meeslepende live-opnamen van het Koninklijk Concertgebouworkest

Transcriptie

1

2

3 meeslepende live-opnamen van het Koninklijk Concertgebouworkest 2

4 contactgegevens Abonnementenadministratie ma-vr van 9.30 tot uur Concertgebouwlijn voor losse kaarten dagelijks van tot uur 1,- per gesprek Abonnementsconcerten Alle abonnementsconcerten vinden plaats in de Grote Zaal Inhoud 4 Voorwoord 6 Traditie en vernieuwing jaar Koninklijk Concertgebouworkest 10 Koninklijk Concertgebouworkest 12 Mariss Jansons, chef-dirigent 14 Titeldirigenten 16 Het orkest in het buitenland 17 Renewal and tradition 20 Royal Concertgebouw Orchestra 22 Mariss Jansons, chief conductor 23 Beschermvrouwe en ambassadeurs 24 Dirigenten, orkest, Stichtingsbestuur en staf 26 Stichting Donateurs KCO 32 AAA-serie 66 Aanvullende informatie A B D Abonnementenseries 30 Beethoven-serie 4 concerten 36 Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend Serie A 6 concerten Serie A 1 en A 2 3 concerten Serie A 3 3 concerten 46 Het groot symfonisch repertoire Serie B-wo en B-do 12 concerten Serie B-wo 1 en B-do 1 6 concerten Serie B-wo 2 en B-do 2 6 concerten 53 De klassiekers Serie D 8 concerten inhoud en abonnementenseries 3 van Het Concertgebouw, Concertgebouwplein 2-6 Amsterdam 68 Een abonnement bij het KCO 71 Losse kaarten 72 Algemene informatie E 57 De grote maestro s Serie E 8 concerten Kantoor Koninklijk Concertgebouworkest 76 Close up: orkestleden op het Vriendenpodium 78 Plattegrond Grote Zaal 79 Prijzen losse kaarten en rangindeling Z 60 De matinee Serie Z 8 concerten Jacob Obrechtstraat Concertkalender Serie Z 1 en Z 2 4 concerten 1071 KJ Amsterdam Postbus LP Amsterdam 102 Entrée, Next 104 Preludium 106 Vrienden F 67 Familieabonnement Serie F 3 concerten Colofon info@concertgebouworkest.nl Bestelformulieren Subsidiënten en sponsors

5 4 voorwoord jan raes Jan Raes algemeen directeur Geachte muziekliefhebbers, Iedereen heeft haast en is druk, alles lijkt snel te gaan. De wereld verandert in hoog tempo, paradigma s verschuiven. In de hectiek van de maatschappij die maar voortraast, is het goed om af en toe stil te staan bij de schoonheid van de kunst. Om tijd te nemen voor bezinning. Tijd om te luisteren, te genieten en inspiratie op te doen. Het nieuwe seizoen van het Koninklijk Concertgebouworkest, dat uitgebreid wordt beschreven in de brochure die voor u ligt, biedt daartoe genoeg mogelijkheden. Ik noem enkele hoogtepunten. Onze AAA-serie Actueel, Avontuurlijk en Aangrijpend biedt ruimte voor avontuur en verdieping. Ook dit seizoen belichten we met nieuwe en vertrouwde vormen zes actuele thema s. Elk concert bevat minimaal één Nederlandse of wereldpremière. Trots zijn we op de terugkeer van een Beethoven-serie, met Iván Fischer. Chef-dirigent Mariss Jansons zet het requiemritueel voort, leidt de Nederlandse première van een nieuw werk van Jörg Widmann en geeft tijdens de Kerstmatinee een nieuwe impuls aan de Bruckner-traditie. We zijn bijzonder verheugd dat Riccardo Chailly, onze conductor emeritus, weer terug is. In de serie E zijn de drie chef-dirigenten van de laatste

6 vijftig jaar, Mariss Jansons, Riccardo Chailly en Bernard Haitink, voor het eerst verenigd. Tussen de grote namen zien we ook dit seizoen nieuwe talenten debuteren en keren begaafde jonge dirigenten terug. De zoektocht naar en het bestendigen van relaties met jong talent is een belangrijk onderdeel van het orkestbeleid. Dit seizoen is de opmaat tot ons bijzondere jubileumjaar 2013: het is dan 125 jaar geleden dat het Concertgebouworkest werd opgericht. Zo n verjaardag nodigt uit tot reflectie. Hoe is het orkest gegroeid tot wat het nu is? Het is een proces van jarenlang zorgzaam schaven en vijlen, met inbreng van musici, chef-dirigenten en regelmatig terugkerende gastdirigenten. Zij delen de ambitie meer te bereiken dan perfect uitgevoerde muziek. Zo wordt geprobeerd het onhoorbare te horen, het onvoelbare te voelen en het onraakbare te raken. Zo ontstaat uniek samenspel. Al die jaren dragen bij aan de huidige status van het orkest. Dat maakt het uniek én kwetsbaar. Zeker in deze tijden waarin het lijkt alsof alleen telt wat snel is. voorwoord jan raes 5 Het jubileum wordt gevierd met tal van hoogtepunten, waaronder een wereldtournee. Als cultureel ambassadeur van Amsterdam en Nederland zal het Koninklijk Concertgebouworkest als eerste orkest ooit binnen één jaar zes werelddelen aandoen. Komend seizoen kunnen we met elkaar genieten van wat er in bijna 125 jaar geduldig is opgebouwd. Laten we onze geschiedenis koesteren en het heden vieren! Jan Raes algemeen directeur

7 Oude en nieuwe tradities 6 traditie en vernieuwing Traditie en vernieuwing Tradities moet je koesteren. Vernieuwing is verfrissend. Het zijn belangrijke pijlers waarop de programmering rust. In 2013 bestaat het Koninklijk Concertgebouworkest 125 jaar en het is trots op zijn bijzondere historie. Tegelijkertijd staat het orkest middenin het heden. Het repertoire omspant dan ook ruim drie eeuwen, met composities van Bach en Händel via Beethoven, Mahler, Richard Strauss en Bruckner, tot wereldpremières van Brewaeys, Lindberg en Nas. Er zijn dertien werken van levende componisten geprogrammeerd, vier wereldpremières en negen Nederlandse premières. Heinz Holliger en Peter Eötvös sluiten aan bij de lange rij componisten die het orkest dirigeerden, al dan niet in eigen werk. Ruimte voor experiment en nieuwe vormen is er in de AAA-serie, het laboratorium van het orkest. De serie is Actueel, Avontuurlijk en Aangrijpend. Samen met andere kunstinstellingen programmeert het Koninklijk Concertgebouworkest activiteiten rond zes actuele thema s: Orde en Chaos, Verlos ons!, Nl/B deburen, Schandalig!, Jazz it up en memento mori. De concertprogramma s vormen het hart van alle activiteiten. De AAA-serie gaat inmiddels het derde seizoen in. Al decennialang zijn er de Passie- en Palmzondag-uitvoering en de Kerstmatinee. Nieuwer zijn het Familieconcert, het Requiem-ritueel, het Koninginnenachtconcert en het Kennismakingsconcert. Ook hier geen knellende banden. In het Passie- en Palmzondagconcert klinkt in navolging van seizoen 2008/09 niet Bachs Matthäusof Johannes-Passion, maar een moderner passiewerk. Het werd deels in Nederland voltooid: Golgotha van Frank Martin. In de Kerstmatinee een noviteit: chef-dirigent Mariss Jansons kiest voor Bruckner, die, ondanks de grote Bruckner-traditie bij het orkest, met Kerst nog nooit op de lessenaars stond. Mariss Jansons leidt ook het Kennismakingsconcert, bedoeld om Nederlanders met een niet westers-klassieke achtergrond in contact te brengen met doorgewinterde concertbezoekers. Ook zet hij het nieuwe requiem-ritueel waarmee wordt stilgestaan bij vergankelijkheid voort met Ein deutsches Requiem van Brahms. Terug van weggeweest Dit seizoen brengt de Beethoven-serie van 1922 tot 1978 traditie bij het orkest terug, met Iván Fischer. Hij is de aangewezen persoon voor een verfrissende blik op Beethoven: vorig seizoen leidde hij in New York alle symfonieën in vier dagen, met zijn eigen Boedapest Festival Orkest en met het op historische instrumenten spelende Orchestra of the Age of Enlightenment. Meer over de serie vindt u in de bij deze brochure verschenen aparte uitgave.

