Fundering beroepsprofielen Metaal: arbeidsmarkt en ontwikkelingen

Transcriptie

1 Fundering beroepsprofielen Metaal: arbeidsmarkt en ontwikkelingen drs B. van Bruggen drs V.I. Simmelink Amsterdam, juli 2001

2 Fundering Beroepsprofielen Metaal: Arbeidsmarkt en ontwikkelingen drs B. van Bruggen drs V.I. Simmelink ISBN /Juli 2001 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg BM AMSTERDAM Tel.: Fax:

3 Inhoudsopgave Voorwoord Pagina DEEL I ACHTERGROND, OPZET EN UITVOERING VAN HET ONDERZOEK 1 Inleiding Werkwijze Project Fundering Beroepsprofielen Metaal Afbakeningen van het Project Opzet en uitvoering van het onderzoek en respons 10 2 Kenmerken van bedrijven en aanwezigheid van beroepenclusters 15 DEEL II CLUSTERS VAN BEROEPSPROFIELEN 3 Kengetallen en resultaten per beroepencluster Tekenen en construeren Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in Tekenen en construeren Trends en ontwikkelingen in Tekenen en construeren Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole Trends en ontwikkelingen in Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole Verspaning Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in de Verspaning Trends en ontwikkelingen in de Verspaning De arbeidsmarkt van de Verspaning Constructie Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in de Constructie Trends en ontwikkelingen in de Constructie De arbeidsmarkt van de Constructie Machine- en Apparatenbouw Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in de Machine- en Apparatenbouw Trends en ontwikkelingen in de Machine- en Apparatenbouw Storing en onderhoud Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in Storing en onderhoud Trends en ontwikkelingen in Storing en onderhoud 57

4 Pagina 3.7 Gieten Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in Gieten Trends en ontwikkelingen in Gieten De arbeidsmarkt van Gieten Productietechniek Kenmerken van bedrijven en werknemers Beroepsprofielen in de Productietechniek Trends en ontwikkelingen in de Productietechniek 66 DEEL III INTEGRALE RESULTATEN 4 Aantal werknemers in metaalberoepen en omvang van beroepsprofielen 69 5 Instroomeisen en start- en doorstroomfuncties Instroomeisen Start- en doorstroomfuncties voor MBO-ers 75 6 Houdingsaspecten 77 7 Trends en ontwikkelingen in de Metaal 81 8 De duurzaamheid van beroepsprofielen Duurzaamheid Redelijk duurzame beroepsprofielen in de Metaal Niet-duurzame beroepsprofielen in de Metaal 86 Bijlage 1 Spreiding van beroepenclusters over provincies ten opzichte van gemiddelde 89 Bijlage 2 Spreiding van beroepenclusters over bedrijfstakken in de Metaal ten opzichte van gemiddelde 91

5 Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksrapport van het project Fundering Beroepsprofielen Metaal. Doelstelling van dit project was het ontwikkelen van beroepsprofielen voor de metaalberoepen. In dit project zijn 59 beroepsprofielen voor de sector Metaal ontwikkeld. Deze beroepsprofielen zijn opgenomen in het Handboek Beroepsprofielen Metaal, dat in juni 2001 is gepubliceerd. Het onderhavige rapport geeft enerzijds de onderzoeks- en achtergrondgegevens van de in het Handboek weergegeven beroepsprofielen en anderzijds wordt in dit rapport een aantal integrale resultaten en aspecten behandeld die betrekking hebben op het geheel. Het rapport bestaat drie delen: Deel 1 gaat in op de achtergronden, opzet en uitvoering van het onderzoek op basis waarvan de beroepsprofielen zijn ontwikkeld zoals weergegeven in het Handboek Beroepsprofielen Metaal. Deel 2 behandelt de verschillende clusters van beroepsprofielen. Deel 3 gaat in op een aantal integrale resultaten binnen de verschillende clusters en beroepsprofielen. Dit betreft samenvattende en overstijgende teksten ten aanzien van instroomniveaus, houdingsaspecten en ontwikkelingen binnen clusters en beroepsprofielen in de sector Metaal. Dit project is een initiatief van de beide opleidings- en ontwikkelingsfondsen in de Metaal, te weten de Stichting Opleiding en Arbeidsmarkt in de Metaal- en Elektrotechnische Industrie (O+A) en de Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Metaalbewerkingsbedrijf (OOM). Het project is tevens door deze fondsen gefinancierd. Ten behoeve van het project was een Stuurgroep ingericht. In deze Stuurgroep hadden zitting: Ties Hagen (voorzitter) Annemarie Arensen (Vereniging FME-CWM, opvolgster van Henk Grotenhuis) Michiel van Hasselt (FNV-Bondgenoten, opvolger van Jan Berghuis) Hans Horlings (O+A, opvolger van Frans Hazekamp) André van der Leest (Metaalunie) Erik Yperlaan (OOM) Eric Anschütz (O+A, adviseur) René van der Horst (SOM, adviseur) Arno Wentink (projectleider) De dagelijkse uitvoering en de begeleiding van het project en onderzoek was in handen van de Werkgroep Fundering Beroepsprofielen Metaal. In deze Werkgroep hadden zitting: Arno Wentink (voorzitter) Hans Horlings (O+A, opvolger van Frans Hazekamp) Sake Wagenaar (SOM) Hugo Wink (OOM) Dit rapport is geschreven door Bart van Bruggen en Imro Simmelink van DIJK12. Frans Heere Directeur DIJK12 Beleidsonderzoek Amsterdam, juli 2001

