24 Achtergrond Tekst: Frank den Hoed, foto: Joost van den Broek/HH. Opheffen

Transcriptie

1 24 Achtergrond Tekst: Frank den Hoed, foto: Joost van den Broek/HH Afkicken valt Even leek het erop dat het rookverbod in de Neder landse horeca goed werd nageleefd. Maar inmiddels nemen steeds meer onder nemers er een loopje mee. Mijn collega doet het ook, dus ik moet wel. Worstelen andere landen ook zo met hun rookverbod? De boetes voor overtredingen van het rookverbod vliegen de horeca de laatste weken om de oren. Het tijdperk van waarschuwen is voorbij; er wordt nu direct geschreven. Had de Voedsel en Waren Autoriteit (vwa) tussen 1 juli en 1 oktober nog maar 22 bekeuringen uitgedeeld, in de drie weken erna waren het er al 68. Daarvan kwamen er 48 voor rekening van cafés. Zij klagen ook het meest over de gevolgen van het rookverbod. Onderzoek van het Bedrijfschap Horeca & Catering uitgevoerd in opdracht van Koninklijk Horeca Nederland (khn) bevestigt dat beeld. Bijna driekwart van de cafés en discotheken heeft de omzet in juli en augustus (de eerste twee maanden na invoering van het rookverbod) dramatisch zien dalen ten opzichte van dezelfde periode in Omzet dalingen van 25 tot 30 procent zijn geen uitzondering. Ruim 20 procent van de caféhouders khn becijfert dat het gaat om zo n ondernemers overweegt ermee te stoppen. Het Nederlandse rookverbod lijkt op het eerste gezicht uit te munten in duidelijkheid. Terwijl in diverse landen om ons heen allerlei lastige uitzonderings situaties bestaan, geldt in ons land één hoofdregel: in de horeca mag niet worden gerookt, of het nu gaat om een kroeg of een sterrenrestaurant. Uitgezonderd van het verbod zijn terrassen én speciaal daarvoor ingerichte rookruimtes (waar dan geen horecapersoneel mag komen). Het klinkt simpel, maar in de uitwerking is het dat blijkbaar niet. Veel kritiek is er ook op de hand having. Terwijl in landen als Italië bij een overtreding van het rookverbod de horecaonder nemer én zijn klant (de eigenlijke overtreder) worden beboet, heeft de Nederlandse overheid ervoor gekozen om de verantwoordelijkheid eenzijdig bij de ondernemer te leggen. Opheffen Voor Lodewijk van der Grinten, directeur van khn, is de maat vol. Wij eisen dat de minister de hand having nu serieus aanpakt. Als hij dit niet kan waar maken, moet hij het rookverbod opheffen. Dit is voor ondernemers die zich keurig aan de wet houden, niet meer te doen. Het effect van het gebrek aan handhaving is nu al zichtbaar. Hield kort na de invoering van het rookverbod nog 90 procent van de horecaonder nemers zich aan de wet, drie maanden later is dat percentage gezakt tot 85. Van de ondernemers die zich wél aan de voorschriften houden, overweegt de helft de asbakken weer terug te plaatsen. e

2 FORUM 30 oktober niet mee Stamgasten van café Amstelvaart in de Amsterdamse Pijp. De twee niet-rokers staan in de deuropening

3 26 FORUM 30 oktober 2008 Deense horeca trekt nieuw publiek Het Deense rookverbodvoor de horeca, dat op 1 augustus 2007 werd ingevoerd, was vanaf het begin zeer omstreden, omdat in kleine café s kleiner dan veertig vierkante meter wél een sigaret mag worden opgestoken. Nu, ruim een jaar later, veroorzaakt deze uitzondering in de wet nog steeds debat. Brancheorganisatie Horesta noemt de wet concur rentie vervalsend. Deense horecaondernemers vreesden destijds voor hun broodwinning bij het weghalen van de asbakken. Terug kijkend spreekt brancheorganisatie Danmarks Res tau ranter & Cafeer (drc) van een turbulent jaar. Het omzetverlies was het grootst in