VAN VERZET NAAR RODE BARET. De geschiedenis van het Regiment Stoottroepen Prins Bernhard

Transcriptie

1 VAN VERZET NAAR RODE BARET De geschiedenis van het Regiment Stoottroepen Prins Bernhard

2

3 Van verzet naar rode baret Wat sterk is uit innerlijke overtuiging faalt nooit ( Frank van Bijnen) De wortels, het ontstaan en de verdere geschiedenis van het Regiment Stoottroepen Prins Bernhard

4 Inhoudsopgave 1. Voorwoord 2. Voorgeschiedenis 3. Het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog 4. De Binnenlandse Strijdkrachten 5. Het ontstaan van de Stoottroepen en hun optreden tot 5 mei De Indiëperiode 7. De Koude Oorlog 8. Vredesoperaties 9. Bijzondere aspecten Bijlagen: A. Beknopt overzicht B. Overzicht operationele inzet eenheden Regiment Stoottroepen Prins Bernhard Colofon Titel: Van verzet naar rode baret. Auteur: J.N. Lodders, kolonel RSPB b.d., oud-regimentscommandant. Tweede druk: Uitgegeven door: Stichting Museum Regiment Stoottroepen Prins Bernhard. Vormgeving: Redactie Strijdend Nederland. Druk: CCL Label B.V. Oss. Overnemen van artikelen en foto s is toegestaan mits de bron wordt vermeld. Niet toegestaan is het overnemen van materiaal waarop copyright rust.

5 Z.K.H. Prins Bernhard met op zijn rechterschouder de straatnaam STOOTTROEPEN 5

6 1. Voorwoord Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het Regiment Stoottroepen in 1984 werd door de toenmalige Sectie Militaire Geschiedenis Landmachtstaf het boek Stoottroepen geschreven. De auteur is zich ervan bewust dat het deel over het ontstaan van het regiment enige onvolkomenheden kan bevatten. Gezien de vaak ondoorzichtige situaties en zeer beperkte verslaglegging in de oorlogsjaren en direct daarna, is dit niet of nauwelijks te voorkomen. De wijze waarop de Stoottroepen zijn ontstaan is uniek in de geschiedenis van de Koninklijke Landmacht. Om die reden wordt aan deze fase in verhouding meer aandacht besteed dan aan het vervolg. Mijn dank gaat uit naar kolonel b.d. G. Felius, het Regiment Stoottroepen Prins Bernhard en de redactie van het tijdschrift Strijdend Nederland voor hun steun bij het tot stand komen van deze tweede druk. Het is inmiddels uitverkocht en wordt voorlopig niet herdrukt. Dit boekwerkje voorziet op beknopte wijze in de grote vraag naar informatie over het ontstaan en de geschiedenis van het Regiment Stoottroepen Prins Bernhard. De namen van personen tussen aanhalingstekens die u in de tekst aantreft, zijn schuilnamen die tijdens het verzet werden gebezigd. 6

7 2. De voorgeschiedenis In 1933 kwam in Duitsland Hitler aan de macht. De bittere armoede mede als gevolg van de Eerste Wereldoorlog en de enorme werkeloosheid waren een goede voedingsbodem om het Nationaal Socialisme in Duitsland wortel te laten schieten. Deze politieke stroming verenigde een radicaal socialistisch streven met een extreem nationalisme dat werd gevoed door gekwetst nationaal eergevoel na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. Bovendien werden door veel Duitsers de voorwaarden van de Vrede van Versailles als vernederend ervaren. De Nationaal Socialisten (Nazi s) geloofden dat de waarde van een beschaving werd bepaald door erfelijk-biologische kwaliteiten van een ras en dat vroegere beschavingen ten onder waren gegaan doordat zo n heersend ras zich met andere (onderworpen) rassen was gaan mengen. Het blonde blauwogige Germaanse ras was het beste ter wereld, moest zuiver worden gehouden en de wereld gaan beheersen. Deze waanzinnige rassentheorie kwam vooral tot uiting in een van begin af aan felle campagne tegen de Joden, maar ook tegen zwakzinnigen, ongeneeslijk zieken, zigeuners, Polen en Russen. Deze politieke stroming uitte zich, onder leiding van Hitler, ook in een zeer agressieve buitenlandse politiek, wat tot gevolg had dat Duitsland in september 1939 Polen binnenviel. Op 10 mei 1940 volgde zonder enige oorlogsverklaring ons land. De strijd duurde vijf dagen met als dieptepunten de slag op de Grebbeberg en het bombardement van Rotterdam. Ons land moest capituleren. Het Koninklijk Huis en de regering weken uit naar Engeland. 15 mei 1940: Rotterdam brandt Nederland stond aan het begin van een bezettingsperiode die vijf jaar zou gaan duren, iets wat toen geen mens kon vermoeden. 7

8 3. Het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog Direct na de bezetting in de meidagen van 1940 ontstond daartegen verzet. Uiteraard kon er in het begin nog geen sprake zijn van een omvangrijk, goed georganiseerd, effectief verzet. Men had immers geen enkele ervaring op dat gebied. In zijn studie: De geschiedenis van de Ordedienst, omschrijft J.W.M. Schulten het als volgt: De eerste verzetsdaden waren meer uitingen van een gemoedstoestand dan op rationele overwegingen gebaseerde acties. Een van de eerste verzetsgroepen, de Geuzen, ontstond ten westen van Rotterdam, in het Waterweggebied. Eind 1940 werd deze verzetsgroep opgerold. Vijftien van hen werden, samen met drie deelnemers aan de Februaristaking, op 13 maart 1941 op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. Onder andere herinnert dit eerste couplet van het gedicht De achttien dooden aan hen. Een cel is maar twee meter lang en nauw twee meter breed, wel kleiner nog is het stuk grond dat ik nu nog niet weet, maar waar ik naamloos rusten zal, mijn makkers bovendien, wij waren achttien in getal, geen zal den avond zien. Toen de Duitsers driester begonnen op te treden door de invoering van de Jodenster, het systematisch afvoeren van de Joden naar de concentratiekampen en gaskamers in Duitsland, het opnieuw in krijgsgevangenschap afvoeren van de Nederlandse Krijgsmacht en de razzia s op mannen voor inzet als dwangarbeider in Duitsland (vanaf 1943) nam het verzet toe. Er kwamen illegale bladen zoals Trouw, Vrij Nederland, Het Parool en De Waarheid die, met uitzondering van De Waarheid, nu nog bestaan. In 1944 waren er, zonder afbreuk te doen aan de kleinere verzetsgroepen, drie grote verzetsorganisaties: de Ordedienst (OD) de Raad van Verzet (RVV) en de Landelijke Knokploegen (LKP). De Ordedienst Deze organisatie, voortgekomen uit leden van de opgeheven Nederlandse krijgsmacht, is kort na mei 1940 ontstaan. Later, na de arrestatie en deportatie van de eerste leiders, kwam de Ordedienst (OD) onder leiding te staan van de reserve-ritmeester jhr. P.J. Six ( van 8