6

7 Deel I Achtergrond, opzet en uitvoering van het onderzoek DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

8 8 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

9 1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op het Project Fundering Beroepsprofielen Metaal en op de opzet en uitvoering van het onderzoek. Tevens wordt de respons op het onderzoek weergegeven. 1.1 Werkwijze Project Fundering Beroepsprofielen Metaal Het project Fundering Beroepsprofielen Metaal is in oktober 1999 gestart. De werkwijze van het project was als volgt: In de periode november 1999-februari 2000 is een verkennend onderzoek uitgevoerd onder 196 branche-organisaties in de sector Metaal. Doel van dit traject was het inventariseren van mogelijk nieuwe ontwikkelingen in de Metaal op het gebied van de organisatie, technologie, product en markt. Tevens is nagegaan welke nieuwe werkgebieden en/of metaalberoepen eventueel waren ontstaan. In dezelfde periode is een standaardvorm van een beroepsprofiel voor de Metaal ontwikkeld. Dit Model Beroepsprofiel Metaal is begin 2000 door de Stuurgroep Fundering Beroepsprofielen Metaal vastgesteld. In de periode april augustus 2000 heeft een uitgebreide inventarisatie van metaalfuncties bij bedrijven plaatsgevonden. Dat is gebeurd door middel van een schriftelijke enquête onder metaalbedrijven en niet-metaalbedrijven en een telefonische enquête onder kleinere metaalbedrijven. Uiteindelijk zijn er van bedrijven gegevens verkregen over het bedrijf zelf, de metaalfuncties bij het bedrijf en het aantal werknemers in betreffende functies. Op basis van de gegevens van deze enquêtes zijn bedrijven geselecteerd naar onder meer aard, omvang, werkgebieden en de beroepsbeoefenaren/functies die voorkomen. Bij deze bedrijven hebben in de periode augustus januari 2001 interviews plaatsgevonden met (direct) leidinggevenden op de betreffende werkgebieden. In deze interviews is ingegaan op het werkgebied in het algemeen en de taken en werkzaamheden van de verschillende functionarissen daarbinnen in het bijzonder. In totaal zijn met 300 bedrijven gesprekken gevoerd. Bij elk bedrijf kwam telkens één werkgebied aan de orde. Per interview is ingegaan op meerdere functionarissen die binnen het betreffende werkgebied werkzaam waren. Vervolgens zijn de gegevens van de interviews geanalyseerd en zijn beroepsprofielen ontwikkeld. Er zijn in totaal 59 beroepsprofielen ontwikkeld. Deze profielen zijn in conceptvorm verspreid onder de geïnterviewde bedrijven, onder betrokken partijen bij het project en via het internet voor eventuele reacties en aanvullingen. De beroepsprofielen zijn vervolgens gebundeld in het Handboek Beroepsprofielen Metaal. Tot slot is het onderhavige rapport geschreven. 1.2 Afbakeningen van het Project Het Handboek geeft een zo compleet mogelijk beeld van de beroepsprofielen in de sector Metaal. Toch zijn niet alle mogelijke beroepsprofielen voor de Metaal opgenomen. Het project Fundering Beroepsprofielen Metaal bevat een aantal afbakeningen: Het betreft uitsluitend beroepsprofielen die van belang zijn voor het (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs. Dit betekent dat de beroepsuitoefening op HBO-niveau en hoger buiten beschouwing is gelaten. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

10 De beroepsprofielen hebben uitsluitend betrekking op technische metaalberoepen. De beroepsuitoefening op het gebied van elektro- en installatietechniek en administratieve en commerciële beroepsprofielen zijn dus niet opgenomen. Binnen de metaalberoepen is het werkgebied lassen buiten het project gelaten. Voor dit werkgebied waren reeds actuele beroepsprofielen voorhanden. 1 Voor de volledigheid zijn de beroepsprofielen van fulltime Lassers in Bijlage 1 van het Handboek Beroepsprofielen Metaal opgenomen. Een aantal meer specialistische beroepen en functies binnen de Metaal is niet meegenomen. Dat betreft bijvoorbeeld metaalkundigen, modelmakers, programmeurs, non-destructief en destructief onderzoekers en forceurs. Het werkgebied galvaniseren is buiten beschouwing gelaten, omdat het OOG (Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Galvanotechnisch bedrijf) reeds beroepsprofielen voor het galvanobedrijf heeft laten ontwikkelen. 2 Alle beroepsprofielen zijn opgesteld uitgaande van volwaardige beroepsuitoefening. Dat betekent dat de beroepsuitoefening van aankomend vaklieden niet in beroepsprofielen is vastgelegd. Omdat technische metaalberoepen niet uitsluitend in de Metaal voorkomen, is het onderzoek gericht op zowel metaal- als niet-metaalbedrijven. In de voorbereiding op het onderzoek zijn deze doelgroepen verder afgebakend, als volgt: S Metaal (BIK-klassen 27 t/m 37) 3 Basismetaal, metaalproductenindustrie, machine- en apparatenbouw en transportmiddelenindustrie en dergelijke. S Niet-metaal (BIK-klassen 11, 14 t/m 26, 40 en 41) Diverse industriële bedrijfstakken, zoals voedingsmiddelen- en drankenindustrie, chemische industrie, maar ook aardolie- en gaswinning, raffinaderijen en nutsbedrijven (gas, elektriciteit, water). Deze bedrijfstakken zijn geselecteerd vanuit de veronderstelling dat hier metaalberoepen voorkomen, met name bij de grotere bedrijven. 1.3 Opzet en uitvoering van het onderzoek en respons In deze paragraaf wordt kort ingegaan op de opzet en uitvoering van het onderzoek. Vervolgens wordt aangegeven welke instrumenten in het onderzoek zijn gehanteerd en welke respons in de verschillende fasen is gerealiseerd. Overzicht 1 Opzet en uitvoering van het onderzoek Fase Activiteit 1 Voorbereiding (logistiek, inhoudelijk, ontwikkelen brochure e.d.) 2 Enquêtes onder bedrijven (schriftelijk en telefonisch) 3 Interviews bij bedrijven 4 Analyses en ontwikkelen van beroepsprofielen 5 Rapportage 1 Lassen in Nederland: arbeidsmarkt, beroepsprofielen en trends, SOM/NIL/DIJK12 Beleidsonderzoek (oktober 1996). 2 Eindrapportage Opleidingsstructuur en actieplan voor de Galvano-industrie, NEHEM C.G./OOG. 3 BIK staat voor Bedrijfsindeling Kamers van Koophandel DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

