NIEUWS 112 ARCHITECTUUR IN AMSTERDAM JULI / AUGUSTUS 2007 W W W. A R C A M. N L

Transcriptie

1 NIEUWS 112 JULI / AUGUSTUS 2007 ARCHITECTUUR IN AMSTERDAM ARCHIEFPALEIS 2 Op 7 augustus opent het Stadsarchief zijn deuren aan de Vijzelstraat. Er is een tentoonstelling te zien over het door Claus en Kaan verbouwde gebouw van architect De Bazel. BOTENTENTOONSTELLING 2 ARCAM besteedt met een tentoonstelling binnen, een buitenexpositie in het Oosterdok én een boek aandacht aan de historie van het wonen op schepen en arken en aan de mogelijkheden van drijvend bouwen in de toekomst. TENTENTENTOONSTELLING 3 Bij Architectuurcentrum ABC in Haarlem is een expositie te zien over het werk van bureau Tentech, dat tent-achtige lichtgewicht constructies ontwerpt. Tramhalte Rietlandpark, Hans van Heeswijk, Foto: Rien van Rijthoven In de Zuiderkerk worden in de zomermaanden hoogtepunten uit recente Amsterdamse architectuur tentoongesteld. Te zien zijn maquettes, foto's en videobeelden van onder meer Station Bijlmer, de Nesciobrug, tramhalte Rietlandpark, en nog veel meer. In het nieuwste Architectuurjaarboek, dat in mei werd uitgebracht door NAi Publishers, heeft een kritische redactie van architectuurkenners de dertig meest opmerkelijke Nederlandse gebouwen uit de periode bijeengebracht. Niet minder dan een kwart van de geselecteerde gebouwen is Amsterdams. Ook in het Architectuurjaarboek van het jaar daarvoor was Amsterdam opvallend ruim vertegenwoordigd. De Zuiderkerk heeft dit gegeven aangegrepen als aanleiding voor een tentoonstelling over de Amsterdamse projecten uit de afgelopen twee Architectuurjaarboeken. Een keur aan gebouwtypen komt voorbij, variërend van fietslocker tot tramhalte, van gemaal tot sportzaal, van bedrijvencluster tot woningcomplex. De gebouwen zijn ontworpen door architecten van naam en faam, maar ook door de dienst Ruimtelijke Ordening van Amsterdam. De tentoonstelling is te zien tot en met 1 september. Wie na bezoek van de tentoonstelling de architectuur van Amsterdam ook uit de lucht wil bekijken, kan de toren van de Zuiderkerk beklimmen, van maandag t/m zaterdag vanaf uur, ieder half uur, laatste mogelijkheid om uur. Beklimming van de toren kost F 6,-. Zuiderkerk, Zuiderkerkhof 72, ma.-vr u., za u., T , KALENDER / CALENDAR 4/5 HUTTENTENTOONSTELLING 6 In café-restaurant De Balie zijn foto's te zien uit de reeks 'Shelters' van Henk Wildschut. De foto's tonen hutten van illegale immigranten, gebouwd op achterafplekken in de openbare ruimte - ook in Amsterdam. EXPEDITIE NOORD 7 Het evenement EXPEDITIE NOORD is een theatrale ontdekkingstocht door de Vogelbuurt en langs de Nieuwendammerdijk. NIEUWE PRACHT GETIPT 7 Nieuwe gebouwen in alle windstreken van het Amsterdamse stadslandschap verdienen ieders aandacht. W W W. A R C A M. N L REDACTIONEEL Een stad vol bouwputten. Het is een ramp maar betekent ook dat in de komende tijd met de regelmaat van de klok nieuwe gebouwen worden opgeleverd. Daarbij zijn natuurlijk onverwachte verbanden te zien. Zie nu al de drie archief- en bibliotheekgebouwen die deze zomer, onafhankelijk van elkaar, zijn voltooid: de bibliotheek voor de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam (van Atelier Pro en Merkx+Girod) aan de Oude Turfmarkt, in mei geopend, de Openbare Bibliotheek op het Oosterdokseiland (van Jo Coenen) die begin juli klaar is, en het Stadsarchief in het gebouw van De Bazel in de Vijzelstraat (verbouwd door Claus en Kaan, in samenwerking met restauratiearchitect Maarten Fritz) waar het publiek vanaf augustus terecht kan. Van deze drie gebouwen was de Openbare Bibliotheek de afgelopen jaren het meest evident in aanbouw. Iedere Amsterdammer weet daardoor al geruime tijd dat aan het Oosterdok een hele grote bibliotheek verrijst. Een gebouw waarvan het interieur nog kan verrassen, maar dat zijn pretenties voor het overige al maanden uitstraalt. Heel anders is dat bij de twee andere gebouwen, waarvan de buitenkant stoïcijns bijna nooit het vermoeden heeft gewekt dat binnen een transformatie gaande was. Maar hoe indrukwekkend zijn de resultaten! Bij De Bazel waren insiders ervan op de hoogte dat de architecten de oorspronkelijke grootsheid van hal en atrium wilden herstellen. Maar zelfs mensen die op alles voorbereid waren, staan hier met open mond te kijken in de schitterende, bijna 90 meter lange hal die Heren- en Keizersgracht visueel verbindt. Bij de Bijzondere Collecties is de verrassing nog groter, want hier wijst aan de straatzijde letterlijk nog steeds helemaal niets erop dat aan de achterkant een bijzondere ervaring wacht. Advies: ga door de autopoort naar de binnenhof en betreedt via de glazen draaideur de hoge hal, die licht en sereen is, en net als het atrium bij De Bazel, van een bijna on-amsterdamse schoonheid. Al die bouwputten - als het zo doorgaat: wat een genot! Maarten Kloos

