Aardingssystemen voor computerruimten. Connex maakt kabelgoot uit aardappelschillen

Transcriptie

1 In samenwerkingen met datacenterworks maart 2009 energievoorziening Aardingssystemen voor computerruimten management Standaardisatie is niet altijd goed Bekabeling Connex maakt kabelgoot uit aardappelschillen en verder ibm pakt datacenter holistisch aan exertherm maakt problemen voorspelbaar dikke of dunne kabels? rittal haalt bij vu maximale uit kleine ruimte essent voegt drie computerruimten samen

2 LIEBERT HPM Designed for top level performance and reliability Directe expansie Chilled water * Dual fluid * Freecooling COOL FLEX The Smart Way Cold Aisle Containment Verhoogde koelcapaciteit Verlaagde energiekosten Verbeterde efficiëntie icom CONTROL Multifunctioneel, grafisch display Geïntegreerde Web communicatie Preventief onderhoud door geavanceerde troubleshooting Uitgebreide logfiles met opslag van 400 events en 16 temperatuur/humidity-waarden per dag Liebert Adaptive Architecture Solutions for Datacenter and Computers Room Op het gebied van innovatie en energie-efficiëntie voor bedrijfskritische toepassingen loopt Emerson Network Power vooraan met haar Liebert koeloplossingen en noodstroomsystemen. Emerson Network Power staat als wereldwijd marktleider ook aan de basis van nieuwe ontwikkelingen voor koeloplossingen voor high density servers en switches. De Liebert XD productlijn introduceert een ongeëvenaarde flexibiliteit en schaalbaarheid voor datacenterkoeling. Deze oplossingen, zeker in combinatie met de Knürr rackinfrastructuur, kunnen in datacenters als complementaire koeling worden toegepast met daarbij optimaal gebruik van de bestaande ruimte en energievoorziening. Tevens wordt hiermee de totale beschikbaarheid van het datacenter verhoogt door het nauwkeurige regelen van niet alleen de totale ruimtetemperatuur, maar ook die van specifieke zones en zelfs individuele racks. Contact: Emerson Network Power Rooseindsestraat 29, Postbus 184, 5700 AD Helmond The Netherlands Phone: +31 (0) Fax: +31 (0) Emerson, Business-Critical Continuity and Liebert are trademarks of Emerson Electric Co. or one of its affiliated companies Emerson Electric Co.

3 in dit nummer datacenterworks Unified computing Het grote datacenternieuws de afgelopen weken was ongetwijfeld de unified computingaankondiging van Cisco, die via een live IPtv-stream de wereld in werd gestuurd. Voor een directe concurrent was de aankondiging in elk geval belangrijk en bedreigend genoeg om op het moment van deze uitzending een persbriefing in te plannen, waarin duidelijk moest worden gemaakt dat deze concurrent in het datacenter al lang aan unified computing doet. Centraal in het concept staat het unified computing system : Cisco s allereerste serverproduct dat de silo s in het datacenter tot één geheel moet verbinden (zie ook pagina 40). De netwerkreus doelt dan op de silo s virtualisatie, storage, netwerk en rekenkracht. Voor de Cisco-beheerder zal het concreet betekenen dat hij vanuit een centraal punt en met de bekende Cisco-tools de policies kan bepalen voor bijvoorbeeld de virtuele omgeving. Unified computing zou ook gevolgen hebben voor de fysieke infrastructuur en het ontwerp van datacenters, al werd me niet direct duidelijk wat die gevolgen dan precies zijn. In het persbericht van Cisco waren hierover slechts twee zinnetjes te vinden: Deze netwerkfundering consolideert drie aparte netwerken: local area networks (LAN s), storage area networks (SAN s) en hpc-netwerken (high-performance computing). Dit zorgt voor een daling van de kosten doordat minder netwerkadapters, switches, kabels, stroom en koeling nodig zijn. In het volgende nummer van DatacenterWorks leest u meer over dit aspect van Cisco s unified computing-concept. De reacties na de aankondiging waren op zijn minst lauw te noemen. Zo waren verschillende analisten het erover eens dat Cisco zich nog moet bewijzen als nieuweling op de servermarkt en dat het onderhoud van zijn serverparken nog een hele kluif wordt. Volgens concurrenten zorgt Cisco voor een vendor lock-in door het eigen datacenter ethernet naar voren te drukken. Vast staat in elk geval dat Cisco voor een verandering gaat zorgen. Zoals CEO John Chambers het zelf verwoordde tijdens de aankondiging: Cisco brengt bijna altijd innovaties tot leven vanuit een nummer 1-positie. Voor meer informatie over unified computing verwijs ik u graag naar onze gloednieuwe site en naar ons YouTube-videokanaal: Ferry Waterkamp ferry@datacenterworks.nl In dit nummer energievoorziening 04 aardingssystemen voor computerruimten management 08 standaardisatie niet altijd goed 16 ibm pakt datacenter holistisch aan 30 exertherm maakt problemen voorspelbaar bekabeling 13 connex maakt kabelgoot uit aardappelschillen 24 cybercenter almere klaar voor 10 gig-tijdperk 27 interxion met lanmark-6a naar 10 gig 38 dikke of dunne kabels? praktijk 18 rittal haalt bij vu maximale uit kleine ruimte 21 essent voegt drie computerruimten samen 36 datacentergeweld tijdens rustige cebit gebouwtechniek 32 brandwerendheid voor bedrijfskritische it-faciliteiten koeling 34 kabelexplosie zorgt voor warmte in het datacenter en verder 39 it room infra 40 productnieuws 45 bicsi 46 column Coverfoto Strato 3