11 De belangrijkste onderzoeksfasen worden hieronder kort toegelicht. Fase 2: schriftelijke en telefonische enquête onder bedrijven In de tweede fase van het onderzoek zijn gelijktijdig twee enquêtes ontwikkeld en uitgevoerd, namelijk een schriftelijke en een telefonische enquête. Deze enquêtes werden gericht op zowel metaal- als nietmetaalbedrijven. Keuzes en overwegingen bij de enquêtes Het onderzoek moest betrekking hebben op een groot aantal bedrijven. Hiervoor golden verschillende overwegingen: er moest een breed spectrum van metaalberoepen in uiteenlopende branches in kaart worden gebracht; voor het vaststellen van kengetallen van de arbeidsmarkt en de regionale spreiding van beroepsprofielen zijn grote aantallen bedrijven nodig; en er moesten voldoende geschikte bedrijven worden geselecteerd voor de vervolgfase, de diepteinterviews met bedrijven (fase 3). Vanuit deze overwegingen is gekozen voor onder meer een schriftelijke enquête, omdat daarmee een groot aantal bedrijven kon worden bereikt. Bij de uitvoering van beide enquêtes zijn verder de volgende keuzes gemaakt. Een algemene keuze betrof de aard en omvang van bedrijven: holdings en bedrijven met minder dan 5 werknemers zijn buiten beschouwing gelaten. De telefonische enquête is gericht op kleine metaalbedrijven (5 tot 20 werknemers), omdat die naar verwachting beter zouden responderen op een telefonische benadering. Bovendien zou het bij kleinere bedrijven waarschijnlijk gemakkelijker zijn om alle metaalberoepen en -functies in een telefonische enquête in kaart te brengen dan bij grotere. De schriftelijke enquête was vooral gericht op grotere bedrijven, in twee tranches: S metaalbedrijven vanaf 20 werknemers; S en niet-metaalbedrijven vanaf 100 werknemers. Wat die niet-metaalbedrijven betreft is uitgegaan van de veronderstelling dat pas bij een omvang van 100 of meer werknemers sprake zou kunnen zijn van bijvoorbeeld een technische dienst en storing- en onderhoudsfuncties. Een schriftelijke enquête is het meest geschikte instrument om bij deze grotere bedrijven een volledige inventarisatie van relevante beroepen en functies te kunnen uitvoeren. Steekproeftrekkingen Vervolgens zijn steekproeven aangevraagd bij het Handelsregister van de Kamers van Koophandel en Fabrieken. Deze steekproeven bevatten in totaal bedrijven. Deze bedrijven zijn vervolgens schriftelijk of telefonisch benaderd. In dit onderzoek zijn in totaal bedrijven benaderd, namelijk: metaal- en niet-metaalbedrijven met een schriftelijke enquête en metaalbedrijven met een telefonische enquête. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

12 Deze enquêtes zijn in de zomer van 2000 uitgevoerd. De schriftelijke enquête heeft een langere doorlooptijd gekend dan de telefonische enquête: nog ettelijke weken na de sluitingsdatum kwamen ingevulde vragenlijsten retour. Om de respons op de schriftelijke enquête positief te beïnvloeden is een rappelbrief verzonden. De volgende tabel geeft een overzicht van de respons en non-respons op de schriftelijke en telefonische enquête. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen metaal- en niet-metaalbedrijven. Tabel 1 Responsoverzicht schriftelijke en telefonische enquête Benaderingen, respons en non-respons Schriftelijke enquête Telefonische enquête Abs. % Abs. % Totaal aantal benaderingen, waaronder: metaalbedrijven niet-metaalbedrijven % 82% 18% % 100% Totale respons, waaronder: metaalbedrijven niet-metaalbedrijven % 34% 22% % 38% Non-respons, waarvan: weigering geen / onjuist telefoonnummer geen metaalbranche / metaalberoepen respondent niet bereikbaar * * * * 68% % 36% 3% 8% 15% * Onbekend. De respons op de schriftelijke en telefonische enquête was respectievelijk 32% en 38%. Voor een schriftelijke enquête is 32% een goede respons. Wellicht heeft het verzonden rappel hierbij een positieve invloed uitgeoefend. De respons van metaalbedrijven was overigens hoger dan die van nietmetaalbedrijven. Daarentegen kan de respons op de telefonische enquête echter matig worden genoemd. Vooral het percentage weigeringen was hoog: 36% wilde niet meewerken. Daarnaast bleek ook de bereikbaarheid van respondenten problematisch (15%). Deze relatief hoge non-respons wordt wellicht verklaard door de veldwerkperiode (zomer 2000). Toetsing van de representativiteit van het onderzoek Teneinde de representativiteit van het onderzoek te kunnen vaststellen, is gekeken naar drie belangrijke aspecten, namelijk bedrijfstak, grootteklasse en regionale spreiding (naar provincie). Deze toetsing is uitgevoerd door de steekproef te vergelijken met de onderzoekspopulatie, de bedrijven die aan het onderzoek hebben meegewerkt (zie bovenstaand overzicht). Uitgangspunt daarbij was dat de steekproef met meer dan zevenduizend bedrijven een goede weerspiegeling van de werkelijkheid was. Op basis van deze toetsing kan ten aanzien van de selectiviteit van het onderzoek op drie kenmerken het volgende worden geconstateerd: Bedrijfstak: op dit aspect is het onderzoek redelijk representatief. Er zijn twee bedrijfstakken in het onderzoek wat sterker vertegenwoordigd dan in werkelijkheid, namelijk de metaalproductenindustrie (34% in het onderzoek ten opzichte van 28% in de steekproef) en de machine-industrie en apparatenbouw (26% ten opzichte van 23%). De verschillen in de overige bedrijfstakken zijn kleiner. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

13 Grootteklasse: op dit aspect is het onderzoek representatief. Bedrijven met 10 tot 20 werknemers zijn iets sterker in het onderzoek vertegenwoordigd dan in werkelijkheid; het verschil is bijna 3%. De overige grootteklassen zijn zeer representatief vertegenwoordigd. Provincie: op dit aspect is het onderzoek zeer representatief. Alle provincies zijn zeer evenredig in het onderzoek vertegenwoordigd; de afwijkingen blijven tot tienden van procenten beperkt (op Gelderland na, dat ongeveer 1% afwijkt van de steekproef). Al met al kan worden geconcludeerd dat het onderzoek representatief is, met een lichte oververtegenwoordiging van twee specifieke bedrijfstakken in de Metaal. Netto-onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie is opgebouwd op basis van zowel de schriftelijke als de telefonische enquête. Van de bedrijven die aan het onderzoek hebben meegewerkt is om twee redenen een aantal afgevallen: een aantal bedrijven viel buiten de doelgroep van het onderzoek, omdat zij geen enkel metaalberoep in huis hadden, dan wel buiten de gedefinieerde grootteklassen of bedrijfstakken vielen; 1 en een aantal bedrijven heeft de vragenlijst blanco teruggestuurd. Uiteindelijk kon het volgende worden geconstateerd. Het onderzoek heeft betrekking op netto bedrijven. En: De in het onderzoek betrokken bedrijven hebben in totaal ongeveer werknemers in dienst. Schattingen van de omvang van beroepsprofielen De werkwijze om te komen tot een schatting van de omvang van de beroepsprofielen - en dus het aantal profielhouders van elk profiel - is in het kort de volgende geweest. Op basis van een weging en ophoging van de enquêteresultaten is het totale aantal werknemers in de Metaal (op alle functie-niveaus) berekend. Vervolgens is het aantal technisch uitvoerenden in de metaalberoepen tot en met MBO-niveau berekend. Deze resultaten worden in deel 3 van dit rapport weergegeven. Vervolgens is voor het berekenen van de omvang van de beroepsprofielen de volgende werkwijze gevolgd. In de enquêtes is het aantal werknemers binnen de verschillende werkgebieden geïnventariseerd, alsmede het aantal werknemers per functie. Ook daarvan zijn door middel van weging en ophoging de aantallen berekend. Omdat beroepsprofielen zijn samengesteld uit verschillende functies, kon de omvang daarvan pas worden geschat nàdat alle beroepsprofielen waren ontwikkeld. Daarvoor zijn zowel gegevens vanuit de enquête gebruikt (aantallen per werkgebied en per functie) als de verdeling en gemiddelden van de beroepsprofielen bij de bedrijven waar ze aan de orde zijn. In deel 2 van dit rapport wordt de omvang van alle beroepsprofielen weergegeven. 1 In de telefonische enquête zijn bedrijven met meer dan 40 werknemers niet meegenomen, omdat zij niet aan de vooraf gestelde criterium voldeden ( kleinere bedrijven ) en omdat inventarisatie van beroepen en functies te tijdrovend zou zijn. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