2 THUISWEDSTRIJD DE BAZEL Nieuw thuis Stadsarchief. Foto: Doriann Kransberg Op 7 augustus opent het Stadsarchief Amsterdam (de nieuwe naam voor het Gemeentearchief), zijn deuren voor het publiek in het nieuwe onderkomen in gebouw De Bazel aan de Vijzelstraat. Dit kolossale gebouw verrees tussen 1919 en 1926 als hoofdkantoor van de Nederlandsche Handels-Maatschappij en deed later dienst als kantoor van de ABN AMRO. Sinds 1991 is het een rijksmonument. Het werd in opdracht van het Gemeentearchief verbouwd naar ontwerp van architectenbureau Claus en Kaan. Aanleiding genoeg om aandacht te schenken aan de geschiedenis van het gebouw van architect De Bazel, door middel van een boek dat verschijnt bij uitgeverij THOTH (F 39,95) en een tentoonstelling, beide getiteld De Bazel: tempel aan de Vijzelstraat in Amsterdam. In de expositie komen de geschiedenis van het gebouw en het gebruik ervan door de Nederlandsche Handels-Maatschappij aan de orde. Topstuk en middelpunt van de tentoonstelling is de grote maquette die in 1920 van gips en hout werd gemaakt voor de opdrachtgever. Daarnaast zijn talrijke foto s te zien, en attributen die de Bazel voor het gebouw ontwierp. Ook staan er vijf vitrines die De Bazel ontwierp voor de bibliotheek van de firma Tetterode. De expositie is tot en met 16 september te zien in de nieuwe tentoonstellingsruimte van het Stadsarchief. Stadsarchief Amsterdam, Vijzelstraat 32, di.-za u., zo u., T LIGPLAATS AMSTERDAM De zomer staat bij ARCAM in het teken van bouwen op Amsterdams water. ARCAM besteedt met een expositie binnen, een expositie buiten en een boek aandacht aan de historie van het wonen op schepen en arken en aan de mogelijkheden van drijvend bouwen in de toekomst. De tentoonstelling Ligplaats Amsterdam, te zien tot en met 26 augustus, gaat over de manier waarop Amsterdammers door de tijden heen het water bewoonbaar hebben gemaakt en gebruik makend van schepen, pontons en betonnen bakken een eigen wereld hebben geschapen binnen de zo door het water gedomineerde stad. In de binnenexpositie wordt de historie van het wonen op Amsterdams water getoond. Van de eerste bewoonde binnenvaartschepen tot de talrijke arken en watervilla's die momenteel aan de Amsterdamse kaden en steigers liggen afgemeerd. Daarnaast tonen maquettes, foto's en tekeningen recente ontwerpen waarvan een deel in de toekomst nog gerealiseerd kan worden. Buiten in het Oosterdok drijft het tweede deel van de tentoonstelling. Watervilla's en een drijvende tuin zijn van dichtbij te bezichtigen. In het boek Ligplaats Amsterdam worden historie, heden en toekomst van het drijvend bouwen uitgebreid beschreven en geïllustreerd. Het boek (NL/EN) is te koop voor F 29,90 bij ARCAM en de betere boekhandel, of te bestellen via Wie van dit alles zin krijgt om een stukje te gaan varen kan op zondagen terecht bij het historische IJ-veer XIII dat na groot herstel weer beschikbaar is voor IJ-buurtveertochten. De bijna twee uur durende tochten beginnen achter het Centraal Station, bij steiger 10 aan de De Ruyterkade. Er zijn haltes op het Java- en KNSM-eiland, de kop van Sporenburg en in het oude Nieuwendam (bij café 't Sluisje). Aan boord zijn eenvoudige versnaperingen te koop. Fiets en hond mogen mee. Zie voor dienstregeling en tarieven. ARCAM, Prins Hendrikkade 600, di.-za u., T , IN VOGELVLUCHT De afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek heeft een nieuw onderkomen gekregen aan de Oude Turfmarkt 129. De historische panden op dit adres zijn verbouwd naar ontwerp van Atelier Pro en de interieurs werden vernieuwd door Evelyne Merkx. In de royale tentoonstellingszaal is tot en met 16 september 'Amsterdam in de wereld - De wereld in Amsterdam' te zien. Deze tentoonstelling biedt een thematisch geordende keuze van handschriften, gedrukte boeken, prenten en objecten die in de loop der eeuwen in Amsterdam vervaardigd zijn en omgekeerd, die elders gemaakt zijn en in Amsterdam terecht kwamen. Te zien is onder meer de oudste vogelvluchtkaart van Amsterdam, de bijzonder gedetailleerde, twaalfbladige kaart van Cornelis Anthonisz uit Bij de tentoonstelling is een gratis tentoonstellingsgidsje verkrijgbaar. Sinds half mei wordt Amsterdam op Google Earth ook driedimensionaal in beeld gebracht. In samenwerking met het twee jaar geleden gestarte en inmiddels massaal bezochte digitale platform, dat met satellietbeelden het aardoppervlak tot in detail weergeeft, biedt de gemeente kale driedimensionale gebouwen aan. Belangstellenden kunnen deze volumes met behulp van een speciaal computerprogramma verder invullen en aankleden. De gemeente heeft zelf de eerste aanzet gegeven door een tiental gebouwen, waaronder het Rijksmuseum en de Stopera, fotorealistisch weer te geven. De benodigde software voor het bekijken van Google Earth, inclusief Amsterdam in 3D, kan gratis worden gedownload op www. earth.google.com. Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129, ma.-vr u., za.-zo u., T

3 PLEZIER IN ALMERE In CASA CASLa, het nieuwe onderkomen van het Almeerse architectuurcentrum CASLa, is Designing for pleasure te zien, een expositie gewijd aan het werk en de persoon van Teun Koolhaas. Hij is als stedebouwer en architect betrokken bij het ontstaan en de toekomst van Almere. Daarnaast heeft hij grote delen van Flevoland vormgegeven. Niet alleen in de polder is hij actief maar ook op de Kop van Zuid, de Zaanoevers, bij de ontwikkeling van de IJ-oevers en andere grootschalige projecten. Behalve aan het eerste structuurplan van Almere heeft Koolhaas later met anderen in het Atelier IJmeer gewerkt aan mogelijke verbindingen tussen Amsterdam en Almere, de invulling van het Markermeer en buitendijks bouwen in Almere. Deze onderwerpen komen in de expositie aan de orde. De expositie is te zien tot en met 8 september. Op 28 augustus organiseert CASLa vanaf uur een aantal activiteiten rondom de in aanbouw zijnde bibliotheek van Almere, een ontwerp van Meyer en Van Schooten architecten. Er worden onder meer presentaties, rondleidingen en lezingen verzorgd. Voor meer informatie: CASA CASLa, Weerwaterplein 3, Almere, wo.