag 2013 Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland Voorwoord Beste lezer, 2013 was voor het Pensioenfonds het jaar waarin

Nadere informatie

Verkort. Jaarverslag 2012. stichting pensioenfonds jacobs nederland

Verkort. Jaarverslag 2012. stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort Jaarverslag 2012 stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort jaarverslag 2012 Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland Voorwoord Beste Lezer, 2012 was voor het Pensioenfonds een jaar van stabilisatie.

Nadere informatie

Verkort. Jaarverslag 2011. stichting pensioenfonds jacobs nederland

Verkort. Jaarverslag 2011. stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort Jaarverslag 2011 stichting pensioenfonds jacobs nederland Verkort jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland Voorwoord In het afgelopen jaar gebeurde er opnieuw veel op pensioengebied.

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2016

Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2016 Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2016 Er zijn drie DEPF pensioenreglementen: 67, 65 en VP. - Onder het 67-reglement zijn een basisregeling en een overgangsregeling opgenomen. - Voor het 65-reglement

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland. Jaarrapport 2012

Stichting Pensioenfonds Jacobs Nederland. Jaarrapport 2012 Jaarrapport 2012 Postbus 90170 5000 LM Tilburg E-mail: spjnl@achmea.nl Internet: www.pensioenfondsjacobs.nl INHOUDSOPGAVE Pagina A Voorwoord 4 B Kerncijfers 6 C Karakteristieken van het pensioenfonds 10

Nadere informatie

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De

Nadere informatie

Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2015

Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2015 Samenvatting DEPF reglementen Per 1 januari 2015 Er zijn drie DEPF pensioenreglementen: 67, 65 en VP. - Onder het 67-reglement zijn een basisregeling en een overgangsregeling opgenomen. - Voor het 65-reglement

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE

REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE 1 INHOUDSOPGAVE REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN Inhoudsopgave BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN... 3 ARTIKEL 1. AANSPRAKEN... 3 ARTIKEL 2. VARIABEL PENSIOENGEVEND

Nadere informatie

Samenvatting DEPF reglementen

Samenvatting DEPF reglementen Samenvatting DEPF reglementen Er zijn drie DEPF pensioenreglementen: 67, 65 en VP. - Onder het 67-reglement zijn een basisregeling en een overgangsregeling opgenomen. - Voor het 65-reglement geldt dat

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Verkort jaarverslag 2009 2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Het jaar 2009 stond in het teken van het treffen van maatregelen om de financiële positie van het fonds weer op het gewenste

Nadere informatie

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag.

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag. 12 vragen over het jaarverslag 2013 De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 12 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 blad 1 van 7 Het Metro Pensioenfonds Hieronder eerst een aantal bijzonderheden over het Metro Pensioenfonds. Het Metro Pensioenfonds is opgericht

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

Wat is nu precies de rol van de werkgever, de vakbonden en het bestuur van het pensioenfonds?

Wat is nu precies de rol van de werkgever, de vakbonden en het bestuur van het pensioenfonds? Veelgestelde vragen en antwoorden Ontbinding Stichting Pensioenfonds Bavaria (in liquidatie) Wat gaat er op 1 april 2017 gebeuren? Dan gaan de opgebouwde pensioenaanspraken van de actieve en gewezen deelnemers

Nadere informatie

Betreft: Startbrief in verband met toetreding tot de pensioenregeling

Betreft: Startbrief in verband met toetreding tot de pensioenregeling Yvonne Bloem Administrateur Stichting Pensioenfonds Syngenta Nederland Westeinde 62 Postbus 2 1600 AA Enkhuizen Tel. 0228-366 435 Fax. 0228-366 445 yvonne.bloem@syngenta.com Betreft: Startbrief in verband

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE

REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE 1 INHOUDSOPGAVE REGLEMENT AANVULLEND PENSIOEN BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN... 3 ARTIKEL 1. AANSPRAKEN... 3 ARTIKEL 2. VARIABEL PENSIOENGEVEND SALARIS...