4 Energievoorziening Aardingssystemen voor computerruimten Voorkom spanningen in het datacenter 4

5 datacenterworks Alle engineers zijn zich ervan bewust dat blootgestelde metalen met de aarde moeten worden verbonden om te voorkomen dat voltages voor gevaarlijke situaties zorgen. Een geleider die op 50 Hz zorgt voor een lage weerstand kan namelijk voor veel hogere weerstand zorgen bij hogere frequenties. Een aardingssysteem heeft op dit vlak drie hoofdtaken te vervullen: Zorgen voor een verbinding met de aarde om te voorkomen dat blootgestelde materialen onder stroom komen te staan. Voorkomen dat er aardlussen ontstaan tussen apparaten als gevolg van verschillende ondergronden. Helpen bij het af breken van elektromagnetische interferenties die zich buiten het pand opbouwen. standaarden Elk land heeft zijn eigen elektrische veiligheidsnormen, zoals de 8012:2003.nl van de NTA in Nederland. In een bredere Europese context hebben we een hele reeks IEC- en Cenelec-standaarden om ons te helpen: NEN-EN 50310:2006: Toepassingen van equipotentiale verbindingen en aarding in gebouwen met computerapparatuur. IEC ( ) Low-voltage elektrische installaties - Deel 1: Basisprincipes, beoordeling van algemene karakteristieken, definities. IEC ( ) Low-voltage elektrische installaties - Deel 4-41: Bescherming voor veiligheid bescherming tegen elektrische schokken. IEC Elektrische installaties van gebouwen Deel 5: Selectie en opbouwen van elektrische apparatuur Sectie 548: Aardingsmaatregelen en equipotentiale verbindingen voor computerinstallaties. Nog een nuttige toevoeging om de kwaliteit van de aardeverbinding te verbeteren, is het gebruik van de TN-S -methode. De problemen in computerruimten ontstaan op het moment dat mensen racks voor apparatuur kopen, deze aansluiten op het hoofdnet en de databekabeling, maar niet zorgen voor een verbinding met de grond. Door een rack via stekker en stopcontact aan te sluiten op het hoofdnet ontstaat er via de aardepin van de connector al een verbinding met de aarde. Volgens de eerder genoemde standaarden is dit echter niet voldoende en wordt deze methode gezien als een tijdelijke verbinding en niet als een permanente. Een geleider van minimaal 16 mm² moet worden gebruikt om de rekken te verbinden met de aarde. Elk rack moet beschikken over een eigen, dedicated verbinding terug naar de aardeterminal wat wil zeggen dat de rekken niet in een keten mogen worden aangesloten. Aarding voor de veiligheid en geleiding is één ding, maar hoe zit het met het hoogfrequente lawaai dat wordt opgepikt door de tientallen of honderden voedingen aan alle servers en switches. Al deze voedingen proberen deze ruis naar de aarde te dumpen nog voordat de DC-aanbodzijde van de voedingseenheid wordt bereikt. Probleem is dat er bij 50 Hz sprake kan zijn van een goede aarding, terwijl bij hogere frequenties de impedantie kan oplopen tot 300 Ohm of meer waardoor de energie niet meer goed wegvloeit naar de aarde. In computerruimten zijn we gewend geraakt aan grote, koperen buizen aan de muur die dienst doen als het belangrijkste aardingspunt in de ruimte. Maar hoe worden die dingen eigenlijk genoemd? In de Engelse taal zijn er al namen bedacht als technical earth, telecommunications earth, functional earth, main earth terminal en ground window bar. Ook worden Amerikaanse termen gebruikt als TGB (telecommunications ground busbar) en TMGB (telecommunications main ground busbar). Barry Elliott (RCDD) is werkzaam bij het Britse adviesbureau Capitoline Verschillende zaken in het datacenter zorgen ervoor dat geleiders worden belast met hogere frequenties. Dan valt te denken aan geschakelde stroomvoorzieningen, microprocessors met gigahertz-snelheden, Gigabit-LAN s en zelfs de invloed van tl-verlichting en mobiele telefoons. Als deze lawaaifrequenties worden gemengd met de gelijkstroom voor de elektronische apparatuur, dan zal corruptie van data uiteindelijk het gevolg zijn. Een goed aardingssysteem is dan ook niet weg te denken uit het datacenter. 5