-za u., do u., T , IN HOOFDDORP Fotograaf Wolfgang Josten trekt al enige jaren met een digitale camera door Amsterdam en richt de lens op het stadsleven, de mensen en de architectuur. Hij vindt inspiratie bij fotografen als Ed van der Elsken en Jacob Olie. Het Kabinet van Het Oude Raadhuis toont tot en met 14 juli een selectie uit de collectie van Josten. Eind 2007 verhuizen Pier K en het Podium voor Architectuur Haarlemmermeer wegens een verbouwing tijdelijk naar een ander onderkomen. Het Podium reikt ideeën aan voor dit tijdelijke verblijf, welke te zien zijn in de expositie Tijdelijk Verblijf en een bijbehorend boekje. De expositie is te zien tot en met 15 juli in Galerie de Meerse. In dezelfde periode toont De Meerse naast een tentoonstelling van alle voor de Architectuurprijs Haarlemmermeer 2007 genomineerde projecten ook de expositie 'Wachten'. Iedereen schijnt enkele jaren in zijn leven te besteden aan wachten. Fotografe Dorien Boland heeft een aantal wachtruimtes, zoals bushaltes, treinstations en vliegvelden, gefotografeerd en toont dit werk in de Meerse. De expositie 'Hoe woont u in 2007?', die eerder te zien was op landgoed De Olmenhorst, wordt wegens succes nog een keer in De Meerse getoond - eveneens tot en met 15 juli. Het Oude Raadhuis, Hoofdweg 675, Hoofddorp, di.-zo u., T , Podium voor Architectuur Haarlemmermeer, Raadhuisplein 7, Hoofddorp, T , www. podiumarchitectuur.nl; Galerie De Meerse, Raadhuisplein 3, Hoofddorp, wo.-za u., T NIET BESCHREVEN RUIMTE Tot en met 23 september is in Museum Hilversum Niet beschreven ruimte. De architectuur van Koen van Velsen te zien. Deze expositie spitst zich toe op de onorthodoxe ontwerpmethode van Van Velsen, die locaties en functies zorgvuldig bestudeert, maar zijn analyses niet laat resulteren in ruimtes die een bepaald gebruik afdwingen. De architectuur biedt, hoewel uitgesproken esthetisch, door haar terughoudendheid de mogelijkheid tot een eigen interpretatie: Van Velsen creëert onbeschreven ruimte. De tentoonstelling geeft een chronologisch overzicht van het oeuvre van Van Velsen en schenkt aan circa twintig projecten extra aandacht. Dit zijn projecten waarin hij voor het eerst een oplossing kiest die hij later nog vaker zal toepassen, of waarin zijn bevindingen uit eerdere werken culmineren. Daarbij maakt de tentoonstelling inzichtelijk wat het ontwerpproces inhoudt, wat het denk- en handwerk is van de architect. De tentoonstelling is ontworpen door Koen van Velsen. In verschillende gebouwen van Van Velsen zijn gedurende de tentoonstelling rondleidingen georganiseerd. Een fietsroute langs Van Velsens Hilversumse gebouwen is in de museumwinkel verkrijgbaar. Op zondag 8 juli en op zondag 12 augustus zijn er kinderworkshops in het Museum Hilversum, de aanvang is uur. Zie voor meer informatie. Zeist Bouwplaten heeft een aantal papieren schaalmodellen uitgebracht van gebouwen in de stijl van het Nieuwe Bouwen. De laatste aanwinst is het Raadhuis van Hilversum, ontworpen door Dudok. Door de gedetailleerde uitwerking herbeleeft de knutselaar als het ware het ontwerpproces van de architect. De bouwplaten kosten tussen de F 7,- en F 25,- en zijn te bestellen op Museum Hilversum, Kerkbrink 6, di.-za u., zo u.,t HAARLEMS ABC In juli en augustus is bij Architectuurcentrum ABC in Haarlem de expositie Echt in vorm te zien, een overzichtstentoonstelling van het werk van ingenieurs-en architectenbureau Tentech. Dit bureau ontwerpt tent-achtige lichtgewicht constructies. Er zijn foto s te zien van gevel- en daktoepassingen en tijdelijke accommodaties, en kunstwerken van onder anderen Rogier Houtman en architect Harmen Werkman, alsmede een installatie van ontwerper Ivo Vrouwe. Tot en met 22 juli is bij het ABC ook de expositie New Frontiers van Jeroen Molenaar Herkomst beeld: Tentech te zien. Deze architectonisch ontwerper maakt werk dat zich bevindt op de grens van kunst, ruimtelijk ontwerp en architectuur. In deze expositie laat Molenaar een combinatie van fotografie, schilderijen en driedimensionale modellen zien. Vanaf 28 juli is de expositie Kidskunst te zien, geïnspireerd door aboriginals, waarbij op 15 augustus om uur een kinderworkshop wordt gehouden. Een tentoonstelling over de architectuurprijsvraag Europan is vanaf 7 juli bij het ABC te bezoeken. Er zijn onder meer ontwerpen voor de Gonnetstraat in Haarlem en afstudeerprojecten van Hogeschool InHolland te zien. Laatstgenoemde exposities zijn te zien tot eind augustus. In het Historisch Museum Haarlem is tot en met 16 september de tentoonstelling Heen en Weer. Reizen in vroeger eeuwen te zien. De expositie heeft als onderwerp het personenvervoer in en rondom Haarlem van de zeventiende eeuw tot nu. Veel aandacht wordt besteed aan de trekvaart naar Amsterdam, die dit jaar 375 jaar bestaat, de trekvaart naar Leiden die haar 350-jarig jubileum viert en de rol die de stad Haarlem als overstapplaats heeft vervuld. Op de tentoonstelling is een nagebouwd roefje te vinden waarin de bezoeker kan plaatsnemen en waar, met een combinatie van oude en nieuwe beelden, de tocht tussen Haarlem en Leiden kan worden meebeleefd. Daarnaast is er ook aandacht voor de opvolgers van de trekschuit: de trein, paardentram, stoomtram en elektrische tram en het busvervoer. ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T ; Historisch Museum Haarlem, Groot Heiligland 47, di.-za u., zo u., T