8 Ook dit seizoen: de lang verwachte terugkeer van conductor emeritus en voormalig chef-dirigent Riccardo Chailly. Hij is met twee verschillende programma s vertegenwoordigd in alle series en zal het Koninginnenachtconcert leiden. Terug van weggeweest is dirigent Charles Dutoit, voor het laatst te gast in Wagner Het tweehonderdste geboortejaar van Richard Wagner ( ) wordt gevierd met een Wagner-programma onder leiding van Mariss Jansons met sopraan Eva-Maria Westbroek en tenor Burkhard Fritz en met een avondvullende concertante opera, Der Fliegende Holländer, onder leiding van Andris Nelsons. Nu hij deze zomer voor de derde keer in Bayreuth dirigeert, mag hij zich met recht een Wagner-specialist noemen. Vertrouwde gezichten en jong talent Chef-dirigent Mariss Jansons opent het seizoen en leidt concerten in alle series. Ook vergezelt hij het orkest op alle langere tournees. Zijn programma s reiken van Beethoven tot een Nederlandse première van Jörg Widmann. Eredirigent Bernard Haitink wijdt zich aan de Achtste symfonie van Bruckner. Andere vertrouwde gezichten zijn Lorin Maazel, Daniele Gatti, David Robertson en Herbert Blomstedt. Aan Stéphane Denève, Pablo Heras-Casado, Otto Tausk en Kirill Petrenko allemaal onder de veertig en dus relatief jong in dirigentenland de eer om tussen deze grote namen hun debuut te maken. Ook Nikolaj Znaider, die meerdere keren als violist te gast was, treedt dit seizoen voor het eerst op als dirigent. Grote talenten als Gustavo Dudamel en Vladimir Jurowski keren terug. Jong talent is er ook bij de solisten. Nog onder de twintig zijn Lucas en Arthur Jussen, de Nederlandse pianobroers. Zij debuteren onder leiding van Jan Willem de Vriend met het Concert voor twee piano s en orkest van Mozart. Net iets ouder, 22 jaar, is violiste Veronika Eberle, die voor het eerst met het orkest optreedt. Onder de pianisten nog meer begaafde en debuterende jongeren: Hannes Minnaar, die in 2010 een derde prijs won bij de Koningin Elisabethwedstrijd en Denis Matsuev. Kristian Bezuidenhout was al eerder te gast en ook Alexander Gavrylyuk keert terug. Bijzonder is het debuut van jazzpianist Stefano Bollani die een programma speelt onder leiding van Riccard Chailly. Onder de nieuwe gezichten zijn pianist Paul Lewis, cellist Giovanni Sollima en trompettist Håkan Hardenberger. Hoboïst Lucas Macías Navarro is natuurlijk een vertrouwd gezicht op het podium, maar debuteert dit seizoen als solist. Concertmeester Liviu Prunaru zal voor de derde keer in zijn KCO-carrière soleren. Gevestigde namen bij de solisten zijn onder meer meesterpianisten Pierre-Laurent Aimard, Lang Lang en Arcadi Volodos; violisten Leonidas Kavakos, Lisa Batiashvili en Janine Jansen; en sopraan Eva-Maria Westbroek, tenor Ian Bostridge, bariton Thomas Hampson en bas Ferruccio Furlanetto. Het Koninklijk Concertgebouworkest is ook buiten Amsterdam te beluisteren. We zijn trots op de residenties in Parijs (Salle Pleyel), Brussel (Bozar) en Londen (Barbican Centre) en op de banden die er zijn met de grote concertzalen wereldwijd. traditie en vernieuwing 7

9 8 125 jaar koninklijk concertgebouworkest 125 jaar Koninklijk Concertgebouworkest In 2013 viert het Koninklijk Concertgebouworkest 125 jaar uniek samenspel. Het orkest is trots op zijn lange geschiedenis, traditie en de muziekcultuur die daaruit voortvloeit. Er zijn tal van bijzondere activiteiten in Amsterdam. Om ook de rest van de wereld te laten meegenieten, reist het orkest in 2013 de hele wereld over. Het is voor het eerst dat een symfonieorkest in één jaar zes werelddelen aandoet.

10 OPENINGSCONCERT 17 JANUARI 2013 PRINSENGRACHTCONCERT 24 AUGUSTUS 2013 NIEUWE COMMUNICATIEMIDDELEN ONLINE CONCERTEN STERRENJUBILEUM 10 APRIL 2013 TV-REGISTRATIES WERELDPREMIÈRES BIJZONDERE CD-RELEASES EDUCATIEVE PROJECTEN 125 jaar koninklijk concertgebouworkest 9 WERELDTOURNEE VERJAARDAGSCONCERT 3 NOVEMBER 2013 DIGITAAL CONCERTARCHIEF JUBILEUMBOEK