6 signal reference grid We moeten een equipotentiale verbinding voor alle belangrijke frequenties realiseren om hoogfrequente interferentie af te kunnen voeren naar de aarde. Een eenvoudige Het SRG treedt tot op zekere hoogte ook op als een kooi van Faraday om ongewenste signalen buiten te houden. TMGB in de Telecommunication Entrance Room. groen/gele draad is niet goed genoeg. Een equipotentiale verbinding is meer dan alleen maar aarding. De impedantie naar de aarde moet zo laag zijn (bij alle belangrijke frequenties) dat er geen aanzienlijke spanning kan ontstaan van het ene uiteinde naar het andere. Onder aanzienlijk wordt meestal verstaan minder dan een volt RMS (root mean square- vergelijkbaar met een gemiddeld ). Een populaire methode om dit in computerruimten te bereiken, is een rooster van kopertape vastgelegd op de vloer van de computerruimte. Dit heet een SRG (signal reference grid). Dit principe is in detail uitgelegd in IEEE 1100 Recommended Practice for Powering and Grounding Electronic Equipment. Het SRG biedt de vereiste lage impedantie bij hoge frequenties. Wel geldt dat het grid met hogere frequenties kan omgaan naarmate de lijnen dichter op elkaar zitten. Het SRG treedt tot op zekere hoogte ook op als een kooi van Faraday, door een EMC-scherm te bieden om ongewenste signalen buiten te houden. De afstanden in het grid houden verband met de signaalgolflengte; een fijner opgezet grid komt overeen met een hogere frequentie. Een gebruikelijk SRG-rooster is 600x 600 mm wat overeenkomt met de vloertegel en voetstuk waar het SRG onder ligt. Maar dit geeft een beperkte bescherming van enkele tientallen megahertz en zou niet goed zijn voor signalen in het gigahertz-bereik (kijk maar eens naar de afmetingen van het SRG in de deur van uw magnetron!). Er is geen enkele standaard gevonden die het gebruik van een SRG aanbeveelt. Onze eigen Europese EN Application of equipotential bonding and earthing in buildings with information technology equipment noemt het een...ideale doelstelling... en verheft het SRG tot een system reference potential plane: system reference potential plane (SRPP) conductive solid plane, as an ideal goal in potential equalising, is approached in practice by horizontal or vertical meshes. The mesh width thereof is adapted to the frequency range to be considered. Horizontal and vertical meshes may be interconnected to form a grid structure approximating to a Faraday cage. In installatiegidsen en best practices voor computerruimten houden leveranciers het er meestal op dat een SRG op zijn minst zeer is aanbevolen. aarding zonder srg Bij gebrek aan een SRG moeten verschillende voorzieningen worden getroffen voor een goede aarding. De items die moeten worden aangesloten zijn: elk apparatuurrack, het frame en de behuizing; op zijn minst elk zesde voetstuk van een verhoogde vloer; elke sectie van metalen kabellades, conduits; alle metalen leidingen en buizen; alle belangrijke objecten, zoals airconditioners, UPS en, batterijracks, et cetera; het blootgestelde staal van het gebouw; het pantser van de stroom- en telecomkabels. Een manier om dit te doen, en om gebruik te maken van de Amerikaanse terminologie, is het plaatsen van talloze TGB s rondom de computerruimte, en vooral onder alle rijen apparatuurracks. Elke TGB wordt dan via allerlei routes weer aangesloten op de TMGB dat voor de gehele ruimte het contact met de grond verzorgt. De omvang van de kabels die teruggaan naar de TGB s moet zo groot mogelijk zijn. De Amerikaanse normen adviseren doorgaans een 6 AWG-kabel die ongeveer overeen- 6