4 NIEUWS 112 K A L E N D E R / C A L E N D A R JULI/AUGUSTUS 2007 T E N T O O N S T E L L I N G E N / E X H I B I T I O N S VAN DER WAALS/ZEINSTRA Presentation of architecture t/m 07/07 Café Eijlders, Korte Leidsedwarsstraat 47, ma.-do u., vr.-za u., zo u., T WOLFGANG JOSTEN Selected photography t/m 14/07 Het Oude Raadhuis, Hoofdweg 675, Hoofddorp, di.-zo u., T (IN)VISIBLE SOUNDS Invisible technology made visible t/m 14/07 Nederlands Instituut voor Mediakunst, Keizersgracht 264, di.-za u., T TIJDELIJK VERBLIJF Temporary residence t/m 15/07 Galerie De Meerse, Raadhuisplein 3, Hoofddorp, wo.-za u., T ARCHITECTUURPRIJS HAARLEMMERMEER 2007 Nominated competition entries t/m 15/07 Galerie De Meerse, Raadhuisplein 3, Hoofddorp, wo.-za u., T WACHTEN Waiting t/m 15/07 Galerie De Meerse, Raadhuisplein 3, Hoofddorp, wo.-za u., T HOE WOONT U IN 2007? Dwelling in 2007 t/m 15/07 Galerie De Meerse, Raadhuisplein 3, Hoofddorp, wo.-za u., T STEPHAN J. ENGLISCH Night photography t/m 21/07 Galerie Bart, Bloemgracht 2, do.-vr u., za u., T NEW FRONTIERS Work by architect Jeroen Molenaar t/m 22/07 ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T MARIO GARCIA TORRES Art about the museum t/m 29/07 Stedelijk Museum, Oosterdokseiland 5, dag u., T VRIJE VORMGEVING Belgian design t/m 05/08 Museum Waterland, Kaasmarkt 16, Purmerend, di.-zo u., T LIGPLAATS AMSTERDAM Mooring site Amsterdam t/m 26/08 ARCAM, Prins Hendrikkade 600, di.-za u., T POLDER HOLLAND Landscape photographed by Han Singels t/m 26/08 Huis Marseille, Keizersgracht 401, di.-zo u., T SHELTERS Immigrant's huts photographed by Henk Wildschut t/m 26/08 De Balie, Kleine Gartmanplantsoen 10, T MODEPALEIZEN Fashion shopping in Amsterdam t/m 26/08 Amsterdams Historisch Museum, Kalverstraat 92 en Nieuwezijds Voorburgwal 357, ma.-vr u., za.-zo u., T ECHT IN VORM Lightweigt architecture by Tentech t/m 31/08 ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T ARCHITECTUUR IN AMSTERDAM Selected recent architecture t/m 01/09 Zuiderkerk, Onderkomen van illegale immigrant. Foto: Henk Wildschut. Zie: Verborgen werelden, p.6. 4

5 Zuiderkerkhof 72, ma.-vr u., za u., T FACE 2 FACE French street-artist and photographer JR t/m 02/09 Foam, Fotografiemuseum Amsterdam, Keizersgracht 609, ma.-zo u., do., vr u., T DESIGNING FOR PLEASURE Architecture of Teun Koolhaas t/m 08/09 CASA CASLa, Weerwaterplein 3, Almere, wo.-za u., do u., T DE BAZEL History of a monumental building t/m 16/09 Stadsarchief Amsterdam, Vijzelstraat 32, di.-za u., zo u., T HEEN EN WEER Travel in the past t/m 16/09 Historisch Museum Haarlem, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T AMSTERDAM IN DE WERELD - DE WERELD IN AMSTERDAM Rare publications related to Amsterdam t/m 16/09 Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129, ma.-vr u., za.-zo u., T NIET BESCHREVEN RUIMTE Architecture of Koen van Velsen t/m 23/09 Museum Hilversum, Kerkbrink 6, Hilversum, di.-za u., zo u., T PUMP UP THE BLUE Second skin for a building t/m 30/11 Het Blauwe Huis, Willy Mullens- kade 13, wo.-za u., T EUROPAN European architectural competition 07/07-31/08 ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T KIDSKUNST Children's art, inspired by aboriginals 28/07-31/08 ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T R O N D L E I D I N G E N / G U I D E D T O U R S MARKEN 01/07 Welgemoed op Stap, T OOSTELIJKE HANDELSKADE 01/07 De Burcht, T BOOTTOCHT DOOR DE GRACHTEN 04/07 Vrije Academie, T WATERGRAAFSMEER 05/07 Volksuniversiteit, T AMSTERDAMSE THEATERS 05/07 Joods Historisch Museum, T ZORGVLIED 07/07 Volksuniversiteit, T POLDER HOLLAND Landscape photographed by Han Singels 08/07 Huis Marseille, T AMSTERDAM NOORD 08/07 De Burcht, T AMSTERDAMSE KLOOSTERS 11/07 Volksuniversiteit, T FORTEILAND IJMUIDEN 11/07 Volksuniversiteit, T OUDE JODENBUURT 12/07 Joods Historisch Museum, T NIEUWE KERK t/m 16/07 De Nieuwe Kerk, T Affiche kraakbeweging, Bron: Geschiedenis van Amsterdam deel IV. Zie: Bladvoer, p.8. OLYMPISCH STADION 20/07 Artifex, T AMSTERDAMSE THEATERS 22/07 Joods Historisch Museum, T NAPOLEONTISCH AMSTERDAM 29/07 De Burcht, T POLDER HOLLAND Landscape photographed by Han Singels 05/08 Huis Marseille, T BERLAGE'S PLAN ZUID EN DE AMSTERDAMSE SCHOOL 12/08 De Burcht, T ARCHITECT K.P.C. DE BAZEL 18/08 Artifex, T LITERAIRE WANDELING 23/08 Joods Historisch Museum, T JORDAANWANDELING 24/08 Artifex, T JOODSE ZORGCULTUUR 26/08 De Burcht, T AMSTERDAM ROND /08 Amsterdam City Walks, T VAN GRACHTENPAND NAAR GRACHTENPAND 01/07-31/08 Urban Home & Garden Tours, T R O N D L E I D I N G E N O P A A N V R A A G / G U I D E D T O U R S O N D E M A N D Z I E / S E E : W W W. A R C A M. N L D I V E R S E N / M I S C E L L A N E O U S OPENING NIEUWE BIBLIOTHEEK New library by Jo Coenen opens 07/07, 13:00 u. Centrale Bibliotheek, Oosterdokskade 143, T KINDERWORKSHOP Children's workshop 08/07, 14:00 u. Museum Hilversum, Kerkbrink 6, Hilversum, T KINDERWORKSHOP Children's workshop 12/08, 14:00 u. Museum Hilversum, Kerkbrink 6, Hilversum, T KINDERWORKSHOP Children's workshop 15/08, 14:00 u. ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47, Haarlem, T ACTIVITEITEN BIJ BIBLIOTHEEK ALMERE Presentations, excursions, lectures 28/08 CASA CASLa, Weerwaterplein 3, Almere, T EXPEDITIE NOORD Theatrical discovery tour 05/07-15/07 NDSM-werf, t.t. Neveritaweg 15, T AANBOUW OVER SURINAME Architecture on TV 08/07, 20:35 u. AT5, T V E E L V O O R K O M E N D E A D R E S S E N / F R E Q U E N T LY U S E D A D D R E S S E S ABC ARCHITECTUURCENTRUM Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za u., zo u., T , ARCAM Prins Hendrikkade 600, di.-za u., T CASA CASLa, Weerwaterplein 3, Almere, wo.- za u., do u., T