de twee eerste maanden na de invoering van het rookverbod. Het lag toen tussen de 20 en 50 procent. Daarna stabiliseerde het zich. Voor 2008 schatten we het omzetverlies voor onze leden tussen 5 en 10 procent, aldus persvoorlichter Carsten Kruuse van drc. Het aantal faillissementen steeg met 21 procent. Maar in hoeverre het rookverbod hierbij een doorslaggevende factor was, is onduidelijk. Tegelijkertijd bleek dat cafee tjes die kleiner zijn dan veertig vierkante meter, waar roken dus is toegestaan, méér klanten trokken. Horecapersoneel met meer plezier naar het werk Destijds vreesden horecaondernemers ook voor een verslechtering van de werksfeer en spanningen tussen rokers en nietrokers. Zover is het niet gekomen, integendeel. Acht van de tien werknemers is tevreden met het rookverbod, en dit geldt ook voor 63 procent van de rokende werknemers. Uit een onderzoek van werknemersorganisatie lo blijkt dat méér dan de helft van de werknemers met meer plezier naar hun rookvrije arbeidsplaats gaat. Ook al heeft de Deense arbeidsinspectie het afgelopen jaar controles uitgevoerd in het hele land, er zijn maar zeven boetes uitgedeeld. Voor die boetes (oplopend van 265 tot euro) draait de horecaondernemer op. Zij mogen die niet doorgeven aan de klant. Vanwege dit beperkte aantal boetes, noemen politici het rookverbod een succes. Een grote meerderheid van de horecabezoekers is tevreden en weinig horecaondernemers klagen. Want ook al is de omzet gedaald, hun bedrijf trekt wél een ander publiek, zoals niet-rokers, gezinnen met kinderen en zelfs moedergroepen. Groepen bestaande uit vaak koopkrachtige vrouwen die met hun nieuwgeborenen van hun twaalf maanden durende bevallingsverlof genieten. Het rookverbod in Denemarken geldt overigens voorlopig tot In dat jaar zal het parlement de werking van de wet evalueren. Maar nu al ziet het ernaar uit dat een meerderheid van de politici vóór een verscherping is van het rookverbod, dat dan waarschijnlijk in alle horecagelegenheden gaat gelden. Petra Sjouwerman Bijna veertig Britse pubs per week dicht Op dit moment doen bijna veertig Britse pubs per week de deur op slot. Vorig jaar gingen er al bijna voorgoed dicht, dit jaar is het tempo aanzienlijk versneld. Het rookverbod, dat hier al sinds 1 juli 2007 van kracht is, levert daar een bijdrage aan, maar is op dit moment niet de belangrijkste reden. Het rookverbod helpt de landlord natuurlijk niet, maar de economische problemen komen op de eerste plaats. Iedereen leest en hoort constant verhalen over een recessie, dan ga je niet even lekker uit. Wat wij Voor de kleine dorpskroegen is het echt heel moeilijk nodig hebben, is een consument die zich weer goed voelt en het geld wil laten rollen. En daar is voorlopig nog geen sprake van, zegt Mark Hastings, directeur communicatie van de British Beer and Pub Association. Landlords die zoals de Nederlandse kroegbazen het rookverbod aan hun laars lappen, zal je in Groot-Brittannië weinig aantreffen. In de eerste plaats is burgerlijke ongehoorzaamheid er minder populair. Britten vechten zo lang mogelijk tegen hen onwelgevallige wetgeving, maar als die eenmaal is ingevoerd, dan leggen de meesten zich er ook bij neer. Er zijn een paar pubbazen geweest die de asbakken weer hebben neergezet, maar die worden direct voor de rechter gesleept. Een boete van euro per geval schrikt voldoende af, je moet wel heel wat rokers binnen krijgen om dat terug te ver dienen. Veel landlords hebben andere oplossingen gevonden, weet Hastings. De grote pubketens, die vaak honderden cafés