7 TGB onder de verhoogde vloer. komt met 14 mm². Europese normen zijn op dit onderwerp iets minder duidelijk. BS 7671 zou deze items waarschijnlijk classificeren als high integrity circuit protective conductors die dus niet minder dan 10 mm² mogen zijn. EN vereist 10 mm²-kabels vanaf elk derde vloervoetstuk en een 16 mm²-kabel vanaf elk kabinet. De langste kabel terug naar de TGB mag niet langer zijn dan 10 m. De kabels terug naar de TMGB moeten veel langer zijn en zijn normaal gesproken in de orde van 95 mm². Nog een nuttige toevoeging om de kwaliteit van de aardeverbinding te verbeteren, is het gebruik van de TN-S -methode van de verbinding. Dit betekent dat je naast de neutrale geleider ook nog een protective earth -geleider hebt. In een driefasecircuit zou dit leiden tot een vijf-wirecircuit, namelijk drie-fasegeleiders, een neutrale en de beschermende aardleiding. Het uitgangspunt hiervan is dat ruis die op de aardleiding zal optreden, helemaal moet terugreizen naar de belangrijkste aardeterminal voordat deze verschijnt op de neutrale verbinding van de stroomvoorziening. Als u last heeft van schermjitter, gegevensfouten, onverklaarbare log-offs of een trage gegevensdoorgifte, dan wordt het tijd om na te denken over de toestand van het ITaardingssysteem. Een mesh earth bonding - netwerk op basis van EN advertentie All IT Rooms is een computerruimte System Integrator. Wij ontwerpen en bouwen nieuwe computerruimtes maar ook de herinrichting, verbouwing of verhuizing van uw huidige computerruimte is bij ons in goede handen. Onze dienstverlening op een rij: Consultancy Ontwerp Project management Realisatie Service Lange Kleiweg 50B 2288 GK Rijswijk Tel info@allitrooms.com 7

8 Management Een van de vele serverracks die Leaseweb in beheer heeft. Henk Groenendijk is freelance journalist. Uiteraard gaat het altijd fout op de warmste dag van het jaar. 8

9 datacenterworks Hostingprovider Leaseweb over datacenters Standaardisatie niet altijd goed Leaseweb is de grootste hostingprovider van ons land en in die hoedanigheid een grootverbruiker van datacentercapaciteit. DatacenterWorks sprak met Con Zwinkels, managing director en medeoprichter van Leaseweb, over de eisen die zijn bedrijf aan datacenters stelt en vooral hoe die eisen zich verhouden tot de alledaagse praktijk in de datacenterwereld. De regio Amsterdam voorziet op het gebied van hosting in alle behoeften van Leaseweb. Vier verschillende leveranciers tekenen voor de dienstverlening aan de hostingprovider: Easynet, Evoswitch (evenals Leaseweb onderdeel van Ocom Group), Schuberg Philis en TelecityRedbus. specs Overbekend zijn de technische specificaties voor datacenters van de Telecommunications Industry Association (TIA). Ook Con Zwinkels, managing director en medeoprichter van Leaseweb, kent deze uiteraard en geeft aan dat Leaseweb deze hanteert. De TIA-standaarden definiëren bijvoorbeeld eisen aan de ruimte en de indeling van een datacenter. Hierbij plaats ik dan de kanttekening dat veel datacenters al een tijdje meegaan en je dan te maken hebt met legacy. Toen Leaseweb elf jaar geleden begon, keken we nog niet zo krap als nu. Een rack was voor ons een rack en we waren gewoonweg gecharmeerd van alle mooie, glimmende apparatuur. Onze eerste contracten sloten we dan ook af met datacenters die inmiddels als verouderd zijn te typeren. Je moet het ermee doen, want ombouwen is simpelweg te duur. De bekabeling is een ander thema dat door de TIA wordt geadresseerd. Ook hier is volgens Zwinkels sprake van voortschrijdend inzicht in de branche. In het verleden zag je dat iedereen toch vooral productie wilde draaien en de bekabeling in een zo hoog mogelijk tempo wilde aanleggen. Later loop je daar onvermijdelijk tegenaan. In ons eigen datacenter profiteerden we van de wet van de remmende voorsprong: daar hebben we besloten de normen voor bekabeling te volgen en het beheer en onderhoud van de kabels als een doorlopende taak te beschouwen. Soms loopt er 100 Gb over een kabel, dan moet je wel weten wat je doet beschikbaarheid En dan zijn we meteen bij het belangrijke onderwerp availability. Ten aanzien van de beschikbaarheid definieert de TIA vier niveaus (tiers). Zwinkels hierover: Je wilt tier 3 of hoger. Veel leveranciers claimen dat ze zich in tier 4 bevinden, maar vergeten dat je volgens de regels van de standaard direct terugvalt naar een lagere tier als er ook maar één aspect niet klopt. Hierover zwijgen ze dan maar. Wij hebben gemerkt dat het energiegebruik en dus de temperatuur in het datacenter een belangrijke spelbreker kan zijn. Uiteraard gaat het altijd fout op de warmste dag van het jaar; een duidelijke aanwijzing dat een datacenter op de grens zit van wat verantwoord is. In zulke gevallen gaan wij steevast met de datacenteroperator om de tafel zitten om te bekijken wat de oorzaken kunnen zijn. Daarbij praten we niet alleen over de apparatuur, maar willen we samen met de operator de complete infrastructuur onder de loep nemen. Hij nuanceert: Je moet er wel rekening mee houden dat er altijd wat misgaat als je met mensen en techniek te maken hebt. Zelf hebben we in ons beginjaar ook besloten een oude UPS die nog in de datacenterruimte stond, in gebruik te nemen. Dat leidde al na een paar maanden tot problemen. Fouten 9

