Eten in de Nederlandse Horeca

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Eten in de Nederlandse Horeca"

Transcriptie

1 Eten in de Nederlandse Horeca

2 Colofon Dit is een uitgave van het bedrijfschap Horeca en Catering bedrijfschap Horeca en Catering Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Het bedrijfschap Horeca en Catering stelt zich niet aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie. In geen geval is het bedrijfschap Horeca en Catering aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie. ISBN-10: ISBN-13: Zoetermeer, januari 2006 Artikelnummer 3134

3 Inhoud Inleiding 4 Samenvatting en aandachtspunten 5 De markt voor buitenshuisconsumptie en eten in de horeca 5 Fastfoodsector 8 Restaurantsector 9 Visie op de toekomst 10 1 Eten in Nederland De Nederlandse horeca in vogelvlucht Out-of-home Belangrijke trends in de horeca Consumententrends Vooruitzichten voor de fastfood- en restaurantsector 24 2 Fastfoodsector Inzicht in de sector Gasten in beeld Werknemers in fastfood Bedrijfseconomische gegevens 39 3 Restaurantsector Inzicht in de sector Gasten in beeld Werknemers in restaurants Bedrijfseconomische gegevens 59

4 Inleiding Het voor u liggende rapport Eten in de Nederlandse Horeca geeft een actueel beeld van het reilen en zeilen binnen de totale eten-markt. Het rapport brengt de belangrijkste ontwikkelingen en aandachtspunten binnen deze markt in kaart, vooral bekeken door de bril van de horeca. Het rapport heeft daarbij bijzondere aandacht voor de twee sectoren waar het meest wordt besteed aan eten: de fastfood- en restaurantsector. Vanuit verschillende invalshoeken wordt de eten-markt in dit rapport belicht. Er wordt zowel gekeken op strategisch niveau als op sectorspecifiek niveau. Op strategisch niveau wordt in vogelvlucht een beeld gegeven van de omvang en structuur van de Nederlandse horeca en komen megatrends in de out-of-home markt aan bod die een directe impact hebben op de Nederlandse horeca: marktontwikkelingen en - verschuivingen, maatschappelijke issues en consumententrends. Op het sectorspecifieke niveau worden vragen beantwoord als: uit hoeveel en welke typen bedrijven bestaat de sector, wat zijn hun specifieke kenmerken, en wat zijn huidige ontwikkelingen in de sector ( inzicht in de sector )? Tevens komt het bezoek- en bestedingsgedrag van de gast in de diverse (deel)sectoren aan bod ( gasten in beeld ). Voorts zijn de fastfood- en restaurantsector beschreven in termen van personeel: hoeveel werknemers werken er in de sector, hoe ziet de leeftijdsopbouw van dit personeelsbestand eruit en zijn ze specifiek opgeleid voor het werk? De hoofdstukken over de fastfood- en restaurantsector worden afgesloten met een paragraaf over de financiële stand van zaken in de betreffende sector: hoe is de ontwikkeling van de totale omzet geweest, hoe verhouden de kosten zich tot deze omzet en hoeveel bedraagt het gemiddelde rendement ( bedrijfseconomische gegevens )? Het rapport is onderverdeeld in drie hoofdstukken. Hoofdstuk 1 behandelt de hierbovengenoemde strategische issues. Hoofdstuk 2 gaat specifiek in op de kenmerken binnen de fastfoodsector en hoofdstuk 3 beschrijft hetzelfde voor de restaurantsector. In het rapport zijn her en der concrete voorbeelden uit de praktijk opgenomen die aansluiten bij de tekst. Naast de vaste onderwerpen als inzicht in de sector, gasten in beeld, werknemers en bedrijfseconomische gegevens is getracht duidelijk aandacht te besteden aan thema s en trends die momenteel actueel zijn in de markt. Ieder hoofdstuk begint met een korte samenvatting van de inhoud van dat hoofdstuk. De hoofdstukken kunnen zowel in samenhang als los van elkaar gelezen worden. Het Sectorrapport Eten in de Nederlandse Horeca is primair bedoeld voor beleidsmakers in de horeca, werknemers- en werkgeversorganisaties, banken, opleidingsinstituten, etc. Speciaal voor horecaondernemers worden verschillende bondige deelsectorrapporten uitgegeven over de deelsectoren restaurants, lunchrooms, cafetaria s en Chinees/Indische restaurants. Voor de geïnteresseerde lezer die nadere informatie wenst over één of meerdere behandelde onderwerpen in dit rapport, wordt verwezen naar publicaties op de website van het bedrijfschap Horeca en Catering: Voor hun medewerking aan de totstandkoming van dit rapport worden de volgende personen hartelijk bedankt: Hayk Simons (HTC advies), Leo van Eeghem, Maarten Colijn, Joop Goossens, Albert Zuurveld (Koninklijk Horeca Nederland), Jan-Willem Grievink (Executive Conception BV/ FSIN), Gerard Sterkenburg (Foodstep), Eric Siebenheller (Siebenheller & Partners), Dick Slootweg (Deli XL), Josephine Veeringa (Misset Horeca), Reijer Blankenspoor (Allerhande), Leo Linders (Jan Linders supermarkten). 4 bedrijfschap Horeca en Catering