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst voor aangesloten werkgevers. April 2012

Informatiebijeenkomst voor aangesloten werkgevers. April 2012 Informatiebijeenkomst voor aangesloten werkgevers April 2012 Agenda Kenmerken SPNG Aanleiding Uitgangspunten en ondernomen stappen Wijzigingen in de regeling en premie Intermezzo: de pensioendriehoek Stappen

Nadere informatie

De Stichting Kuwait Petroleum Pensioenfonds Nederland. Verkort jaarverslag 2013

De Stichting Kuwait Petroleum Pensioenfonds Nederland. Verkort jaarverslag 2013 De Stichting Kuwait Petroleum Pensioenfonds Nederland Verkort jaarverslag 2013 Dit is een uitgave van De Stichting Kuwait Petroleum Pensioenfonds Nederland Het verkorte jaarverslag is een populaire samenvatting

Nadere informatie

Wijziging uitvoerder & pensioenregeling 2015 25 november 2014

Wijziging uitvoerder & pensioenregeling 2015 25 november 2014 Wijziging uitvoerder & pensioenregeling 2015 25 november 2014 1 Doel van deze bijeenkomst Toelichting waarom overstap naar nieuwe pensioenuitvoerder Toelichting waarom nieuwe pensioenregeling per 1-1-2015

Nadere informatie

TRANSPARANTIEDOCUMENT

TRANSPARANTIEDOCUMENT TRANSPARANTIEDOCUMENT Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (VNPS) Dit is een uitgave van de Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie

Nadere informatie

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 10 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018 Pensioenbijeenkomst 22 maart 2018 Programma Welkom! Het fonds - mensen en cijfers* Financiële positie en beleid* Pensioenregeling en keuzes Actualiteiten 5 minuten 15 minuten 10 minuten 5 minuten Vragen?

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Wat waren in 2013 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2013. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Buizerdlaan. Waardeoverdracht uit dienst

Stichting Pensioenfonds Buizerdlaan. Waardeoverdracht uit dienst Stichting Pensioenfonds Buizerdlaan Waardeoverdracht uit dienst Inleiding... 3 1. Veranderen van baan en uw pensioen... 4 1.1. U treedt uit dienst... 4 1.2 Vervallen dekking partnerpensioen... 4 1.3 Recht

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland. Waardeoverdracht uit dienst

Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland. Waardeoverdracht uit dienst Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland Waardeoverdracht uit dienst Inleiding... 3 1. Veranderen van baan en uw pensioen... 4 1.1. U treedt uit dienst... 4 1.2. Recht op waardeoverdracht... 4 1.3. Redenen

Nadere informatie

Belangenvereniging SPD De Pensioenwet vanaf 1 januari 2007

Belangenvereniging SPD De Pensioenwet vanaf 1 januari 2007 Belangenvereniging SPD De Pensioenwet vanaf 1 januari 2007 1 Het pensioenhuis van Nederland Derde verdieping Individuele voorzieningen verzekeraars (lijfrente) Tweede verdieping - pensioen werkgever -

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland Human Resources Stichting Pensioenfonds Nederland Toelichting Witteveenkader II en nieuw Financieel Toetsingskader 30 september 2014 kantoor Amsterdam Identifier Presentatie Seminar DNB 28 en 30 mei 2013

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: Uw partner Y. Partner Geboren op: 5 februari 1975

Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: Uw partner Y. Partner Geboren op: 5 februari 1975 pagina 1 van 7 Uniform Pensioenoverzicht 2019 Stand per: 1 januari 2019 Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: 999999 Relatienummer: xyz123456 Uw partner

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Ford Nederland Pensioenreglement

Stichting Pensioenfonds Ford Nederland Pensioenreglement Bijlage B Overzicht maximum pensioengevend salaris, grenssalaris, franchise en maximum uitkeringsloon WIA: Datum Maximum pensioengevend salaris Grenssalaris Franchise Maximum uitkeringsloon WIA 1 januari

Nadere informatie

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 >

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Eind 2012 liep het herverzekeringscontract met Nationale-Nederlanden

Nadere informatie

Addendum 2 bij het Pensioenreglement Sanoma 2009 pensioenregeling, van Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland, contractnummer