14 Ten aanzien van deze resultaten tot slot de volgende opmerkingen: het totale aantal werknemers per beroepencluster is een redelijk betrouwbaar gegeven; de aantallen profielhouders per beroepsprofiel moeten echter als indicatie worden beschouwd. Fase 3: interviews bij bedrijven In een volgende onderzoeksfase is door middel van diepte-interviews met bedrijven gezocht naar kwalitatieve informatie over de beroepspraktijk van specifieke beroepen en functies. Deze informatie zou vervolgens als basis dienen voor het ontwikkelen van de beroepsprofielen. In totaal zijn in deze fase 300 bedrijven face to face geïnterviewd (het merendeel in de Metaal). Deze interviews zijn uitgevoerd in het najaar van 2000 en duurden gemiddeld anderhalf tot twee uur. Selectie van bedrijven voor interviews De 300 bedrijven zijn geselecteerd uit de netto-onderzoekspopulatie van beide enquêtes. Daarin is gestreefd naar een zo groot mogelijke representativiteit, uitgaande van kenmerken als hoofdactiviteit, grootteklasse en regionale spreiding. Vervolgens is vooral gekeken naar het in voldoende mate aanwezig zijn van de gezochte werknemers in specifieke clusters en functies. Respons bedrijven op de interviews De bereidwilligheid van bedrijven was groot: tussen 15 en 20% van de benaderde bedrijven wilde niet meewerken aan een interview, meestal vanwege tijdgebrek. Bij de overige bedrijven konden interviews worden afgenomen. Interviews: inventarisatie van de beroepspraktijk in specifieke beroepen Inzicht in de beroepspraktijk is van cruciaal belang voor het ontwikkelen van beroepsprofielen. Dat inzicht kan uitsluitend bij de bedrijven zelf worden verworven, dus in de beroepspraktijk en het liefst zo dicht mogelijk op de werkvloer. De interviews zijn om die reden vooral uitgevoerd met (direct) leidinggevenden van de betreffende werknemers. Om hun beroepsuitoefening zo helder en compleet mogelijk in kaart te brengen, moest een groot aantal vragen worden gesteld. Deze vragen zijn door middel van een vragenlijst geoperationaliseerd. De structuur van deze vragenlijst zag er thematisch als volgt uit: Kenmerken van het bedrijf: hoofdactiviteit, product, omvang e.d. Positie van specifieke werknemers in het bedrijf (de mogelijke profielhouders) Functies en functieniveaus van deze profielhouders Technische beroepsactiviteiten: hoofd- en neventaken, concrete werkzaamheden e.d. Niet-technische beroepsactiviteiten Sociale vaardigheden en karaktereigenschappen (gericht op de houdingsaspecten) Bijscholingsbehoeften van profielhouders Arbeidsmarkt: instroomeisen, benodigde ervaring, in-, door- en uitstroom Trends en ontwikkelingen en gevolgen daarvan voor de profielhouders Het aldus verkregen kwalitatieve inzicht in de beroepspraktijk van werknemers heeft ten grondslag gelegen aan de beroepsprofielen in het Handboek Beroepsprofielen Metaal. 14 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

15 2 Kenmerken van bedrijven en aanwezigheid van beroepenclusters In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmerken van de geënquêteerde bedrijven weergegeven. Deze kengetallen zijn ontleend aan de schriftelijke en telefonische enquête. Het gaat onder meer om de bedrijfstakken waartoe de bedrijven behoren en om de bedrijfsomvang. Vervolgens wordt weergegeven welke beroepenclusters bij de bedrijven voorkomen. Vertegenwoordiging van bedrijfstakken in het onderzoek Zoals eerder vermeld is het onderzoek gericht op een groot scala aan bedrijfstakken. In de volgende tabel wordt de vertegenwoordiging van bedrijfstakken in het onderzoek omschreven, voor achtereenvolgens de Metaal en de Niet-metaal. Het gaat daarbij om de hoofdactiviteit die de onderzochte bedrijven zelf hebben aangegeven, dus niet om de opgaaf van de KvK. Tabel 2 Bedrijfstakken in het onderzoek Metaal Abs. % Basismetaal (vervaardiging van metalen in primaire vorm) 89 5% Metaalproductenindustrie % Constructiebouw % Machine-industrie en apparatenbouw % Elektrotechnische industrie (elektrotechnische machines en apparaten) 100 5% Vervaardiging van kantoormachines, computers en telecommunicatie-apparatuur 10 1% Vervaardiging van medische, precisie- en optische apparaten en instrumenten 43 2% Transportmiddelenindustrie 115 6% Subtotaal %* Niet-metaal Abs. % (Petro)chemie 32 2% Hout- en papierindustrie 30 2% Voeding- en genotsmiddelenindustrie 29 2% Productie / distributie van elektriciteit, aardgas, warm water 14 1% Textielindustrie 9 0% Delfstofwinning 2 0% Anders, divers 153 8% Geen antwoord, onbekend 28 1% Subtotaal %* Totaal % * Door afrondingen tellen deze subtotalen niet op tot respectievelijk 85% en 15%. Metaalbedrijven vormt 85% van de onderzoekspopulatie en niet-metaalbedrijven 15%. In de Metaal zijn twee bedrijfstakken sterk vertegenwoordigd: de metaalproductenindustrie vormt 31% van het totaal en de machine-industrie en apparatenbouw 24%. Ook constructiebedrijven zijn met 12% goed in het onderzoek vertegenwoordigd. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