runnen, leggen meer nadruk op het eten en slagen er op die manier aardig in om nieuwe klanten binnen te krijgen en soms zelfs meer om te zetten dan vóór het rookverbod. Anderen gebruiken de tuin als rokers ruimte, meestal met een grote paraplu er boven of soms ook met een hele serre, hoewel je daarmee wel weer uit moet kijken. Volgens onze berekeningen hebben de pubs samen tientallen miljoenen gespendeerd aan zulke rokersruimten. Maar niet iedere pub heeft ruimte voor een keuken of een tuin. Voor de kleine dorpskroegen is het echt heel moeilijk en het rookverbod maakt het er allemaal niet beter op. De bbpa vraagt de regering in Londen de bedreigde pub sector hoe dan ook te hulp te komen. Dat kan in de eerste plaats door de toch al hoge alcoholaccijns niet nog verder op te voeren. Ook de dreigende ingrepen in de alcoholverkoop om het beruchte binge drinking in te perken gaan er bij de pubbaas slecht in. Londen denkt over een verbod op happy hours, twee-voor-een aanbiedingen of op het verstrekken van gratis drank aan vrouwen om ze maar binnen de deur te krijgen. Hastings: Een pub is vaak het middelpunt van het dorpsleven en bovendien trekken ze veel toeristen aan. Dat alles staat op het spel. Ruud Peys

4 FORUM 30 oktober CLEMENS BILAN GERMANY OUT/anp In het Berlijnse muziekcafé Doors is de ban sinds kort opgeheven Duitsers creatief in omzeilen rookverbod Sinds januari dit jaar geldt in Duitsland een rookverbod voor de horeca. Door het federale systeem gelden in alle zestien deelstaten verschillende regels en uitzonderingen. De ver ordeningen, de controles, de boetes ze zijn overal anders. In het conservatieve Beieren wordt streng naar sigaretten gespeurd en mag alleen nog in de biertenten tijdens het Oktoberfest worden gerookt, terwijl in het liberale Berlijn nauwelijks controles plaatsvinden. Volgens de horecabrancheorganisatie Deut sche Hotel lerie und Gastronomie (DeHoGa) blijkt uit opiniepei lingen dat een meerderheid van haar leden tevreden is met het rookverbod. Ze oordelen er posi tief over dat ze afzonderlijke rookruimtes kunnen inrichten en dat er meer maatschappelijk bewustzijn voor de gezondheid van niet-rokers ontstaat. Vooral restaurants profiteren hiervan, licht woordvoerder Julius Wagner toe. Toch zijn er ook veel ontevreden ondernemers. Vooral bezitters van zogenoemde Eckkneipen, de buurtkroeg op de hoek, beleven zware tijden. Volgens statistieken is hun omzet in het eerste halfjaar van 2008 gemiddeld met 30 procent terug gelopen. Bij een jaarlijkse omzet van een ton komt dat hard aan. De eerste cafés moeten nu sluiten. Veel gastronomen in de Bondsrepubliek blijken echter creatief bij het omzeilen van het rookverbod, dat nauwelijks wordt De Berlijnse Muur is hier weer opgebouwd gecontroleerd. Ze dopen hun lokaal om in een rokersvereniging, waar je bij binnenkomst gratis clubpasjes krijgt. Of men zegt een besloten gezelschap te zijn, waarbij de voordeur vanzelf opent door er een euro in te werpen. Sommigen bouwen zelfs een tent in hun zaak om het rookverbod te omzeilen. De Berlijnse Muur is hier weer opgebouwd, vertelt Marina Kremlevskaja, uitbaatster van de Becher-Eck, een bruine kroeg in de Berlijnse immigrantenwijk Neukölln. Vanwege het rookverbod moest ik mijn zaak voor vierduizend euro verbouwen. Uit solidariteit hebben de rokende stamgasten vijfhonderd euro erbij gelapt. De 36-jarige onderneemster liet een gipsmuurtje metselen dat haar gemoedelijke café in twee delen splitst. De niet-rokers kunnen rookvrij bij Marina aan de tap hangen. Als ze willen biljarten