11 perfect gespeelde noten. Zo wordt telkens weer geprobeerd het 10 koninklijk concertgebouworkest Koninklijk Concertgebouworkest Hoor het onhoorbare, voel het onvoelbare, raak het onraakbare Het Koninklijk Concertgebouworkest behoort al 125 jaar tot de absolute wereldtop. Wat maakt het orkest uniek? Critici roemen telkens weer de orkestklank, die uit duizenden herkenbaar is. Klank is lastig in woorden te vatten. KCO-strijkers klinken fluwelig, het koper heeft een gouden klank, het timbre van de houtblazers is heel persoonlijk en de slagwerkers uit Amsterdam hebben wereldfaam opgebouwd. Hierbij speelt de bijzondere akoestiek van Het Concertgebouw, gebouwd naar een ontwerp van de architect A.L. van Gendt, een belangrijke rol. Maar niet onhoorbare te laten horen, het onvoelbare te laten voelen en het onraakbare te raken. Dan ontstaat er magie en wordt een concert een ervaring om nooit te vergeten. De zes chef-dirigenten Mariss Jansons werd in september 2004 verwelkomd als zesde chef-dirigent. Zijn voorgangers waren Willem Kes (chef-dirigent van ), Willem Mengelberg ( ), Eduard van Beinum ( ), Bernard Haitink ( ) en Riccardo Chailly ( ). Willem Mengelberg legde de grondslag voor de grote Mahler-traditie. Eduard van Beinum bracht de symfonieën van Bruckner en Franse muziek opnieuw onder de aandacht. Bernard Haitink maakte grote indruk met de in tal van Europese landen op tv uitgezonden Kerstmatinees. In 1999 werd hij benoemd tot eredirigent. Riccardo Chailly, sinds 2004 conductor emeritus, gaf een grote impuls aan de interpretatie van hedendaagse muziek en opera. Onder leiding van Mariss elk orkest klinkt in de Grote Zaal als het KCO. Belangrijk is ook Jansons is er blijvende aandacht voor componisten als Bruckner, de invloed van de chef-dirigenten, waarvan er in 125 jaar slechts Mahler, Strauss en Brahms, en voor belangrijke twintigste- zes zijn geweest. En natuurlijk die van de musici. Het KCO heeft eeuwse componisten, zoals Sjostakovitsj en Messiaen aan wie er 120, afkomstig uit meer dan 20 landen. Ondanks de omvang grote thematische projecten werden gewijd. musiceert het als een kamerorkest. Er wordt naar elkaar geluisterd en op elkaar ingespeeld. Dat vraagt een grote individuele Samenwerking met componisten kwaliteit en groot vertrouwen in elkaar. De sfeer op het podium, In de vijftig jaar dat Willem Mengelberg het orkest leidde, de Amsterdamse wortels en de organisatiestructuur orkestle- dirigeerden belangrijke componisten meer dan eens het orkest. den maken deel uit van het bestuur scheppen daarvoor de juiste Door de jaren heen is de samenwerking met componisten ge- omstandigheden. Musici kunnen schitteren en houden tegelij- bleven. Zo traden in de afgelopen jaren George Benjamin, Oliver kertijd zorg voor het collectief. Zij delen de ambitie om telkens Knussen, Tan Dun en Thomas Adès in de voetsporen van dirige- de hoogste kwaliteit te leveren en willen meer bereiken dan rende componisten als Richard Strauss, Gustav Mahler, Claude

12 Debussy, Igor Stravinky, Bruno Maderna, Witold Lutosławski, Otto Ketting, Luciano Berio, Pierre Boulez, Hans Werner Henze en John Adams. Repertoire Het orkest wordt geroemd om uitvoeringen van het werk van Mahler en Bruckner en er zijn bijzondere langlopende concerttradities als de Passie-uitvoering en de Kerstmatinee. Daarnaast is er de bijzondere projectserie AAA, waarin Actueel, Avontuurlijk en Aangrijpend wordt geprogrammeerd rond een telkens wisselend thema. Er wordt gewerkt met wereldberoemde gastdirigenten en specialisten. Nikolaus Harnoncourt, in hoge mate verantwoordelijk voor de reputatie van het orkest in het achttiende-eeuwse repertoire, werd in oktober 2000 honorair gastdirigent. Feiten en cijfers Het Concertgebouworkest werd opgericht in Sinds het 100-jarig jubileum in 1988 mag het zich Koninklijk noemen. Jaarlijks geeft het orkest zo n tachtig concerten in het Concertgebouw en veertig op de belangrijkste podia over de hele wereld. Er zijn residenties in Parijs (Salle Pleyel), Brussel (Bozar) en Londen (Barbican Centre). In de tweede helft van dit seizoen begint het orkest aan een wereldtournee waarbij in één jaar zes werelddelen worden aangedaan. Het orkest bereikt jaarlijks ongeveer concertbezoekers. Via de regelmatige radioen tv-uitzendingen die het in samenwerking met de AVRO produceert, wordt dat bereik nog eens verveelvoudigd. Het orkest heeft ruim elfhonderd plaat-, cd- en dvd-opnamen gemaakt, waarvan er veel internationaal zijn onderscheiden. Sinds 2004 heeft het orkest zijn eigen label: RCO Live. Willem Mengelberg chef-dirigent Willem Kes chef-dirigent Eduard van Beinum chef-dirigent koninklijk concertgebouworkest 11

13 12 mariss jansons chef-dirigent Mariss Jansons chef-dirigent Wat is het geheim van Mariss Jansons, die zijn orkesten steeds weer tot een hoger niveau en internationale erkenning weet op te stuwen? In de Gramophone van december 2008 omschreef hij het als volgt: Het is mijn taak om uit te vinden wat het orkest goed kan en om dat te koesteren en te bewaren. Dan zal ik, als in een natuurlijk proces, zelf wat aan het orkest toevoegen en zij aan mij en zo zal het goed zijn. En dat het goed is, dat bleek al snel na zijn komst als chef van het KCO in Muziek zit Mariss Jansons in het bloed. Zijn vader was dirigent, zijn moeder operazangeres. Al jong verhuisde het gezin naar Sint-Petersburg, waar Jansons later viool en directie studeerde. Hij deed vervolgstudies in Wenen en Salzburg bij Hans Swarovsky en Herbert von Karajan. In 1973 werd hij assistent van Jevgeni Mravinski bij het orkest van Sint-Petersburg, waar ook zijn vader dirigent was. Van 1979 tot 2000 was hij chef-dirigent van het Oslo Filharmonisch Orkest, dat hij groot internationaal aanzien gaf. Als gastdirigent van orkesten als de Berliner en Wiener Philharmoniker, het London Philharmonic Orchestra en de

14 grote orkesten van de Verenigde Staten gaf hij wereldwijd vele concerten. In 1997 werd Mariss Jansons music director van het Pittsburgh Symphony Orchestra (tot 2004) en in 2003 chef-dirigent van het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks. Nadat hij sinds zijn debuut in 1988 vrijwel jaarlijks te gast was geweest bij het Koninklijk Concertgebouworkest, werd hij in 2004 chef-dirigent. Hij is de zesde dirigent die deze positie bekleedt sinds de oprichting van het orkest in Voor zijn verdiensten ontving Mariss Jansons meerdere onderscheidingen, zoals het lidmaatschap van de Royal Academy of Music in Londen en van het Gesellschaft der Musikfreunde in Wenen en het Österreichisches Ehrenkreuz für Wissenschaft und Kunst. In 2006 kreeg hij de hoogste onderscheiding van Letland, de Orde van de Drie Sterren. In oktober 2011 riep het tijdschrift Opernwelt hem uit tot dirigent van het jaar voor de uitvoering van Tsjaikovski s Jevgeni Onjegin met het Koninklijk Concertgebouworkest bij De Nederlandse Opera. In november 2011 kreeg hij in de Duitse deelstaat Beieren de Maximiliaansorde uitgereikt en in december 2011 kreeg hij van de Vereniging Vrienden van De Nederlandse Opera de Prix d Amis. In Het Concertgebouw kreeg hij dit seizoen carte blanche in de serie Carte Blanche voor Mariss Jansons. mariss jansons chef-dirigent 13