16 Daarentegen zijn de niet-metaalbedrijven in beperkte mate in het onderzoek vertegenwoordigd 1 : per bedrijfstak gaat het om slechts enkele procenten. De categorie anders bestaat uit uiteenlopende bedrijven. 2 Omvang van de onderzochte bedrijven De volgende tabel geeft een overzicht van de bedrijfsomvang van de onderzochte bedrijven. Hierbij moet worden bedacht dat - zoals eerder werd uitgelegd - in het onderzoek een aantal grootteklassen buiten beschouwing zijn gebleven. In de enquêtes hebben de bedrijven zelf aangegeven hoeveel werknemers zij in vaste dienst hebben. Tabel 3 Omvang van de bedrijven (N= 1.917) Aantal werknemers in vaste dienst Metaal (n=1.620) Niet-metaal (n=297) 2 tot 20 werknemers * 37% 23% 20 tot 50 werknemers 32% 21% 50 tot 100 werknemers 16% 8% 100 tot 200 werknemers 9% 21% 200 tot 500 werknemers 4% 15% 500 of meer werknemers 1% 10% Geen antwoord 0% 3% Totaal 100% 100% * Dat wil zeggen: 2 tot en met 19 werknemers. In het onderzoek zijn relatief veel kleine metaalbedrijven aanwezig: meer dan tweederde deel heeft minder dan 50 werknemers in dienst, en de helft daarvan is kleiner dan 20 werknemers. Anders gezegd: metaalbedrijven met 50 of meer werknemers vormen een minderheid (30% van het totaal). Ten gevolge van de vooraf gemaakte keuzes zijn vanuit de niet-metaal vooral de wat grotere bedrijven in het onderzoek betrokken: hier heeft 57% (dus ruim meer dan de helft) 50 of meer werknemers in dienst. Tien procent van de niet-metaalbedrijven heeft zelfs 500 of meer werknemers in dienst. Clustering van beroepen in de Metaal Ten behoeve van het onderzoek zijn vooraf clusters van beroepen geformeerd, te weten: Tekenen en construeren Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole Verspaning Constructie Machine- en Apparatenbouw Storing en onderhoud Gieten Productietechniek (machinebediening e.d.) 1 Dit is een bewuste keuze geweest bij de steekproeftrekkingen. 2 In de analyses is getracht deze bedrijven zoveel mogelijk terug te coderen naar bestaande bedrijfstakken, maar dit bleek voor veel bedrijven niet mogelijk. In dit kader past ook de volgende opmerking over de indeling metaal - niet-metaal: hierin kan een zekere ruis worden waargenomen. Bedrijven hebben hoofdactiviteiten opgegeven die soms moeilijk of niet valt te rijmen met de opgaaf door de KvK. Toch is de door bedrijven opgegeven hoofdactiviteit aangehouden. 16 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

17 Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate de beroepenclusters in respectievelijk de Metaal en Nietmetaal voorkomen. Hierbij moet worden bedacht dat het uitsluitend gaat om de aanwezigheid van beroepenclusters, dus niet om de absolute omvang van die clusters. Grafiek 1 Aanwezigheid van beroepenclusters in Metaal en Niet-metaal Metaal Niet-metaal 36% Tekenen en construeren Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole Verspaning 32% 46% 46% 64% 71% Constructie 39% 67% Machine- en Apparatenbouw 27% 42% Storing en onderhoud 38% 52% Gieten Productietechniek 37% 23% 6% 6% In de Metaal springen vooral de beroepenclusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole (71%) en Constructie er uit (67%). De bijbehorende beroepen worden dus vrij algemeen aangetroffen. Daarnaast zijn bij relatief veel bedrijven ook verspaners en tekenaars/constructeurs werkzaam (beide 46%). Het beroepencluster Gieten is daarentegen een relatief kleine beroepsgroep: dit cluster komt bij 6% van de metaalbedrijven voor. Ook buiten de Metaal is Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole een breed vertegenwoordigd beroepencluster, namelijk bij 64% van de onderzochte niet-metaalbedrijven. Storing- en onderhoudsberoepen worden eveneens veel bij niet-metaalbedrijven aangetroffen (52%), zelfs meer dan in de Metaal. Opvallend is het beroepenclusters Productietechniek (dus: machinebedieners en -operators): dit cluster komt in de niet-metaal (veel) vaker voor dan in de Metaal, namelijk 37% tegenover 23%. Tot slot valt eveneens op dat Gieten - net als in de Metaal - bij 6% van de niet-metaalbedrijven voorkomt. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

18 18 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

19 Deel II Clusters van beroepsprofielen DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

20 20 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

21 3 Kengetallen en resultaten per beroepencluster In dit hoofdstuk wordt per beroepencluster een aantal belangrijke kengetallen en resultaten weergegeven, namelijk: de aard en omvang van de bedrijven; de regionale spreiding van de profielhouders; de door bedrijven genoemde functies; de ontwikkelde beroepsprofielen; de algemene trends en ontwikkelingen binnen het beroepencluster. In het hoofdstuk wordt dezelfde indeling van beroepencluster aangehouden als in de voorgaande hoofdstukken. 3.1 Tekenen en construeren In deze paragraaf worden de belangrijkste kengetallen van het beroepencluster Tekenen en construeren weergegeven Kenmerken van bedrijven en werknemers Tekenen en construeren is bij 46% van de metaalbedrijven aan de orde. In de Metaal zijn naar schatting ongeveer tekenaars en constructeurs tot en met MBO-niveau werkzaam. In het cluster Tekenen en construeren zijn - in tegenstelling tot andere clusters - geen subclusters onderscheiden. Regionale spreiding van tekenaars en constructeurs Om vast te stellen of tekenaars en constructeurs gelijkmatig over Nederland zijn gespreid, dan wel vooral in specifieke regio s werken, is een analyse op postcode (van het bedrijf) gemaakt. De tekenaars en constructeurs zijn op die manier toegedeeld naar provincie. In de volgende tabel wordt de regionale spreiding van de tekenaars en constructeurs vergeleken met de regionale spreiding van alle werknemers in het onderzoek ( Alle clusters ). Waarden die meer dan 2% afwijken van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

