Voorwoord 3. Samenvatting 4. Leeswijzer 7. Randstad Holland in de top 20 van Europees stedelijke regio s Bevolkingsomvang 8. 2.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voorwoord 3. Samenvatting 4. Leeswijzer 7. Randstad Holland in de top 20 van Europees stedelijke regio s 8. 1. Bevolkingsomvang 8. 2."

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenvatting 4 Leeswijzer 7 Randstad Holland in de top 20 van Europees stedelijke regio s 8 1. Bevolkingsomvang 8 2. Economie Werkgelegenheid Mobiliteit Vestigingsklimaat 28 6 Randstad Holland in delen Bevolking Economie Arbeidsmarkt Mobiliteit Vestigingsklimaat 42 Randstad Holland in cijfers 48 Colofon 52 1

2 Voorwoord N O R T H S E A FRIESLAND GRONINGEN DRENTHE Middelburg Gent Scheldt ZEELAND Den Helder NOORD- HOLLAND Lelystad Zwolle Seaport Amsterdam Zaanstad LAND Haarlem Almere OVERIJSSEL Amsterdam Airport Schiphol Amsterdam Enschede Hilversum Apeldoorn Leiden ZUID- Den Haag UTRECHT Amersfoort HOLLAND GELDERLAND Utrecht Delft Rotterdam Airport Arnhem Seaport Rotterdam Rotterdam Nijmegen FLEVO- Den Bosch Breda Tilburg NOORD-BRABANT Antwerp B E L G I U M Brussels Alkmaar Dordrecht Meuse Randstad Holland in The Netherlands Randstad Holland Western Netherlands large city other city international airport international seaport Lek Waal Eindhoven Maastricht 2 LIMBURG Meuse Leeuwarden IJssel Venlo Groningen Assen GERMANY Duisburg Rhine Cologne Essen 100 kilometers Dusseldorf GEOGRAFIEK, 07 De Randstad is een begrip in Nederland. We hebben het over het belangrijkste grootstedelijke gebied met de grootste haven van Europa. Een mainport van formaat, die als een magneet werkt op het internationale bedrijfsleven. De Randstad is een kroonjuweel van de Nederlandse economie en dit soort schatten moeten we natuurlijk koesteren. Geen wonder dat wij willen weten hoe de Randstad scoort ten opzichte van andere Europese regio s. TNO heeft daarom in opdracht van alle betrokken overheden de Randstad Monitor ontwikkeld. Deze studie laat zien hoe de Randstad ervoor staat in het jaar Hoe sterk is de concurrentiepositie? Welke opmerkelijke ontwikkelingen zijn er, als het gaat om de arbeidsproductiviteit, de werkloosheid en het opleidingsniveau? Deze Monitor is de zesde editie in een rij; al sinds 2004 wordt dit jaarlijkse onderzoek uitgevoerd. We hebben zo een schat aan informatie opgebouwd voor beleidsmakers en beleidsbepalers. Kijken we naar de belangrijkste conclusies voor 2008, dan valt op dat de Randstad het vergeleken met concurrerende Europese regio s bepaald nog niet zo slecht doet. Deze Monitor is een momentopname en de gevolgen van de kredietcrisis voor de Randstad waren bij het afsluiten van deze studie nog niet volledig in kaart gebracht. Zoals de vlag er nu bij hangt, zien we dat de Randstad nog steeds in de Europese Top 5 staat van de beste vestigingsregio s. Maar onze concurrentiepositie staat wel onder steeds meer druk. Om in de Top 5 te kunnen blijven, is meer aandacht nodig voor innovatie en R&D. Kortom: alle reden om alert te blijven! J.W.R. van Lunteren Gedeputeerde economische zaken provincie Utrecht 3

3 Samenvatting TNO heeft begin dit jaar een nieuwe versie van de Randstadmonitor opgeleverd. De versie 2010 is de zesde versie. De eerste verscheen in opdracht van Regio Randstad in Voor deze versie is de provincie Utrecht als opdrachtgever opgetreden. Het onderzoek heeft plaatsgevonden onder begeleiding van een werkgroep van vertegenwoordigers van de verschillende bij de Randstad betrokken organisaties, zoals de vier Randstadprovincies, de vier grote steden, Regio Randstad Brussel en het ministerie van Verkeer&Waterstaat. De Randstadmonitor biedt een dwarsdoorsnede van de gegevens die TNO heeft verzameld, op basis van openbare bronnen van CBS/Eurostat en de OESO. Randstad Holland wordt vergeleken met 19 andere stedelijke Europese regio s en met het gemiddelde van de EU27. De invalshoek is vooral een economische. Maar in beperkte mate besteedt de monitor ook aandacht aan aspecten zoals de leefbaarheid en de kwaliteit van wonen en werken. De regio s waarmee de Randstad wordt vergeleken zijn niet willekeurig gekozen. Alle twintig regio s zijn regio s met dezelfde geografische afbakening een stedelijke kern en een omgeving met lagere dichtheid. De monitor geeft een beeld op basis van cijfers uit het jaar De momenteel diepgewortelde economische crisis heeft gezorgd voor een terugval in de economie. De effecten van de kredietcrisis laten verschillende resultaten zien in de stedelijke regio s en landen. Een analyse laat zien dat de snelst groeiende regio s van de laatste paar jaar, nu te kampen hebben met dalende groeicijfers. significant hoger dan de laatste jaren, zeker in vergelijking met de andere regio s. Regio s die in 2008 getroffen zijn door de economische crisis zijn: Kopenhagen, Dublin, Londen, Stockholm, Madrid en Barcelona. Deze zijn alle ver teruggevallen ten opzichte van het jaarlijkse gemiddelde in BRP van 0,8 procent in de grote steden. In 2008 bereikte de werkloosheid in de Randstad een erg laag niveau; volgens de definitie van Eurostat was de werkloosheid in de Randstad het laagst van de twintig belangrijkste Europese stedelijke regio s. De arbeidsparticipatie, zonder correctie voor part time werk, is het hoogste van alle Europese steden. Echter, de economie van Nederland en de Randstad is niet gebaseerd op arbeidsproductiviteit maar op capaciteit (kwaliteit). De Randstad staat op de elfde plaats met betrekking tot arbeidsproductiviteit. Dit is relatief gezien een lagere positie in vergelijking met de groei in BRP. Daarnaast is het belangrijk de investeringen in Research & Development en innovatie als onderdeel van het BRP te vermelden. In 1996 was dit 2,2%, gelijk met het gemiddelde van de stedelijke regio s. In 2006 waren de investeringen slechts 1,6%. Dit is 0,3% lager dan het gemiddelde van de stedelijke regio s. Dit is echter een algemene trend in Europa. Tevens vindt er een verplaatsing van R&D investeringen plaats van Noordwest Europa naar de Oost Europese landen. Stockholm, Parijs, München, Berlijn en Wenen De belangrijkste conclusie van de monitor is dat de ontwikkeling van Randstad Holland per saldo verbeterd. Met een economische groei van 1,6 procent in 2008 bereikt Randstad Holland de vijfde plaats. Dit is 4 5

4 Gross Regional Product 2008 hebben het hoogste aandeel in de private R&D investeringen. Dezelfde trend kan worden gesignaleerd in patent toepassingen, werkgelegenheid in de hightech industrie en in kennis intensieve diensten. In al deze velden scoort de Randstad relatief lager dan het gemiddelde. De vijf eerste plaatsen in de top 20 van de grote stedelijke regio s worden nog steeds bezet door dezelfde regio s: Dublin, Praag, Boedapest, Madrid en Londen. De vijf laatste plaatsen in de lijst worden wederom ingenomen door dezelfde groep Duitssprekende stedelijke regio s: Berlijn, het Rhein/ Ruhr, Frankfurt/Main, Hamburg en Wenen. Het Europese kerngebied laat de laagste groei zien. Duitsland lijdt momenteel onder industriële herstructurering, ook door de invloed van de nieuwe concurrenten uit Oost Europa. De belangrijkste gegevens uit de monitor zijn in de Stergrafiek bijeengebracht. Het Bruto Regionaal Product per hoofd van de bevolking geeft aan hoeveel alle bedrijven en instellingen in een gebied verdienen. Door het bedrag uit te drukken in eenheid per hoofd van de bevolking, is het mogelijk gebieden van verschillende grootte met elkaar te vergelijken. De arbeidsproductiviteit geeft aan hoeveel geld er door een werkende in een werkweek van 40 uur in een arbeidsjaar verdiend wordt. De arbeidsparticipatie geeft aan welk deel van de potentiële beroepsbevolking een betaalde baan heeft. Deze indicator houdt geen rekening met het aantal uren dat per week of per jaar gewerkt wordt. De aantrekkelijkheid van een gebied is een maat voor de kwaliteit van het vestigingsklimaat. Randstad Holland in de Top 20 van Europese stedelijke regio's Trans-shipment Population 2008 Airtraffic passengers 2008 GRP/head 2008 Share international congresses 2008 Labour productivity Capacity railway system 2003 Labour participation 2008 Capacity road system 2003 Attractivity Internethub 2008 Unemployment knowledge intensive services in total services sector 2008 Working population Share services sector in total economy 2008 Man power 2008 Share hightechnological industry in total industry 2008 Share 0-14 year population 2008 Prizes real estate per m High education level 2008 Growth tourism 2007 Concentration Fine dust PM Growth population 0-14 y Growth GRP 2008 Growth man power 2008 Growth GRP/head 2008 Growth working population 2008 Growth labour productivity 2008 Growth population 2008 Leeswijzer De volgende hoofdstukken geven een overzicht van de ontwikkelingen van de Randstad op de belangrijkste economische indicatoren. Paragrafen één tot en met vijf brengen in beeld hoe de Randstad presteert in verhouding tot de 19 concurrerende regio s in Europa. Paragraaf zes laat deze prestaties zien in onderlinge vergelijking van deelregio s binnen de Randstad. In de slotparagraaf worden de prestaties van de Randstad in beeld gebracht met gebruikmaking van de indicatoren die de EU hanteert bij het meten van voortgang op de strategie voor banen en groei, de zogenaamde Lissabon- agenda/ EU2020 strategie meest recent 6 7