6 'S LANDS WIJS Voormalig Fort Nigtevecht, Foto: Han Singels Onder de titel 'Polder Holland' zijn bij Huis Marseille tot en met 26 augustus landschapsfoto's te zien van fotograaf Han Singels. Getoond worden zorgvuldig geënsceneerde Nederlandse landschappen met graslanden, koeien en boompartijen, die sterk doen denken aan taferelen uit de 'realistische' Nederlandse landschapsschilderkunst van de oude Hollandse meesters en hun negentiende-eeuwse collega's van de Haagsche School. Boerderijen, stallen, silo's, wegen en spoorlijnen zijn door Singels consequent buiten beeld gehouden. Op 8 juli en 5 augustus geven fotorondleiders Sjef van Duin en Frouwkje Smit gratis rondleidingen door de tentoonstelling. De rondleidingen beginnen om uur en duren tot circa uur. Reserveren via info@huismarseille.nl of onderstaand telefoonnummer. Tot en met 5 augustus is in Museum Waterland te Purmerend de tentoonstelling Vrije vormgeving te zien, de tweede en laatste in een korte reeks over Belgische vormgeving. Belgische vormgeving onderscheidt zich onder meer van de Nederlandse door de intensieve samenwerking tussen ontwerpers en industrie. Huis Marseille, Keizersgracht 401, di.-zo u., T ; Museum Waterland, Kaasmarkt 16, Purmerend, di.-zo u., T VAN PALEIS NAAR CAFE In het Amsterdams Historisch Museum is tot en met 26 augustus de tentoonstelling Modepaleizen te zien. Centraal staat de opkomst van de eerste chique modehuizen in Amsterdam vanaf het einde van de negentiende eeuw, waaronder Maison de Bonneterie en Metz & Co. Naast de sfeer van het winkelen, de verleiding van de betoverende etalages en de ontwikkeling van de mode in deze periode is er ook aandacht voor het interieur, de architectuur en de context van deze modehuizen binnen de stadsontwikkeling van Amsterdam. Bij uitgeverij THOTH verscheen een publicatie met dezelfde titel als de tentoonstelling. Dit boek kost F 19,90. Elk jaar exposeert een architectenbureau in café Eijlders. Tot en met 7 juli is er werk te zien van Van der Waals Zeinstra Architekten. Zij ontwierpen onder meer woningen, bedrijfsruimten en een kinderboerderij. Amsterdams Historisch Museum, Nieuwezijds Voorburgwal 357 en Kalverstraat 92, ma.-vr u., za.-zo u., T ; Café Eijlders, Korte Leidsedwarsstraat 47, ma.-do u., vr.-za u., zo u., T VERBORGEN WERELDEN In Galerie Bart is een solo-expositie te zien van de Duitse fotograaf Stephan J. Englisch, die gespecialiseerd is in nachtfotografie. Met behulp van een grootformaat camera en gebruikmakend van sluitertijden van 5 tot 55 minuten, weet hij details van het stedelijk leven vast te leggen, die de nacht anders verborgen houdt. De tentoonstelling is te bezichtigen tot en met 21 juli. In café-restaurant De Balie zijn tot en met 26 augustus foto's te zien uit de reeks 'Shelters', gemaakt door fotograaf Henk Wildschut. De foto's tonen hutten van illegale immigranten, gebouwd op achterafplekken in de openbare ruimte. Veel van de foto's zijn gemaakt in Amsterdam. Het Nederlands Instituut voor Mediakunst Montevideo presenteert in samenwerking met het Five Days Off Festival de tentoonstelling (in)visible sounds. In deze tentoonstelling betreedt de bezoeker de wereld van de onzichtbare technologie, voor deze gelegenheid met speciale kunstgrepen zichtbaar gemaakt. Een wereld waarin gebruik wordt gemaakt van aanwezige elektronische velden, radiogolven, frequentieverschillen en luchtverontreiniging. De expositie is te bezoeken tot en met 14 juli. Galerie Bart, Bloemgracht 2, do.-vr u., za u., T , nl; De Balie, Kleine Gartmanplantsoen 10, T ; Nederlands Instituut voor Mediakunst, Keizersgracht 264, di.-za u., T PROJECTRUIMTE HER EN DER Het werk van de jonge Mexicaanse kunstenaar Mario Garcia Torres is tot en met 29 juli te zien in Docking Station, de projectruimte voor internationale actuele kunst in het Stedelijk Museum CS. In zijn werk reflecteert Torres op de rol en betekenis van musea. Voor de film A Brief History of Jimmie Johnson's Legacy verzamelde hij verschillende voorbeelden van op de museumcontext gerichte acties van kunstenaars en filmmakers, en laat hij Mexicaanse museumbezoekers hierop reageren. Ook wordt er een reeks dia's getoond, die zijn geschoten in het kaalgestripte gebouw van het Stedelijk Museum op het Museumplein, dat in afwachting is van een ingrijpende verbouwing naar ontwerp van Benthem Crouwel architecten. Het Blauwe Huis is een onderkomen op IJburg waar gedurende vier jaar kunstenaars, schrijvers en architecten worden uitgenodigd om tijdelijk medebewoners van IJburg te worden. Ze maken deel uit van de gemeenschap en maken werk waarmee ze de ontwikkeling van IJburg stimuleren, bevragen of beïnvloeden. Tijdens zijn verblijf in het Blauwe Huis bedacht de Franse kunstenaar Hervé Paraponaris het idee om het huis met behulp van een steigerconstructie een tweede huid te geven. Met de uitvoering zijn vier gevels en een dakconstructie gecreëerd die samen plek bieden voor nieuwe functies zoals hangende tuinen, een buitenbioscoop en muziekoptredens. De ingreep, te zien tot en met 1 december, draagt de naam 'Pump up the blue'. IJburgers kunnen de komende maanden ideeën voor gebruik van dit kunstwerk indienen via info@blauwehuis.org. Stedelijk Museum CS, Oosterdokskade 5, ma.- zo u., T ; Het Blauwe Huis, Willy Mullenskade 13, wo.-za u., T , 6