22 Tabel 4 Regionale spreiding van tekenaars en constructeurs ten opzichte van alle werknemers Provincie Alle clusters Tekenaars en constructeurs Groningen 5% 7% Friesland 3% 4% Drenthe 2% 2% Overijssel 8% 7% Gelderland 11% 13% Flevoland 1% 1% Utrecht 4% 7% Noord-Holland 8% 8% Zuid-Holland 14% 17% Zeeland 4% 3% Noord-Brabant 24% 18% Limburg 17% 13% Totaal 100% 100% Tekenaars en constructeurs zijn in vier provincies meer dan 2% onder- of oververtegenwoordigd. In Utrecht en Zuid-Holland en Noord-Brabant werken relatief meer tekenaars en constructeurs dan gemiddeld. Deze verschillen blijven echter beperkt. In Noord-Brabant en Limburg werken relatief minder tekenaars en constructeurs dan gemiddeld. Vooral in Noord-Brabant is dit verschil relatief groot. Verdeling van tekenaars en constructeurs over de bedrijfstakken: bedrijven en werknemers In de volgende tabel wordt weergegeven in welke mate bedrijven met tekenaars en constructeurs in de verschillende bedrijfstakken voorkomen. Deze verdeling wordt ter vergelijking naast de verdeling van alle onderzochte bedrijven gezet (het gemiddelde). Vervolgens wordt ook weergegeven hoe het aantal werknemers in dit cluster zich verhoudt tot het gemiddelde over alle clusters. Waarden die meer dan 2% afwijken van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. Tabel 5 Verdeling van bedrijven en werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over de bedrijfstakken in de Metaal Bedrijfstak in de Metaal Metaalbedrijven Gemiddeld (n=1.620) Dit cluster (n=752) Gemiddeld (n=1.620) Werknemers Dit cluster (n=752) Basismetaal, vervaardiging van metalen in primaire vorm 5% 3% 7% 2% Metaalproductenindustrie 36% 34% 32% 31% Constructiebouw 14% 14% 8% 11% Machine-industrie en apparatenbouw 28% 34% 27% 40% Elektrotechnische industrie 6% 7% 8% 6% Kantoormachines, computers en telecommunicatie-apparatuur 1% 1% 1% 0% Medische, precisie- en optische apparaten en instrumenten 3% 2% 2% 1% Transportmiddelenindustrie 7% 7% 15% 8% Totaal 100% 100%* 100% 100%* * Door afrondingen telt dit totaal niet op tot 100%. 22 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

23 Bedrijven met tekenaars en constructeurs zijn heel evenredig in alle bedrijfstakken vertegenwoordigd. De enige bedrijfstak waar sprake is van een opvallend verschil met het gemiddelde, is de machine-industrie en apparatenbouw: hier zijn relatief meer bedrijven met tekenaars en constructeurs aanwezig dan gemiddeld (34% ten opzichte van 28% gemiddeld). Op werknemersniveau wijkt het aantal vrij sterk af in vier bedrijfstakken: in de constructiebouw en machine-industrie zijn relatief (veel) meer tekenaars en constructeurs werkzaam (vooral in de machineindustrie is het verschil groot), terwijl hun aantal in de basismetaal en transportmiddelenindustrie onder het gemiddelde ligt. Verdeling van tekenaars en constructeurs over de grootteklassen: bedrijven en werknemers De volgende tabel geeft een overzicht van de omvang van de onderzochte metaalbedrijven met tekenaars en constructeurs in dienst ten opzichte van het gemiddelde (verdeling van alle bedrijven over de grootteklassen). Vervolgens wordt ook de verdeling van werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over alle clusters weergegeven. Waarden die meer dan 2% afwijzen van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. Tabel 6 Verdeling van bedrijven en werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over de grootteklassen Aantal werknemers in vaste dienst Metaalbedrijven Gemiddeld (n=1.620) Dit cluster (n=752) Gemiddeld (n=1.620) Werknemers Dit cluster (n=752) 2 tot 20 werknemers 37% 20% 7% 7% 20 tot 50 werknemers 32% 36% 16% 19% 50 tot 100 werknemers 16% 21% 16% 19% 100 tot 200 werknemers 9% 14% 18% 18% 200 tot 500 werknemer 4% 6% 18% 17% 500 of meer werknemers 1% 2% 26% 21% Totaal 100%* 100%* 100%* 100%* * Door afrondingen telt dit totaal niet op tot 100%. De verdeling van bedrijven met tekenaars en constructeurs over de grootteklassen wijkt in dit cluster sterk van het gemiddelde af: kleine bedrijven (tot 20 werknemers) hebben veel minder vaak tekenaars in dienst en constructeurs dan gemiddeld. Dit verschil is aanzienlijk (20% ten opzichte van 37% gemiddeld). Daarentegen is sprake van oververtegenwoordiging bij de middelgrote bedrijven: tussen 20 en 200 werknemers zijn bedrijven met tekenen en construeren meer dan gemiddeld vertegenwoordigd. Hieruit kan worden geconcludeerd dat ergens rond de 20 werknemers een omslagpunt ligt voor wat betreft het in dienst hebben van tekenaars en constructeurs. Wat het aantal tekenaars en constructeurs betreft zijn de verschillen minder groot dan op bedrijfsniveau: in bedrijven met tussen 20 en 100 werknemers zijn iets meer tekenaars en constructeurs werkzaam dan gemiddeld. In bedrijven vanaf 500 werknemers zijn daarentegen minder tekenaars en constructeurs werkzaam dan gemiddeld. Het aantal tekenaars en constructeurs in de kleinste bedrijven is opvallend: hier is geen sprake van ondervertegenwoordiging, in tegenstelling tot bedrijfsniveau. Werkgebieden waarop Tekenen en construeren betrekking heeft Bij de bedrijven met tekenaars en constructeurs is nagegaan op welke werkgebieden het Tekenen en construeren vooral betrekking heeft. Bedrijven konden hier meerdere werkgebieden noemen. Om die reden telt het totaal in onderstaande tabel op tot boven 100%. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

24 Tabel 7 Werkgebieden waarop Tekenen en construeren betrekking heeft (n=752) (meerdere antwoorden mogelijk) Werkgebieden % Werktuigbouwkunde 85% Elektrotechniek 23% Piping 8% Instrumentatietechniek 5% Matrijzen, stempels en gereedschappen 1% Bouwtechniek 1% Overige werkgebieden 6% Tekenen en construeren heeft bij de meeste bedrijven vooral betrekking op werktuigbouwkunde (85%). Een tweede werkgebied is elektrotechniek, dat in bijna een kwart van de bedrijven aan de orde is (eventueel naast of in combinatie met werktuigbouw). De overige werkgebieden zijn wat Tekenen en construeren betreft veel minder belangrijk. Specifieke functies in het cluster Tekenen en construeren Binnen dit cluster kunnen verschillende functies aan de orde zijn. In de volgende tabel wordt aangegeven welke specifieke functies zijn aangetroffen. Omdat per bedrijf meerdere functies kunnen voorkomen, telt het totaal op tot boven 100%. Tabel 8 Functies binnen Tekenen en construeren bij metaalbedrijven (n=752) (meerdere antwoorden mogelijk) Functies % Tekenaar / constructeur 65% Technisch tekenaar 46% Constructeur / ontwerper 28% Ontwerper van industriële producten 2% Anders, of geen functienamen in cluster 6% Tekenaar / constructeur is de belangrijkste functie in het cluster Tekenen en construeren: deze functie komt bij tweederde deel van de bedrijven voor. Ook technisch tekenaar komt vaak voor, namelijk bij bijna de helft van de bedrijven (46%) Beroepsprofielen in Tekenen en construeren Op basis van diepte-interviews bij bedrijven zijn vervolgens 3 beroepsprofielen in het cluster Tekenen en construeren ontwikkeld. In het volgende overzicht worden deze beroepsprofielen en hun geschatte omvang weergegeven (dat wil zeggen: het aantal profielhouders). De nummering correspondeert met die van het Handboek Beroepsprofielen Metaal. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