5 Randstad Holland in de top 20 van Europees stedelijke regio s 1 BEVOLKING 1.1 Bevolkingsomvang Als we kijken naar de bevolkingsomvang neemt Randstad Holland een zesde plaats in met ruim 7.1 miljoen inwoners. Sinds 2003 is de bevolkingsgroei in het gebied redelijk teruggevallen. Regio s met het grootste aantal inwoners zijn München, Londen, Ruhrgebied, Parijs en Milaan. Als het gaat om bevolkingsgroei neemt de Randstad een gemiddelde positie in. De snelst groeiende regio s in 2008 zijn Kopenhagen, Rome, Dublin en Madrid. In de meeste regio s is de bevolkingsgroei voorspoediger in het ommeland dan in de kernsteden. Dit duidt op een voortgaande suburbanisatie. 8 Rangorde van Europese stedelijke regio s naar bevolkingsgroei 2008 in procenten en naar bevolkingsomvang 2008 Groei 2008 in % Bevolking 2008 (in miljoenen) München 0,9% 19.4 Londen 0,6% 14.5 Ruhrgebied -0,2% 11.6 Parijs 0,7% 11.4 Milaan 1,2% 8.2 Randstad Holland 0,5% 7.1 Madrid 1,9% 6.2 Barcelona 1,7% 5.4 Berlijn 0,1% 5.1 Frankfurt/Main 0,1% 4.1 Rome 2% 4.1 Vlaamse Ruit 0,1% 4.1 Hamburg 0,3% 3.2 Lissabon 0,4% 3.2 Dublin 2% 2.3 Wenen 1,3% 2.0 Kopenhagen 2,1% 1.7 Boedapest -0,1% 1.7 Praag 1,5% 1.2 Stockholm 0,3% Nederland 0,4% 16.5 EU27 0,4% Bron: TNO op basis van OECD/Eurostat/CBS 9

6 Rangorde Europeese stedelijke regio s naar omvang bruto regionaal product ECONOMIE Bruto Regionaal Product Gemeten naar het Bruto Regionaal Product (BRP), bezette Randstad Holland in 2008 met 270,1 miljard euro een stabiele vijfde plaats in de ranglijst van Europese stedelijke regio s. De groei in 2008 is 1,1 procent. Over de periode groeide het BRP in Randstad Holland met gemiddeld 2,2 procent per jaar. Dit is 0,2 procent hoger dan het gemiddelde van de stedelijke regio s en minstens zo hoog als het groeipercentage van Nederland. Toch is de groei 0,7 procent lager dan in De voorwaarden om positieve groei te genereren zijn hoge arbeidsparticipatie, lage werkloosheid, een boven het EU gemiddeld opleidingsniveau en internationale (lucht) havens. Rangorde van Europese stedelijke regio s naar groei Bruto Regionaal Product 2008 in procenten en naar omvang Bruto Regionaal Product in miljarden euro s Groei in 2008 Londen 0,9% 598,2 Parijs -0,% 555,6 Ruhrgebied 1% 362,7 Groei 2007, in % Bevolking 2007 (in miljoenen) Milaan -2,1% 287,1 Londen 0, Randstad Holland 1,1% 270,1 Parijs 0, Madrid RheinRuhr -0,3% , Milaan 1,3 8.1 Vlaamse Randstad Ruit Holland 1,1% 0,4 169,7 6.7 Madrid 2,3 6.1 Frankfurt/Main-Ruhr 1,3% 168,6 Frankfurt/Main 0,1 4.1 Barcelona Vlaamse Ruit -0,9% 1,1 151,5 4.1 Barcelona 1,9 5.3 Rome 0,9-1,9% ,5 0,2 3.2 Hamburg Berlijn 0 1,2% ,2 0,3 1.9 München 1,6% 118,6 Kopenhagen 0,1 1.2 Berlijn Stockholm -0,1% 1 117,2 1.9 Wenen 1,1 2.3 Wenen Dublin 2,4-0,4% ,5 Lissabon 0,5 3.2 Dublin 0% 95,2 Boedapest -0,4 1.7 Kopenhagen Praag 1,1-10,7% ,4 Nederland 0, Stockholm EU17 0,6-1,2% ,9 Lissabon -0,2% 66,9 Boedapest 1,1% 37,9 Praag 3,3% 0 37, Nederland 1,6% 595,9 Totaal stedel. regio s 0% 3.780,3 EU27 0,3% ,3 Bron: TNO op basis van OECD/Eurostat/CBS Bruto Regionaal Product (in miljard euro) 10 11

7 2 2.2 ECONOMIE Arbeidsproductiviteit Arbeidsproductiviteit is een maatstaf die aangeeft hoeveel waarde toegevoegd wordt aan de economie per werkende. De ontwikkeling geeft aan in hoeverre de productie van goederen en diensten efficiënter is geworden. De arbeidsproductiviteit komt voor de EU27 in 2008 als geheel uit op 64,700 euro per voltijds werkende. De lijst met 20 grootstedelijke regio s scoort aanmerkelijk hoger met 77,800 euro. Randstad Holland presteert bovengemiddeld met 90,200 euro. Vergelijkbare regio s zijn Frankfurt/Main, Hamburg en Wenen. Topregio s met een productiviteit van meer dan 100,000 euro zijn Parijs, München, Kopenhagen en Stockholm. Lage scores hebben Boedapest, Praag, Lissabon en Barcelona. Rangorde Europese stedelijke regio s naar arbeidsproductiviteit (Bruto Regionaal Product per arbeidsjaar) en naar gemiddelde jaarlijkse groei in procenten in 2008 Gemiddelde jaarlijkse groei (%) Parijs 1,1% 113,6 München 1,8% 107 Kopenhagen -0,4% 106,3 Stockholm -0,9% 100,3 Wenen 0,5% 97,9 Vlaamse Ruit 2% 97,2 Hamburg 0% 92,9 Randstad Holland 0,4% 90,2 - Frankfurt/Main-Ruhr 2,4% 89,9 Dublin -1,3% 85 Ruhrgebied 0,1% 76,3 Londen -0,9% 71,6 Milaan 0,8% 68 Rome -2,2% 67,2 Berlijn 1,2% 63,9 Madrid 2,6% 60,9 Barcelona -3,2% 58 Lissabon -0,5% 42,8 Praag 0,2% 36,6 Boedapest 3,4% 32,2 Nederland 0,8% 87, EU27 0,2% 64,7 Bron: TNO op basis van OECD/Eurostat x per voltijdseequivalent 12 13

8 2 2.3 ECONOMIE Research & Development (R&D) Bestedingen aan Research & Development (R&D) liggen in de EU27 als geheel op 1,8 procent van het BRP. In de verschillende regio s vinden op dit moment op deze indicator forse verschuivingen plaats. In Randstad Holland daalde het percentage uitgaven aan R&D van 2,2 percent in 1995 tot 1,6 procent in Dit is lager dan het gemiddelde in de EU27 en lager dan het gemiddelde van de grootstedelijke regio s. Regio s met hoge uitgaven zijn München, Wenen, Berlijn, Dublin en Parijs. Onderaan de lijst vinden we Londen, de steden van de Vlaamse Ruit en Stockholm. Rangorde Europese stedelijke regio s naar bestedingen aan Research & Development als percentage van het BRP, in 2006 Bestedingen R&D als percentage van BRP München 0,0% Wenen 4,3% Berlijn 4,1% Dublin 3,5% Parijs 3,0% Praag 2,5% Ruhrgebied 2,1% Madrid 1,8% Frankfurt/Main-Ruhr 1,8% Rome 1,7% Randstad Holland 1,6% Hamburg 1,6% Barcelona 1,5% Boedapest 1,4% Kopenhagen 1,4% Milaan 1,1% Lissabon 1,1% Londen 0,6% Vlaamse Ruit 0,4% Stockholm 0,0% Nederland 1,7% EU27 1,8% Bron: TNO op basis van Eurostat/OECD/CBS 14 15