10 worden altijd gemaakt, maar het gaat erom hoe je daarmee omgaat. Energiegebruik, dan wel het milieu, is de vierde dimensie binnen de TIA-standaarden. Zwinkels pakt het onderwerp direct op. Voor hem is dit duidelijk een belangrijk aspect. We dringen bij operators altijd aan op verbetering van de effectiviteit van het energiegebruik, ofwel de EUE (energy usage effectiveness). We hebben de ervaring om te weten hoe het beter kan. De businesscase is ook nog eens duidelijk, want maatregelen op dit gebied verdienen zich meestal snel terug. Zwinkels plaatst ook een kritische noot: Er worden nog te veel datacenters gebouwd op basis van techniek uit het jaar 2000 en dat terwijl er inmiddels veel betere techniek beschikbaar is. Laatst hoorde ik van de bouw van een datacenter geheel zonder free cooling. In ons land is dat dom, verspilling van energie en het leidt tot te hoge operationele kosten. Ik begrijp wel, voegt hij eraan toe, dat operators met veel datacenters naar standaardisatie streven, maar ze zouden zich toch eens moeten afvragen of het standaardontwerp dat ze hanteren wel zo goed is. over leaseweb ligging Iedereen kan begrijpen dat een datacenter bij voorkeur niet naast een vliegveld of een kerncentrale wordt gesitueerd. Toch is de praktijk weerbarstiger dan de logica doet vermoeden. In de regio Amsterdam is het moeilijk voor 100 % aan dit soort eisen te voldoen, beaamt Zwinkels, Je wilt geen vliegtuig op je datacenter, maar Schiphol is wel dichtbij, zoals we onlangs nog hebben gemerkt. En dat geldt ook voor snelwegen, spoorlijnen en chemische bedrijven, die in de omgeving van Amsterdam nooit ver weg zijn. De regels over locatie zijn heel mooi, maar vaak een illusie. In de praktijk kies je de minst erge van de erge locaties Toch wil hij wel een paar praktische vuistregels noemen: Een goede stroomvoorziening vergt dat het datacenter niet te ver van een verdeelstation afzit. Hoe groter de afstand, hoe groter de kans dat op een dag een graafmachine de stroomkabel te pakken neemt. Ook moet je zorgen voor goed hekwerk. Er zijn datacenters waar voorbijgangers tot aan de gevel kunnen doorlopen. Dat is echt niet de bedoeling. Klanten stellen op dit gebied over het algemeen terecht hoge Con Zwinkels, managing director en medeoprichter van hostingprovider Leaseweb eisen, besluit Zwinkels, En daarom is het voor een operator verstandig ISO27001-gecertificeerd te zijn. Let wel, daarbij hoeft de operator die alleen de locatie biedt, niet aan het gehele eisenpakket te voldoen. Idealiter voldoen hostingprovider en datacenteroperator als tandem wel aan de eisen van deze ISO-standaard. Zwinkels heeft een duidelijke mening over toegangsbeveiliging, die uit drie elementen zou moeten bestaan, namelijk een toegangspas, een pincode en biometrische beveiliging. Hij treft deze drie elementen in de praktijk lang niet overal aan. Biometrische beveiliging ontbreekt vaak, maar gelukkig kent elk datacenter nog menselijke bewaking die de meeste inbreuken wel onderschept. In de praktijk gaat het meestal om personen die per abuis in de verkeerde ruimte zijn gekomen. Een belangrijke oorzaak daarvan is naar onze ervaring het fenomeen onderhuur. Een huurder van datacentercapaciteit wil wel eens onderverhuren, wat tot misverstanden over de toegangsrechten van de huurder en zijn onderhuurders kan leiden. servers Leaseweb is een grote afnemer van serversystemen, voornamelijk van de leveranciers HP en Dell. Op zich genomen is de inzet van servers geen taak van de datacenteroperator, maar interessant om te vermelden is wel dat Leaseweb ook zogenoemde white-labelsystemen inkoopt. Deze worden ingezet voor klanten uit het mkb, die geïnteresseerd zijn in een lage prijs. Zwinkels zegt hierover: We laten dergelijke systemen assembleren op basis van onze wensen en eisen, waarbij we laptop-moederborden in de serverkasten monteren. Dat scheelt veel energie! Hij voegt er in één adem aan toe: Bij grote klanten gaat het om heel andere aspecten, zoals schaalbaarheid en uptime. Hier komt virtualisatie om de hoek kijken. Leaseweb is met zo n servers, ruim 500 Gbps aan netwerkcapaciteit en meer dan twee miljoen websites in het netwerk de grootste hostingprovider van Nederland. 70 % van de activiteiten van dit bedrijf speelt zich af op het internationale toneel. Leaseweb vervult min of meer een groothandelsfunctie binnen de hostingwereld door vooral aan resellers, zoals webintegrators en webdesigners, te leveren, maar ook aan grotere eindgebruikers. virtualisatie Bij het virtualiseren van servers en systemen is het altijd de vraag of klanten ervoor voelen capaciteit of hardware te delen met anderen. Leaseweb hanteert twee varianten: één grote pool van processor- en opslagcapaciteit, of per klant een reeks dedicated 10