5 Samenvatting en aandachtspunten De markt voor buitenshuisconsumptie en eten in de horeca De markt voor buitenshuis eten en drinken en daarmee ook de horeca is behoorlijk in beweging. De horecabranche kenmerkt zich niet alleen door een toenemende diversiteit in bedrijven en concepten, maar ook trends, consumentenbehoeften en marktontwikkelingen bepalen de veelkleurigheid van de horeca. Dit zorgt voor een aantal specifieke aandachtspunten en creëert kansen voor eten in de horeca. Voor de komende jaren wordt een sterke groei verwacht van de markt voor gemaksproducten, zowel voor consumptie thuis als buitenshuis. Voor de horeca bestaan voldoende kansen om met specifieke concepten te profiteren van de toenemende buitenshuisconsumptie. De horeca zal zich nog verder ontwikkelen. Tevens liggen er kansen voor de horeca op de markt voor thuisconsumptie. Het initiatief om nieuwe horecaformules te ontwikkelen komt voornamelijk af van detailhandelbedrijven; zij spelen met deze formules, waarin gemak en snelheid centraal staan, goed in op de groei van buitenshuisconsumptie. In de horeca is enerzijds een trend waarneembaar richting specialisatie en anderzijds richting functieverbreding. Dit zorgt voor een toenemende diversiteit in de markt. De consument is steeds beter geïnformeerd en heeft een toenemende aandacht voor thema s als gezondheid, voedselveiligheid en biologische voeding. Door allerlei invloeden van buitenaf hebben veel ondernemers het in de fastfood- en restaurantsector lastig, zoals met strenge regelgeving, toenemende concurrentie, druk op het rendement, het vinden van geschikt personeel, etc. Omvang van de eten-markt In Nederland bedroeg in 2004 de totale omzet aan etenswaren in de horeca 5,5 miljard (exclusief BTW). Daarvan wordt 2,5 miljard besteed in restaurants (45%), 1,7 miljard in de fastfoodsector (30%), 0,8 miljard in hotels (14%) en 0,6 miljard in de drankensector (11%). Gezamenlijk wordt driekwart van de maaltijdenomzet gerealiseerd in de fastfood- en restaurantsector. De fastfoodsector telt in bedrijven, de restaurantsector In de fastfoodsector zijn werknemers te vinden. In de restaurantsector zijn dat er Figuur 0.1 Verdeling omzet aan etenswaren binnen de horeca (totaal 5,5 mld. euro) 11% 14% 30% 45% Fastfood Restaurants Hotels Cafes e.d. bedrijfschap Horeca en Catering 5