9 Rangorde Europeese stedelijke regio s naar bruto participatiegraad WERKGELEGENHEID Werkgelegenheid Waar het gaat om de groei van werkgelegenheid 1, loopt de Randstad in de pas met andere regio s. Het neemt een vijfde plaats in. De vier regio s met een hogere groei in werkgelegenheidscijfers zijn Madrid, Dublin, Barcelona, Boedapest en Londen. Regio s waar het aantal werkzame personen daalde waren Londen, Madrid, Dublin, Barcelona en Boedapest. Steden waar het aantal werkzame personen traag groeit zijn Parijs, Ruhrgebied, Frankfurt/ Main, Hamburg, Berlijn, Wenen, Lissabon en Praag. Met name de Duitse steden vallen hier op. Randstad Holland groei net iets beter dan het gemiddelde met gemiddeld 1,4 % groei per jaar. 3.2 Arbeidsparticipatie De (bruto) arbeidsparticipatie 2 is in de Randstad gunstig: deze ligt nu volgens de Eurostat definitie op 83,8 procent van de potentiële beroepsbevolking en lag in 1999 op 74,2 procent. Hiermee leidt de Randstad het klassement en staat op de eerste plaats, gevolgd door Wenen (82,6 percent) en Stockholm (80,4 percent). Ook München heeft een participatiegraad boven de 80 procent. De participatiegraad in de Randstad is een direct gevolg van de enorme hoeveelheid parttime werkgelegenheid in de Nederlandse economie. 1 Werkgelegenheid = het aantal werkzame personen (zelfstandigen/meewerkende gezinsleden en werknemers) 2 Bruto arbeidsparticipatie = het aantal werkende en werkzoekende mensen als percentage van de beroepsbevolking (dus in de leftijd van 15 tot 64 jaar) 16 Rangorde Europese stedelijke regio s naar bruto participatiegraad in 2008 Bruto participatie 2008 Randstad Holland 83,8% Wenen 82,6% Stockholm 80,4% München 80,3% Groei 2007, in % Londen 78,1% Londen 0, Parijs 0, Hamburg RheinRuhr -277,6% 11.6 Milaan Madrid 1, ,1% Randstad Holland 0,4 6.7 Barcelona Madrid 2, ,4% Frankfurt/Main 0,1 4.1 Vlaamse Ruit 1,1 4.1 Barcelona Berlijn 1, ,9% Rome 0,9 3.9 Hamburg Lissabon 0, ,5% Berlijn Praag 74,8% München 0,3 1.9 Frankfurt/Main-Ruhr 76,2% Kopenhagen 0,174,2% 1.2 Stockholm Wenen Parijs 1, ,2% Dublin 2,4 1.7 Ruhrgebied 73,2% Lissabon 0,5 3.2 Boedapest Milaan -0,4 71,6% 1.7 Praag 1,1 1.2 Nederland 0, EU17 0, Vlaamse Ruit 70,9% Dublin 70,8% Bevolking 2007 (in miljoenen) Rome 67,6% Boedapest 66,4% Nederland 79,6% EU27 72,9% Bron: TNO op basis van OECD/Eurostat 17

10 Werkloosheid: werkzoekenden als % van de beroepsbevolking in ARBEIDSMARKT 3.3 Werkloosheid De werkloosheid in de Randstad is (2,8 procent), samen met het percentage in Praag (1,9 procent), de laagste van de 20 grootstedelijke regio s. De gemeten werkloosheid van 2,8 herbergt wel een groot percentage langdurig werklozen. Tegelijkertijd geeft het aan dat de arbeidsmarkt krap is. Hoge werkloosheidspercentages zien we in Berlijn (13,3 procent), maar ook in Madrid, Barcelona, de Vlaamse Ruit en in Lissabon. 18 Rangorde Europese stedelijke regio s naar werkloosheid 2008 als percentage van de beroepsbevolking 2008 Werkloosheid als % van de beroepsbevolking in 2008 Berlijn 13,3% Madrid 8,7% Barcelona 8,7% Ruhrgebied 8,2% Lissabon 7,8% Vlaamse Ruit 7,4% Parijs 7,2% Rome 7,0% Hamburg 6,1% Londen 6,0% Frankfurt/Main-Ruhr 6,0% Kopenhagen 5,9% Dublin 5,8% Wenen 5,2% Boedapest 4,3% München 4,0% Stockholm 4,0% Milaan 3,9% Randstad Holland 2,8% Praag 1,9% Nederland 2,8% EU27 7,0% Bron: TNO op basis van OECD/Eurostat 19

11 3 ARBEIDSMARKT 3.4 Opleidingsniveau Opleidingsniveau Opleidingsniveau is een belangrijke maatstaf voor toekomstig groeipotentieel van een regio. In de Randstad is 33,6 procent van de werkzame beroepsbevolking hoogopgeleid. Dit percentage ligt boven het gemiddelde van 31,8 procent. Regio s met hogere percentages zijn Londen, Parijs, Madrid, Kopenhagen, Stockholm, Dublin en de steden van de Vlaamse Ruit. Het percentage lageropgeleiden is met 15,8 procent Milaan en Rome met 21,0 percent. Bovenaan de lijst staat Londen met 43,7 procent en Parijs met 41,0 procent. Ter vergelijking, het gemiddelde van de EU27 is 25,2 procent. Rangorde Europese stedelijke regio s naar opleiding als procentueel aandeel van de totale werkzame beroepsbevolking in Hoog Midden Laag Opleidingsniveau (%) Londen 43,7% 38,7% 17,7% Parijs 41,0% 35,0% 24,1% Madrid 40,5% 28,0% 31,5% Kopenhagen 39,4% 39,4% 21,2% Stockholm 37,6% 48,9% 13,5% Flemish Diamont 37,1% 39,3% 23,6% Dublin 36,3% 39,2% 24,4% Berlijn 34,5% 48,9% 16,6% Randstad Holland 33,6% 41,9% 24,5% Barcelona 31,2% 25,7% 43,0% München 30,1% 55,4% 14,4% Boedapest 29,5% 60,4% 10,1% Praag 28,4% 68,2% 3,4% Hamburg 26,3% 55,1% 18,6% Frankfurt/Main 24,4% 58,0% 17,6% Wenen 23,9% 55,7% 20,4% Ruhrgebied 23,6% 57,5% 18,9% Lissabon 22,0% 20,9% 57,1% Rome 21,0% 49,4% 29,7% Milaan 15,8% 46,6% 37,6% Gemiddelde stedelijke regio's 31,8% 42,6% 25,6% Nederland 30,3% 43,8% 25,9% EU27 25,2% 49,2% 25,6% Bron: TNO op basis van Eurostat/OECD 21

12 4 MOBILITEIT 4.1 Luchtverkeer: passagiersverkeer en luchtvracht Het aantal passagiers dat via Schiphol reisde nam in 2008 toe met 3,8 procent, gelijk aan het gemiddelde van de 10 grootste luchthavens in Europa (-0,8 percent in 2008). Het totale aantal passagiers dat via Schiphol vloog kwam op 47,4 miljoen. Het aantal passagiers nam voor bijna alle regio s af, met uitzondering van Rome, München en Parijs. Passagiersverkeer op de grootste luchtvaartknooppunten in Europa in 2008 in miljoenen en procentueel groei in 2008 Passagiersverkeer x miljoen, 2007 Groei 2007 Londen 103,0 2,5 Parijs 86,4 3,8 Frankfurt 53,9 2,9 Madrid 52,1 8,3 Amsterdam 47,8 5,4 München 34,0 7,1 Rome 32,9 3,8 Barcelona 32,8 8,9 Top-8 Luchthavens 442,8 4,4 Groei 2007, in % Londen 0, Parijs 0, RheinRuhr Milaan 1,3 8.1 Randstad Holland 0,4 6.7 Madrid 2,3 6.1 Frankfurt/Main 0,1 4.1 Vlaamse Ruit 1,1 4.1 Barcelona 1,9 5.3 Rome 0,9 3.9 Hamburg 0,2 3.2 Berlijn München 0,3 1.9 Kopenhagen 0,1 1.2 Stockholm Wenen 1,1 2.3 Dublin 2,4 1.7 Lissabon 0,5 3.2 Boedapest -0,4 1.7 Praag 1,1 1.2 Nederland 0, EU17 0, Bron: International Airport Council/Schiphol 22 Bevolking 2007 (in miljoenen) Luchtverkeer Voor luchtvracht is Schiphol de derde luchthaven in Europa, maar qua groei staat de luchthaven zesde. De goederenopslag in de Rotterdamse haven groeide met 3,5 procent in 2008 naar 421 miljoen ton. Rotterdam ondervindt concurrentie van Hamburg en Antwerpen, welke havens hogere groeicijfers laten zien dan Rotterdam. Met containeroverslag heeft de Rotterdamse haven meer concurrentie. De containeroverslag nam in Rotterdam af met -0,1% af tot 10,784 duizend TEU (inhoudsmaat voor containers; Twenty feet Equivalent Unit) vergeleken met een gemiddelde van 2,0 procent. Hamburg en Antwerpen hebben Rotterdam in het vizier. Vrachtverkeer (totaal inkomend en uitgaand inclusief overslag) op de tien grootste luchtvaartknooppunten in Europa in procentuele groei in 2008 en in duizenden tonnen in 2008 Vrachtverkeer (duizend ton), 2007 Groei 2007 Frankfurt ,8 Paris ,0 Amsterdam ,4 Londen Heathrow ,5 Luxemburg ,4 Brussel 762 7,9 Keulen 719 3,0 Luik ,4 Milaan ,2 Madrid Bron: International Airport Council/Schiphol Groei 2007, in % 14.4 Londen 0,4 Parijs 0, RheinRuhr Milaan 1,3 8.1 Randstad Holland 0,4 6.7 Madrid 2,3 6.1 Frankfurt/Main 0,1 4.1 Vlaamse Ruit 1,1 4.1 Barcelona 1,9 5.3 Rome 0,9 3.9 Hamburg 0,2 3.2 Berlijn München 0,3 1.9 Kopenhagen 0,1 1.2 Stockholm Wenen 1,1 2.3 Dublin 2,4 1.7 Lissabon 0,5 3.2 Boedapest -0,4 1.7 Praag 1,1 1.2 Nederland 0, EU17 0, Bevolking 2007 (in miljoenen)