7 SURINAME IN AANBOUW De Amsterdamse televisiezender AT5 zendt op 8 juli om uur een herhaling uit van een dubbellang programma over woningbouwprojecten in Suriname. Na de première zijn de programma's uit de reeks Aanbouw ook te zien op web. at5.nl/aanbouw. Eerdere aankondigingen van deze uitzending berustten helaas op misverstand. Bij deze excuus van de redactie. AT5 Aanbouw, T , web.at5. nl/aanbouw FOTO S IN DE STAD Tot en met 2 september presenteert fotografiemuseum Foam Face 2 Face, een tentoonstelling van de Franse fotograaf en straatkunstenaar JR. Deze jonge fotograaf bezit de grootste tentoonstellingsruimte ter wereld: hij plakt wereldwijd zijn werk op de muren van steden en trekt hiermee de aandacht van mensen die niet per se museumbezoekers zijn. Voor het eerst toont JR zijn werk in Nederland: voornamelijk portretten van enorm formaat, niet alleen binnen de muren van Foam te zien maar ook buiten, op andere plekken in de stad. In het kader van het project 'Face 2 Face' schoot JR portretten van Israëli's en Palestijnen met hetzelfde beroep. Hij plakte deze portretten in groot formaat zij aan zij, of face to face, op beide kanten van de omstreden Veiligheidsmuur in Israël en in acht Palestijnse en Israëlische steden. JR wil hiermee de gelijkenis in expressie van de geportretteerden tonen, alsmede de complexiteit van de situatie. Voor zijn eerste tentoonstelling in Nederland richt JR de lens op de stad Amsterdam. Hij gebruikt de portretten die hij in het Midden-Oosten heeft gemaakt als beginpunt van een discussie. Foam, Keizersgracht 609, ma.-zo u., do u., T , gebouw is ontworpen door Jo Coenen en vormt maar al goed zichtbaar. In het kader van het het middelpunt van drie grote nieuwe openbare jaarlijkse Grachtenfestival worden deze zomer gebouwen op het Oosterdokseiland. De kolos onder meer concerten in monumentale gebouwen, monumentenwandelingen en architectuur- heeft bijna m2 bibliotheekruimte (inclusief theater) en bevat daarnaast een café en rondvaarten georganiseerd. Het programma m2 kantoren. voor dit evenement was bij het ter perse gaan In Stadsdeel Geuzenveld is het gebouw van ARCAM NIEUWS jammer genoeg nog niet Parkrand van MVRDV opgeleverd. Het opvallende gebouw staat aan de Colijnstraat, aan de informatie. bekend. Zie voor meer rand van het Eendrachtspark, en is het resultaat van een samenwerking tussen opdrachtgever Het Oosten en Kristal Projectontwikkeling. Met OPEN DAG IN DE BIJLMER het gebouw willen zij een impuls geven aan In de nieuw opgeleverde gebouwen de transformatie die het stadsdeel de laatste GerensteinGallery, Bijlmerdreef , jaren doormaakt en de aandacht vestigen op en De Kandelaar, Bijlmerdreef 1239, is het de aantrekkelijkheid van wonen in Geuzenveld. op woensdag 4 juli vanaf uur open dag Het gebouw bestaat uit vijf woontorens die voor alle belangstellenden. Het door Heren met elkaar worden verbonden door een dak 5 in samenwerking met beeldend kunstenaar van twee woonlagen. Hierdoor lijkt het alsof Henri Jacobs ontworpen Gerenstein Gallery er grote gaten in het gebouw zitten. Dankzij is een opvallend artistiek complex binnen de deze opzet hebben alle woningen uitzicht op vernieuwing van de G-buurt. De Kandelaar, het park. ontworpen door Ria Smit, is een combinatie Het door Nicholas Grimshaw ontworpen station Bijlmer wordt komend najaar opgeleverd. vergaderruimte, een kinderdagverblijf, een van koopappartementen, flexibele werk- en Onder het spectaculair ogende station heeft kerkverzamelgebouw en horeca. De bedrijfsruimten in beide gebouwen zijn gefinan- de Arenaboulevard veel ruimte gekregen. Door grote uitsparingen in het dak valt er daglicht cierd met steun van de Europese Unie, de op de hal en het busstation, die zich onder gemeente Amsterdam en stadsdeel Zuidoost. het spoor bevinden. Het Kraanspoor is een Na ontvangst in beide gebouwen om kantoorgebouw in Amsterdam Noord dat naar uur worden ieder half uur rondleidingen ontwerp van Trude Hooykaas wordt gebouwd georganiseerd. Om uur is er een op een oud betonnen kraanspoor. Het indrukwekkende nieuwe geheel, gelegen aan de Gallery. Meer informatie via Rochdale, afsluitende bijeenkomst in Gerenstein m.s. Oslofjordweg, is nog niet helemaal klaar T EXPEDITIE NOORD ARCHITECT IN DE WAAG In het kader van 'Kunst en cultuur vanuit De Waag' is tot en met 8 juli in Restaurant-Café In de Waag een tentoonstelling te zien van werk van architectenbureau Jaap Dijkman. Dit bureau realiseerde in binnen- en buitenland onder meer restaurants, scholen, bedrijfsgebouwen en woonpanden - die laatste bijvoorbeeld in de Hazenstraat en op de Laagte Kadijk. Dijkman is tevens actief op het terrein van het interieurontwerp, en treedt behalve als ontwerper ook op als ontwikkelaar. De tentoonstelling maakt gebruik van fotomateriaal en projecties en is behalve binnen ook buiten op het terras te zien. Meer informatie over de Waag, het middeleeuwse gebouw waarin deze tentoonstelling is te zien, kan worden gevonden in de digitale Architectuurgids van Amsterdam, op de website van ARCAM: Restaurant-café In de Waag, Nieuwmarkt 4, ma.