6 Bron: bedrijfschap Horeca en Catering Groei in gemaksconsumptie op de eten-markt Kopen van tijd De kansen in de out-of-home markt ontstaan door een samenspel van enkele maatschappelijke ontwikkelingen. Een groeiende groep mensen heeft gemiddeld steeds minder vrije tijd en leeft meer naar op zichzelf gerichte, individuele tijdschema s. Het toenemende aantal eenpersoonshuishoudens is hier een goed voorbeeld van. Ook het toenemende aantal werkende vrouwen en 55-plussers, het feit dat kinderen het steeds drukker krijgen en het gegeven dat mensen steeds mobieler worden hebben een stimulerend effect op de buitenshuisconsumptie. Hierdoor zoeken mensen naar maaltijdoplossingen die hen tijdwinst en gemak opleveren. Kant-en-klare maaltijden voor thuis spelen in op de wens om thuis snel een maaltijd te bereiden. Maar ook voor buitenshuisconsumptie zijn in korte tijd veel nieuwe food concepten ontstaan die gemaksproducten aanbieden. Hierbij valt te denken aan to-go concepten voor meeneemmaaltijden, maar ook aan food concepten van supermarkten, warenhuizen, en andere detailhandelsbedrijven voor directe consumptie. Concepten die kwalitatief goede voeding tegen een redelijke prijs, gemak en snelheid en een gezellige ambiance bieden, zullen succesvol zijn. Horecabedrijven kunnen, naast het ontwikkelen van nieuwe buitenshuisconcepten voor consumptie ter plekke of onderweg, meer inspelen op de wens van de consument door het aanbieden van kwalitatief goede en voedzame kant-en-klaar maaltijden voor thuis. Fastfoodbedrijven en restaurants kunnen overwegen dit instrument te gebruiken om hun omzet te verhogen. Toenemende buitenshuisconsumptie Door bovenstaande maatschappelijke ontwikkelingen zal de buitenshuisconsumptie de komende jaren naar verwachting behoorlijk toenemen. Verwacht wordt dat de totale waarde 27 miljard zal bedragen in 2015 (tegen 18 miljard in 2005). Omdat de totale markt voor buitenshuisconsumptie zal groeien, zal dit ook voor eten in de horeca een gunstig effect hebben. Toch zal het relatieve aandeel van eten in de horeca in de totale foodservicemarkt naar verwachting verder blijven dalen ten gunste van gemaksformules vanuit de detailhandel. De consumptie van zogeheten functional food zal stijgen. De consument heeft steeds minder tijd en wil eten op het moment en de plaats die hem uitkomt. Gezien hun laagdrempeligheid kunnen fastfoodbedrijven uitstekend inspelen op de toename van buitenshuisconsumptie. Ook voor restaurantbedrijven bestaan er kansen (zoals met casual dining). Branchevervaging: vooral door toetreding retail in de out-of-home markt Een van de belangrijkste ontwikkelingen in de eten-markt is de toegenomen branchevervaging. Dit wordt ingegeven door de toenemende behoefte bij consumenten aan gemak. Organisaties die zich traditioneel op de foodservice (horeca, catering e.d.) of food retail (supermarkten, speciaalzaken e.d.) richtten, bewegen zich nu steeds meer op elkaars terrein. Vooral de retail speelt met zelf ontwikkelde horecaformules sterk in op de kansen die de markt voor buitenshuisconsumptie biedt. Deze retailbedrijven beschikken dan ook over financiële slagkracht. Andersom gebeurt het nog weinig dat horecabedrijven, anders dan bezorgservices, inspelen op kansen in het thuiskanaal. Voor de hedendaagse momentconsument maakt het niet uit welke organisatie achter het door hem gewenste aanbod zit; zolang zijn behoefte wordt bevredigd op het juiste moment en op de juiste plaats dan is het goed. Nieuwe horecaformules die goed inspelen op de kernbehoeften van de consument zijn voor een belangrijk deel afkomstig uit de detailhandel. De horeca kan echter tegenwicht aan deze ontwikkeling bieden door op makkelijk bereikbare locaties nieuwe concepten te implementeren die dezelfde unique selling points hebben. 6 bedrijfschap Horeca en Catering