13 MOBILITEIT 4.2 Internetverkeer Internetverkeer In het internetverkeer handhaaft AMSIX in Amsterdam de leidende positie in Europa met een volume van Gigabit per seconde. Dit betekent een enorme stijging in vergelijking met 2007, toen Amsterdam ook de lijst aanvoerde met 371,1 Gigabit per seconde. Ook Frankfurt ontwikkelde zich sterk, tot een volume van 523,9 Gigabit per seconde. Londen lijkt afgehaakt te hebben; daar viel de groei weg. Moskou lijkt het internetcentrum voor Oost-Europa te worden. 24 Internetverkeer (gigabit per seconde, daggemiddelde) via exchanges in Europa, juni nov nov nov dec dec Gbit per sec daggemiddelde dec 2009 Amsterdam 15,2 80,2 130,5 243,4 371,7 554,9 Frankfurt/Main 14,2 31,2 62,6 155,6 299,0 523,9 Londen 29,6 56,0 77,1 226,6 235,5 364,0 Moskou - 1,8 7,1 7,0 39,7 137,3 Stockholm - 21,6 32,8 70,2 87,1 117,9 Boedapest - 12,9 21,9 44,5 56,8 86,2 Madrid 12, ,0 84,1 82,0 Praag - 4,5 11,5 21,0 42,0 73,7 Parijs 13,7 8,1-11,0 36,0 48,0 Milaan 3,1 5,4 11,5 15,6 17,2 30,5 Wenen 3,1 6,1 7,8 10,2 16,2 19,4 Oslo - 5,8 8,4 7,0 12,0 15,6 Helsinki - 7,9 7,9 10,9 13,9 14,3 Athene 0,1 0,2 1,0 2,4 8,1 13,7 Ruhrgebied ,1 Brussel 1,9 0,0 4,1 5,5 7,7 9,5 Kopenhagen ,0 Rome 0,4 0,8 1,9 2,8 6,4 5,6 Lissabon ,9 München ,7 Dublin 0,1 0,1 0,4 0,4 1,3 2,5 Berlijn ,5 Hamburg ,9 Zurich - 2,2 0,3 2,0 3,6 1,3 Geneve - 0,9 0,2 0,3 0,7 0,5 Barcelona 0,3 0,1 0,3 0,1 0,3 0,5 Bron: verschillende internet exchanges, via ams-ix en eur-ix 25

14 4 MOBILITEIT Toerisme 4.3 Toerisme Al jaren is Londen de meest aantrekkelijke regio voor toeristen, gevolgd door Parijs, Rome en Dublin. De top 10 is vrij stabiel. Amsterdam is terug te vinden op de 11 e plaats. In de periode laten Rome, Berlijn, Barcelona en Praag de hoogste groeicijfers zien. In Amsterdam is het toerisme afgenomen met 6%. Met het aantal congressen neemt de Randstad een international vooraanstaande positie in. De gehele congresmarkt daalde enigszins, die van Randstad Holland wat sterker. In 2008, gingen Parijs, Wenen, Barcelona, Berlijn en Boedapest de Randstad voor met het aantal internationale congressen. 26 Aantal overnachtingen in logiesaccommodaties, totaal en buitenlandse gasten in miljoenen in 2008 en groei in x Miljoen Groei in % Londen 126,2 3,0% Parijs 35,1-1,7% Rome 31,2 20,4% Dublin 25,4 5,6% Berlijn 17,8 2,7% Madrid 15,8 3,6% Barcelona 12,5-8,3% Praag 12,2-0,2% Wenen 11,0 5,6% München 9,8 3,3% Amsterdam 8,3-6,0% Hamburg 7,7 4,4% Milaan 7,4 7,9% Stockholm 6,0 6,9% Boedapest 6,0-2,4% Lissabon 6,0-2,2% Florence 5,8 0,9% Frankfurt/Main 5,4 0,9% Brussels 5,3 3,4% Kopenhagen 4,8-2,4% Gemiddelde Top20 359,7 3,2% Bron: TNO op basis van CBS 27

15 5 5.1 VESTIGINGSKLIMAAT Vastgoedmarkt Vastgoedmarkt In Londen, Brussel en in Dublin, zijn de eerste tekenen van ontspanning op de vastgoedmarkt zichtbaar. Cijfers tot en met het derde kwartaal van 2009 tonen dalende huurprijzen. In Amsterdam nam de gemiddelde huurprijs gematigd toe met 0,8 procent (2008/Q3-2009/Q3) tot 335 euro. De leegstand kwam in Amsterdam in 2009 op 14,6 procent van het verhuurbare vloeroppervlak. Dat is nog altijd hoger dan het gemiddelde van 11,3 procent voor de stedelijke regio s. Met een dalende conjunctuur voor ogen is dat geen positief vooruitzicht. Industrie en verkeer zorgen voor uitstoot van fijnstof en stikstofoxiden. Deze stoffen kunnen de levensverwachting in een regio verlagen en zijn daarmee van invloed op de kwaliteit van de leefomgeving. 5.2 Stikstofdioxide (NO2) Stikstofoxiden worden gemeten aan de hand van stikstofdioxide (NO2). Randstad Holland scoort hier gemiddeld met 30 µg/m3 in Milaan heeft hoge concentraties stikstofoxide, en ook Rome, Londen, Parijs, Frankfurt/Main, München, Lissabon, de Vlaamse Ruit, Wenen en Boedapest hebben hogere concentraties dan in Randstad Holland. Lage concentraties NO2 vinden we in Hamburg, Brussel, Berlijn, Kopenhagen, Stockholm en Dublin Fijnstof (PM10) Fijnstof wordt gemeten aan de hand van de concentratie PM 10 (afhankelijk van de doorsnede van de stofdeeltjes in micrometer wordt, PM 10 of PM 2.5, gemeten. Randstad Holland heeft bovengemiddelde concentraties PM 10. Dit geldt ook voor de Vlaamse Ruit. Ook München, Wenen en Milaan scoren op dit vlak relatief ongunstig. Praag heeft heel lage concentraties PM 10. Ook Stockholm en Dublin scoren op dit vlak gunstig. 29

16 5 VESTIGINGSKLIMAAT Concentratie NO2 en PM10 naar stedelijke regio voor verschillende jaren NO2 (µg/m 3 ) PM10 (µg/m 3 ) Londen Parijs Ruhrgebied Milaan Randstad Holland Madrid Frankfurt/Main Vlaamse Ruit Barcelona Rome Hamburg Berlijn München Kopenhagen Concentratie NO 2 en PM NO2 (µg/m 3 ) PM10 (µg/m 3 ) Stockholm Wenen Dublin Lissabon Boedapest Praag Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Brussel Antwerpen Gent Bron: TNO 31

17 Bevolkingsgroei Bevolking RANDSTAD HOLLAND De bevolking van de Randstad groeit sneller dan het landelijke gemiddelde. Binnen de Randstad zijn er echter grote verschillen. In de Noordvleugel verloopt de bevolkingsgroei (Flevoland) sneller dan in de Zuidvleugel, met meerjarig gemiddeld 0,78 procent tegen 0,34 procent. Het verschil is waarneembaar in de kernsteden en in de stedelijke omgeving. In 2008 groeit de bevolking in Amsterdam en in Utrecht met 0,83 procent, in Rotterdam/Den Haag met slechts 0,02 procent. De groei is over het algemeen lager in de stedelijke omgeving. In de stedelijke omgeving van Rotterdam en Den Haag daalde de bevolking met 0,53 procent, terwijl er in de Noordvleugel een groei van 0,74 procent was. 32 Bevolking Randstad Holland naar deelgebied, omvang 2008, gemiddeld jaarlijkse groei en groeipercentage 2008 Jaargemiddelde 2008 x gem. jaarlijkse groei in % Groei 2008 in % Nederland ,6 0,48 0,39 Noord-Holland 2.636,3 0,49 0,64 Zuid-Holland 3.471,5 0,37 0,38 Utrecht 1.206,1 0,87 0,85 Flevoland 381,1 2,76 1,20 Randstad Provincies 7.682,3 0,58 0,42 Randstad Holland 6.731,6 0,55 0,41 Randstad Buitengebied 950,7 0,75 0,45 Noordvleugel 3.272,8 0,78 0,83 Kernsteden 1.366,6 0,63 0,97 Stedelijke Omgeving 1.906,2 0,90 0,74 Zuidvleugel 3.458,8 0,34 0,02 Kernsteden 1.855,5 0,39 0,49 Stedelijke Omgeving 1.603,3 0,28-0,53 Groene Hart 625,2 0,23-0,59 Stedelijk Gebied 6.106,3 0,59 0,51 Bron: TNO op basis van CBS 33 IN DELEN