11 datacenterworks datacenter niet meer inhoudt dan een loods huren, die volzetten met apparatuur en draaien maar. Zo werkt het niet. We hebben het over een operatie op basis van 24 uur per dag, 7 dagen per week. Vergelijk het maar met de luchtvaart. Support kan geen nevenactiviteit zijn. De oorzaak van de vaak zo slechte support kent hij ook niet. Het kan zijn dat sommige organisaties er te weinig budget voor uittrekken. datacenters en de kredietcrisis Hoe zit het met de pecunia? Heeft het huidige crisisklimaat al geleid tot de ontwikkeling van aantrekkelijke financiële arrangementen? Integendeel, meent Con Zwinkels. Er worden nog te veel data centers gebouwd op basis van techniek uit het jaar servers, waarbinnen alsnog virtualisatie kan worden toegepast. Volgens Zwinkels valt het wel mee met de bezwaren die klanten zouden hebben. Storage is vaak gemeenschappelijk. Dat betekent niet dat partijen elkaars data kunnen zien, maar wel dat die data zich op dezelfde opslagsystemen kunnen bevinden. Zwinkels stelt dat vooral grotere klanten veel meer geïnteresseerd zijn in de bijdrage die virtualisatietools kunnen leveren aan beschikbaarheid en schaalbaarheid. Een product als VMotion van WMware kan veel bijdragen in dit opzicht. Het is in staat virtuele servers zonder inbreuk op de werking ervan over te zetten op andere fysieke systemen. VMware is echt het product voor het enterpriseniveau. Concurrerende producten als Xen dat we momenteel testen voor onze instapklanten - en Microsoft Hyper-V zijn nog niet zo ver, al volgen we de ontwikkeling daarvan ook op de voet en zullen we deze in 2009 in productie nemen. support Voor een onderwerp als support gaan de wetten van de economie volledig op: de behoefte eraan is bij wijze van spreken oneindig, maar de inhoud van de portemonnee kent grenzen. Het liefst heb je tien engineers klaar staan, wachtend op jouw supportcall, beaamt Zwinkels, maar in de praktijk zul je moeten kijken naar een optimale inzet van de beschikbare middelen. Op welke tijden is er behoefte aan support? Hebben we onze processen goed in kaart gebracht, zodat we weten waar we actie moeten nemen? Leaseweb gaat ook meer op die manier werken, door Itil-achtige servicemanagementprocessen in te voeren. Sommige datacenters doen het op het gebied van support bepaald niet goed, vindt hij. Elke supportaanvraag lijkt bij zulke operators wel tot een soort paniek te leiden. Ze hebben hun processen niet op orde. Blijkbaar denken ze dat het runnen van een Wat we merken is dat er wat minder mogelijkheden zijn voor financial lease van apparatuur, maar dat er nog genoeg opties zijn. Sommige partijen kunnen financial lease nu niet meer aanbieden, doordat de banken, die zelf nota bene overheidssteun ontvangen, op hun geld blijven zitten. Erg lastig, als je bedenkt dat de internetsector gewoon doorgroeit, ook nu. Op datacentergebied heeft Zwinkels daarentegen geen financiële koerswijzigingen opgemerkt en hij heeft daar alle begrip voor. Leaseweb ziet nog niet dat datacenteroperators concessies doen op het gebied van finance. Sinds ongeveer 2001 is er een tekort aan datacentercapaciteit; hooguit zal dit tekort de komende tijd wat minder worden. Er wordt dan ook zeker niet met prijzen gestunt. Er zit bij datacenters veel kapitaal in koeling en stroomvoorziening, dat nu eenmaal moet worden terugverdiend. Inspelen op de conjunctuur is voor operators sowieso moeilijk. Het bouwen van een datacenter duurt één à twee jaar en wie kan voorspellen hoe de markt er dan uitziet? Wijzelf, via Evoswitch, en andere operators zoeken het wel in zo efficiënt mogelijk omgaan met energie. We houden daar rekening mee bij het ontwerp van datacenterfaciliteiten. 11