9 Santen ). Het hoofddoel was (en bleef) orde en rust te waarborgen zodra de Duitsers ons land zouden hebben verlaten. Zij hield zich daarom vrijwel niet bezig met hulp aan onderduikers en sabotage. Alles was gericht op de voorbereidingen om in de laatste fase van de oorlog aan de strijd deel te nemen en daarna militair gezag uit te oefenen. Hoewel om die reden de activiteiten sterk op spionage waren gericht, mogen andere verzetsactiviteiten, zeker later in de oorlog, de OD niet worden ontzegd. Toch was de OD bij de andere verzetsbewegingen niet erg geliefd. Dat werd niet alleen veroorzaakt door de aanvankelijke structurele passiviteit (vaak uitgelegd als gebrek aan lef), maar ook door bewuste onwetendheid van elkaars activiteiten. Ook het feit dat men, naar later bleek ten onrechte, dacht dat veel officieren lid waren van de OD, speelde een belangrijke rol. Hen werd nogal eens het debacle van de meidagen 1940 verweten. In bepaalde gevallen was er zelfs sprake van wantrouwen. Concreet was dat aanwezig in 1942, toen de beroepsofficieren naar Duitsland werden afgevoerd. Van Randwijk geeft daar in twee artikelen: De officieren gaan! op verbitterde wijze lucht aan. Deze tegenstelling zou na de bevrijding nog lange tijd doorwerken. De Raad van Verzet De leiders van een paar onafhankelijke verzetsgroepen, waaronder Gerben Wagenaar ( Freek ), kwamen tot de conclusie dat de aprilstaking in 1943 had aangetoond dat het verzet onvoldoende was georganiseerd en gecoördineerd. Vooral sabotage en spionage konden effectiever. Als leider trad de uit de OD afkomstige reserve-eersteluitenant der infanterie J. Thijssen ( Lange Jan ) op. Dankzij hem beschikte de RVV over een goed functionerende radiodienst, waaraan vooral een goede verbinding met Londen was te danken. De RVV heeft nooit de omvang bereikt van de LKP. De oorzaak is mogelijk mede gelegen in het feit dat men de RVV nogal links, zo niet communistisch vond. Doordat de RVV aanzienlijk actiever en agressiever was dan de qua ledental veel grotere OD, genoot zij meer sympathie bij de LKP. Lange Jan werd in november 1944 gearresteerd en met anderen, als represaille voor de aanslag op de Duitse politiechef Rauter, op 8 maart 1945 bij de Woeste Hoeve gefusilleerd. 9

10 De Landelijke Knokploegen De sterke toename van het aantal onderduikers maakte samenwerking op het gebied van hulp aan hen noodzakelijk, wat leidde tot de oprichting van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO). Al snel bleek dat er een nijpend tekort was aan bonkaarten voor de vele onderduikers. Om die te verwerven, werden door knokploegen overvallen op distributiekantoren gepleegd. Dit soort overvallen waren tot medio 1943 ongecoördineerde acties. De LO trachtte van de verzamelde buit steeds weer een aandeel te bemachtigen. Hoewel dit meestal wel lukte, voelde de LO-leiding het als een ernstig bezwaar dat men nauwelijks zeggenschap had over deze knokploegen. Op 14 augustus 1943 besloot zij tot het instellen van eigen landelijk georganiseerde knokploegen. De leiding daarover kwam in handen van de Westlandse tuinder L. Valstar en de ex-korporaal van de Politietroepen L. Scheepstra ( Bob ). Het kenmerkende van de leiders in het verzet is door dr. L. de Jong verwoord in het boek Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 7: dat los van elke maatschappelijke hiërarchie, in alle delen des lands en uit alle lagen der bevolking personen naar voren traden in wie een potentieel aanwezige strijdbaarheid opeens geactiveerd werd; personen die zich ontpopten als de geboren leiders der illegaliteit. Zo een was Scheepstra: vierentwintig, een ex-korporaal die alleen lager onderwijs had genoten, maar een man die bereid en in staat was in rustig en verantwoord handelen, beslissingen te nemen, waar mensenlevens van afhingen. Geleidelijk breidden de acties zich uit en begon ook het karakter ervan te veranderen. Het vernietigen van bevolkingsregisters, overvallen op banken, het bevrijden van medeverzetslieden, het overvallen van Duitse militairen (wapens buitmaken) en het uitvoeren van liquidaties gingen de boventoon voeren. In augustus 1944 naderden de geallieerden de Nederlandse grenzen. Dat maakte het wenselijk de Duitsers door sabotageacties zoveel mogelijk afbreuk te doen. Van nu af aan werd sabotage het hoofddoel. Door de arrestatie van Valstar in mei 1944 leed het verzet een gevoelig verlies. Na een wat verwarde periode werd op 25 augustus 1944 de reserve-eerste-luitenant der infanterie J.A. van Bijnen ( Frank ) gekozen tot Landelijk Sabotage Commandant (LSC), mede omdat hij een doordacht en volledig sabotageplan had opgesteld. 10

11 Frank en Peter Zuid kenden elkaar reeds vanaf de middelbare school, hadden beiden de opleiding tot reserve-officier bij de School Reserve Officieren Infanterie gevolgd en actief deelgenomen aan de gevechten in de meidagen van Het is van belang de aandacht te vestigen op de wijze van leiding geven in de LKP, omdat deze stijl aanvankelijk ook binnen de Stoottroepen werd voortgezet. Frank schreef in zijn sabotageplan o.m. dat een commandant nooit mocht worden gekozen op grond van het feit dat hij een plaatselijke autoriteit was. In zijn proefschrift schreef A.A. Klumper: Frank van Bijnen Toen vatte ook de gedachte post om na de bevrijding de LKP, geformeerd in militaire eenheden, de zijde van de geallieerden te laten kiezen. Op het moment dat Frank LSC werd, waren er in Nederland circa 45 knokploegen met een totale sterkte van ongeveer 650 man. De sterkte en samenstelling van een knokploeg varieerde afhankelijk van de opdracht. Het land werd ingedeeld in vier gewesten (zie schema pagina 14 en 15). De gewestelijk sabotagecommandant van gewest III, (J.J.F. Borghouts) Peter Zuid, was tevens plaatsvervangend LSC. In de verzetsverbanden is er geen plaats voor toegewezen leiderschap. Er is nadrukkelijk een zeer informeel, vaak zelfs fluctuerend maar altijd verworven leiderschap dat zeer subtiel wordt uitgeoefend. Zo konden een tuinder en een exkorporaal leider worden van een verzetsbeweging. Illustratief in dit verband is ook Stefke Feijen, een meubelmaker uit Tegelen die alleen de lagere school had doorlopen, leider van de knokploeg Margriet, die actief was in en in de omgeving van s-hertogenbosch. Na de bevrijding werd deze uitstekende leider commandant van de 8 e Compagnie van het Commando Brabant, bijgenaamd de Margrietcompagnie. 11