18 6 6.2 Economie RANDSTAD HOLLAND In Randstad Holland wordt bijna de helft van het Nederlands bruto nationaal product verdiend, rond de 270 miljard euro. Hiervan wordt bijna 142 miljard euro verdiend in de Noordvleugel en 128 miljard in de Zuidvleugel. Echter, de trend de laatste jaren is dat de Randstad trager groeit dan Nederland als geheel. De Zuidvleugel groeide met 1,9 procent, de Noordvleugel met 1,2 procent. Deze cijfers laten ook zien dat de Noordvleugel van de Randstad de voorsprong in de economische groei verliest; de groei valt terug tot het landelijke gemiddelde terwijl die in de Zuidvleugel van de Randstad juist wat aantrekt. In Rotterdam/Den Haag is nog ruimte voor ontwikkeling en begint het stedelijk gebied aldaar zijn vruchten af te werpen. Echter, het is nog te vroeg om te spreken van agglomeratievoordeel, dan zou de groei boven het landelijk gemiddelde moeten liggen. 34 Bruto Regionaal Product Randstad Holland naar deelregio, 2008 (prijzen 2008), gemiddelde jaarlijkse groei 1995 tot en met 2008 en groei 2008 (cijfers 2008 voorlopig) (mld euro) (gem. jaarlijkse groei in %) Nederland 595,9 2,7 2,0 Noord-Holland 105,7 2,6 0,9 Zuid-Holland 128,3 2,7 1,9 Utrecht 50,2 3,0 1,3 Flevoland 11,3 5,8 4,8 Randstad Provincies 295,4 2,8 1,5 Randstad Holland 270,1 2,8 1,6 Randstad Buitengebied 25,3 2,6 1,2 Noordvleugel 141,8 2,9 1,2 Kernsteden 72,1 2,8 0,9 Stedelijke Omgeving 69,7 3,0 1,6 Zuidvleugel 128,3 2,7 1,9 Kernsteden 76,8 2,9 2,1 Stedelijke Omgeving 51,5 2,4 1,7 Groene Hart 19,4 2,4 2,4 Stedelijk Gebied 250,6 2,8 1,5 Bron: CBS, bewerking TNO 35 IN DELEN

19 Beroepsbevolking Arbeidsmarkt RANDSTAD HOLLAND De arbeidsparticipatiegraad* ligt in Randstad Holland in 2008 iets hoger dan landelijk, namelijk op 70,2 procent tegen 69,7 landelijk. De werkloosheid in Randstad Holland heeft hetzelfde niveau als geheel Nederland. De omvang van de beroepsbevolking in de Noordvleugel is groter dan landelijk (69,7 procent). De Noordvleugel heeft een bruto participatie van 70,9 procent. In de Zuidvleugel (69,5 procent) is de participatie praktisch gelijk aan het landelijke cijfer. Ook in Rotterdam/Den Haag is de bruto participatie iets hoger dan landelijk. De werkloosheid** is in de vier steden wat hoger dan landelijk. In de kernsteden van de Noordvleugel is de werkloosheid met 4,4 procent lager dan in Rotterdam en Den Haag (4,9 procent). In de stedelijke omgeving ligt de werkloosheid op het laagste niveau (2,9 procent in de Noordvleugel en 3,2 procent in de Zuidvleugel). Dit is een gevolg van selectieve migratie; werkenden en jonge gezinnen verlaten de grote stad om in de voorstad te gaan wonen. Gemiddeld een hoger percentage werklozen blijft achter in de stad. De potentiële beroepsbevolking = iedereen in de bevolking van jaar. Beroepsbevolking = het deel van de potentiële beroepsbevolking dat werk (min. 12 uur) of werk zoekt. *Arbeidsparticipatie = de beroepsbevolking uitgedrukt als percentage van de bevolking jaar. **Werkloosheid = het aantal mensen dat werk zoekt als percentage van de beroepsbevolking 36 Potentiële beroepsbevolking, beroepsbevolking, arbeidsparticipatie en werkloosheid Nederland en Randstad Holland naar deelgebied, 2008 Bevolking Beroepsbevolking Arbeidsparticipatie Werkloosheid 2008 (x 1000) (x 1000) % (in % van ber.bev.) Nederland ,3 3,9 Noord-Holland ,8 3,5 Zuid-Holland ,0 4,1 Utrecht ,0 3,3 Flevoland ,3 4,3 Randstad Provincies ,0 3,8 Randstad Holland ,0 3,8 Randstad Buitengebied ,0 3,5 Noordvleugel ,1 3,5 Kernsteden ,5 4,4 Stedelijke Omgeving ,9 2,9 Zuidvleugel ,0 4,1 Kernsteden ,1 4,8 Stedelijke Omgeving ,1 3,2 Groene Hart ,6 2,4 Stedelijk Gebied ,9 3,9 Bron: CBS, bewerking TNO Inro 37 IN DELEN

20 Afgelegde kilometers 6 RANDSTAD HOLLAND 6.4 Mobiliteit Het totale aantal afgelegde kilometers dat mensen dagelijks reizen lag in Nederland in 2007 op 196,2 miljard kilometer. Daarvan worden er 96,7 miljard afgelegd met de auto en 15,9 miljard met de trein. Het gebruik van de auto stijgt tussen 1995 en 2007 met 1,5 procent gemiddeld per jaar. Het gebruik van de trein groeit wat sneller. In de provincie Flevoland groeit het aantal afgelegde kilometers het snelst vanwege de bevolkingsgroei. Het aantal afgelegde kilometers in Zuid Holland stijgt minder dan in Noord-Holland. De gemiddelde groeicijfers van auto en trein verhullen een trendbreuk in het aantal afgelegde kilometers per auto en per trein. Per auto neemt het trendmatig toe over de jaren , maar per trein niet. Het aantal afgelegde kilometers per trein neemt snel toe tussen 1995 en 1999, maar stolt sindsdien. De beperkte spoorcapaciteit lijkt hier debet aan te zijn. Opmerkelijk is dat in 2007 deze trend doorbroken is en het aantal kilometers dat mensen per spoor reizen weer toeneemt ten koste van het aantal afgelegde kilometers per auto. Investeringen in het treinverkeer en het bereiken van een volledig benut wegennet kunnen deze trendbreuk verklaren. 38 Gemiddeld aantal afgelegde kilometers per jaar, totaal alle vervoerswijzen, per auto (bestuurder) en per trein, absoluut 1995 en 2007 (miljard kilometer) en de jaarlijkse gemiddelde groei Mld km % Nederland Totaal 176,4 196,2 0,9 Auto bestuurder 80,8 96,7 1,5 Trein 13,1 15,9 1,7 Randstad Holland Totaal 82,2 90,4 0,8 Auto bestuurder 36,6 42,8 1,3 Trein 6,9 8,7 1,9 Flevoland Totaal 3,9 5,8 3,5 Auto bestuurder 1,8 2,9 4,1 Trein 0,3 0,6 5,2 Utrecht Totaal 13,5 16,3 1,6 Auto bestuurder 6,3 8,0 2,1 Trein 1,3 1,7 2,3 Noord Holland Totaal 28,4 30,8 0,7 Auto bestuurder 12,5 13,6 0,7 Trein 2,7 3,3 1,8 Zuid Holland Totaal 36,5 37,6 0,2 Bron: TNO op basis van CBS Auto bestuurder 16,1 18,3 1,1 Trein 2,7 3,1 1,3 39 IN DELEN

21 Overnachtingen Overnachtingen RANDSTAD HOLLAND Sinds 1998 is het aantal overnachtingen in logiesaccommodaties in Nederland jaarlijks met gemiddeld één procent toegenomen. Over 2008 is er evenwel sprake van een forse krimp met 4,3 procent. De provincie Noord-Holland is de belangrijkste bestemming voor toeristen, met zo n 18,6 miljoen overnachtingen in Zuid-Holland volgt op grote afstand met 8,6 miljoen overnachtingen. De provincies Utrecht en Flevoland trekken weinig toeristen, hoewel de groei van het aantal overnachtingen in de provincie Utrecht over de periode wel bovengemiddeld is. Over 2008 laten alleen Utrecht en Flevoland nog een positieve ontwikkeling zien. In Noord-Holland nemen de overnachtingen met 5,8 procent af, in Zuid-Holland met 0,7 procent. Dit aandeel loopt voor Nederland als geheel tussen 1998 en 2008 gemiddeld jaarlijks 0,8 procent terug. Over 2008 was de daling zelfs 5,5 procent. De provincie Flevoland kende in 2008 een opmerkelijke krimp van het aandeel buitenlandse gasten met 9,0 procent. 40 Aantal overnachtingen in logiesaccommodaties, totaal en buitenlandse gasten, provincies Randstad en Nederland, 1998 tot en met Totaal x Gemiddelde jaarlijkse groei (%) Nederland , ,3 1,0-4,3 Utrecht ,3 1,7 0,4 Noord-Holland ,8 1,5-5,8 Zuid-Holland ,8 2,0-0,7 Flevoland ,1 0,1 0,3 Aandeel buitenlandse gasten in totaal (%) Nederland 32,5 29,9-0,8-5,5 Utrecht 29,9 24,7-1,8-1,2 Noord-Holland 66,0 57,9-1,3-5,1 Zuid-Holland 52,3 41,4-2,3-7,3 Flevoland 32,3 24,9-2,6-9,0 Bron: TNO op basis van CBS 41 IN DELEN