12 STOP TALKING INNOVATION. START DOING IT. START PROVIDING IBM helps major insurance companies develop flexible operations so they can offer their clients personalized, dynamic services. START CONNECTING IBM helped Staples create a better, more effi cient web experience, increasing their online conversion rate by 60%. WE HELP ORGANIZATIONS AROUND THE WORLD ACTUALLY GET THINGS DONE. On every continent, in practically every industry, IBM is helping our customers rethink the way the world works. From intelligent power networks and advanced water modeling to smart vaccines and green data centers, we are applying innovative thinking to help solve real-world problems. STOP TALKING START DOING Start transforming your business at ibm.com/do/innovation START STREAMLINING IBM works with major automotive companies to create flexible new processes and systems that can help reduce operational costs. START COLLABORATING IBM helps healthcare organizations share critical medical information in real time. START SOLVING IBM is helping cities around the world implement smart traffi c systems that can actually help reduce gridlock. IBM, the IBM logo and ibm.com are registered trademarks or trademarks of International Business Machines Corporation in the United States and/or other countries. Other company, product and service names may be trademarks or service marks of others. Copyright IBM Corporation All rights reserved.

13 Bekabeling datacenterworks Van saaie dingen iets moois maken Connex maakt kabelgoot uit aardappelschillen Teus Molenaar is freelance journalist Een duurzaam rekencentrum en een bijbehorend kantoor gaan niet alleen om een zo gering mogelijk energiegebruik, maar ook om materialen die geen restafval opleveren. Zoals de ChipChain van Connex Cablemanagement: een kabelslurf die is gemaakt van zetmeel uit aardappelschillen. 13