7 Strategie: de een kiest voor smal, de ander voor breed Specialisatie Binnen de eten-markt ontstaat steeds meer specialisatie. Zo is er sprake van een toenemend aantal buitenlandse keukens. Ook staat steeds vaker één bepaald product centraal in een concept. Alles is dan om dit product heen gebouwd. Voorbeelden zijn sushibars, kiprestaurants, noodle-restaurants, bagelconcepten, fruit bars, etc. Door specialisatie bouwen bedrijven aan een sterke identiteit. Formuledenken en professionalisering doen daardoor steeds meer hun intrede in de eten-markt binnen de horeca. Ondernemers werken meer vanuit een heldere visie. Specialisatie staat in het algemeen synoniem voor focus op kwaliteit, waardoor de bedrijfstak naar een hoger niveau wordt getild. Functieverbreding Aan de andere kant kiezen sommige bedrijven ervoor om de functie van hun bedrijf te verbreden. Hiermee trachten ze gedurende de dag in te spelen op meerdere consumomenten : een bedrijf kan s morgens de functie vervullen van een koffiehuis, s middags die van een lunchroom en s avonds die van een restaurant of wijnbar. Op die manier ontstaat in feite een nieuw soort bedrijfsconcept. Ook in de retail ziet men samengestelde bedrijfsconcepten ontstaan, zoals een kapper die kleding verkoopt of een kleding- of boekenzaak met een horecafaciliteit. De grenzen tussen bepaalde bedrijfstypen zijn door deze ontwikkeling soms niet meer goed aan te geven. Met een goed concept kan een bedrijf zich onderscheiden van andere. Dit geldt voor zowel de fastfood- als de restaurantsector. Een duidelijke profilering blijft een belangrijk rol spelen. Identiteit en value for money De kritische gast verlangt voldoende toegevoegde waarde. Toegevoegde waarde kan, afhankelijk van de situatie en het moment, worden gecreëerd door het tastbare product, maar zeker ook door aspecten daaromheen, zoals gemak, snelheid, ambiance en beleving. De consument kiest tegenwoordig meer bewust voor een aanbieder. Men wil vooraf weten wat men kan verwachten. Een sterke identiteit kan helpen bij het lokken van consumenten. Formules voldoen vaak aan een sterke identiteit, omdat binnen een formule standaarden gelden die dienen te worden gehandhaafd. De gast komt hierdoor niet voor verrassingen te staan. Ondernemers dienen duidelijk te communiceren wat de gast kan verwachten. De consument blijft in zijn zoektocht naar toegevoegde waarde kritisch kijken naar de prijs: hij verwacht value for money. Hij is gevoelig voor all inclusive aanbiedingen, omdat dat in zijn perceptie een goede prijs/kwaliteitsverhouding inhoudt. Ook zal hij bereid zijn meer te betalen indien het aanbod in zijn beleving meer dan voldoende tegemoetkomt aan zijn behoeften. De verwachting is dat enkele traditionele bedrijfstypen in de middengroep van de markt het moeilijk zullen krijgen (traditionele cafés, traditionele restaurants, hotel-cafés, hotelrestaurant-cafés en pensions). Dit is een trend die al jaren zichtbaar is. Ook snackbars hebben het moeilijk en ondervinden concurrentie van sterke fastfoodformules. Dit soort traditionele concepten biedt in de ogen van de consument blijkbaar minder toegevoegde waarde dan voorheen. Vernieuwing is daarom het sleutelwoord. Door vernieuwing kan de toegevoegde waarde worden verhoogd en de gunst van de consument worden herwonnen. Voor het verbeteren van de prijs/kwaliteitsverhouding kan men sleutelen aan het instrument prijs (kosten- en prijsverlaging) of kwaliteit (kwaliteit van de dienstverlening). Er is ruimte in de eten-markt voor concepten die sterk kosten- en procesgeoriënteerd zijn. De horeca kan op dit punt leren van de retail, net zoals de retail heeft geleerd van de sterke punten van de horeca: ambiance en service. Fast casual en selfserviceconcepten kunnen een kans zijn voor de horeca. Low budget restaurants vormen een kans aan de onderkant van de markt. Aan de andere kant kunnen horecabedrijven kiezen om niet aan de prijs te sleutelen, bedrijfschap Horeca en Catering 7