12 4. De Binnenlandse Strijdkrachten Deltacentrum De samenwerking tussen de drie verzetsorganisaties liet nog al wat te wensen over. De verklaring daarvoor is echter begrijpelijk. Zo wist men nauwelijks wat er bij de andere organisaties gebeurde, hetgeen weer aanleiding gaf tot wantrouwen en irritatie. Ten eerste was men zeer beducht voor infiltratie door de Geheime Staatspolizei (Gestapo) en Sicherheitsdienst (SD). Op ieder contact dat door een buitenstaander werd gezocht, werd uiterst wantrouwend gereageerd. Ten tweede was er een zeer grote mate van geheimhouding over doelstellingen, organisatie en activiteiten. Tot slot was er verschil van (politiek) inzicht over wat er direct na de bevrijding zou moeten gebeuren. Onder druk van de regering in Londen en de commandanten van de naderende geallieerde legers begon in het voorjaar van 1944 in Amsterdam tussen de OD, RVV en LKP overleg op gang te komen. Dit heeft op 5 september 1944 een bestuurlijke vorm gevonden in het zogeheten Deltacentrum waarin de partijen gelijkwaardig waren vertegenwoordigd (zie schema pagina 14 en 15). Op papier was er nu eenheid, maar in werkelijkheid was deze nog ver te zoeken. Bevelhebber der Nederlandse Strijdkrachten Op 3 september 1944 werd prins Bernhard bij Koninklijk Besluit (KB) nr. 1 benoemd tot Bevelhebber der Nederlandse Strijdkrachten (BNS). Twee dagen later vond, buiten bezet gebied, de oprichting plaats van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). De reden van de oprichting was de wens van het verzet te mogen deelnemen aan de bevrijding van Nederland. Maar ook, gezien de ervaringen van de geallieerden in Frankrijk en België, het voorkomen van wraakzuchtige acties tegen collaborateurs, de zogenaamde bijltjesdagen. Een derde argument was dat veel verzetsmensen tijdens de bezetting activiteiten hadden ontplooid die onder normale omstandigheden wettelijk absoluut ontoelaatbaar waren. Het zou voor hen niet eenvoudig zijn weer aan het gewone leven te wennen. Militariseren, onder de krijgstucht stellen, leek een goede oplossing. Ook hoopte men dat de Duitsers de gevangengenomen verzetsmensen nu niet als guerrilla s maar als krijgsgevangen militairen zouden behandelen. 12

13 Al eerder was vastgesteld dat de leden van de BS alleen zouden worden gerekruteerd uit de drie grote verzetsorganisaties. De BS werden onderverdeeld in een strijdend deel en een bewakingsdeel (zie schema pagina 14 en 15). Van het strijdend deel mochten alleen zij deel uitmaken, die bereid én geschikt waren om met wapens in de hand de Nazi s te bestrijden. Het lag voor de hand dat dit deel zou worden gevormd door leden van de LKP en de RVV. Het bewaken zou de OD ten deel vallen. De prins had nu naast de Prinses Irene Brigade en nr. 2 Dutch Troop Commando s ook de Binnenlandse Strijdkrachten onder bevel. Door het oprichten van de BS verviel de kwalificatie ondergrondse. Er was nu een officieel, openlijk en gewapend optreden van Nederlandse Strijdkrachten op eigen grondgebied. Commandant Binnenlandse Strijdkrachten Inmiddels ging men in bezet gebied beseffen dat het samensmelten van de zo uiteenlopende verzetsorganisaties tot één binnenlandse strijdmacht buitengewoon moeilijk was. Er rees een plan tot benoeming van een algemene commandant in bezet gebied, wiens gezag het Deltacentrum zou overkoepelen en die bovendien door alle verzetsorganisaties zou worden erkend. Nadat twee personen (onder wie generaal I.H. Reijnders) voor de eer hadden bedankt, stemde de derde kandidaat, reserve-kolonel H. Koot, toe. Op eminente wijze heeft de latere generaal-majoor Koot 1 zich van zijn bijna onmogelijke taak als Commandant Binnenlandse Strijdkrachten (CBS) gekweten. Het illegaal werken, het ontbreken van betrouwbare verbindingen en de onderlinge tegenstellingen bemoeilijkten zijn optreden in hoge mate. Helaas werd prins Bernhard, die inmiddels in België was aangekomen, pas later over de benoeming van Koot ingelicht. Dit veroorzaakte nogal wat verwarring, waar door persoonlijk ingrijpen van de prins een einde aan werd gemaakt. Hij bevestigde op 20 oktober 1944 de benoeming van Koot. Het incident maakte de prins duidelijk dat wat het bezette gebied betrof, er aan zijn bevelhebberschap van de Nederlandse Strijdkrachten heel wat haken en ogen zaten. Koot genoot van de zijde van de LKP en de RVV niet veel sympathie. Enerzijds kwam dat door zijn onvermijdelijke bemiddelaarsrol, an- 1 Naar hem is later de Generaal Koot-kazerne te Stroe genoemd. 13

14 Verzet OD Van Santen RVV Lange Jan Deltacentrum LKP Frank Gewest I v.d. Berg Groningen Friesland Drente Gewest III Peter Zuid Limburg Noord-Brabant Zeeland Gewest II Grote Kees Overijssel Gelderland Limburg Jacques Gewest IV Peter Noord Noord-Holland Zuid-Holland Utrecht Noord-Brabant Sjef Zeeland 14

15 Landmacht Nederlandse Strijdkrachten Z.K.H. Prins Bernhard Binnenlandse Strijdkrachten Prinses Irene Brigade Nr 2 Dutch Troop Commando s Strijdend deel (LKP/RVV) Stoottroepen Bewakingsdeel (OD) Commando Zuid Borghouts Commando Limburg Van Kooten Commando Brabant De Groot 15

16 derzijds omdat hij zich genoodzaakt had gezien de leider van de RVV ( Lange Jan ) uit diens functie te ontheffen. Bovendien verweet de LKP Koot de in hun ogen zo noodzakelijke sabotage onvoldoende te stimuleren. Plaatsvervangend commandant BS Op 28 oktober 1944 voerden Frank en één van zijn overvalspecialisten, Paul Esmeyer in de omgeving van de Willem III-kazerne in Apeldoorn een verkenning uit. Het doel was een aantal LKP-leiders dat in die kazerne opgesloten zat uit handen van de SD te krijgen. Zij veronderstelden dat Lange Jan van de RVV daar ook zat opgesloten (hij was echter naar Zwolle overgebracht). Helaas werden zij ontdekt en bij het vuurgevecht dat daarop volgde werd Esmeyer gedood en Van Bijnen 1 zodanig gewond, dat hij twee dagen later overleed 2. Voor de tweede keer dat jaar werd de LKP beroofd van haar landelijke leider. Ook ditmaal met grote gevolgen. Al eerder had men van boven de grote rivieren bedongen dat Peter Zuid naar het noorden zou komen als er iets met Frank zou gebeuren. Nu besloot de prins hieraan gehoor te geven en Peter Zuid terug te sturen naar bezet gebied. Hij zou daar worden belast met het commando over het strijdend deel van de Binnenlandse Strijdkrachten en tevens als tweede man van Koot fungeren. Dit besluit heeft Koot echter nooit bereikt. Op 2 december 1944 vertrok Borghouts 3 naar Engeland waar hij een opleiding tot parachutist volgde. Op 17 maart werd hij, na een eerdere mislukte poging, bij Benthuizen gedropt. Enkele dagen later overhandigde hij aan de totaal verraste Koot de bevelen van de prins. Volgens G.J. van Ojen, in zijn boeken over de BS, moet de komst van Peter Zuid ook gezien worden als: een uitvloeisel van de aan de prins gedane voorstellen om de kolonel Koot door een jongere officier te laten vervangen. Deze jonge officier was, na de dood van Frank, Peter Zuid. Het lijdt geen twijfel dat een verzetsstrijder als hij popelde de zware taak van zijn zozeer vereerde, gesneuvelde vriend en vroegere commandant krachtdadig voort te zetten. Dat de CBS (Koot) en diens naaste medewerkers zich in hun beleid zagen gediskwalificeerd, behoeft Het gebouw waarin vele jaren de staf van het Eerste Nederlandse Legerkorps was gevestigd, heet sedert 1985 de Frank van Bijnen-kazerne; de in de directe omgeving aanwezige Politieacademie draagt de naam Samuel Esmeyer Instituut. Postuum benoemd tot Ridder Militaire Willemsorde 4 e klasse. Eveneens benoemd tot Ridder Militaire Willemsorde 4 e klasse. 16