15 Bernard Haitink 14 titeldirigenten Riccardo Chailly, conductor emeritus chef-dirigent Bernard Haitink, eredirigent chef-dirigent Nikolaus Harnoncourt honorair gastdirigent eredirigent Bernard Haitink was ruim vijfentwintig jaar ( ) chefdirigent van het Concertgebouworkest en werd in 1999 benoemd tot eredirigent. Na het beëindigen van zijn chef-dirigentschap in Amsterdam leidde hij ruim veertien jaar lang de Royal Opera in Londen (Covent Garden). Hij was ook music director van de Glyndebourne Festival Opera, chef-dirigent van het London Philharmonic Orchestra en de Sächsische Staatskapelle Dresden, en meest recentelijk van het Chicago Symphony Orchestra. Als gastdirigent werkt hij regelmatig met de meest vooraanstaande orkesten wereldwijd. Zijn uitgebreide discografie omvat een groot deel van het symfonisch repertoire en vele opera s. In 1991 ontving Bernard Haitink de Erasmusprijs en in 1998 werd hij onderscheiden met de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap in de Huisorde van Oranje. In 2002 kreeg hij van de Britse koningin de titel Honorary Companion of Honour. In maart 2007 werd hem de Concertgebouw Prijs toegekend. Hij is conductor emeritus van het Boston Symphony Orchestra, Ehrenmitglied van de Berliner Philharmoniker en erelid van het Chamber Orchestra of Europe. De Eurovisie Kerstmatinees van 1977 tot 1987 brachten Bernard Haitink wereldroem als Mahler-vertolker. De laatste van deze Matinees, met een aangrijpende vertolking van de Negende symfonie kort voor Haitinks afscheid als chef-dirigent staat nog menigeen in de herinnering gegrift. In 2009 keerde hij voor het eerst terug in de Kerstmatinee en in 2011 leidde hij er een programma geheel gewijd aan Richard Strauss.

16 Riccardo Chailly conductor emeritus Ik zal de zestien jaren in Amsterdam nooit vergeten. Ze vormen een centraal punt in mijn leven; een gouden periode. Aldus Riccardo Chailly in Trouw. Hij was van 1988 tot 2004 chef-dirigent van het Koninklijk Concertgebouworkest en zorgde voor een belangrijke verbreding van het repertoire. Bij zijn afscheid werd hij benoemd tot conductor emeritus. Dit seizoen keert hij voor het eerst weer terug. Vóór Chailly chef werd van het Koninklijk Concertgebouworkest was hij vaste gastdirigent van het London Philharmonic Orchestra, leidde hij het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin en het Teatro Comunale di Bologna. Van 1999 tot 2005 was hij chef-dirigent van het Orchestra Sinfonica di Milano Giuseppe Verdi. Sinds september 2005 is hij chef-dirigent van het Gewandhausorchester in Leipzig. Als gastdirigent stond hij voor de beste orkesten van Europa en de Verenigde Staten, zoals de Berliner Philharmoniker, de Wiener Philharmoniker en de New York Philharmonic. Daarnaast is hij veelgevraagd bij La Scala in Milaan, de Wiener Staatsoper, de Metropolitan Opera in New York, de Royal Opera in Londen en de Bayerische Staatsoper in München. Riccardo Chailly werd onderscheiden met de Grand Ufficiale della Repubblica Italiana en de zilveren erepenning van de stad Amsterdam. Hij is Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, erelid van de Royal Academy of Music in Londen en Cavaliere di Gran Croce della Repubblica Italiana. In 2009 kreeg hij de Mendelssohn-Preis van de Felix-Mendelssohn-Bartholdy-Stiftung. Nikolaus Harnoncourt honorair gastdirigent Nikolaus Harnoncourt zorgde, samen met zijn vrouw, violiste Alice Harnoncourt, met het in 1953 opgerichte Concentus Musicus Wien voor een revolutie op het gebied van de uitvoering van barokmuziek. In 1975 maakte hij zijn entrée bij het Concertgebouworkest. Met zijn interpretaties voegde hij een hoofdstuk toe aan de uitvoeringstraditie van Bachs Matthäus- en Johannes- Passion. Hij leidde in Amsterdam een aantal indrukwekkende operaproducties, waaronder de Da Ponte-opera s van Mozart. In de loop der jaren breidde hij zijn repertoire gestaag uit van Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert naar Schumann, Brahms, DvorYák, Smetana, Bruckner en zelfs componisten als Berg en Gershwin. Hij werd in oktober 2000 benoemd tot honorair gastdirigent. Nikolaus Harnoncourt dirigeerde operavoorstellingen bij de bekende operahuizen in Milaan, Zürich en Wenen. Hij is gastdirigent bij de Berliner Philharmoniker, de Wiener Philharmoniker en het Chamber Orchestra of Europe. Daarnaast doceerde Harnoncourt aan het Mozarteum in Salzburg. Veel van zijn opnamen met het Concertgebouworkest vielen in de prijzen. Hij kreeg in 1980 de Erasmusprijs, in 1987 een eredoctoraat aan de universiteit van Edinburgh en werd onderscheiden met onder meer de Polar Music Prize, de Siemens Musikpreis en de Kyoto Prijs. Vanwege zijn grote verdiensten voor het Nederlandse muziekleven in het algemeen en voor het KCO in het bijzonder, werd Nikolaus Harnoncourt in december 2006 benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. titeldirigenten 15

17 16 het orkest in het buitenland Het orkest in het buitenland Het Koninklijk Concertgebouworkest is wereldberoemd en wordt dan ook vaak uitgenodigd om concerten te geven in het buitenland. 31 augustus Salzburg dirigent Mariss Jansons 1,2 september Luzern dirigent Mariss Jansons 4 september Berlijn dirigent Mariss Jansons 23 september Brussel dirigent Mariss Jansons 13 oktober Dortmund dirigent Mariss Jansons 9 november Jerevan dirigent Lorin Maazel 10 november Istanbul dirigent Lorin Maazel 9 december Essen dirigent John Eliot Gardiner 27 januari Frankfurt dirigent Mariss Jansons 28, 29 januari Wenen dirigent Mariss Jansons 31 januari Brussel dirigent Mariss Jansons 1 februari Luxemburg dirigent Mariss Jansons 2 februari Parijs dirigent Mariss Jansons 4 februari Lissabon dirigent Mariss Jansons 5, 6 februari Madrid dirigent Mariss Jansons 12 februari Washington dirigent Mariss Jansons 13, 14 februari New York dirigent Mariss Jansons 9 maart Pretoria dirigent Charles Dutoit 10 maart Durban dirigent Charles Dutoit 12 maart Kaapstad dirigent Charles Dutoit 7 juni Keulen dirigent Gustavo Dudamel 8 juni Parijs dirigent Gustavo Dudamel 23, 24, 25 juni São Paulo dirigent Mariss Jansons 26 juni Rio de Janeiro dirigent Mariss Jansons 28, 29 juni Buenos Aires dirigent Mariss Jansons

18 Nl/B deburen (The Netherlands and Belgium: Neighbours), Tradition and renewal The Royal Concertgebouw Orchestra s programming philosophy is based on two fundamental principles: traditions are to be cherished, and at the same time, renewal is invigorating. In 2013, the Royal Concertgebouw Orchestra will celebrate its 125th anniversary. While very proud of its rich history, the orchestra is also firmly rooted in the present day. Accordingly, the repertoire spans over three centuries, ranging from Bach and Handel, through Beethoven, Mahler, Richard Strauss and Bruckner; to world premieres by Brewaeys, Lindberg and Nas. Schandalig! (Scandalous!), Jazz It up and memento mori. All the events are structured specifically around the concert programmes. Old and new traditions The AAA Series is now in its third season. The Passion and Palm Sunday performances and the Christmas Matinee have been season highlights for decades. The Family Concert, the requiem ritual, the Queen s Day Eve Concert and the Introductory Concert are more recent additions. Yet here, too, tradition goes hand in hand with renewal. As in the season, the Passion and Palm Sunday concerts won t be featuring Bach s St Matthew or St John Passion this season, but a more modern Passion work: Frank Martin s Golgotha, a composition which was partially composed in the Netherlands. The Christmas Matinee is something of a novelty this season. Chief conductor Mariss Jansons has chosen english tradition and renewal 17 Thirteen works by living composers, four world premieres and to conduct Bruckner, whose music the orchestra has never nine Dutch premieres have been programmed this season. performed at Christmas time, despite its acclaimed Bruckner Heinz Holliger and Peter Eötvös join the swelling ranks of tradition. Jansons will also be conducting the Introductory composers who have led the orchestra in their own composi- Concert, which aims to bring together veteran concert-goers tions and works by others. and Dutch people with a musical background other than a Western classical one. Jansons is also continuing the new The AAA series the orchestra s very own laboratory allows requiem ritual, a contemplation of the transience of life, room for experimentation and new forms. Indeed, this series is with Brahms s Ein deutsches Requiem. Alive, Adventurous and Alluring in every sense. Together with other arts institutions, the Royal Concertgebouw Orchestra is Welcome returns programming activities around six themes of current relevance: Up until 1978, the orchestra had its own Beethoven Series, Orde en Chaos (Order and Chaos), Verlos ons! (Redeem Us!), which is being reinstated this season and features Iván Fischer,