25 Overzicht 2 Beroepsprofielen in Tekenen en construeren en geschatte omvang Cluster I Tekenen en construeren Geschatte omvang 1 Tekenaar Tekenaar-Werkvoorbereider Tekenaar-Constructeur Totaal Het omvangrijkste beroepsprofiel in dit cluster is de Tekenaar-Constructeur, dat naar schatting ongeveer profielhouders telt. Dit komt goed overeen met de gesignaleerde functies binnen dit cluster. Ook Tekenaar is een vrij omvangrijk profiel. 1 In het Handboek Beroepsprofielen Metaal worden deze beroepsprofielen in detail beschreven Trends en ontwikkelingen in Tekenen en construeren Voor alle beroepsprofielen in dit cluster gelden de volgende ontwikkelingen Toenemende automatisering Tekenen, ontwerpen en werkvoorbereiding vindt in toenemende mate computergestuurd plaats (m.n. met CAD-programma s). Bedrijven maken steeds meer gebruik van specifiek voor deze processen ontwikkelde soft- en hardware. Tekeningen en ontwerpen worden digitaal aangeleverd en gearchiveerd en zijn snel oproepbaar. Integratie van werkgebieden en (daardoor) toenemende complexiteit van producten De werkgebieden zoals werktuigbouwkunde en elektrotechniek worden steeds meer gecombineerd en geïntegreerd. Daardoor worden de producten - en dus ook het ontwerpen, tekenen en werkvoorbereiding - steeds complexer. De profielhouders in dit cluster moeten hun kennis en vaardigheden voortdurend verbeteren. Toenemende toepassing van 3D-programmatuur Een ontwikkeling die niet bij alle bedrijven aan de orde is, heeft betrekking op 3D-tekenen en - ontwerpen. Deze toepassing zal volgens de betreffende bedrijven in de toekomst belangrijker worden. Deze toepassing vergt meer specifieke kennis en vaardigheden van de profielhouders in dit cluster, omdat vooraf meer gegevens en berekeningen moeten worden ingevoerd. Volgens bedrijven zal hiervoor moeten worden bijgeschoold. Hoewel verder nog geen duidelijk beeld is van de verdere consequenties van deze ontwikkeling, zijn er indicaties dat het detailtekenen minder belangrijk gaat worden (het wordt geïntegreerd). Voor de specifieke beroepsprofielen in dit cluster gelden de volgende trends en ontwikkelingen. De Tekenaar zal meer bij construeren, ontwerpen en ontwikkelen worden betrokken Ten gevolge van de toenemende complexiteit van producten zal de Tekenaar volgens bedrijven meer bij het construeren, ontwerpen en ontwikkelen van producten worden betrokken. 1 De gesignaleerde functie technisch tekenaar behoort hier ook toe. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

26 Het takenpakket van de Tekenaar-Werkvoorbereider zal gaan veranderen Naar verwachting van bedrijven zal het tekenen voor de Tekenaar-Werkvoorbereider minder belangrijk worden en zullen taken als technische inkoop, logistiek beheer en aansturing van de productie meer nadruk krijgen. De Tekenaar-Constructeur krijgt meer taken in het voortraject Ook voor de Tekenaar-Constructeur zal volgens bedrijven een accentverschuiving in het takenpakket plaatsvinden. Het gaat om taken als het verrichten van voorwerk, opstellen van offertes, maken van kostprijsberekeningen, etc. Deze Tekenaar-Constructeur zal hiervoor vooral meer commerciële vaardigheden en klantgerichtheid nodig hebben. 3.2 Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole In deze paragraaf worden de belangrijkste kengetallen van de beroepenclusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole weergegeven Kenmerken van bedrijven en werknemers 2 Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole is bij 71% van de metaalbedrijven aan de orde. In de Metaal zijn naar schatting ongeveer werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs tot en met MBOniveau werkzaam. In de clusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole zijn drie subclusters onderscheiden, namelijk: het subcluster werkvoorbereiding: werkvoorbereiders; het subcluster calculeren: calculators, technisch in- en verkopers; en het subcluster kwaliteitscontrole: (kwaliteit)controleurs, meettechnici, testers, etc. Deze subclusters zijn in verschillende verhoudingen vertegenwoordigd op zowel bedrijfs- als werknemersniveau. Deze verhoudingen geven aan in welke mate beide subclusters bij bedrijven voorkomen en hoeveel werknemers in elk subcluster werkzaam zijn. De volgende tabel geeft de verhoudingen van subclusters in de Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole weer. Hierbij zijn de volgende opmerkingen van belang: Op bedrijfsniveau tellen de percentages op tot boven 100%, omdat elk bedrijf meerdere subclusters kan hebben. In onderstaande tabel is om die reden geen totaalpercentage weergegeven. Op werknemersniveau tellen de subclusters daarentegen altijd wèl op tot 100%: bedrijven hebben hun werknemers in één specifiek subcluster ondergebracht. Per subcluster zijn op basis hiervan de absolute aantallen geschat. 1 In dit hoofdstuk worden de werkgebieden werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole uit praktische en logische overwegingen gezamenlijk gepresenteerd. In het Handboek Beroepsprofielen Metaal (juni 2001) worden zij echter afzonderlijk weergegeven, omdat daar de algemene procesgang binnen bedrijven is aangehouden. 2 Onder Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole vallen verschillende functies en beroepen op het gebied van de werkvoorbereiding, calculatie en kwaliteitszorg en -controle. In de tekst worden al deze beroepen en functies onder de noemer Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole geplaatst. 26 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