17 5. Het ontstaan van de Stoottroepen en hun optreden tot 5 mei 1945 In de nacht van 4 op 5 september 1944 ontving Peter Zuid in Eindhoven van de LSC Frank het volgende telegram: Concentreer uw KP-groepen onmiddellijk na afloop der gevechtshandelingen in Eindhoven en houd hen daar geconsigneerd, tenzij geallieerden hun diensten elders noodig hebben. Stelt u zich dan ten snelsten met mij in Rotterdam in verbinding en ontvangt nadere gegevens betreffende de inzet der groepen na den oorlog. Sinds 6 september bevond de commandopost van de BNS (de prins) zich in Brussel, waar de verzetsleiders zo spoedig mogelijk na hun bevrijding contact met hem moesten opnemen. Toen Peter Zuid zich daar meldde, kreeg hij opdracht zuid van de grote rivieren militaire eenheden te formeren uit bevrijde verzetsmensen. Op 21 september 1944 vond onder leiding van een vertegenwoordiger van de prins, majoor mr. Ch.H.J.F. van Houten, een vergadering plaats met vertegenwoordigers van de drie grote verzetsorganisaties. Tijdens die bespreking werd besloten dat Peter Zuid commandant zou worden van het strijdend deel, zuid van de grote rivieren, met de naam Commando Zuid. In de berichtenwisseling met Londen eerder dat jaar was al gesproken over Stootgroepen of Stoottroepen als naam voor het strijdend deel. Tijdens de besprekingen op 21 september 1944 in Brussel kreeg, met instemming van de prins, dit strijdend deel van de BS de naam STOOTTROEPEN. De opdracht Stoottroepen te gaan formeren was in feite een formele bevestiging van wat in de geest van de verzetsmensen al geruime tijd aanwezig was, te weten, aan de zijde van de geallieerden meevechten om de rest van Nederland te bevrijden. Commando Zuid Het lag voor de hand dat Borghouts zijn eigen vertrouwde LKP-organisatie benutte als basis voor zijn Stoottroepen. Hij wees Sjef de Groot aan als commandant Brabant. Voor Limburg had hij Jacques Crasborn willen aanwijzen, maar die bevond zich nog in bezet 17

18 Benoeming Borghouts tot C-RS gebied. Dus kwam zijn tweede man Bep van Kooten in aanmerking. Het Commando Limburg nam, door zijn directe relatie met de Amerikanen toch al in een uitzonderingspositie, steeds meer afstand van de Commando s Zuid en Brabant. Daarnaast waren beide ondercommandanten zo zelfstandig van aard dat zij zich moeilijk lieten overkoepelen. De vereiste samenwerking liet veel te wensen over, waardoor Commando Zuid nooit van grote betekenis is geweest. Dit laat onverlet dat deze staf, die uit het niets te voorschijn kwam, geweldig veel en goed werk heeft gedaan. Zoals reeds eerder vermeld, benoemde de prins op 2 december 1944 Borghouts tot tweede man van Koot. Als Commandant Zuid werd hij opgevolgd door Crasborn, de KPleider van Limburg. Commando Limburg Medio september begaf Bep van Kooten zich in opdracht van Frank naar Brussel, waar hij zich op 19 september bij de prins meldde. 18

19 Hij keerde terug naar Maastricht met de opdracht in het bevrijde deel van Limburg uit de verzetsgroepen militaire eenheden te formeren. Hij deed dat voortvarend en bekwaam. Hij deelde Zuid-Limburg in drie vakken in (Maastricht, Sittard en Heerlen) en begon in ieder vak compagnieën te formeren, in ieder vak genummerd van 1 t/m 4. Later werden de vakken omgevormd tot bataljons die samen het Stoottroepen Regiment Limburg vormden. Het waren infanteriebataljons georganiseerd naar Amerikaans model. Vrijwel direct werden de compagnieën afzonderlijk ingezet tussen Roosteren en Gangelt en hebben ze aan de zijde van de Amerikanen zelfs tot diep in Duitsland (tot aan Paderborn) deelgenomen aan gevechten. De intensiteit waarmee dat gebeurde blijkt onder meer uit de postume toekenning van de Amerikaanse dapperheidsonderscheiding Silver Star aan T. Dautzenberg, die op 12 oktober 1944 sneuvelde in de omgeving van Nieuwstad. Later werden nog 27 Limburgse Stoters met de Bronze Star onderscheiden. Medio september werden in het bevrijde deel van Limburg, behalve door de verzetsorganisaties, ook De inzet van de Stoottroepen in

20 door anderen initiatieven ontplooid om tot legervorming te komen. Het was voor de bevrijde bevolking nogal onoverzichtelijk. Door een niet mis te verstane opdracht van de BNS persoonlijk aan alle initiatiefnemers in Zuid-Limburg, werd duidelijk gemaakt dat de LKP, in dit geval Bep van Kooten, de zaak daar diende te regelen. Bij de naamgeving liet men zich nogal eens meeslepen door de opwinding van de bevrijding. Zo sprak Van Kooten over Koninklijke Stoottroepen en werd de vertrouwde afkorting KP vertaald met Koninklijke Patrouille. Even snel als deze namen opkwamen, werden ze door de prins verboden. Op 2 januari 1945 kwamen de drie bataljons onder controle van de inmiddels geformeerde Koninklijke Landmacht (KL) van de BNS. Commando Brabant Onder leiding van Sjef de Groot werden in Noord-Brabant Stoottroepen-compagnieën geformeerd. De toestand in het zuiden van Nederland was door de luchtlandingen tussen Eindhoven en Arnhem (als onderdeel van de grote luchtlandingsoperatie Market Garden) nogal onoverzichtelijk. Doch spoedig kwam in Eindhoven de eerste compagnie van de grond. Uiteindelijk werden in Brabant vijftien compagnieën opgericht en later eveneens geformeerd in drie bataljons, samengevoegd in het Stoottroepen Regiment Brabant. Het opnemen in de KL verliep door het ingrijpen van de Engelse legercommandant langzamer dan in Limburg. Pas in mei 1945 gingen ze over naar de KL. Doch sneller dan in Limburg gingen de Engelsen er toe over de Stoottroepen-compagnieën als gevechtseenheid in te zetten aan het front. Al op 10 oktober 1944 vertrok de eerste compagnie vanuit Eindhoven en werd haar een vak toegewezen zuid van de Waal bij Beneden-Leeuwen. Zeeland Het aantal knokploegen in de provincie Zeeland was te gering voor een provinciale overkoepeling. De geografische situatie zou dat ook hebben bemoeilijkt. Om de zelfde reden is er later ook geen Stoottroepen Commando Zeeland ontstaan. Wel is er uit de Zeeuwse verzetsmensen een Stoottroepencompagnie geformeerd, die bij het Commando Brabant werd ingedeeld. 20