19 18 english tradition and renewal arguably the best conductor to turn to today for a new and refreshing interpretation of Beethoven s music. Last season in New York, Fischer led his own Budapest Festival Orchestra and the Orchestra of the Age of Enlightenment, which performs on historical instruments, in all the Beethoven symphonies in just four days time. You can find more information on this series in a separate publication accompanying this brochure. This season also marks the long-awaited return of the orchestra s conductor emeritus and former chief conductor Riccardo Chailly. Performing two separate programmes, he can be seen in all the series and will also be conducting the Queen s Day Eve Concert. Charles Dutoit, who last made a guest appearance with the orchestra in 1995, is also returning. Wagner The orchestra is celebrating the 200th birthday of Richard Wagner ( ) with an all-wagner programme conducted by Mariss Jansons and featuring soprano Eva-Maria Westbroek and tenor Burkhard Fritz, and an evening-long concert performance of Der Fliegende Holländer conducted by Andris Nelsons. Making his third appearance at Bayreuth this summer, Nelsons has certainly earned his spurs as a Wagner specialist. Familiar faces and young talent Chief conductor Mariss Jansons opens the season and is conducting concerts in each of the series. He is also leading the orchestra on all its extended tours. His programmes run the gamut from Beethoven to a Dutch premiere by Jörg Widmann. Honorary conductor Bernard Haitink will be leading

20 the orchestra in Bruckner s Symphony No. 8. Other familiar faces include Lorin Maazel, Daniele Gatti, David Robertson and Herbert Blomstedt. In between these big names, Stéphane Denève, Pablo Heras-Casado, Otto Tausk and Kirill Petrenko all under forty and thus still relatively young conductors will be making their RCO debuts. Nikolaj Znaider, who has made several guest appearances as a violinist, will also be conducting the orchestra for the very first time. Major talents like Gustavo Dudamel and Vladimir Jurowski are returning as well. Young talent is also represented in abundance in this season s line-up of soloists. Both under the age of twenty, the Dutch piano brothers Lucas and Arthur Jussen are making their first appearance with the orchestra performing Mozart s Concerto for Two Pianos and Orchestra under the direction of Jan Willem de Vriend. Just a bit older (twenty-two years old) is violinist Veronika Eberle, who is also performing with the orchestra for the first time. The pianists showcased this season also include other talented young musicians making their first appearances with the RCO: Hannes Minnaar, who won third prize at the 2010 Queen Elisabeth Competition, and Denis Matsuev. Kristian Bezuidenhout returns as soloist. Of particular note is jazz pianist Stefano Bollani s first performance with the orchestra featuring a programme conducted by Riccardo Chailly. Other new faces are pianist Paul Lewis, cellist Giovanni Sollima and trumpeter Håkan Hardenberger. Oboist Lucas Macías Navarro is, of course, a familiar face onstage, but this season he is appearing for the first time as a soloist with the RCO. Concertmaster Liviu Prunaru will be giving the third solo performance of his RCO career. Established soloists featured this season include master pianists Pierre-Laurent Aimard, Lang Lang and Arcadi Volodos; violinists Leonidas Kavakos, Lisa Batiashvili and Janine Jansen; and soprano Eva-Maria Westbroek, tenor Ian Bostridge, baritone Thomas Hampson and bass Ferruccio Furlanetto. The Royal Concertgebouw Orchestra is also giving performances outside Amsterdam. We are particularly proud of the residencies in Paris (Salle Pleyel), Brussels (BOZAR) and London (Barbican Centre), and the RCO s ties with the world s great concert halls. english tradition and renewal 19

21 individual calibre and a great sense of mutual trust and 20 english royal concertgebouw orchestra Royal Concertgebouw Orchestra Hear the unhearable, feel the unfeelable, touch the untouchable The Royal Concertgebouw Orchestra is one of the very best orchestras in the world. But what makes the orchestra so special? Time and time again, critics have lauded its unique sound, which clearly stands out among thousands of others. Although sound is difficult to describe in words, the RCO s string section has been called velvety, the sound of the brass golden, the timbre of the woodwinds distinctly personal and the percussion have an international reputation. While the exceptional acoustics of the Concertgebouw, designed by the architect A.L. van Gendt, also play an important role in this respect, no other orchestra sounds like the Royal confidence. The atmosphere onstage, the orchestra s roots in Amsterdam and the organisational structure (the RCO Board also includes members of the orchestra) all converge to create exactly the right circumstances for exceptional musicmaking. The musicians are allowed to shine, yet still share responsibility for the collective. They also share the aim of achieving and delivering the highest level of quality at every performance, an ambition that goes far beyond simply playing all the notes perfectly. Consequently, every performance is another opportunity to let listeners hear the unhearable, feel the unfeelable and touch the untouchable. That s when magic happens and a concert becomes a truly unforgettable experience. The six chief conductors Mariss Jansons was welcomed as the orchestra s sixth chief conductor in September Serving before him in that capacity were Willem Kes (chief conductor from 1888 to 1895), Willem Mengelberg ( ), Eduard van Beinum ( ), Bernard Haitink ( ) and Riccardo Chailly ( ). Concertgebouw Orchestra in the Main Hall. The influence Willem Mengelberg laid the foundation for the orchestra s exerted on the orchestra by its chief conductors, of whom acclaimed Mahler tradition. Eduard van Beinum introduced there have been only six in the last 125 years, is also important. Bruckner s symphonies and French music. The Christmas As is that of the musicians themselves. The Royal Matinee concerts conducted by Bernard Haitink and televised Concertgebouw Orchestra is made up of 120 players hailing in many European countries earned him wide acclaim. from over twenty countries. Despite its size, the orchestra Haitink was appointed honorary conductor in Conductor actually functions more like a chamber orchestra in terms of emeritus since 2004, Riccardo Chailly provided a great impetus the sensitivity with which its members listen to, and work in to the programming of contemporary music and opera. Under tandem with, one another. Indeed, this requires both a high the direction of Mariss Jansons, the orchestra has consistently