22 6 RANDSTAD HOLLAND 6.6 Huur en koopwoningen De bouw van nieuwe woningen draagt bij aan de versterking van de aantrekkelijkheid van de Randstad als woongebied. In de periode zijn er 461 duizend nieuwe woningen gebouwd in de Randstad. Dit komt neer op een toename van de woningvoorraad met 17.5 procent sinds 1995 en ligt boven het nationale gemiddelde van 17,1 procent in dezelfde periode. De stedelijke omgeving van de Noordvleugel heeft de extra groei van de Randstad ten opzichte van Nederland geaccommodeerd, waarbij Almere een voorname rol speelt. De nieuwbouwproductie in de kernsteden van de Noordvleugel blijft achter bij het nationaal gemiddelde. In de Zuidvleugel zien we een omgekeerd beeld. De nieuwbouwproductie in de kernsteden van de Zuidvleugel ligt (net) boven het nationaal gemiddelde, waar de stedelijke omgeving ver achterblijft. De uitbreidingmogelijkheden van de Zuidvleugel zijn beperkt door de ingesloten ligging tussen de Noordzee, de rivieren en het Groene Hart. 42 Huur- en koopwoningen Nieuwbouw van huur- en koopwoningen in Randstad Holland naar deelregio in de periode 1995 tot en met Nieuwbouw Totaal In aantallen x1000 Nieuwbouw t.o.v. voorraad 1995 Als percentage (%) Huur aandeel (%) Koop aandeel (%) Nederland 1,074 17, Noord-Holland , Zuid-Holland , Utrecht 86 20, Flevoland 52 52, Randstad provincies Randstad Holland , Randstad Buitengebied 70 21, Noordvleugel , Kernsteden 93 16, Stedelijke omgeving , Zuidvleugel 28 16, Kernsteden , Stedelijke omgeving 93 15, Groene Hart 33 14, Stedelijk Gebied , Bron: TNO, op basis van CBS 43 IN DELEN

23 Veiligheid Veiligheid VESTIGINGSKLIMAAT Veiligheid is een belangrijke maatstaf voor de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van een regio voor vestiging. Het veiligheidsgevoel is in de politieregio s Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond en Haaglanden relatief het laagst. De scores in deze regio s liggen 0.4 tot 0,5 punt boven het landelijk gemiddelde. De onveiligheid wordt het meest beleefd in de regio s waar zich de grote steden bevinden. Vergeleken met 1995 is de beleving van onveiligheid in de grote steden echter gedaald met 0,3 (Haaglanden), 1,0 (Rotterdam-Rijnmond) en met 0,9 punt in(amsterdam-amstelland). Bewoners in deze steden voelen zich ten opzichte van tien jaar geleden wel veiliger, maar nog altijd minder veilig dan in andere politieregio s. 44 Beleving van onveiligheid naar politieregio in provincies Randstad en Nederland, 1995 en Schaalscore Verandering in schaalscore Nederland 2,9 2,4-0,4-0,1 Utrecht 3 2,5-0,4-0,1 Noord-Holland Noord 2,6 2,3-0,3-0,3 Zaanstreek-Waterland 2,7 2,3-0,3 0,1 Kennemerland 2,8 2,3-0,5-0,3 Amsterdam-Amstelland 3,7 2,9-0,8-0,3 Gooi en Vechtstreek 3 2,4-0,6-0,1 Haaglanden 3,4 2,9-0,4-0,1 Hollands-Midden 2,5 2,2-0,1-0,2 Rotterdam-Rijnmond 3,6 2,8-0,7-0,4 Zuid-Holland-Zuid 2,8 2,3-0,4-0,1 Flevoland 2,7 2,5-0,1 0 Bron: TNO op basis van CBS 45 IN DELEN

24 Geregistreerde misdrijven Geregistreerde misdrijven VESTIGINGSKLIMAAT De gevoelens van onveiligheid zijn te herleiden naar het aantal geregistreerde misdrijven in de verschillende politieregio s. Het aantal misdrijven per inwoners lag in 2007 op 91 in geheel Nederland. De meerderheid van de misdrijven bestaat uit vermogensdelicten; dat waren er iets meer dan 51 per inwoners. De volgende categorie misdrijven zijn vernieling (16,7 per inwoners) en verkeer (11,8 per inwoners). De overige misdrijven, opium- en wapenbezit, zijn veel minder frequent. 46 Aantal misdrijven per 100,000 inwoners naar wetboek en naar politieregio, 2007 Totaal Geweld Nederland ,1 16,7 11,8 1,2 0,4 1,2 Vermogen Noord-Holland Noord-Holland Noord ,4 0,2 1,0 Zaanstreek-Waterland ,4 0,2 0,5 Kennemerland ,6 0,2 0,7 Amsterdam-Amstelland ,0 1,1 3,1 Gooi- en Vechtstreek ,4 0,1 0,6 Zuid-Holland Haaglanden ,9 0,6 1,4 Hollands-Midden ,3 0,2 0,9 Rotterdam-Rijnmond ,2 0,7 1,3 Zuid-Holland Zuid ,5 0,3 0,8 Utrecht ,5 0,2 0,8 Flevoland ,6 0,4 1,0 Bron: Politiemonitor/CBS 47 Vernieling Verkeer Opium Wapens Overig IN DELEN

25 HOLLAND IN CIJFERS Randstad Holland in cijfers The Lissabon indicatoren De Lissabon indicatoren voor de EU27, de EU15, Nederland en Randstad Holland, De Lissabon indicatoren EU27 EU15 Nederland Randstad Algemeen economisch BRP per hoofd in pps , ,8 Arbeidsproductiviteit ,9 114,5 118 Werkgelegenheid Netto participatie 65,9 67,3 77,2 81,4 Netto participatie55+ 45,6 44,3 53 Innovatie en Onderzoek Hoogst bereikte onderwijs jaar 78,5 75,8 76,2 Bestedingen aan R&D 1,9 1,99 1,63 1,53 Economische hervormingen Relatieve prijsniveaus ,4 104 Investeringen 18,4 18,3 16,9 16,1 Sociale samenhang Armoede na inkomensoverdracht Langdurige werkloosheid 2,6 2,6 1 1,1 Spreiding van regionale participatie 11,1 10,5 2,2 1,1 Milieu Broeikasgas emissies Energie intensiteit van de productie 169,39 151,66 177,12 Vrachttransport t.o.v. BRP 106,8 100,9 88,7 Bron: Eurostat/CBS/bewerking TNO 49

26

27 Colofon Deze zesde editie van de Randstad monitor is verschenen in opdracht van de provincie Utrecht. Niets uit deze monitor mag worden verveelvoudigd. Voor het nabestellen van de monitor kunt u zich wenden tot verkoop@provincie-utrecht.nl Provincie Utrecht 2010 REDACTIE Joanne Swets VORMGEVING/DTP Del Puerto Design DRUK Drukkerij Anraad bv, Nieuwegein DRUKWERKBEGELEIDING MultiMediaCentrum provincie Utrecht OPLAGE

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017 Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties woningen woningen. Provincie Drenthe Assen 67.700 31.400 Woningvoorraad 32.900 33.700 33.700 Tussenwoning 448 16,7 166.000

Nadere informatie

Atlas voor gemeenten 2013: de positie van Utrecht. notitie van Onderzoek.

Atlas voor gemeenten 2013: de positie van Utrecht. notitie van Onderzoek. Atlas voor gemeenten 2013: de positie van Utrecht notitie van Onderzoek www.onderzoek.utrecht.nl mei 2013 Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl internet

Nadere informatie

De Top 20 van Europese grootstedelijke regio s 1995-2012; Randstad Holland in internationaal perspectief

De Top 20 van Europese grootstedelijke regio s 1995-2012; Randstad Holland in internationaal perspectief De Top 20 van Europese grootstedelijke regio s 1995-2012; Randstad Holland in internationaal Mei 2014 TNO Walter Manshanden Anita Bouman-Eijs Olaf Koops Noëlle Fischer Mohammed Chahim Elmer Rietveld 1

Nadere informatie

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016 Woningen 2017 Provincie / Steden Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties Aantal inwoners 2016 Aantal woningen 2016 Woningvoorraad/ huishoudens/inwoners 2020 2025 Koopwoningen Aantal verkochte

Nadere informatie

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2015 Erfgoed positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 29 mei 2015. Utrecht.nl/onderzoek

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2015 Erfgoed positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 29 mei 2015. Utrecht.nl/onderzoek Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 015 Erfgoed positie van Utrecht uitgelicht IB Onderzoek, 9 mei 015 Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 86 1350 onderzoek@utrecht.nl

Nadere informatie

Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2018

Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2018 Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2018 Thema cultuur - De positie van Utrecht uitgelicht Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl @onderzoek030

Nadere informatie

Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2019

Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2019 Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2019 Thema groei en krimp - De positie van Utrecht uitgelicht Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl

Nadere informatie

De Top 20 van Europese grootstedelijke regio's 1995-2011; Randstad Holland in internationaal perspectief

De Top 20 van Europese grootstedelijke regio's 1995-2011; Randstad Holland in internationaal perspectief TNO-rapport TNO 2012 R11155 Eindrapport De Top 20 van Europese grootstedelijke regio's 1995-2011; Randstad Holland in internationaal Van Mourik Broekmanweg 6 2628 XE Delft Postbus 49 2600 AA Delft www.tno.nl

Nadere informatie

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2016 Thema Water. De positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 29 juni Utrecht.

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2016 Thema Water. De positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 29 juni Utrecht. Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2016 Thema Water De positie van Utrecht uitgelicht IB Onderzoek, 29 juni 2016 Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht Postbus 16200

Nadere informatie

Regiobericht 1.0 Noord

Regiobericht 1.0 Noord Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband

Nadere informatie

Persbericht. Werkloosheid in alle provincies gedaald

Persbericht. Werkloosheid in alle provincies gedaald Persbericht PB99-191 28 juli 1999 9.30 uur Werkloosheid in alle provincies gedaald De gunstige ontwikkeling op de arbeidsmarkt in 1998 leidde in alle provincies tot een daling van de werkloosheid en een

Nadere informatie

Dordrecht in de Atlas 2013

Dordrecht in de Atlas 2013 in de Atlas Een aantrekkelijke stad om in te wonen, maar sociaaleconomisch kwetsbaar Inhoud:. Conclusies. Positie van. Bevolking. Wonen. De Atlas voor gemeenten wordt jaarlijks gepubliceerd. In mei is

Nadere informatie

Atlas voor gemeenten 2012:

Atlas voor gemeenten 2012: BestuursBestuurs- en Concerndienst Atlas voor gemeenten 2012: de positie van Utrecht notitie van Bestuursinformatie www.onderzoek.utrecht.nl Mei 2012 Colofon uitgave Afdeling Bestuursinformatie Bestuurs-

Nadere informatie

Persbericht. Criminaliteit nauwelijks gedaald. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Criminaliteit nauwelijks gedaald. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB11018 1 maart 2011 9.30 uur Criminaliteit nauwelijks gedaald www.cbs.nl Lichte afname slachtoffers veel voorkomende criminaliteit Gevoelens van veiligheid

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.