Addendum 2 bij het Pensioenreglement Sanoma 2009 pensioenregeling, van Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland, contractnummer Pagina 1 van het addendum 2 bij het Pensioenreglement Sanoma 2009 pensioenregeling, contractnummer 27339 Addendum 2 bij het Pensioenreglement Sanoma 2009 pensioenregeling, van 27339. Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

Communicatiekalender 2017 en 2018

Communicatiekalender 2017 en 2018 Communicatiekalender 2017 en 2018 Wettelijk verplichte activiteit Doelgroep Wet- en regelgeving DEELNEMERS/GEWEZEN DEELNEMERS/GEWEZEN PARTNERS/GEPENSIONEERDEN Pensioen 1-2-3 over kenmerken pensioenregeling

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Bijlagen. Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland. Versie 1 januari 2013 PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN

Bijlagen. Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland. Versie 1 januari 2013 PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland Bijlagen PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12 E NOTA VAN WIJZIGING Versie 1 januari

Nadere informatie

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN

Nadere informatie

Kemira Rotterdam B.V.

Kemira Rotterdam B.V. Kemira Rotterdam B.V. Collectieve arbeidsovereenkomst over pensioenen 2019-2023 Pagina 1 van 7 COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST OVER PENSIOENEN Ondergetekenden: Kemira Rotterdam B.V. te Botlek-Rotterdam

Nadere informatie

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017.

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Pensioenfonds Verkort jaarverslag Gezond maar alert De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Nieuws IN DIT NUMMER: Augustus 2018 Hierdoor was het mogelijk de opgebouwde pensioenen

Nadere informatie

Strengere regels voor pensioenfondsen

Strengere regels voor pensioenfondsen Pensioenflits Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie + Verkort jaarverslag November 2015 De Pensioenflits is een uitgave van uw Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie

Nadere informatie

Addendum 2 bij het Pensioenreglement pensioenregeling A, van Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland, contractnummer

Addendum 2 bij het Pensioenreglement pensioenregeling A, van Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland, contractnummer Pagina 1 van het addendum 2 bij het Pensioenreglement Sanoma pensioenregeling A, contractnummer 27339 Addendum 2 bij het Pensioenreglement pensioenregeling A, van Stichting Pensioenfonds Sanoma Nederland,

Nadere informatie

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015 Uitkeringsovereenkomst Actieve deelnemer Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft inzicht in uw inkomen dat u van Hagee

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Trespa. Brochure Pensioenregeling

Stichting Pensioenfonds Trespa. Brochure Pensioenregeling Brochure Pensioenregeling Wat houdt de brochure Pensioenregeling in? De brochure maakt deel uit van de startbrief. In de brochure wordt de pensioenregeling in begrijpelijke taal toegelicht aan de hand

Nadere informatie

Bewaar deze startbrief zorgvuldig. Pensioen heeft nu misschien niet uw hoogste aandacht, binnenkort kan dat anders zijn.

Bewaar deze startbrief zorgvuldig. Pensioen heeft nu misschien niet uw hoogste aandacht, binnenkort kan dat anders zijn. Bewaar deze startbrief zorgvuldig. Pensioen heeft nu misschien niet uw hoogste aandacht, binnenkort kan dat anders zijn. Geachte heer/mevrouw.., Van harte welkom bij het Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische

Nadere informatie

PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING

PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland Bijlagen PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING Versie 1 januari

Nadere informatie

Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT

Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT Profiel van PMT Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT) verzorgt de pensioenregeling voor de bedrijfstak Metaal en Techniek. In totaal zijn

Nadere informatie

Communicatieplan Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Communicatieplan Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland Communicatieplan Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland Algemeen Volgens het pensioenreglement dat met ingang van 1 mei 2012 van kracht is voor de Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Startbrief. 1. Algemeen. Waardeoverdracht. Informatie die u geeft. Wanneer bent u deelnemer in de Basisregeling?