27 Tabel 9 Verhoudingen subclusters voor bedrijven en werknemers Subclusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole Bedrijven Werknemers % % Abs. Werkvoorbereiding 70% 32% Calculeren 63% 43% Kwaliteitscontrole 40% 26% Totaal cluster nvt 100% Werkvoorbereiding is op bedrijfsniveau het belangrijkste subcluster. Daarnaast komt ook calculeren bij relatief veel bedrijven voor. Op werknemersniveau liggen de verhoudingen tussen de subclusters anders: calculeren telt de meeste werknemers, terwijl er naar schatting minder werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs zijn. Regionale spreiding van werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs 1 Om vast te stellen of werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs gelijkmatig over Nederland zijn gespreid, dan wel vooral in specifieke regio s werken, is een analyse op postcode (van het bedrijf) gemaakt. De werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs zijn op die manier toegedeeld naar provincie. In de volgende tabel wordt de regionale spreiding van de werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs vergeleken met de regionale spreiding van alle werknemers in het onderzoek ( Alle clusters ). Waarden die meer dan 2% afwijken van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. Tabel 10 Regionale spreiding van werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs ten opzichte van alle werknemers Provincie Alle clusters Werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs Groningen 5% 5% Friesland 3% 4% Drenthe 2% 2% Overijssel 8% 8% Gelderland 11% 12% Flevoland 1% 1% Utrecht 4% 4% Noord-Holland 8% 9% Zuid-Holland 14% 15% Zeeland 4% 3% Noord-Brabant 24% 24% Limburg 17% 14% Totaal 100% 100% 1 Dit heeft betrekking op de gehele clusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole, dus inclusief de drie subclusters. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli

28 Werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs zijn zeer gelijkmatig over Nederland verspreid. Uitsluitend in Limburg wordt van het gemiddelde afgeweken: hier zijn de werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs enigszins ondervertegenwoordigd. Verdeling van werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs over de bedrijfstakken: bedrijven en werknemers In de volgende tabel wordt weergegeven in welke mate bedrijven met werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs in de verschillende bedrijfstakken voorkomen. Deze verdeling wordt ter vergelijking naast de verdeling van alle onderzochte bedrijven gezet (het gemiddelde). Vervolgens wordt ook weergegeven hoe het aantal werknemers in dit cluster zich verhoudt tot het gemiddelde over alle clusters. Waarden die meer dan 2% afwijken van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. Tabel 11 Aantal bedrijven en werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over de bedrijfstakken in de Metaal Bedrijfstak in de Metaal Metaalbedrijven Gemiddeld (n=1.620) Dit cluster (n=1.148) Gemiddeld (n=1.620) Werknemers Dit cluster (n=1.148) Basismetaal, vervaardiging van metalen in primaire vorm 5% 5% 7% 7% Metaalproductenindustrie 36% 37% 32% 34% Constructiebouw 14% 14% 8% 9% Machine-industrie en apparatenbouw 28% 29% 27% 31% Elektrotechnische industrie 6% 6% 8% 10% Kantoormachines, computers en telecommunicatieapparatuur 1% 0% 1% 1% Medische, precisie- en optische apparaten en instrumenten 3% 2% 2% 2% Transportmiddelenindustrie 7% 6% 15% 8% Totaal 100% 100%* 100% 100%* * Door afrondingen telt dit totaal niet op tot 100%. De metaalbedrijven met werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs zijn zeer evenredig verdeeld over de verschillende bedrijfstakken: binnen geen enkele bedrijfstak doen zich noemenswaardige verschillen met het gemiddelde voor. Ook het aantal werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs is vrijwel gelijk aan het gemiddelde over alle clusters. In twee grootteklassen doen zich afwijkingen ten opzichte van het gemiddelde voor: in de machine-industrie zijn relatief meer werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs werkzaam en in de transportmiddelenindustrie relatief (veel) minder. Verdeling van werkvoorbereiding en kwaliteitscontroleurs over de grootteklassen: bedrijven en werknemers De volgende tabel geeft een overzicht van de omvang van de onderzochte metaalbedrijven met werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs in dienst ten opzichte van het gemiddelde (verdeling van alle bedrijven over de grootteklassen). Vervolgens wordt ook de verdeling van werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over alle clusters weergegeven. Waarden die meer dan 2% afwijken van het gemiddelde, worden in de tabel cursief weergegeven. 28 DIJK12 Beleidsonderzoek juli 2001

29 Tabel 12 Verdeling van bedrijven en werknemers in dit cluster ten opzichte van het gemiddelde over de grootteklassen Aantal werknemers in vaste dienst Metaalbedrijven Gemiddeld (n=1.620) Dit cluster (n=1.148) Gemiddeld (n=1.620) Werknemers Dit cluster (n=1.148) 2 tot 20 werknemers 37% 27% 7% 9% 20 tot 50 werknemers 32% 36% 16% 19% 50 tot 100 werknemers 16% 18% 16% 16% 100 tot 200 werknemers 9% 11% 18% 16% 200 tot 500 werknemer 4% 6% 18% 14% 500 of meer werknemers 1% 2% 26% 27% Totaal 100%* 100% 100%* 100%* * Door afrondingen telt dit totaal niet op tot 100%. Bij de kleinste bedrijven (tussen 2 en 20 werknemers) is Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole veel minder aan de orde dan gemiddeld. Bij bedrijven met tussen 20 en 50 werknemers is Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole meer aan de orde dan gemiddeld. In algemene zin kan worden gesteld dat deze clusters meer dan gemiddeld voorkomen bij bedrijven vanaf 20 werknemers. Het aantal werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs wijkt in twee grootteklassen van het gemiddelde af: bij bedrijven met tussen 20 en 50 werknemers zijn iets meer werkvoorbereiders en kwaliteitscontroleurs werkzaam, bij bedrijven met tussen 200 en 500 werknemers minder dan gemiddeld. Specifieke functies binnen de clusters Werkvoorbereiding en Kwaliteitscontrole De metaalbedrijven waar Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole aan de orde is, hebben aangegeven welke functies zij binnen dit cluster in huis hebben. Deze functies worden in onderstaande tabel weergegeven. Omdat per bedrijf meerdere functies kunnen voorkomen, telt het totaal op tot boven 100%. Tabel 13 Functies in de Werkvoorbereiding en kwaliteitscontrole (n=1.148) (meerdere antwoorden mogelijk) Functie % Functie % Werkvoorbereider 69% Meettechnicus 3% Technisch inkoper 44% Assemblage-controleur 2% Calculator 38% Metaalkundige 2% Kwaliteitscontroleur 30% Kwaliteitscontroleur elektronica 2% Technisch verkoper 26% Inspecteur 1% Quality assurance engineer 6% Montage-inspecteur 1% Productiecontroleur 5% Planner 1% Tester 3% Anders 15% Lastechnisch kwaliteitscontroleur 3% De functies werkvoorbereider, calculator, technisch in- en verkoper en kwaliteitscontroleur komen het meest voor. Ruim tweederde deel van de bedrijven heeft één of meer werkvoorbereiders in dienst (69%). Daarentegen zijn functies als (montage) inspecteur en metaalkundige zeldzaam. DIJK12 Beleidsonderzoek - juli