21 Werving en selectie In de Algemene instructie van de Binnenlandse Strijdkrachten van 10 oktober 1944, uitgegeven door de BNS, stond een opmerkelijk punt: In het verband der Stoottroepen wordt ieder opgenomen in een functie welke in beginsel onafhankelijk is van de positie welke men vroeger innam en van de organisatie waartoe hij behoorde, doch welke uitsluitend bepaald wordt door persoonlijke bekwaamheid en ervaring. Deze bepaling opende de mogelijkheid erkende leiders uit het verzet op te nemen in leidinggevende functies bij de Binnenlandse Strijdkrachten en dus ook bij de Stoottroepen. Deze wel zeer revolutionaire wijze van personeelswerving voor kaderfuncties liep vrijwel parallel aan de algemeen heersende gedachte dat de oorlog veel vooroorlogse opvattingen had uitgewist en dat er een nieuwe tijd was aangebroken. Zo konden ook binnen de Stoottroepen hogere commandofuncties worden vervuld door personen die voor de oorlog soldaat of onderofficier waren geweest. Zij hadden in de LKP hun leidinggevende capaciteiten getoond en werden op grond daarvan ook nu als commandant geaccepteerd. Deze commandanten, van wie sommigen zelfs door de troep werden gekozen, hadden er geen behoefte aan hun functie met rangonderscheidingstekens te accentueren. Het ontbreken van uniformen in de begindagen maakte dat ook moeilijk. Tot begin 1945 kende men binnen de Stoottroepen ook geen rangen. Alleen de functies van groeps-, pelotons- en compagniescommandant werden als GC, PC en CC, geborduurd op de kleding, aangeduid. Enige tijd droegen bij 41 Pantserinfanteriebataljon de bataljonscommandant, de bataljonsadjudant en de compagniescommandanten deze afkorting als herinnering aan die tijd op hun borstzakembleem. 1944: Stoottroepers in actie. Let op de kleding en bewapening Het zal duidelijk zijn dat de zes bataljons niet konden worden gerekruteerd uit alleen de LKP en de RVV. De deur moest verder open en er werden ook OD-leden toegelaten. Weer later werden er nolens volens anderen opgenomen. Dit vertroebelde de illegaliteitsfeer en riep nogal wat spanningen op. 21

22 Naarmate de tijd naderde dat de Stoottroepen in de KL moesten worden opgenomen, groeide het besef dat een normaal rangenstelsel gewenst was. Daarmee kwam ook het selectieprobleem boven. Hadden zij die al een officiers- of hogere onderofficiersfunctie bekleedden, wel de juiste geschiktheid voor een verdere vorming? Gezien de schoolopleiding was dat bij velen niet het geval. Het hanteren van nieuwe selectienormen heeft velen doen begrijpen dat de typische illegaliteitsfeer nu zeker zou verdwijnen en dat deed hen besluiten de Stoottroepen te verlaten. Het is zeer begrijpelijk dat dit schrijnend was voor hen die in het verzet leidinggevende functies hadden vervuld, en die nu op basis van schoolopleiding en andere vooroorlogse normen te licht werden bevonden. Uitrusting, bewapening en verzorging Toen de commandant van 9 US Army, generaal Simpson, voor de eerste maal met de Limburgse Stoottroepen werd geconfronteerd, zou hij hebben gezegd: what an army. Een dergelijke uitspraak kan op verschillende manieren worden uitgelegd. Het meest waarschijnlijk is dat hij zich zal hebben verbaasd over het uiterlijk. De Stoters leken dan ook meer op de Geuzen uit 1572 dan op het US Army van Gewone burgerkleding, afgedragen schoeisel, soms laarzen en klompen, alle soorten helmen en wapens, variërend van vooroorlogse Nederlandse en buitgemaakte Duitse tot geruilde Amerikaanse uitrustingsstukken. Ditzelfde beeld ontlokte een Engelse officier aan de Maas in Brabant de opmerking dat hij zigeuners had gezien. De zeer slechte kleding, het beperkte fysieke incasseringsvermogen na vijf jaar bezetting en de zware diensten veroorzaakten nogal wat ziekten onder de Stoters, zoals Eind 1944: Stoter in actie aan de Maas de Stoottroepers vaak in de wandelgangen werden genoemd. Het is aan de niet aflatende inzet van de prins en aan het wat meer brutale optreden van commandanten ter plaatse te danken dat hierin geleidelijk verbetering kwam. Overigens was het voor de geallieerden, die hun eigen legers om logistieke redenen niet konden laten oprukken, een bijna onmogelijke taak ook nog eens onverwacht circa dertig compagnieën Stoters in de verzorging op te nemen. 22

23 Opleiding Was men al niet opgeleid voor guerrilla of sabotage, dan was men dat zeker niet voor een treffen met geregelde vijandelijke eenheden. Zo spoedig mogelijk werd dan ook de opleiding ter hand genomen, zowel ter plaatse als op haastig geformeerde kaderscholen (Valkenburg, Weert en Breda). Onvermijdelijk werd er exercitie in de opleiding opgenomen. Dit ontlokte een oud-kp er de opmerking: gekke bewegingen die je eerst met een geweer moest maken voor je er mee mocht schieten. Dat elan veel vermag is juist, doch dat een goede opleiding onontbeerlijk is, blijkt uit het grote aantal gesneuvelden in de periode van half september 1944 tot 5 mei 1945: 102 Stoottroepers. Mentaliteit Het feit dat velen elkaar uit het verzet kenden, samen gevaarlijke opdrachten hadden uitgevoerd en daarbij gezamenlijke vrienden hadden verloren, gaf een zeer hechte band. De aanvankelijke afwezigheid van rangen, de wijze van benoeming in leidinggevende functies en het in hoge mate negeren van vooroorlogs kader voor zover dat niet in het verzet had gezeten, veroorzaakte bij de Stoters van het eerste uur een gevoel van grote onafhankelijkheid. Zij wisten zich daarin gesteund door opvattingen hierover van de BNS, die daarvan regelmatig in woord en geschrift blijk had gegeven. Het kon natuurlijk niet uitblijven dat het hier en daar wat te extreem werd doorgevoerd. L. de Jong drukt het in deel 10 van zijn boeken zo uit: Het was voor de prins en zijn medewerkers vaak haast onbegonnen werk om de Stoottroepen in toom te houden. Zij waren bereid tot een moedige inzet, maar ze waren ook lastig, snel op hun tenen getrapt en afkerig van een gedisciplineerd samenwerken met anderen! Het weerhield de Stoters er echter niet van een goede functionele discipline aan de dag te leggen als de situatie daar om vroeg, dat had men in de knokploegen wel geleerd. Men begreep zeer wel dat optreden in militaire eenheden andere eisen stelde dan in een verzetsbeweging. Ook vond men dat hij die commandant was, ook als zodanig moest worden behandeld. Daarom werd vaak degene die een commandofunctie bekleedde, met commandant aangesproken. De geallieerden hadden met dat alles toch wat moeite en mede op aandringen van hen werden begin 23