22 focused on composers such as Bruckner, Mahler, Strauss and Brahms, as well as important twentieth-century composers like Shostakovich and Messiaen, to whom large-scale thematic projects have been devoted. Partnerships with composers During Willem Mengelberg s fifty-year tenure, leading composers conducted the orchestra on more than one occasion. Through the years, the orchestra has continued its collaboration with composers such as George Benjamin, Oliver Knussen, Tan Dun and Thomas Adès, who over the last few years have followed in the footsteps of other conducting composers like Richard Strauss, Gustav Mahler, Claude Debussy, Igor Stravinsky, Bruno Maderna, Witold Lutosławski, Otto Ketting, Luciano Berio, Pierre Boulez, Hans Werner Henze and John Adams. Repertoire Programming is based on two essential elements: tradition and renewal. The orchestra has long been praised for its performances of the music of Mahler and Bruckner. It also upholds a number of special long-established concert traditions, such as the Passion and Christmas Matinee performances. In addition, the special AAA project series (Alive, Adventurous, Alluring) features music programmed around various changing themes. The orchestra also collaborates with world-renowned guest conductors and specialists. For instance, Nikolaus Harnoncourt, who is largely responsible for the orchestra s reputation when it comes to eighteenth-century repertoire, was appointed honorary guest conductor in October Facts and figures The Concertgebouw Orchestra was founded in On the occasion of its 100th anniversary in 1988, the orchestra officially received the appellation Royal. It will be celebrating its 125th anniversary in In addition to some eighty concerts performed at the Concertgebouw in Amsterdam, the Royal Concertgebouw Orchestra gives forty concerts at leading concert halls throughout the world each year. The orchestra participates in residencies in Paris (Salle Pleyel), Brussels (BOZAR) and London (Barbican Centre). In the second half of this season, the RCO will embark on a world tour, visiting six continents in a single year the only orchestra ever to do so. The orchestra reaches some 250,000 concertgoers a year. Thanks to regular radio and television broadcasts in collaboration with its media partner, the Dutch broadcasting network AVRO, that exposure is further increased. The orchestra has made over 1,100 LP, CD and DVD recordings to date, many of which have won international distinctions. In 2004, the orchestra launched its own in-house label, RCO Live. english royal concertgebouw orchestra 21

23 international acclaim. This season, on the occasion of his 22 english mariss jansons, chief conductor Mariss Jansons chief conductor What is Mariss Jansons s secret? How does he consistently manage to take his orchestras to a higher level and garner international recognition? In the December 2008 issue of Gramophone, he described his approach as follows: It s my task to find out the orchestra s special qualities and preserve them. Then, if through a natural process my own individuality adds something and theirs to me that will be fine. And fine it most certainly is, a fact that became readily apparent after his appointment as chief conductor of the Royal Concertgebouw Orchestra back in Music is in Mariss Jansons s blood. His father was a conductor and his mother an opera singer. When Jansons was just a boy, the family moved to St Petersburg where he later studied violin and conducting. He continued his studies with Hans Swarowsky in Vienna and Herbert von Karajan in Salzburg. In 1973, Jansons was appointed Yevgeny Mravinsky s assistant with the St Petersburg orchestra, which Jansons s father Arvids had also conducted. From 1979 to 2000, he served as music director of the Oslo Philharmonic Orchestra, bringing it great seventieth birthday, Jansons has been given Carte Blanche by the Concertgebouw in its World-famous Symphony Orchestras Series. Jansons has made numerous appearances throughout the world as a guest conductor of the Berlin, the Vienna and the London Philharmonic Orchestras, as well as the leading orchestras in the US. Jansons was appointed music director of the Pittsburgh Symphony Orchestra in 1997 (a post he held until 2004) and music director of the Bavarian Radio Symphony Orchestra in Making his first guest appearance with the Royal Concertgebouw Orchestra in 1988, he returned nearly every year thereafter and was appointed its chief conductor in He is the sixth conductor to hold the post since the orchestra was founded in Jansons has received various distinctions for his achievements, including honorary membership of the Royal Academy of Music in London and the Gesellschaft der Musikfreunde in Vienna. He is also the recipient of the Austrian Decoration of Honour for Science and Art, and of Latvia s highest honour, the Three-Star Order, conferred on him in In October 2011, the Opernwelt magazine named him conductor of the year for his performances of Tchaikovsky s Yevgeny Onegin with the RCO at De Nederlandse Opera. In November 2011, he was awarded the Bavarian Maximilian Order for Science and Art, and in December 2011, the Prix d Amis by the Society of Friends of De Nederlandse Opera.

24 Beschermvrouwe Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden Beschermvrouwe en Ambassadeurs Beschermvrouwe Ambassadeurs Het Koninklijk Concertgebouworkest is bijzonder trots op Drs. Hedy d Ancona zijn beschermvrouwe Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Sjoerd van den Berg Máxima. De prinses toont haar grote betrokkenheid door Mr. Louis de Bièvre geregeld repetities en concerten te bezoeken en aanwezig Mr. Jan Maarten Boll te zijn bij bijzondere gelegenheden. Op haar initiatief Prof. drs. Gerlach Cerfontaine startte het KCO het Kennismakingsconcert in samenwerking Walter Etty met FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling. Prof. dr. Rokus de Groot Nederlanders met verschillende culturele achtergronden Ton Hartsuiker wordt daarbij een relatief traditioneel, kort en krachtig Drs. Aukelien van Hoytemavan der orkestprogramma geboden, gevolgd door een ontmoetings- Beugel beschermvrouwe en ambassadeurs 23 moment met orkestleden. U kunt hier meer over lezen op Mr. Cees van Lede pagina 101. Mr. Jan Willem Loot Ambassadeurs Drs. Paul Luijten Drs. Ruud van Ommeren De kring van ambassadeurs van het Koninklijk Concertge- Mr. John Ort bouworkest is opgericht in april 2010 en bestaat uit mensen Mr. Roelf Rogaar die van groot belang zijn geweest voor de instandhouding Drs. Gé van Schaik en ontwikkeling van het orkest. Waar mogelijk ondersteu- Wim Scherpenhuijsen Rom nen de ambassadeurs het orkest door hun kennis, hun Drs. Tom de Swaan netwerken maar vooral door hun enthousiasme. Ir. Maarten van Veen Mr. Jan Willem Verloop

25 24 dirigenten, orkest, stichtingsbestuur en staf Beschermvrouwe Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden Dirigenten Mariss Jansons, chef-dirigent Bernard Haitink, eredirigent Riccardo Chailly, conductor emeritus Nikolaus Harnoncourt, honorair gastdirigent Orkestleden Eerste viool Vesko Eschkenazy, concertmeester Liviu Prunaru, concertmeester Tjeerd Top Marijn Mijnders Ursula Schoch Marleen Asberg Keiko Iwata-Takahashi Robert Waterman Janke Tamminga Tomoko Kurita Henriëtte Luytjes Marc Daniel van Biemen Borika van den Booren Christian van Eggelen Mirte de Kok Junko Naito Benjamin Peled Nienke van Rijn Valentina Svyatlovskaya Michael Waterman Tweede viool Henk Rubingh Caroline Strumphler Susanne Jaspers Josef Malkin Anna de Vey Mestdagh Paul Peter Spiering Petra van de Vlasakker Herre Halbertsma Marc de Groot Arndt Auhagen Amélie Chaussade Sanne Hunfeld Monica Naselow Jane Piper Eke van Spiegel Annebeth Webb Joanna Westers Altviool Ken Hakii Michael Gieler Gert Jan Leuverink Saeko Oguma Roland Krämer Guus Jeukendrup Jeroen Quint Pieter Roosenschoon Eva Smit Eric van der Wel Yoko Kanamaru Edith van Moergastel Vincent Peters Jeroen Woudstra Cello Gregor Horsch Johan van Iersel Fred Edelen Benedikt Enzler Yke Viersen Arthur Oomens Daniël Esser Sophie Adam Chris van Balen Jérôme Fruchart Christian Hacker Julia Tom Contrabas Dominic Seldis Thomas Brændstrup Jan Wolfs Mariëtta Feltkamp Carol Harte Rob Dirksen Georgina Poad Olivier Thiery Fluit Emily Beynon Kersten McCall Julie Moulin Mariya Semotyuk-Schlaffke Piccolo Vincent Cortvrint Hobo Lucas Macías Navarro Alexei Ogrintchouk Nicoline Alt Jan Kouwenhoven Althobo vacature Klarinet Jacques Meertens Andreas Sundén Hein Wiedijk Es-klarinet Arno Piters Basklarinet Davide Lattuada Fagot Ronald Karten Gustavo Núñez Helma van den Brink Jos de Lange Contrafagot vacature Hoorn Laurens Woudenberg Peter Steinmann Sharon St. Onge