Startbrief. 1. Algemeen. Waardeoverdracht. Informatie die u geeft. Wanneer bent u deelnemer in de Basisregeling? Startbrief Deze startbrief bestaat uit 3 delen: Algemeen, Basisregeling en Plusregeling. 1. Algemeen Uw werkgever: Tentoo Collective Freelance & Flex B.V. Uw pensioenuitvoerder: ABN AMRO Pensioenen Soort

Nadere informatie

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 2 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Achtergrond Wet versterking bestuur pensioenfondsen 3. Wet versterking bestuur pensioenfondsen 4. Wijzigingen

Nadere informatie

Jacobs Pensioenperspectief

Jacobs Pensioenperspectief Jacobs Pensioenperspectief n i e u w s b r i e f v o o r a l l e d e e l n e m e r s e n g e p e n s i o n e e r d e n v a n d e s t i c h t i n g p e n s i o e n f o n d s j a c o b s n e d e r l a n

Nadere informatie

Stichting IKEA Pensioenfonds. Reglement Verantwoordingsorgaan

Stichting IKEA Pensioenfonds. Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting IKEA Pensioenfonds Reglement Verantwoordingsorgaan Artikel 1. Definities In dit reglement wordt verstaan onder: a) Bestuur: het bestuur van het fonds. b) Code Pensioenfondsen: de Code opgesteld

Nadere informatie

REGLEMENT WAO-HIATENPENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE

REGLEMENT WAO-HIATENPENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE REGLEMENT WAO-HIATENPENSIOEN STICHTING PENSIOENFONDS ALLIANCE 1 INHOUDSOPGAVE BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN...3 Artikel 1. DEELNEMERS...4 Artikel 2. AANSPRAKEN...4 Artikel 3. AANVRAAG EN TOEKENNING WAO-HIATEN-PENSIOEN...4

Nadere informatie

AANVULLENDE PENSIOENREGELING

AANVULLENDE PENSIOENREGELING AANVULLENDE PENSIOENREGELING Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel Uw pensioen is onze zorg. Inleiding Voor u ligt de brochure over de aanvullende pensioenregelingen

Nadere informatie

Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf

Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Dit is een uitgave van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Datum 15 juni 2012 1 Voorwoord

Nadere informatie

Kemira Rotterdam B.V.

Kemira Rotterdam B.V. Kemira Rotterdam B.V. Collectieve arbeidsovereenkomst over pensioenen 2014-2018 Pagina 1 van 9 COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST OVER PENSIOENEN Ondergetekenden: Kemira Rotterdam B.V. te Botlek-Rotterdam

Nadere informatie

Mijn Pensioen. Pensioen is meer! Onderwerpen van vandaag 23/11/2015. Mijn Pensioen (1) Hoe ziet mijn pensioen eruit?

Mijn Pensioen. Pensioen is meer! Onderwerpen van vandaag 23/11/2015. Mijn Pensioen (1) Hoe ziet mijn pensioen eruit? Mijn Pensioen Pensioen is meer! Oktober / november 2015 Onderwerpen van vandaag Mijn Pensioen (1) Hoe ziet mijn pensioen eruit? Mijn Pensioenfonds (2) Jaarverslag 2014 Hoe is het pensioenfonds georganiseerd?

Nadere informatie

Competentievisie verantwoordingsorgaan. Juli 2014

Competentievisie verantwoordingsorgaan. Juli 2014 Competentievisie verantwoordingsorgaan Juli 2014 Versie 1.0 1 juli 2014 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Competentievisie...3 Hoofdstuk 2 Profiel van het fonds...3 Hoofdstuk 3 Profiel verantwoordingsorgaan...3

Nadere informatie

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten. Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige

Nadere informatie

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Kenmerken Fonds Stichting Pensioenfonds ING (hierna: het Fonds) is op 1 januari

Nadere informatie

Uw pensioen bij Stichting Bedrijfstakpensioenfonds. Waterrecreatie en de Kunststoffen en Houten Jachtbouw

Uw pensioen bij Stichting Bedrijfstakpensioenfonds. Waterrecreatie en de Kunststoffen en Houten Jachtbouw Uw pensioen bij Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Waterrecreatie en de Kunststoffen en Houten Jachtbouw 3 Welkom! Informatie over uw pensioenregeling bij Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de sector

Nadere informatie

REGLEMENT AANVULLINGSREGELINGEN PER 1 JANUARI 2006 STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN

REGLEMENT AANVULLINGSREGELINGEN PER 1 JANUARI 2006 STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN REGLEMENT AANVULLINGSREGELINGEN PER 1 JANUARI 2006 STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN Februari 2011 HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1.1 Inleidende bepalingen 1.