24 1945 zogenaamde fieldranks ingevoerd. Wel werd daar zeer duidelijk bij vermeld dat aan die rang verder geen enkel recht mocht worden ontleend. Al eerder werd gememoreerd dat men de noodzaak van een goede gevechtsopleiding wel degelijk inzag. De instructeur Westerling werd op handen gedragen, maar men had veel moeite met het optreden van sommige uit Engeland overgewaaide instructeurs. Zeer duidelijk drukte de plaatsvervangend commandant van Brabant, Giel Bensen, zich hierover uit in zijn nieuwjaarsboodschap van 1945: het in de verte opdoemen van de mistige gestalten van militaire tucht en orde... dat de plaats zou gaan innemen van... het democratisch overleggen en de gemoedelijke klap op de schouder. Ook Jacques Crasborn sprak zich duidelijk uit en waarschuwde tegen: het terugvallen in de oude sleur van voor Een voorbeeld van bovenstaande aspecten is de gang van zaken bij de Tilburgse compagnie (de 12 de Compagnie van het Commando Brabant) in november : De commandanten werden benoemd of gekozen door hun eigen KP-ploeg. Er werd met nadruk op gewezen dat de benoeming tijdelijk was. Eerst moesten ze in de praktijk hun waarde als commandant bewijzen. Ook het aanspraak maken op een commando of functie op grond van een rang in het leger van 1940 werd afgewezen. De praktijk en het vertrouwen van de troep zou uitmaken wie een commando kreeg en zou behouden. De troep was gekleed in burger, deels gekregen of georganiseerde Canadese/Engelse uniformen. De bewapening bestond uit wapens die men nog had van de KP of uit Duitse handen had bemachtigd. Het salaris bedraagt f 1,00 per dag ongeacht de rang. De gehuwdenkostwinnersvergoeding zal door de locale Boerenleenbank worden uitbetaald. De hoge gevechtsbereidheid ondanks de zeer beperkte opleiding, bewapening en uitrusting de kameraadschappelijke stijl van leidinggeven (het non-categoriaal denken), het wars zijn van uiterlijk vertoon, vormen samen de later zoveel genoemde en geroemde Stotersgeest. 1 Uit: Verslag van Jo Kok, destijds plaatsvervangend compagniescommandant bij deze compagnie. 24

25 Embleem Het eerste onderscheidingsteken dat door alle leden van de BS werd gedragen was een armband met daarop het woord ORANJE. Maar wat lag er meer voor de hand dan óók het willen dragen van de regimentsnaam op de mouw (de zogenaamde straatnamen) en een embleem op de baret zoals men dat in Brabant bij de Engelsen zag. De straatnamen kwamen al gauw te voorschijn: zwarte bandjes met daarop in wit geborduurd STOOTTROEPEN. Later, toen de baret werd ingevoerd, werd het op een zwart ondergrondje geborduurd. Zwart werd gekozen omdat de Stoottroepen hun wortels hadden in de donkere tijd van het verzet en als teken van rouw voor de gesneuvelde kameraden. In 1950 toen ook de vooroorlogse nummerregimenten een naam kregen en een embleem, werd het Stoottroepenembleem (heraldisch verantwoord) aangepast. Om onduidelijke redenen veranderde later Het eerste embleem Het embleem vanaf 1950 Het bedenken van een embleem was moeilijker. Sjef de Groot zette een van zijn mensen, Jozef Linnenbank, op de staf in Den Bosch aan het werk. Deze plaatste het menselijk stootwapen, de dolk, in het stootwapen van een edel dier, het hertengewei. helaas de kleur van het ondergrondje van zwart in de algemene infanteriekleur: rood. 25

26 Overgang naar de Koninklijke Landmacht In maart 1945 waren de geallieerde operaties in Nederland weer op gang gekomen. Gelderland, Overijssel, Drenthe, Friesland en Groningen werden in een snel tempo bevrijd. De BS ontplooiden in deze periode activiteiten, die van grote waarde voor de geallieerden zijn geweest. Doorstoten in westelijke richting naar de Noordzeekust werd echter te gevaarlijk geacht voor de bevolking. Om dit te voorkomen en om de hongerende bevolking van voedsel te voorzien, werden in april 1945 geheime besprekingen met de Duitsers geopend. Aan die besprekingen nam ook Peter Zuid, als plaatsvervangend commandant BS deel. De resultaten waren de met bommenwerpers uitgevoerde voedseldroppingen, de operatie Manna. Op 5 mei 1945 vond in Wageningen in hotel De Wereld de onvoorwaardelijke Duitse capitulatie plaats. Na de bevrijding stond de BNS voor de zware taak de BS om te vormen tot een reguliere strijdmacht. Zijn staf was gesplitst in een afdeling KL en een afdeling BS. Deze laatste, waarop aanvankelijk het zwaartepunt lag, verdween toen de Binnenlandse Strijdkrachten, die altijd als tijdelijk waren bedoeld, op 8 augustus 1945 werden opgeheven. De afdeling Koninklijke Landmacht nam in belangrijkheid toe en groeide, onder bevel van de BNS, uit tot een staf die de nieuwe Koninklijke Landmacht moest realiseren. Reeds in januari 1945 waren de Limburgse Stoottroepen overgegaan naar de KL; de Brabanders volgden in mei Het Commando Zuid, de voorloper van het overkoepelende regiment, werd op 11 juni 1945 opgeheven. Het oorlogsregiment Op 7 juli 1945 werden het regiment Limburg en het regiment Brabant (ieder bestaande uit drie bataljons) samengevoegd tot één regiment Stoottroepen. De Stoters konden kiezen: ontslag nemen, een vrijwilligerscontract tekenen, of een contract tekenen als oorlogsvrijwilliger (OVW-er). Ongeveer man nam ontslag. Ongeveer Stoters tekenden als vrijwilliger een contract voor één jaar. Dit hield in dat zij alleen in Europa konden worden ingezet. Uit hen werd het II e bataljon geformeerd, dat onder meer heeft deelgenomen aan de bezettingsmacht in Duitsland (tot aan Paderborn). Circa Stoters tekenden als OVW-er, hetgeen inhield dat zij voor de periode van drie jaar waar ook 26