of gokken, dan doen ze dat in een walm van sigarettenrook. Vanwege de problemen van kleine caféhouders heeft de DeHoGa onlangs het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe ingeschakeld. Sylvia Thimm is eigenaar van muziekcafé Doors in de Duitse hoofdstad en was één van de klagers. Ze is enorm blij met de beslissing van de constitutionele rechtbank. Kroegen tot 75 vierkante meter die maar over één ruimte beschikken, mogen nu zelf beslissen of roken wordt toe gestaan. Drie kwart van Thimms klanten is roker. Mijn bestaan werd bedreigd. Nu ben ik gered. Rob Savelberg e

5 28 FORUM 30 oktober 2008 Italiaans respect maakt controle niet meer nodig Italië kent vanaf januari 2005 een rookverbod voor de horeca. Daarbij geldt een totaalverbod in cafés, bars, restaurants, bingozalen en discotheken. De boetes voor overtreding van het rookverbod variëren van 25 tot 275 euro voor de roker en van 200 tot euro voor de uitbater. Er mag alleen worden gerookt in een aparte rookkamer en dat mag in een café niet de ruimte zijn waar zich ook de bar bevindt. De rookruimte moet ook kleiner zijn dan de rookvrije ruimte. Voor de ventilatie van die rookkamer zijn specifieke details in de wet opgenomen. De ondernemer moet rookverbodbordjes in zijn zaak hebben hangen waar ook de boete op staat aangegeven. De uitbater wordt geacht het rookverbod te handhaven. Als hij bezoekers toch laat roken, riskeert hij naast de boete ook sluiting van zijn zaak voor drie dagen tot drie maanden. De vrees dat cafés en restaurants leeg zouden blijven, bleek onterecht. Zelfs de meest fanatieke rokers in Italië vinden roken aan tafel in een restaurant ongepast. Dat leidt er wel toe dat gasten in de winter hun jas over de stoel hangen om zo tussen de gangen door naar buiten te kunnen vluchten voor een sigaret. In bars is de deuropening een favoriete plek geworden voor rokers. Tot grote tevredenheid van horeca ondernemers komen families met jonge kinderen eerder naar een restaurant, Rokers gaan zonder problemen naar buiten omdat er niet meer wordt gerookt. De ervaring leert dat menig horecabezoeker een roker in overtreding daarop aanspreekt. Veel cafés hebben hun buitenterrassen uitgebreid en vaak ook overdekt en verwarmd. Zo bieden ze rokers toch een comfortabel plekje. Kritiek op die verwarming kwam er vanuit de Europese Commissie in Brussel, omdat de ver warmings paddenstoelen veel energie verbruiken. Horecagelegenheden die vervolgens met schotten en zeilen het terras nog verder afsluiten tegen de kou, creëren eigenlijk weer een binnenlocatie waar gerookt wordt. Vooralsnog wordt daar niets aan gedaan. Volgens horecabrancheorganisatie Fipe was er in de eerste maanden na de invoering van het rookverbod in Italië veel onrust onder horecaondernemers. Maar al snel kwamen ondernemers erachter dat het aantal niet-rokers dat de weg naar de horeca (opnieuw) wist te vinden, groter was dan het aantal wegblijvende rokers. Het pakte dus positief uit, aldus een woordvoerder van de horecaorganisatie. Wij zijn als organisatie ook altijd voor het verbod geweest. Alleen discotheken zagen de eerste maanden hun bezoekersaan tallen dalen, maar volgens Fipe is ook dat weer terug naar het oude niveau. Ook hebben we nauwelijks problemen gehad met handhaving van de wet. Rokers gaan zonder problemen naar buiten. We zien dat inmiddels als niet meer dan respect naar de andere gasten. Controle door de ondernemer is niet meer nodig. Maarten Veeger y Een Siciliaanse in Catania steekt er nog een op, maar wel netjes buiten Fabrizio Villa/anp