-zo u., T NIEUWE PRACHT GETIPT Op opent de nieuwe Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) om uur zijn deuren aan de Oosterdokskade 143. Het Van 5 juli tot en met 15 juli vindt het evenement EXPEDITIE NOORD plaats. Onder leiding van acteurs en artiesten kan driemaal daags worden deelgenomen aan een bijna drie uur durende theatrale ontdekkingstocht door de Vogelbuurt en langs de Nieuwendammerdijk. Naast theater worden ook film en fotografie gebruikt om de deelnemers te laten kennismaken met deze Amsterdamse stadsbuurten en hun bewoners. De expeditie start om 17.30, en uur, vanaf het Over het IJ-festival op de NDSM-werf. Op 9 juli is er geen programma. Voor de jonge avonturiers zijn er sport- en spelactiviteiten op locatie en een jeugdvoorstelling, gemaakt door jongeren uit de buurt. De expeditie is een project van Public Amusement, een organisatie die kunstprojecten maakt over, voor en door Amsterdam. Reserveren via www. overhetij.nl. Meer informatie via www. public-amusement.nl. NDSM-werf, t.t. Neveritaweg 15, T Pierebad Vogelbuurt, Amsterdam Noord 7

8 BLADVOER Eind mei werd bij ARCAM aan Herman Hertzberger het eerste exemplaar overhandigd van Hertzberger's Amsterdam, de twintigste ARCAM POCKET, die een compleet overzicht biedt van alle ontwerpen die Hertzberger ooit voor Amsterdam maakte. De pocket bevat bovendien een interview met de architect over zijn inspiratiebronnen en zijn ideeën over architectuur en over bouwen in de stad. In een epiloog zijn Hertzberger's toekomstplannen beschreven. Het boek kost F 19,50. Bouwen in Nederland vertelt over de ontwikkeling van de bouwkunst in de afgelopen vijftien eeuwen op het grondgebied van het huidige Nederland. Besproken gebouwen zijn vaak treffende voorbeelden van een gebouwtype in een bepaalde periode. Het boek is verschenen bij Waanders, in samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds en kost F 39,95. Naar aanleiding van de afronding van de restauratie van de Westerkerk is een boek verschenen van de hand van de architect bij deze werkzaamheden, Walter Kramer. Hij geeft in Westertoren: Historie en Herstel een uitvoerige beschrijving van de 'Ouwe Wester' aan de hand van eigen onderzoek in binnen- en buitenland. De uitgave van Waanders kost F 19,95. De Amsterdamse architecte Marlies Rohmer stelt in Bouwen voor de Next Generation dat de architectuur vaak niet voldoet aan de behoeftes van de hedendaagse jeugd. Zij heeft jarenlang onderzoek gedaan naar jeugdculturen in Nederland en verbindt hier de ontwerpopgaven voor woningbouw en scholen in een stedelijke context met een scala van sociaal-maatschappelijke onderwerpen. Het boek is uitgegeven bij NAi Publishers en kost F 29,50. Bij uitgeverij Studio 3005 verscheen van Q.S. Serafijn Het Czaar Peter Dossier, een novelle in opdracht van stadsdeel Amsterdam-Centrum en de Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer. In verwikkelingen tussen een beeldend kunstenaar en een historica, waarin onder meer brieven van czaar Peter de Grote een rol spelen, wordt getornd aan de beeldvorming over de negentiende-eeuwse Czaar Peterbuurt. Aanleiding voor de opdracht aan Serafijn was de verlenging in 2002 van het tracé van tramlijn 10 tot aan het Azartplein. De prijs is F 14,50. In Maatwerk. Bijdragen van AWV, Rochdale en Delta Forte aan de vernieuwing van de stad laten de Amsterdamse woningcorporaties Rochdale en de Algemene Woningbouw Vereniging, en hun projectontwikkelaar Delta Forte zien voor welke keuzes zij staan bij de vernieuwing van Amsterdam. Aan de hand van zes projectbeschrijvingen worden verschillende soorten ingrepen in de bestaande stad belicht. Het tweetalige boek verscheen bij THOTH en kost F 24,90. De Dienst Ruimtelijke Ordening beziet in de serie Nieuwe Openingen eens in de zoveel tijd de stad waaraan zij werkt op een andere, onverwachte en onverbloemde manier. De zesde uitgave in deze serie heet Hier werden we verliefd. Stedenbouwkundigen, landschapsontwerpers, biologen en planologen van de dienst bezien hierin op persoonlijke titel de stad als ontmoetingsplaats, als vestigingsplaats voor jonge alleenstaanden en als paaiplaats voor dieren. De publicatie is verkrijgbaar in de Zuiderkerk. Het Engelstalige boekje Amsterdam Pocket Atlas, een uitgave van de Dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Amsterdam, geeft uitleg over Amsterdam aan de hand van overzichtelijke thematische kaartjes. Aangestipt worden thema's als groeicontouren, bevolkingsontwikkeling, infrastructuur en de voornaamste bouwprojecten. Het boekje is voor F 5,- te koop bij het informatiecentrum in de Zuiderkerk, of gratis te downloaden op De meerdelige Geschiedenis van Amsterdam van uitgeverij SUN is gecompleteerd met de uitgave van het vierde en laatste deel, Tweestrijd om de hoofdstad, Dit deel kwam tot stand onder redactie van Piet de Rooy, die werd bijgestaan door vele andere historici. Ook stedebouw en architectuur komen aan bod, onder meer in bijdragen van Vladimir Stissi over de Amsterdamse School en Vincent van Rossem over het AUP. Het boek kost F 44,50. De gids Plantage aan het Water. Genieten in de Mooiste buurt van Amsterdam brengt mooie plekken en culturele instellingen van deze buurt in beeld. Met behulp van een routekaartje kan de lezer