Nadere informatie

Verkort Jaarverslag 2014

Verkort Jaarverslag 2014 Verkort Jaarverslag 2014 Het bestuur: de pensioenwereld blijft in beweging Ook in 2014 stond de pensioenwereld niet stil. Het bestuur volgde alle actuele politieke en maatschappelijke ontwikkelingen op

Nadere informatie

STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR DE AGRARISCHE EN VOEDSELVOORZIENINGSHANDEL. Postbus GC Rijswijk.

STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR DE AGRARISCHE EN VOEDSELVOORZIENINGSHANDEL. Postbus GC Rijswijk. STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR DE AGRARISCHE EN VOEDSELVOORZIENINGSHANDEL Verrijn Stuartlaan 1E 2288 EK Rijswijk Telefoon: 070-3381020 Fax : 070-3503531 Postbus 3144 2280 GC Rijswijk www.bpfavh.nl

Nadere informatie

Deelnemerspresentatie november 2018

Deelnemerspresentatie november 2018 Deelnemerspresentatie november 2018 1 Agenda Pensioen bij Saint-Gobain Introductie UnitedPensions Wat is er voor u geregeld? Pensioen bij pensionering Pensioen bij overlijden Premievrijstelling bij Arbeidsongeschiktheid

Nadere informatie

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2017 Uitkeringsovereenkomst

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2017 Uitkeringsovereenkomst Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2017 Uitkeringsovereenkomst Voor wie is deze toelichting? - U bent actief deelnemer aan deze pensioenregeling; - U bent arbeidsongeschikt. Het Uniform Pensioenoverzicht

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019 Profielschets lid Raad van Toezicht 20 mei 2019 71649 092004 1. INLEIDING Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (hierna: Pensioenfonds Kappers) is het pensioenfonds voor de kappersbranche.

Nadere informatie

Aanvullend reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog)

Aanvullend reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog) Aanvullend reglement 2017 Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog) Aanvullend reglement 2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 1. Definities 4 2. Algemeen 5 3. Deelname 5 4. Vaststelling Aanvullende pensioengrondslag

Nadere informatie

Artikel 1 - Definities

Artikel 1 - Definities Reglement Verantwoordingsorgaan Versie BV 21 december 2016 Artikel 1 - Definities In dit reglement wordt verstaan onder: Pensioenfonds: Bestuur: het bestuur van het Pensioenfonds Verantwoordingsorgaan:

Nadere informatie

Uit dienst bij ABN AMRO pensioen laten staan of meenemen?

Uit dienst bij ABN AMRO pensioen laten staan of meenemen? Uit dienst bij ABN AMRO pensioen laten staan of meenemen? Pensioenfonds Vooraf 2 U bent uit dienst bij ABN AMRO Bank of één van de andere bij ABN AMRO Pensioenfonds aangesloten ondernemingen. Vanaf dat

Nadere informatie

Aanvulling 3 op het Pensioenreglement 2011

Aanvulling 3 op het Pensioenreglement 2011 Aanvulling 3 op het Pensioenreglement 2011 Het Pensioenreglement 2011 geldend voor werknemers voor wie op 31 juli 2011 het pensioenreglement 2008 van toepassing is dan wel in dienst getreden op of na 1

Nadere informatie

Later AOW en pensioen

Later AOW en pensioen Pensioenflits Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie + Verkort jaarverslag Juli 2017 De Pensioenflits is een uitgave van uw Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie

Nadere informatie

pensioenkrant augustus 2015

pensioenkrant augustus 2015 pensioenkrant augustus 2015 pensioenkrant augustus 2015 5 WOORD VAN DE VOORZITTER 6 DEKKINGSGRAAD 7 INDEXATIE RENDEMENT OP DE BELEGGINGEN 8 KERNCIJFERS KOSTEN UITVOERING EN VERMOGENSBEHEER 9 COMMUNICATIE

Nadere informatie

In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van:

In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: Financieel Crisisplan 1. Elementen crisisplan In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: vereist eigen vermogen (ultimo 2011

Nadere informatie

- U bent actief deelnemer - U bent actief deelnemer én u neemt via uw werkgever deel aan de aanvullende pensioenregeling - U bent arbeidsongeschikt

- U bent actief deelnemer - U bent actief deelnemer én u neemt via uw werkgever deel aan de aanvullende pensioenregeling - U bent arbeidsongeschikt Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2018 Uitkeringsovereenkomst Voor wie is deze toelichting? - U bent actief deelnemer - U bent actief deelnemer én u neemt via uw werkgever deel aan de aanvullende pensioenregeling

Nadere informatie

Het AVEBE Pensioen samengevat

Het AVEBE Pensioen samengevat Het AVEBE Pensioen samengevat Deze folder is bedoeld voor alle medewerkers die bij AVEBE in dienst zijn getreden. Pensioenfonds Ouderdomspensioen: het AVEBE Pensioen vanaf uw pensionering Het AVEBE Pensioen

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Stichting Pensioenfonds Avery Dennison Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 4 september 2017 3.

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20 Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014 Stand van zaken SVG 1 van 20 Programma Pensioenfonds SVG Wat speelt er rond de pensioenen? Financiële positie SVG Kortingsmaatregel Vooruitblik 2014-2015

Nadere informatie

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan Jaarbericht 2011 Ruim 1.600 mensen ontvangen op dit moment een pensioenuitkering via ons pensioenfonds. Nog eens ruim 2.300 (oud) DuPont-medewerkers zullen in de toekomst een pensioenuitkering ontvangen.

Nadere informatie

Pensioen-Bijeenkomst. 23 maart 2017

Pensioen-Bijeenkomst. 23 maart 2017 Pensioen-Bijeenkomst 23 maart 2017 Programma Welkom! Het fonds - mensen en cijfers 10 minuten Financiële positie en beleid 10 minuten Pensioenregeling en keuzes 20 minuten Website en digitalisering 10

Nadere informatie

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S Pensioenfonds B&S Pensioenkrant 2014 Pensioen fonds B&S I n h o u d s o p g a v e Woord vooraf... 4 1. Jaarverslag 2013 in hoofdijnen... 5 2. Dekkingsgraad 2014... 7 3.Nieuw pensioenstelsel 2015... 8

Nadere informatie

AANVULLEND PENSIOENREGLEMENT EINDLOON

AANVULLEND PENSIOENREGLEMENT EINDLOON STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR DE AGRARISCHE EN VOEDSELVOORZIENINGSHANDEL Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Telefoon: 070-3061190 Fax : 08422-62369 Website: www.bpfavh.nl Postbus 3144 2280

Nadere informatie

Rabobank Pensioenfonds bruto uitkeringsovereenkomst 1 januari ,00% Deeltijd pensioengevend salaris: ,00 Deeltijd franchise:

Rabobank Pensioenfonds bruto uitkeringsovereenkomst 1 januari ,00% Deeltijd pensioengevend salaris: ,00 Deeltijd franchise: pagina 1 van 6 Uniform Pensioenoverzicht 2018 Stand per: 1 januari 2018 Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: Deelnemersnummer: Uw partner Y. Partner Geboren op: 2 januari 1972 999999

Nadere informatie

Communicatieplan Stichting Brocacef Pensioenfonds

Communicatieplan Stichting Brocacef Pensioenfonds Communicatieplan 2015 Stichting Brocacef Pensioenfonds Vastgesteld in de vergadering van het bestuur van 23 november 2015 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 1. Informatieverplichtingen...