Nadere informatie

Arbeidsmarktontwikkelingen 2016

Arbeidsmarktontwikkelingen 2016 - Arbeidsmarktontwikkelingen 2016 Factsheet maart 2017 Het aantal banen van werknemers en zelfstandigen in Amsterdam nam het afgelopen jaar toe met bijna 14.000 tot bijna 524.000 banen, een groei van bijna

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Arbeidsmarkt: verschil tussen Utrecht en Noorden van het land blijft groot

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Arbeidsmarkt: verschil tussen Utrecht en Noorden van het land blijft groot Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB00-145 29 juni 2000 9.30 uur Arbeidsmarkt: verschil tussen Utrecht en Noorden van het land blijft groot Door de gunstige ontwikkeling op de arbeidsmarkt

Nadere informatie

De Regio Top 40. Economisch presteren van het regionale bedrijfsleven

De Regio Top 40. Economisch presteren van het regionale bedrijfsleven Economisch presteren van het regionale bedrijfsleven September 2008 Een nieuwe naam, een nieuw model Ook dit jaar kent onze Regio Top 40 weer enkele verrassende uitkomsten. Lees in deze uitgave hoe winnaars

Nadere informatie

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud 6 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zesde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2017 Thema geluk. De positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 18 mei Utrecht.

Onderzoeksflits. Atlas voor gemeenten 2017 Thema geluk. De positie van Utrecht uitgelicht. IB Onderzoek, 18 mei Utrecht. Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 2017 Thema geluk De positie van Utrecht uitgelicht IB Onderzoek, 18 mei 2017 Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl

Nadere informatie

De Top 20 van Europese stedelijke regio's 1995-2005; Randstad Holland in internationaal perspectief

De Top 20 van Europese stedelijke regio's 1995-2005; Randstad Holland in internationaal perspectief Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek / Netherlands Organisation for Applied Scientific Research TNO rapport I&R 2006-974 Innovatie en Ruimte Van Mourik Broekmanweg 6

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud 4 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud In 2010 verscheen de eerste editie van de Economische Monitor Voorne-Putten, een gezamenlijk initiatief van de vijf gemeenten Bernisse, Brielle,

Nadere informatie

Randstadprovincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland

Randstadprovincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland 1 Randstadprovincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland Bas VAN DEN BARG, Mario NAGTZAAM en Hans PLUCKEL The Randstad in Europe, Europe in the Randstad Conferentie P4 Statendelegatie aan Brussel

Nadere informatie

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009 FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers)

Nadere informatie

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Ontwikkeling aantal leerlingen 2009-2013 1 (index: 2009 = 100) 2014-2019 (index: 2014 = 100)

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Ontwikkeling aantal leerlingen 2009-2013 1 (index: 2009 = 100) 2014-2019 (index: 2014 = 100) Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is tussen 2010 en 2014 gedaald. In de provincie Limburg nam het aantal leerlingen in deze periode het sterkst af. In het voortgezet onderwijs is het aantal leerlingen

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de 5 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de vijfde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden

De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden Ontwikkeling aantal passagiers, 2008-16 Landen EU > 50 miljoen pax in 2016 Aantal

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2014 vrijwel gelijk gebleven. Het aantal werkzame personen nam af met 238; een daling van 0,2%. Het totaal komt hiermee op 117.550 full-time arbeidsplaatsen.

Nadere informatie

Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen

Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen AMSTERDAM - Het aantal banen dat verloren gaat aan automatisatie is nog steeds kleiner dan de vraag naar werknemers van vlees en bloed. Het aantal vacatures

Nadere informatie

Onderzoeksflits.

Onderzoeksflits. Onderzoeksflits www.utrecht.nl/onderzoek De positie van de regio Utrecht in de Regional competitiveness index 2013 1 Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht 030

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Friesland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Friesland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Nederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad

Nederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad Nederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad Mark Thissen Aanleiding: Verzoek EZ De vernieuwende ruimtelijk-economische visie op de

Nadere informatie

Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten

Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten Auteur: Bert Bunschoten Centraal Bureau voor de Statistiek Telefoon: (070) 337 42 09 E-mail: bbnn@cbs.nl Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten Geleidelijk worden er meer woningen gebouwd

Nadere informatie

Nederland als vestigingsplaats g voor buitenlandse bedrijven

Nederland als vestigingsplaats g voor buitenlandse bedrijven Nederland als vestigingsplaats g voor buitenlandse bedrijven 1 Aanleiding Sinds jaren '90 sterke toename van investeringen ingen door buitenlandse bedrijven (FDI) Door open en sterk internationaal georiënteerde

Nadere informatie

s-hertogenbosch, voor de vierde maal Meest Gastvrije Stad van Nederland en iets uitgelopen op de concurrentie.

s-hertogenbosch, voor de vierde maal Meest Gastvrije Stad van Nederland en iets uitgelopen op de concurrentie. s-hertogenbosch, voor de vierde maal Meest Gastvrije Stad van Nederland en iets uitgelopen op de concurrentie. Gastvrije Stad blijkt dat het verschil van s-hertogenbosch met Breda in 2012 iets kleiner

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2012-2013 Inleiding Begin juni 2012 verscheen de rapportage UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013 Met een doorkijk naar 2017". Hierin worden

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek

Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-024 31 maart 2009 9.30 uur Veiligheidsgevoel maakt pas op de plaats Aantal slachtoffers veel voorkomende criminaliteit verder gedaald Gevoel van veiligheid

Nadere informatie

Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013

Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013 Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013 Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013 drs. W. van Ooij MarktMonitor Januari 2015 Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013 . Kengetallen Mobiliteitsbranche 2003-2013

Nadere informatie

De Top 20 van Europese stedelijke regio s 1995-2009; Randstad Holland in internationaal perspectief

De Top 20 van Europese stedelijke regio s 1995-2009; Randstad Holland in internationaal perspectief TNO-rapport TNO-060-DTM-2011-02187 De Top 20 van Europese stedelijke regio s 1995-2009; Randstad Holland in internationaal perspectief Behavioural and Societal Sciences Van Mourik Broekmanweg 6 2628 XE

Nadere informatie

thema 1 Nederland en het water topografie

thema 1 Nederland en het water topografie thema 1 Nederland en het water topografie Argus Clou Aardrijkskunde groep 6 oefenkaart met antwoorden Malmberg s-hertogenbosch thema 1 Nederland en het water topografie Gebergten Vaalserberg Plaatsen Almere

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zuid-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

Monitor Kredietcrisis Zoetermeer

Monitor Kredietcrisis Zoetermeer Monitor Kredietcrisis Zoetermeer Economische gevolgen van de kredietcrisis 28-21 Monitor Kredietcrisis Zoetermeer ECONOMISCHE GEVOLGEN KREDIETCRISIS ZOETERMEER Samenstelling: Bestuur, afdeling FB, team

Nadere informatie

Persbericht. Gevoelens van onveiligheid iets verminderd. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Gevoelens van onveiligheid iets verminderd. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-015 1 maart 2012 9.30 uur Gevoelens van onveiligheid iets verminderd Minder Nederlanders voelen zich onveilig Slachtofferschap veel voorkomende criminaliteit

Nadere informatie

De arbeidsmarkt klimt uit het dal

De arbeidsmarkt klimt uit het dal Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog

Nadere informatie

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia Volume netwerk Horeca Doelgroep 13-49 Alkmaar 1 2 weken 34 17 10 950,- 135,- 495,- 115,- Almere 1 2 weken 17 8 5 475,- 115,- 250,- 110,- Amersfoort 1 2 weken 50 25 15 1.425,- 150,- 745,- 125,- Amsterdam

Nadere informatie

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda

Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Inleiding Nederland werkt, net als de andere Europese landen aan de Lissabon-doelstellingen van de EU om te komen tot een dynamische en concurrerende

Nadere informatie

Monitor Economie 2018

Monitor Economie 2018 Monitor Economie 2018 Economische kerncijfers van de MVSgemeenten Augustus 2018 Inhoudsopgave Economische ontwikkeling 3 Werkgelegenheid 5 Arbeidsparticipatie 10 Inkomen en uitkeringen 13 Armoede en schuldhulpverlening

Nadere informatie

Werkloosheid daalt verder in september

Werkloosheid daalt verder in september Persbericht Pb14-061 16 oktober 2014 9.30 uur Werkloosheid daalt verder in september - Opnieuw meer mensen aan het werk - In de afgelopen vijf maanden vooral minder mannen werkloos - Aantal WW-uitkeringen

Nadere informatie

Economische Monitor 2019

Economische Monitor 2019 Economische Monitor 2019 Samenvatting: Robuuste groei cijfers Haarlemse economie 2018 De Haarlemse economie laat in 2018 robuuste groei cijfers zien met bijna 2.400 nieuwe banen (+3,5%) en 900 nieuwe bedrijven