27 ter wereld konden worden ingezet. Uit hen werden direct twee bataljons geformeerd met als naam: I RS en III RS (Regiment Stoottroepen), later gevolgd door IV RS en V RS. I RS werd geformeerd in de Harskamp, III RS in Vught, IV RS in Weert en V RS in Steenwijk. Het nieuwe oorlogsregiment stond onder commando van commandant Limburg Bep van Kooten. Het vredesregiment Op 18 april 1946 werden bij KB nr. 154 vijftien nieuwe vredesregimenten geformeerd, waarvan de Stoottroepen er een was. Het werd definitief in de KL opgenomen en geplaatst in Nijmegen onder commando van luitenant-kolonel C.J. van der Putte. Aan een zijden draad De eersten die de vraag stelden of er wel definitief een militaire eenheid Stoottroepen moest komen, was een aantal Stoters zelf. Voor Sjef de Groot en een paar medestanders was dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Hen stond een opleidingsinstituut voor ogen, waarin kaderleden konden worden geschoold die daarna de burgermaatschappij zouden ingaan. Dat de cursisten uit het voormalige verzet zouden moeten komen was voor hen vanzelfsprekend. Het idee is nooit gerealiseerd. De Groot zelf is op 1 augustus 1954 teruggekeerd naar het burgerleven. De tweede aanslag op het nieuwe regiment kwam eigenlijk ook van binnenuit. Aanleiding was de selectie. Dit probleem riep zoveel spanningen op, dat tijdens een vergadering van een aantal kopstukken uit de Stoottroepen, men bijna tot het besluit kwam ermee te stoppen. Men zag zeer waardevolle oud-verzetsmensen, die ook als Stoters van het eerste uur hun mannetje hadden gestaan, eruit gaan en anderen die men minder geschikt vond in functie stijgen. Het derde voorval was van groter belang. Tijdens een bezoek aan de Stoottroepen in Tilburg in maart 1945 sprak H.M. Koningin Wilhelmina na afloop van de parade die voor haar werd gehouden: En dit regiment zal blijven voortbestaan Zij was zo onder de indruk van de mensen uit het verzet en het optreden van Stoottroepers, dat zij spontaan deze uitspraak deed. 27

28 1945: koningin Wilhelmina en haar Stoottroepen Maar begin 1946 richtte een aantal vooroorlogse officieren zich in een petitie tot de koningin met het verzoek een einde te maken aan de wanordelijkheid in en ondoelmatigheid van s lands defensiebeleid. Sommigen lazen er een verborgen frustratie van de OD in. In genoemde petitie werd eveneens stelling genomen tegen: duistere krachten die een zogenaamde nieuwe geest prediken, namelijk een niet op zelftucht en discipline gegronde kameraadschap, zulks onder valsche voorwendsel, dat soortgelijke verhoudingen ook in andere der Geallieerde legers zouden bestaan. Verder werd erin toegelicht dat een dergelijke geest niet lukraak op ons volk kon worden toegepast, omdat het geestelijk in een overspannen toestand verkeerde en niet beschikte over de eeuwenoude sportieve teamgeest der Angelsaksers. Het mocht niet een kopie worden van een Engels of Amerikaans leger. Met de uitvoering, de leiding, de oefening en de geestelijke zelftucht in het leger moest ernst worden gemaakt. 28

29 In de petitie werden de Stoottroepen met name genoemd. Had men gelijk? Gezien door de ogen van het vooroorlogse kader wel. Het in hun ogen weinig militaire gedrag van de Stoters gaf daartoe wellicht ook wel aanleiding. Blijkbaar was koningin Wilhelmina meer onder de indruk van de geest dan van het uiterlijk. Hoe dan ook, het regiment bleef bestaan. De Stoottroepen hebben in 1944 en 1945 samen met de Prinses Irene Brigade en de Commando s een eigen Nederlandse bijdrage mogen leveren aan de bevrijding van ons land. Mede dank zij de Stoters van het eerste uur waren wij daardoor niet geheel afhankelijk van de geallieerden en versterkten daarmee het gevoel van eigenwaarde van het Nederlandse volk. 102 Stoters sneuvelden tussen half september 1944 en 5 mei Ieder jaar worden hun namen, samen met alle Stoters die daarna zijn omgekomen, genoemd tijdens de herdenking in Beneden-Leeuwen. geest, waarin het verzet werd geboden, levend te houden. Iedere strijdmacht heeft behoefte aan een traditie, welke haren grond vindt in gevechtshandelingen. Welnu, de roemrijke bladzijde, die in het boek onzer geschiedenis met het bloed Uwer gevallenen is geschreven, kan daartoe het uitgangspunt vormen. Laten we dat nooit vergeten. Zij die bij de BS hebben gediend zijn gerechtigd het onderstaand insigne te dragen: Insigne BS Op 8 augustus 1945 werden de Binnenlandse Strijdkrachten opgeheven. Bij die gelegenheid gaf de prins, als BNS, een dagorder uit waarin onder andere stond: Aan hen die blijven, vraag ik den 29

30 6. De Indiëperiode Op 8 mei 1945 was in Europa de oorlog voorbij. In het Verre-Oosten hielden de Japanners onder andere het Nederlandse gebiedsdeel Nederlands-Indië nog bezet. De Nederlandse regering wilde zo spoedig mogelijk troepen sturen om de bevolking van het Japanse juk te bevrijden. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan onverwachts en twee dagen later, op 17 augustus, riepen de Indonesische nationalisten onder leiding van Ahmed Soekarno en Mohammed Hatta de onafhankelijkheid uit. Om de orde en rust te herstelleen, werden in de periode ongeveer man naar Indië uitgezonden, waaronder negen Stoottroepenbataljons, vier OVW-bataljons en vijf dienstplichtige bataljons. De OVW-bataljons Deze bataljons waren aanvankelijk geformeerd als zogenaamde LIB s (Lichte Infanterie Bataljon), naar Engels model. Ze bestonden uit een staf- en stafcompagnie en vijf geweer(tirailleur) compagnieën met een totaal sterkte van 801 man. De bewapening bestond uit: de pistoolmitrailleur Stengun, het geweer Lee Enfield, de lichte mitrailleur Bren, en de mortier van 2 inch. Tijdens het verblijf in Indië werden deze bataljons gereorganiseerd van een LIB naar een infanteriebataljon met vier tirailleurcompagnieën en een ondersteuningscompagnie. De ondersteuningscompagnie beschikte over: een mortier-, een antitank-, een carrier- en een pionierpeloton. Het III e en I e Bataljon Stoottroepen waren direct beschikbaar en vertrokken al op respectievelijk 20 en 27 september 1945 naar Engeland voor een aanvullende opleiding en het completeren van hun uitrusting. Spoedig werden de RS-bataljons I en III gevolgd door IV en V. In Indië werden de namen gewijzigd: I RS werd 1 RS, III werd 7, IV werd 8 en V werd 9. Hoewel de uitzending was bedoeld voor de tijd van één jaar, zou men er gemiddeld drie jaar blijven. In de loop van keerden de OVW ers in Nederland terug, waar zij werden gedemobiliseerd. Het 1 e Bataljon OVW (voorheen I RS) Oprichting 1 RS is in januari 1945 in s-hertogenbosch opgericht. Het personeel was hoofdzakelijk afkomstig van het 1 e Bataljon Stoottroepen Regiment Limburg. De eerste opleiding 30