26 Fons Verspaandonk Jaap van der Vliet Paulien Weierink-Goossen Trompet Alexandre Baty Giuliano Sommerhalder Hans Alting Bert Langenkamp Wim Van Hasselt Trombone Bart Claessens Jörgen van Rijen Nico Schippers Tenor-/Bastrombone Martin Schippers Bastrombone Raymond Munnecom Tuba Perry Hoogendijk Pauken Marinus Komst Nick Woud Slagwerk Mark Braafhart Gustavo Gimeno Herman Rieken Harp Petra van der Heide Gerda Ockers = aanvoerder(s) Stichtingsbestuur Drs. Robert Reibestein, voorzitter Mr. Lodewijk Hijmans van den Bergh, vice-voorzitter Prof. dr. Paul Schnabel, penningmeester Benedikt Enzler Prof. dr. ir. Louise Fresco Drs. Jan Hommen Wiet Pot Herman Rieken Mr. Yvonne van Rooy Fons van Westerloo Jan Wolfs Directie en Staf Algemene Zaken Jan Raes, algemeen directeur Marjolein Schulting Personeel en Organisatie Marja Verhoogt Brigit van den Broek Artistiek Joel Ethan Fried, adjunct-directeur Mieke Bleeker Mark van Dongen Jette Straub Planning / Productie Frauke Bernds Judith de Boer Lisette Castel Tourneezaken Else Broekman Paméla Rhee-Moorer Manon Wagenmakers Orkestinspectie Harriët van Uden Orkestbibliotheek Douwe Zuidema Marianne Butijn Podiumstaf Johan van Maaren Ton van der Meer Jan Ummels Zakelijk David Bazen, adjunct-directeur Public Relations Anne Christin Erbe Marian van den Beuken Marloes Biermans Akira Dieters Tine Vlam Marketing en verkoop Wietske van Reijen Jacoba de Boer Marieke Mulder Sander Plas Renske Vrolijk Financiële administratie Hans Ekker Carolina Eschweiler-Kreeft Charat Graafland Noëlle Houben Jacques Koekoek Mieke de Louwer Donateurs/ Fondsenwerving Wouter Steijn Merel Geerlings Jantine van t Land Maurits Musch Hanna Philips-de Man Corporate Relations & Sponsoring Jan Meddens Bureau Vrienden en Entrée Herman Paardekooper Clara de Mik Annet de Nijs-Leijns Eefje Rabelink Amber van Schagen Anneke Traudes-Dijkman Redactie Preludium Janneke Boeser Liesbeth Immink dirigenten, orkest, stichtingsbestuur en staf 25

27 Aan de aanschaf van dit instrument heb ik kunnen bijdragen, en dat vind ik fantastisch Roelf Rogaar, donateur sinds Georgina Poad speelt op een waardevolle contrabas die ca werd gebouwd door John Lott Sr. (Engeland).

28 Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest Voor de eeuwige schoonheid van muziek Wilt u ook een musicus van het Koninklijk Concertgebouworkest steunen met een instrument? Of zou u graag bijdragen aan de muzikale vorming van jonge luisteraars en het opleiden van muzikaal toptalent? Uw steun is bijzonder welkom! Met uw gift zorgt u ervoor dat straks ook uw kinderen en kleinkinderen kunnen genieten van de prachtige concerten van het Koninklijk Concertgebouworkest. Bij een structurele schenking vanaf 1000,- per jaar kunt u lid worden van het Gouden Gilde. Wij bieden u dan graag de mogelijkheid om muzikale soirées, exclusieve (familie-)concerten en orkestreizen mee te maken. Wilt u meer weten? Geef dan uw contactgegevens aan ons door. Wouter Steijn, directeur Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest, neemt graag contact met u op. Dan kunt u samen kunt bespreken welke manier van schenken en nalaten het beste bij u past. contact: en donateurs@concertgebouworkest.nl meer informatie: Jong talent van de Orkestacademie Kinderen leren klassieke muziek kennen stichting donateurs koninklijk concertgebouworkest 27 Het Familieconcert voor jong en oud