Nadere informatie

Beroepsbevolking en Pendel 2013

Beroepsbevolking en Pendel 2013 Dit factsheet is gebaseerd op een onderzoek onder 26. Flevolanders. Eind 213 is het onderzoek afgenomen middels een vragenlijst. De respons was 17%. Met de toepassing van wegingsfactoren is het onderzoek

Nadere informatie

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon Directoraat-Generaal Wonen Directie Strategie Kennisontwikkeling Rijnstraat 8 Postbus 30941 Voorzitter van de Tweede Kamer 2500 GX Den Haag der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus 20018 2500 EA

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Brabant. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Brabant. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Brabant Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

Werkloosheid nauwelijks veranderd

Werkloosheid nauwelijks veranderd Persbericht Pb14-084 18-12-2014 09.30 uur Werkloosheid nauwelijks veranderd - Werkloosheid blijft 8 procent - Meer mensen aan het werk in de afgelopen drie maanden - Aantal WW-uitkeringen met 6 duizend

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Overijssel. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Overijssel. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Overijssel Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Gelderland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Gelderland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Gelderland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Utrecht Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Weser-Ems Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Atlas voor gemeenten 2014: de positie van Utrecht

Atlas voor gemeenten 2014: de positie van Utrecht Atlas voor gemeenten 2014: de positie van Utrecht een notitie van Onderzoek 6 juni 2014 Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl internet

Nadere informatie

Toeristisch bezoek aan Leiden in 2010

Toeristisch bezoek aan Leiden in 2010 April 2011 ugu Toeristisch bezoek aan in 2010 Al zeven jaar doet mee aan Toeristisch bezoek aan steden, onderdeel van het Continu Vakantie Onderzoek (CVO). Het CVO is een panelonderzoek waarbij Nederlanders

Nadere informatie

Samenvatting Twente Index 2016

Samenvatting Twente Index 2016 Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil

Nadere informatie

Bezoek cultuurinstellingen

Bezoek cultuurinstellingen Staat van 2014 Bezoek cultuurinstellingen Hoeveel cultuurinstellingen bezoekt een inwoner gemiddeld per jaar? Een inwoner bezoekt gemiddeld 2,23 cultuurinstellingen per jaar De bezoek cultuurinstellingen

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Woon-werkverkeer drijvende kracht achter groei mobiliteit

Woon-werkverkeer drijvende kracht achter groei mobiliteit Samenvatting De economische crisis heeft vorig jaar uiteenlopende effecten gehad op het verkeer vervoer in Nederland. Door de invloed van internationale ontwikkelingen was het effect van de crisis op het

Nadere informatie

De internationale concurrentiekracht van Nederlandse (top)sectoren en de rol van bereikbaarheid. Frank van Oort Utrecht, 21 november 2011

De internationale concurrentiekracht van Nederlandse (top)sectoren en de rol van bereikbaarheid. Frank van Oort Utrecht, 21 november 2011 De internationale concurrentiekracht van Nederlandse (top)sectoren en de rol van bereikbaarheid Frank van Oort Utrecht, 21 november 2011 (PBL-onderzoek samen met Mark Thissen, Arjan Ruijs & Dario Diodato)

Nadere informatie

BRAINPORT MONITOR SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES

BRAINPORT MONITOR SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES BRAINPORT MONITOR 2016 - SAMENVATTING - 9 E EDITIE BRAINPORT BLIJVEND SUCCES BRAINPORT NEXT GENERATION Meedoen MEER MENSEN DIE MEE DOEN Concurreren DIE SAMEN MEER CREËREN Verdienen EN SAMEN MEER VERDIENEN!

Nadere informatie

Sterkste groei vacatures in Zeeland

Sterkste groei vacatures in Zeeland Sterkste groei vacatures in Zeeland Cijfers Adzuna : Gemiddeld aangeboden salaris in vacatures neemt met 4,6% toe. AMSTERDAM De Nederlandse arbeidsmarkt heeft in het eerste kwartaal van 2017 de groei verder

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Antwerpen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Antwerpen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De Top 20 van Europese stedelijke regio's ; Randstad Holland in internationaal perspectief

De Top 20 van Europese stedelijke regio's ; Randstad Holland in internationaal perspectief Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek / Netherlands Organisation for Applied Scientific Research TNO-rapport 2007-D-R1352/B De Top 20 van Europese stedelijke regio's 1995-2006;

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Köln. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Köln. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Köln Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Amsterdam, 14 januari 2019 P e r s b e r i c h t

Amsterdam, 14 januari 2019 P e r s b e r i c h t Hoeveel van je eerste maandsalaris geef je uit aan afval? Cijfers Adzuna: In Hoorn geeft men gemiddeld 14,9% van een maandsalaris uit aan afvalstoffenheffing AMSTERDAM - Het percentage salaris dat huishoudens

Nadere informatie

Langdurige werkloosheid in Nederland

Langdurige werkloosheid in Nederland Langdurige werkloosheid in Nederland Robert de Vries In 25 waren er 483 duizend werklozen. Hiervan waren er 23 duizend 42 procent langdurig werkloos. Langdurige werkloosheid komt vooral voor bij ouderen.

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Drenthe. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Drenthe. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Drenthe Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Economische ontwikkeling in regio's met concentratie topsectoren,

Economische ontwikkeling in regio's met concentratie topsectoren, Economische ontwikkeling in regio's met concentratie topsectoren, 2012-2014 Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere

Nadere informatie

Toelichting gegevens waarstaatjegemeente.nl bij de thema s:

Toelichting gegevens waarstaatjegemeente.nl bij de thema s: Toelichting gegevens waarstaatjegemeente.nl bij de thema s: - Jeugd en Jeugdhulpverlening - Onderwijs Oktober 2015 Ctrl/BI C. Hogervorst Het beeld dat bij dit thema naar voren komt past bij een grotere

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zeeland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zeeland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zeeland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Vastgoedbericht december 2010

Vastgoedbericht december 2010 Vastgoedbericht december 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Groningen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Groningen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Groningen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Oost-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Oost-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Oost-Vlaanderen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Trier Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Limburg (NL) Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. West-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. West-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie West-Vlaanderen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Flevoland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Flevoland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Flevoland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Leiden in de Atlas voor gemeenten 2015

Leiden in de Atlas voor gemeenten 2015 Beleidsonderzoek & Analyse BOA Feitenblad draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Leiden in de Atlas voor gemeenten 2015 Samenvatting De Atlas voor Gemeenten vergelijkt al 17 jaar de 50

Nadere informatie

Kwantitatieve ontwikkelingen rondom jeugdwerkloosheid

Kwantitatieve ontwikkelingen rondom jeugdwerkloosheid Bijlage 1 Kwantitatieve ontwikkelingen rondom jeugdwerkloosheid Landelijk beeld Algemeen beeld: Daling jeugdwerkloosheid zet door Vanaf het 1 e kwartaal 2010 is de jeugdwerkloosheid 15-26 jaar aan het

Nadere informatie

Vastgoedbericht mei 2010

Vastgoedbericht mei 2010 Vastgoedbericht mei 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB10-030 23 april 2010 9.30 uur Aantal slachtoffers criminaliteit stabiel, meer vandalisme Aantal ondervonden delicten stijgt door meer vandalisme Aantal

Nadere informatie

Werkloosheid in juli verder gedaald

Werkloosheid in juli verder gedaald Persbericht PB14-051 21 augustus 2014 9:30 uur Werkloosheid in juli verder gedaald - De laatste maanden meer mensen aan het werk - Beroepsbevolking 100 duizend kleiner dan een jaar geleden - Aantal WW-uitkeringen

Nadere informatie

Aantal werklozen in december toegenomen

Aantal werklozen in december toegenomen Persbericht Pb15-002 22-01-2015 09.30 uur Aantal werklozen in december toegenomen - In de afgelopen drie maanden meer mensen op de arbeidsmarkt - Jeugdwerkloosheid vrijwel onveranderd - Aantal WW-uitkeringen

Nadere informatie

Persbericht. Werkloosheid daalt

Persbericht. Werkloosheid daalt Persbericht PB14-041 19 juni 09.30 uur Werkloosheid daalt - Werkloosheid is in mei gedaald - Beroepsbevolking krimpt minder snel - Aantal WW-uitkeringen in mei opnieuw afgenomen - Toename WW-uitkeringen

Nadere informatie

Zuid-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod

Zuid-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Zuid-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Zuid-Nederland (*1. m²) 42.2 2.15 5.518 Overig Nederland Het totale oppervlak aan kantoormeters in en

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde oud progr vwo 2010 - I

Eindexamen aardrijkskunde oud progr vwo 2010 - I Migratie en mobiliteit Opgave 4 Binnenlandse migratie Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort. Uit de bron valt een verschil op te maken tussen de noord- en de zuidvleugel van de Randstad wat betreft

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-049 8 juli 2008 9.30 uur In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad Sterkste groei aan noordoostzijde Randstad Ook meer huishoudens in Noord-Brabant

Nadere informatie

Werkloosheid gedaald

Werkloosheid gedaald Persbericht PB13-079 19 december 09.30 uur Werkloosheid gedaald Werkloze beroepsbevolking in november met 21 duizend afgenomen Aantal lopende WW-uitkeringen met 11 duizend gestegen Toename aantal WW-uitkeringen

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Liège. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Liège. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Liège Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers

Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%

Nadere informatie