31 vond plaats in het Infanterie Schietkamp te Harskamp. Op 27 september 1945 werd het bataljon verplaatst van Harskamp naar Wokingham in Engeland voor verdere opleiding en het ontvangen van aanvullende uitrusting. Inzet Met het troepentransportschip Alcantara vertrok het bataljon op 12 oktober 1945 (samen met onder andere III RS) naar Nederlands-Indië, waar het aanvankelijk door de geallieerden niet werd toegelaten. In afwachting daarvan werd het op 13 november ondergebracht op Malakka (het huidige Maleisië) te Port Dickson, waar de (jungle)opleiding werd voortgezet. Op 8 maart 1946 werd het bataljon per boot verplaatst naar het noorden van Midden-Java, waar het op 13 maart een landing uitvoerde en Semarang zuiverde. Tijdens de Eerste Politionele Actie werd door 1 RS in een groot gebied rondom Semarang de orde en rust hersteld. Terugkeer Op 22 januari 1948 keerde 1 RS vanuit Semarang met de Zuiderkruis terug naar Nederland, waar het op 18 februari in Rotterdam aankwam. Het 7 e Bataljon OVW (voorheen III RS) Oprichting 7 RS OVW is opgericht in mei 1945 in Vught. Het personeel was hoofdzakelijk afkomstig van de Brabantse Stoottroepen. Het personeel van het bataljon had na de oprichting van de Stoottroepen op 21 september 1944 al enige gevechtservaring opgedaan onder andere langs de grote rivieren. De verdere opleiding vond plaats in de Lunetten-kazerne te Vught. In september werd het bataljon verplaatst van Vught naar Wokingham (UK) voor verdere opleiding en het ontvangen van aanvullende uitrusting. Inzet Met het troepentransportschip Alcantara vertrok het bataljon (samen met onder andere I RS) op 12 oktober 1945 naar Nederlands-Indië, waar het aanvankelijk door de geallieerden niet werd toegelaten. In afwachting daarvan werd men ondergebracht op Malakka (het huidige Maleisië) in Port Dickson, waar de (jungle)opleiding werd voortgezet. In februari 1946 werd het bataljon per boot verplaatst naar Bangka waar het als eerste Nederlandse bataljon weer voet aan land zette in het toenmalig Nederlands-Indië. In juli 1946 werd het bataljon verplaatst naar Meester Cornelis (ten 31

32 zuiden van het toenmalige Batavia, het huidige Jakarta). In november werd het bataljon ingezet op Zuid- Sumatra (thans Sumatera) nabij Palembang en nam vervolgens deel aan de Eerste Politionele actie (onder andere bij Prabamuli). Dit bataljon wordt, gezien de inzet op Banka (tinwinning) en Palembang (oliewinning) ook wel Het tinen oliebataljon genoemd). Terugkeer In april 1948 keerde 7 RS (OVW) met de Zuiderkruis terug in Nederland te Rotterdam en werd het gedemobiliseerd. Het 8 e Bataljon OVW (voorheen IV RS) Oprichting 8 RS werd (als IV RS) op 20 september 1945 geformeerd in Weert. Het personeel bestond uit OVW ers. De eerste opleiding vond plaats in de Van Horne-kazerne en op de oefenterreinen in de omgeving. Op 30 november 1945 vertrok het bataljon naar Aldershot in Engeland voor de aanvullende opleiding en het ontvangen van aanvullende uitrusting. Inzet Het bataljon verplaatste op oudejaarsdag 1945 met het troepentransportschip Alcantara van Southampton naar Nederlands- Indië, waar het aanvankelijk door de geallieerden niet werd toegelaten. Tot 10 maart verbleef men op een oud Japans vliegveld (Chaah) waar een tropenopleiding werd gevolgd en waar de omnummering van IV RS naar 8 RS plaatsvond. Voor de eerste inzet werd het bataljon op 19 maart 1946 verplaatst naar Celebes (thans Sulawesi) en ging bij Menado en Gorontalo van boord. Van daar werd een compagnie met Hr. Ms. torpedobootjager Piet Hein verplaatst naar Hollandia (Nieuw-Guinea, thans Irian Barat) en een andere compagnie per landingsschip naar Morotai (een eiland noordoost van Celebes). Op 23 juli werd het gehele bataljon, nadat het weer was geconcentreerd, verplaatst naar het eiland Bali, waar het zich verder voorbereidde voor inzet bij Palembang op Zuid-Sumatra. Tijdens de Eerste Politionele Actie nam het bataljon Lahat in. 8 RS wordt, gezien de omzwervingen, ook wel Het reizende bataljon genoemd. Terugkeer 8 RS verplaatste naar Batavia van waaruit het met de Indrapura terugkeerde naar Nederland, waar het op 27 juli 1948 in Rotterdam aankwam. 32

33 Het 9 e Bataljon OVW (voorheen V RS) Oprichting 9 RS werd eind november 1945 als V RS in de Van Horne-kazerne te Weert geformeerd uit OVW ers van de Commando s Brabant en Limburg. Aansluitend werd het op 5 december verplaatst naar de Van de Kornput-kazerne te Steenwijk voor de basisopleiding. Op 20 april 1946 verplaatste het bataljon naar Wokingham in Engeland voor de voortgezette opleiding en het ontvangen van verdere uitrusting. Met vier OVW-bataljons heeft het Regiment Stoottroepen het grootste contingent van deze categorie geleverd aan de toenmalige KL. De OVW-veteraan is te herkennen aan een reversspeld met de afbeelding van het vroegere mouwembleem: Inzet V RS vertrok op 28 mei 1946 met de Ruys naar Indië, waarbij tijdens de reis de naam werd gewijzigd in 9 RS. Direct na aankomst in de haven ten noorden van Batavia Tandjong Priok werd het bataljon opgeheven. De 1 e en 2 e Compagnie en een deel van de Stafcompagnie kwamen onder bevel van het Bataljon Infanterie IV (KNIL), bijgenaamd het Prins Bernhardbataljon. Zij bleven Stoter en zijn ingezet op West-Java en op Noord-Sumatra. Bij opheffing van Bataljon Infanterie IV (KNIL) werden de Stoottroepencompagnieën geplaatst bij 15 RI. De 3 e, 4 e en 5 e Compagnie en de rest van de Stafcompagnie werden opgeheven en gingen als personeelsaanvulling naar de RS-bataljons 1, 7 en 8. Terugkeer Het oorspronkelijke bataljon 9 RS kwam gefaseerd in Nederland terug. De laatsten in december Interessant is hier te wijzen op twee bijzondere aspecten van deze OVW ers. Onder hen bevonden zich mannen die al in het begin van de jaren 40 moesten onderduiken en zich bij een verzetsgroep aansloten. Direct na de bevrijding namen zij dienst bij de Stoottroepen en namen deel aan gevechtsacties in het zuiden van ons land. In plaats van huiswaarts te keren, volgden zij de op- 33