14 Bas Luiting van Connex Cablemanagement. De vakbeurs Facilitair in Den Bosch, half januari 2009, had in elk geval één stand waar alle aandacht naar toeging. Daar presenteerde Bas Luiting van Connex Cablemanagement zijn ChipChain: een flexibele kabelgoot die is gemaakt uit agrarisch afval. Het voordeel is evident: aan het einde van zijn levensduur kan het product gewoon de composthoop op (of veilig de verbrandingsoven in om er elektriciteit mee op te wekken). Bioplastics, zoals dergelijke materialen worden genoemd, vormen een belangrijke vervanger van kunststof. Enerzijds om de afhankelijkheid van aardolie (de grondstof voor kunststoffen) te verminderen, anderzijds om de afvalberg in te tomen. Een bijkomend voordeel - en dat wordt binnen de Europese Gemeenschap als zwaarwegend aangemerkt - is dat bioplastics weer nieuwe perspectieven aan akkerbouwers bieden. Ook de kleuren hebben een plantaardige oorsprong. Zo moeilijk is dat niet, vertelt Luiting. Bietjes zorgen voor een rode kleurstof, spinazie voor groen en koolstof voor zwart. Intussen heb ik gezien dat er wel vijftig tot zestig verschillende biokleuren beschikbaar zijn. Over het algemeen beschikken bioplastics over dezelfde functionele eigenschappen als hun kunstmatige broertjes. De grondstof die Luiting gebruikt voor zijn kabelslurven en kabelgoten is zetmeel van aardappelschillen. Ook maïs wordt vaak benut als grondstof. Wij zijn nu bezig na te gaan of houtafval een grondstof kan zijn voor het maken van kabelgoten. Dan heb ik ook een houtversie van de biologisch af breekbare kabelslurf in het portfolio, zegt hij. In Delft is het Treeplast-consortium gevestigd dat, met subsidie van de Europese Commissie, dit onderwerp onder de aandacht wil brengen van potentiële gebruikers. Treeplast is de naam van de bioplastic die is gemaakt uit houtafval. van kratje naar kabelgoot Voordat hij een eigen bedrijfje begon (om vaker bij vrouw en kinderen te kunnen zijn) werkte Luiting in de kabelgotenindustrie. Een bedrijfstak die in zijn ogen niet tot nauwelijks innoveert. Een taak die hij zichzelf dan maar heeft opgelegd. Ik wil van die saaie dingen ook nog iets moois maken, een leuk inrichtingsproduct. Niet voor niets is het motto van ons bedrijf: de kunst van de kabelfcamouflage. Ik ben bijvoorbeeld bezig omhulsels te maken voor kabelgoten van duurzaam textiel. In heel veel bedrijven worden kabelgoten vervangen, omdat er een verfkleur op zit die niet meer past in de omgeving, of iets dergelijks. Dat wordt dan allemaal gesloopt en afgevoerd naar de afvalverwerker. Dat is een kostbare operatie. Als je er duurzaam textiel omheen doet, ben je in één keer klaar. Dat is een veel goedkopere oplossing en levert geen afval op. Hij kwam op het idee van de bioplastics bij Pavari in Huissen: de fabrikant van zijn kunststofproducten. Daar zag ik een kratje staan dat helemaal was gemaakt van maïszetmeel. Dat maakte hij in opdracht van een andere klant. Pavari is trouwens altijd heel behulpzaam bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Zijn kennis en ervaring zijn onontbeerlijk. De Medewerkers van de fabrikant hebben met volle inzet meegewerkt om de ChipChain te maken. Het mooie is dat ik de bestaande matrijzen niet hoefde aan te passen. De zetmeelkorreltjes worden op 120 C gesmolten. Dan wordt de massa in matrijzen geperst, waarna het geheel moet afkoelen. Het is wel wat oefenen en stoeien geweest om het juiste procedé te vinden. Ook voor de vervaardiging van kabelslurven en -goten van houtafval heeft Luiting geen nieuwe matrijzen hoeven te ontwerpen. Veel mensen denken dat duurzame producten veel duurder zijn, maar dat is niet het geval. Gewone kunststof smelt pas bij 240 à 250 C en de biologische korrels al op 120 C, waardoor het verhitten en afkoelen tijdens het maakproces van de ChipChain minder energie kost. De bioplastic goten hebben een zelfde prijs als kunststofkabelgoten en zijn minstens drie kwart goedkoper dan metalen exemplaren. vloeren Sinds 2001 maakt Connex Cablemanagement ook computervloeren. Niet de vloeren met 40 cm onderruimte die gewoonlijk in rekencentra worden toegepast, maar verhoogde vloeren met een onderruimte van 4,5 cm voor kantoren. Die maakt hij van gerecycled plastic. Als wij ergens werken waar een kantoor wordt gerenoveerd, dan zie je dat de stekkerdozen en dergelijke worden weggegooid. Die nemen aan de keukentafel Zo n tien jaar geleden is de 51-jarige Bas Luiting met zijn bedrijf Connex Cablemanagement begonnen. Aan de keukentafel in het gemoedelijke, Brabantse Oirschot, zoals hij het uitdrukt. Later werkte hij vanuit het schuurtje in de tuin. Tegenwoordig heeft het bedrijf een eigen kantoor in Moergestel en werkt Luiting samen met compagnon Dirk van der Ven, en nog zes andere medewerkers. Er komen er binnenkort nog twee bij. Ondanks de tegenvallende economie verwacht ik dat we dit jaar meer winst gaan draaien, zegt Luiting. Zijn compagnon heeft hij destijds leren kennen bij de inrichting van het Kantoor van de Toekomst in Rosmalen waar Van der Ven stage liep. Dirk doet de bedrijfsvoering en ik kan me geheel wijden aan het creatieve deel van onze onderneming. Luiting ontwerpt onder meer kabelgoten en bekleding van kabelgoten, stekkerdozen en computervloertegels. Meer informatie is te vinden op 14