29 28 A De heer A.G.S. Abraham De heer en mevrouw J. van Aken Mevrouw dr. M.W.M. Akkerman-Zaalberg van Zelst De heer P.G. Alferink en de heer J.P.F. Sjoukes De heer en mevrouw van Alphen- Slooff Mevrouw T.S. Alpherts Amsterdam Hilton De heer J.K. van Andel en de heer P.G.B. van Delden De heer en mevrouw Ankersmit-Taminiau De heer drs. E. Asscher B De heer S. van der Baan De heer mr. C.B. Baard Ted en Christine Baijings De heer en mevrouw J.M. Balm Mevrouw M.G.W. Balster De heer mr. F.A.W. Bannier Mevrouw J.B.L. Bannier Mevrouw J.K. von Bartheld-ter Borg De heer prof. dr. J. Bausch Nathalie en Edwin van de Beek-Aalbers De heer en mevrouw van de Beek-Bomgaars De heer H.F. Op de Beek Jonkheer en mevrouw Beelaerts van Blokland-Kraijenhoff i.m. De heer L. Blom De heer en mevrouw van Beest-Blaauw De heer en mevrouw Bekouw-Ellis Belport Familienstiftung Baron en barones Bentinck van Schoonheten-Elink Schuurman Sjoerd van den Berg Fonds Mevrouw mr. A. Arnoldina van Berge Loes en Evert van den Bergh De heer en mevrouw Beyer-Lazonder Mevrouw C.I.Th. Bierlaagh-Lucas De heer J.N.K. Bierman Treeske Blase Caspar Bleijs De heer en mevrouw Blekxtoon-Schröder Mevrouw E. Blokker-Verwer Mevrouw A. de Bock-Asscher Mevrouw M.A.M. Boer-ten Hagen Stichting Boerboom den Daas Pieter J. Bogaers De heer en mevrouw Boll-Kruseman Mevrouw E.E.C. Bon-Meier De heer W.F. Boonstra Mevrouw D.E. Booster-Brinkhorst Mevrouw H.N.L. Boreel-van Riemsdijk De heer drs. F. Bos De heer en mevrouw ten Bosch-Blase Willem en Wilhelmina Bouwes fonds De heer en mevrouw Brentjens-Berkelmans Mevrouw C.M.J. Brian Dolf en Antoinetty van den Brink De heer en mevrouw van den Broecke-Roos Robert Broekema De heer en mevrouw Broekers-Knol The honorable Charles N. Brower De heer en mevrouw J.J.Th. Brugman De heer en mevrouw De Bruin-Heijn De heer en mevrouw Burgers-Kroon De heer en mevrouw Buurke-Kruseman De heer en mevrouw Buwalda M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting C De heer en mevrouw Citroen-van Dorsser De heer drs. A.J.M.M. Van Cleef Barones Collot d Escury-Ledeboer De heer en mevrouw J.H. Coops Mevrouw R. Coronel- Reiss Mevrouw drs. M. Couperus Gerben en Carolien Creutzberg-van de Zande D De heer M.L.G. van Dael Barend en Jacqueline Dam-Oskam Mevrouw J.E. van Dantzig-van Tienhoven De heer en mevrouw Delprat-Tromp Mevrouw G.J.M. Derksen Louise van Deth De heer en mevrouw van Deth-Ruys De heer mr. C.J.E. Dijk Mevrouw J. Dijkgraaf De heer J.L. Docter Mevrouw E.C.H.M. ten Doesschate-Wertwijn Loes en Egbert Dommering-van Rongen De heer en mevrouw Donders-Rohling Mr. and mrs. R.C. Donehoo De heer en mevrouw Doodeheefver-Philips Mevrouw M.G.J. Douqué-Hooghiemstra De heer en mevrouw van Duinen-Noordenbos De heer en mevrouw den Dulk-Kijlstra De heer en mevrouw P.J. van Dun Sonja Dwinger-van der Sluis E De heer drs. F. A. Eekels Familie van Ees-Havenstein Fonds De heer ir. Hans van Egmond Mevrouw M. Esser-Bigot Hans en Carine Elsenburg-Swinkels Mevrouw J.V. Esser-Zaman Mevrouw mr. D.C.C. van Everdingen en de heer A.E.D.M. van Thiel F Mevrouw M.F. Fentener van Vlissingen De heer en mevrouw Franssen-van den Berg De heer en mevrouw H. Franssen De heer en mevrouw Frese-Schreinemacher G Mevrouw H.T.G. von der Gablentz-Blanche Koelensmid Mevrouw mr. M.B. Geeris-Vehmeyer Mevrouw M.M.A. van de Geijn-Verhoeven De heer en mevrouw Gelling-Kuiper Mevrouw P.M. Gerritsma-Hogeweg De heer F.N.W.M. Gianotten De heer mr. M.J.E.G. de Gier Mevrouw M.J. Glasz-Koerts Pauline Glazener Mevrouw J. A. van Gool- Slot Mevrouw A. M. Goosen-Dopheide Mevrouw E.S.M. Granpré Molière De heer en mevrouw Gransberg-Hin De heer en mevrouw Grimm-van der Veen De heer en mevrouw Groenteman- Biederman Annelies en Klaus Groot De heer en mevrouw Guépin-Cath H Hans van Haaps De heer ds. W.A. Hage De heer en mevrouw Hagenbeek-Schneidinge De heer B. Haitink De heer en mevrouw Han-Crebolder De heer en mevrouw Hardenberg-s Jacob Mevrouw G.M.T. Harink en de heer M.F. Scholten Saskia en Jorrit Hartmans De heer A.Ph.J. de Haseth Möller Annelies en Renze Hasper-Heidstra De heer mr. R.R. Hazewinkel Hanneke Heemskerk-Nusselder De heer en mevrouw de Heer-van Walen Stichting K.F. Hein Fonds Rob en Frances Hendriks-van der Weijden Hilda Hendrikse-Dijkstra De heer en mevrouw Hengeveld-Brand De heer en mevrouw van Heukelum Stuijt-van Baren Mevrouw drs. C.M.L. Hijmans van den Bergh Lodewijk en Diana Hijmans van den Bergh-Loudon De heer G.E.W. van Hille De heer J.P. van Hilten Stichting Hilwis De heer mr. P.A.E.M. Hoctin Boes De heer en mevrouw Hoeffelman-van der Linde Mevrouw K. Hoff De heer en mevrouw Hofland-Bos De heer en mevrouw d Hollosy-van Rappard De heer J.B.P. Hoogeboom De heer drs. H.N. Hoogendonk Mevrouw E.J.M. Horbach Kees ter Horst De heer dr. S. van Houten De heer H.M.M. van Hugten De heer en mevrouw Huibregtsen-Wilton De heer P.D. Huizer Tora en Bonno Hylkema I De heer en mevrouw Idenburg-de Savornin Lohman IMC financial markets & asset management J Het Jacobson Fonds De heer en mevrouw van der Jagt-de Haan De heer drs. J.H.C. Jansen en mevrouw J.A.S. Jansen-Coppens De heer W.N.R. Janssen Mevrouw H.M. Jensema-de Jongh De heer M.C.C. de Jong Mevrouw M. de Jong-Verschoor De heer en mevrouw de Jongh-de Bois Menno Jonker en Frits Spangenberg Kay en Michiel Josephus Jitta De heer H.O. Juda K Mevrouw I.S. Kaars Sypesteyn-Vossenaar De heer en mevrouw Kalff-Götzen De heer en mevrouw Kalff- Koopmans De heer en mevrouw Kamp-Heldring Mevrouw M.A. van de Kamp-Baradel Stichting Douglas Kane Fonds Jonkheer mr. J.D. en mevrouw D.A. van Karnebeek-van Roijen Mevrouw mr. Y.E. Kastein De heer en mevrouw Kat-Goudsmit Jan de Kater KBC Securities Nederland N.V. Mevrouw D. Keijzer-Veenstra Mevrouw A. Kels-van Aller Anton van Kempen en Klaartje Staghouwer De heer en mevrouw Kenter-Borgman Kerckhoff Adviseurs De heer en mevrouw Ket- van Steenbergen De heer en mevrouw Kievit-Westerduin Mevrouw C.H. Kingma-Gorter De heer mr. Ph.C. Kleyn van Willigen De heer en mevrouw Knappert-Rahusen De heer en mevrouw Knol-Ljungberg De heer en mevrouw Koemans-van Nieuwkerk De heer en mevrouw J.E. Koenders De heer en mevrouw Kohnstamm-Bodenhausen De heer mr. E.F.M. Kok De heer mr. E.D.J. van de Kooij De heer R.G.W. Kooijman De heer dr. G.A. Kool De heer A.P.J. Koomen en mevrouw C.M.L. Koomen-de Wit De heer en mevrouw J.C. Koster De heer en mevrouw Koster-Herz Krammer s Handelmaatschappij BV Joost Ch.L. Kuiper Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Amsterdam L Barbara van der Laan-Ruding De heer dr. P.J.M van Laarhoven Jonkheer en mevrouw Laman Trip-van Asperen de Boer Anton en Marianne van der Lande De heer D.T. Le Fort De heer en mevrouw van Lede-Quarles van Ufford Mevrouw M. van der Lelie I.m. Oscar van Leer De heer en mevrouw Lenterman-van Diemen Sunny Léons D e h e e r en mevrouw M.A. Lewis De heer drs. J.W. van der Linden De heer en mevrouw Lindenbergh-Sluis Enna H.W. van Lingen Mevrouw I.E.E. van Lippe-Biesterfeld De heer en mevrouw van