zijn eigen rondwandeling langs water, groen, en interessante culturele en wetenschappelijke instellingen samenstellen. De gids is voor F 9,50 te koop in de boekhandel en bij de in de gids genoemde instellingen - waaronder ARCAM. Artvertising gaat over het uit 2006 daterende project van het Sandberg Instituut aan de Zuid- As, waarbij de tegels aan de buitenkant van het gebouw per stuk werden verkocht voor advertentiedoeleinden. Het project over verbanden tussen kunst en commercie bracht een stroom van reacties teweeg. De publicatie verscheen bij All Media en kost F 25,-. In de reeks van Stichting BONAS is een boekje uitgekomen over Marius F. Duintjer ( ). Duintjer is vooral bekend als de architect van enkele omstreden Amsterdamse bankgebouwen: de Nederlandsche Bank aan het Frederiksplein en de voormalige ABN-bank aan de Vijzelstraat. In 1936 dong hij zonder succes mee in de Amsterdamse stadhuisprijsvraag. Een architect die er bijna zijn levenswerk van maakte om zijn plannen voor datzelfde stadhuis door te drukken, was Hendrik Willem Valk ( ), over wie een ander BONAS-deeltje is verschenen. Valk legde van 1936 tot 1953 verscheidene stadhuisplannen aan de gemeente voor, maar deze zijn nooit ten uitvoer gebracht. Hij is met name bekend om zijn kerken in historiserende stijl. Een derde architect die in de BONAS-reeks aan de orde komt is Paul de Ley (1943). Hij heeft in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw met het 'bouwen voor de buurt' de stadsvernieuwing een belangrijke impuls gegeven. In Amsterdam realiseerde hij onder meer woningen en bedrijfsruimten op het Bickerseiland. De boeken kosten F 17,75 (Duintjer), F 27,- (Valk) en F 18,95 (De Ley). COLOFON ARCAM NIEUWS, tweemaandelijks informatiebulletin over architectuur, stedebouw en vormgeving in Amsterdam en omstreken, is een uitgave van de Stichting Architectuurcentrum Amsterdam, Prins Hendrikkade 600, 1011 VX Amsterdam, T , F , arcam@arcam.nl. ARCAM NIEUWS verschijnt in een oplage van 5500 zes maal per jaar - in de eerste week van de maanden januari, maart, mei, juli, september en november. Redactie: Dave Wendt (eindredactie), Marlies Buurman, Lieselore Maes en Else Wissink. Ontwerp: Opera Ontwerpers, Breda; druk: robstolk, Amsterdam. ABONNEMENT ARCAM NIEUWS kan gratis afgehaald worden op een groot aantal verspreidingspunten in Amsterdam (ARCAM, Academie van Bouwkunst, de academies voor beeldende kunst, de grote musea, gespecialiseerde boekwinkels, diverse galeries). Wie het blad thuis wil ontvangen dient minimaal F 15,- (voor het buitenland minimaal F 25,-) over te maken op Postbankrekening ten name van Stichting ARCAM onder vermelding van Abonnement ARCAM NIEUWS. Men ontvangt het blad dan gedurende een jaar (zes nummers). HET WERK VAN ARCAM WORDT MOGELIJK GEMAAKT DOOR: Gemeente Amsterdam: Dienst Wonen, Dienst Ruimtelijke Ordening, sector Ruimtelijke Ontwikkeling, Infrastructuur en Beheer; Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Amsterdam, afdeling Kunst en Cultuur; Stimuleringsfonds voor Architectuur, Rotterdam. SPONSORS 2007 A+D+P architectuur design en planning BV, Amsterdam; Aannemingsbedrijf H.J. Jurriëns, Utrecht; Algemene Woningbouwvereniging, Amsterdam; AM, Amsterdam; AMVEST, Amsterdam; ARCADIS, Hoofddorp; de Architekten Cie., Amsterdam; Architectuurcentrale Thijs Asselbergs, Haarlem; b n b architecten, Amsterdam; Benthem Crouwel Architekten, Amsterdam; Boer & Croon Ruimtelijke Investeringen BV, Amsterdam; Boer Hartog Hooft, Amsterdam; Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zn BV, Warmenhuizen; Bouwfonds MAB Ontwikkeling BV, Hoevelaken; BPF Bouwinvest, Amsterdam; Claus en Kaan Architecten BNA BV, Amsterdam; Corio Nederland Retail BV, Utrecht; De Alliantie Amsterdam, Amsterdam; Delta Forte, Amsterdam; Dick van Gameren architecten BV, Amsterdam; DOK architecten, Amsterdam; Duinker Van der Torre, samenwerkende architecten, Amsterdam; Dura Vermeer Bouw Amsterdam BV, Amsterdam; Eigen Haard, Amsterdam; Eiso Bergsma Plexiglas BV, Amsterdam; ERA Bouw BV, Zoetermeer; G&S Vastgoed, Amsterdam; Geraldine Hallie Groep, Amsterdam; Gerard W. Bakker & Partners BV, Amsterdam; Hans van Heeswijk architecten, Amsterdam; Heijmans IBC Vastgoed Ontwikkeling, Almere; Het Oosten Woningcorporatie, Amsterdam; Hillen en Roosen b.v., Amsterdam; Inbo Adviseurs Stedenbouwkundigen Architecten, Amsterdam; ING Real Estate Development, Den Haag; Ingenieursbureau Amsterdam (IBA), Amsterdam; Johan Matser Projectontwikkeling, Hilversum; Koninklijke BAM Groep NV, Bunnik; Köther Salman Koedijk Architecten, Amsterdam; Kristal BV, Amsterdam; MAB Groep BV, Den Haag; Moes Bouwgroep, Almere/Zwolle; Rabo Vastgoed, Utrecht; Rijnja-Repro, Amsterdam; Rodamco Europe, Amsterdam; Rudy Uytenhaak Architectenbureau BV, Amsterdam; Soeters Van Eldonk Architecten, Amsterdam; Ymere, Amsterdam; SV Interieurgroep, Rotterdam; Van den Oever, Zaaijer & Partners, Amsterdam; Van Gool Elburg Vastgoedspecialisten, Amsterdam; Vesteda Management BV, Maastricht; De Woonmaatschappij, Hoofddorp; Woonstichting De Key/De Principaal BV, Amsterdam; Zwarts & Jansma Architecten, Amsterdam. KOPIJ ARCAM NIEUWS 113 Het volgende nummer van ARCAM NIEUWS (nummer 113) beslaat de maanden september en oktober. Kopij kan tot uiterlijk 30 juli bij de redactie worden ingeleverd. ARCAM t.a.v. redactie ARCAM NIEUWS Prins Hendrikkade VX Amsterdam T F arcam@arcam.nl 8