Nadere informatie

stichting pensioenfonds wonen

stichting pensioenfonds wonen stichting pensioenfonds wonen Verkort Jaarverslag 2007 Kerncijfers Aantallen per 31-12 2007 2006 Werkgevers 4.331 4.161 Deelnemers 33.009 31.705 Gewezen deelnemers 70.948 62.860 Gepensioneerden 8.468 7.735

Nadere informatie

Einde dienstverband en uw pensioen

Einde dienstverband en uw pensioen Einde dienstverband en uw pensioen INHOUD PAGINA 1. Inleiding 2 2. Het op de ontslagdatum opgebouwde pensioen 3 3. Het nabestaandenpensioen bij overlijden vóór de pensioendatum 3 4. Het wezenpensioen 3

Nadere informatie

STICHTING VUT FONDS ECI IN LIQUIDATIE

STICHTING VUT FONDS ECI IN LIQUIDATIE STICHTING VUT FONDS ECI IN LIQUIDATIE LIQUIDATIERAPPORT 2014 INHOUD A. Kerncijfers 2 B. Vereffenaar en functionarissen 4 C. Liquidatieverslag 6 D. Liquidatierekening 9 E. Overige gegevens 17 STICHTING

Nadere informatie

Toeslagverlening Uitgave mei 2015

Toeslagverlening Uitgave mei 2015 Toeslagverlening Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds Sabic, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend indicatief

Nadere informatie

Pensioen aanvullende pensioenregelingen. Wat krijg je in onze aanvullende regelingen? Extra ouderdomspensioen. Laag 1.

Pensioen aanvullende pensioenregelingen. Wat krijg je in onze aanvullende regelingen? Extra ouderdomspensioen. Laag 1. Pensioen 1-2-3 aanvullende pensioenregelingen Werk je bij een werkgever die bij ons is aangesloten, dan bouw je automatisch ouderdomspensioen bij ons op in de basispensioenregeling. Daarnaast kan je werkgever

Nadere informatie

Actuariële en bedrijfstechnische nota

Actuariële en bedrijfstechnische nota Stichting Pensioenfonds Towers Watson Actuariële en bedrijfstechnische nota 1 juli 2015 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 1 2. MISSIE, VISIE EN STRATEGIE... 2 3. ORGANISATIE, BEHEER EN INTERNE CONTROLE...

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2012

Verkort jaarverslag 2012 Verkort jaarverslag 2012 2 Voorwoord Voor u ligt het verkort jaarverslag van Protector over het jaar 2012. De pensioenwereld beleeft hectische tijden. Gelukkig kunnen we concluderen dat de financiële situatie

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Hoogovens (SPH) Update voor ledenvergadering VHP Tata Steel

Stichting Pensioenfonds Hoogovens (SPH) Update voor ledenvergadering VHP Tata Steel Stichting Pensioenfonds Hoogovens (SPH) Update voor ledenvergadering VHP Tata Steel Wim Hamers Voorzitter Raad van Beheer 12 november 2012 Agenda 1. SPH op hoofdlijnen 2. SPH en andere pensioenfondsen

Nadere informatie

Een nieuwe baan. Uw toekomst uitgestippeld

Een nieuwe baan. Uw toekomst uitgestippeld Een nieuwe baan Uw toekomst uitgestippeld Inhoud Uw nieuwe baan en StiPP 2 Verandert er iets aan mijn pensioen? 4 Niet elke pensioenregeling is hetzelfde 6 StiPP is er voor u! 8 Uw nieuwe baan en StiPP

Nadere informatie

TOELICHTING Uniform Pensioenoverzicht 2017 Actieve deelnemers

TOELICHTING Uniform Pensioenoverzicht 2017 Actieve deelnemers Postbus 2290 Nl-3430 DL Nieuwegein www.pfecolab.nl TOELICHTING Uniform Pensioenoverzicht 2017 Actieve deelnemers Stichting Pensioenfonds Ecolab Wat heeft u aan het Uniform pensioenoverzicht? Het Uniform

Nadere informatie

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV).

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). REGLEMENT BELEGGINGSCOMMISSIE voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). Artikel 1 Vaststelling en reikwijdte Dit reglement geeft, in aanvulling op de statuten,

Nadere informatie