8 maar proberen een hoger kwaliteitsbewustzijn bij de gast te creëren. De totaalbeleving is vaak belangrijker dan het fysieke product. Een kwaliteitsbeleving kan op talrijke manieren worden gecreëerd. Dit zal de toegevoegde waarde voor de gast versterken. De consument aan het woord Het eetgedrag in Nederland is de afgelopen twintig jaar drastisch veranderd. Bedrijfsconcepten die inspelen op dit veranderende gedrag kunnen zeer succesvol zijn. Naast het gebrek aan tijd en de behoefte aan gemak ontstaat meer aandacht voor authenticiteit en eerlijk voedsel. Biologische voeding kan zich verheugen op een toenemende belangstelling en zal een belangrijk thema zijn voor de komende jaren. Het gezondheidsbewustzijn staat al enige jaren op de kaart. De consument is kritisch en heeft meer aandacht voor voedselveiligheid: hij wil weten of het eten kan worden vertrouwd en zonodig waar de producten vandaan komen. Vanuit de overheid wordt een gezonde levensstijl onder consumenten en een transparante bedrijfsvoering onder ondernemers gestimuleerd. Ook in televisieprogramma s wordt ruim aandacht besteed aan gezonde en hygiënische voeding(sbereiding). Restaurants en fastfoodbedrijven hebben de kans in te spelen op de wens van de consument naar meer gezonde voeding. Het prominent naar voren laten komen van gezonde producten op de menukaart of het vermelden van ingrediënten en/of calorieën kan zorgen voor een gezond en veilig imago. Ook het informeren van de gast over de herkomst van producten en de wijze waarop deze worden vervaardigd kan een positief effect hebben op zijn beleving. Actuele thema s voor horecaondernemers Horecaondernemers in de fastfood- en restaurantsector zien zich geconfronteerd met een aantal belangrijke en actuele thema s. Een daarvan is de lastendruk en regelgeving vanuit de overheid. De lastendruk is sinds 2002 verminderd, maar nog niet voldoende. Veel ondernemers storen zich aan de veelvoud en soms tegenstrijdigheid van regels op gemeentelijk niveau, alsmede de stijgende leges. Ook op het gebied van voedselveiligheid is het nodige te doen. De overheid zet producenten, leveranciers, ondernemers en cateraars aan meer inzicht te verschaffen over de herkomst, samenstelling, gezondheid en houdbaarheid van producten. Het gebruik van ICT wordt voor horecaondernemers steeds meer de dagelijkse praktijk. Het kan leiden tot een meer inzichtelijke en efficiëntere bedrijfsvoering. Door een afnemende belangstelling onder mbo-leerlingen voor een baan in de horeca en de toenemende populariteit van de beroepsopleidende leerweg ten opzichte van de beroepsbegeleidende leerweg, staat de instroom van beroepsopgeleiden in de horeca onder druk. Gemiddeld genomen zijn ook de rendementen van fastfood- en restaurantbedrijven de laatste paar jaren onder druk komen te staan. Procentueel zijn de bedrijfsresultaten over de afgelopen tien jaar in beide sectoren min of meer stabiel gebleven. Absoluut gezien zijn de bedrijfsresultaten door een afnemende omzet echter enigszins gedaald, terwijl het aantal bedrijven in beide sectoren is toegenomen. Een behoorlijke groep ondernemers zal weinig tot niets hebben kunnen herinvesteren in hun bedrijf met eigen kapitaal. Fastfoodsector Op allerlei draaiknoppen valt nog winst te behalen in cafetaria s Cafetaria s staan onder druk, maar zijn in potentie veerkrachtig In 2005 telt Nederland ruim fastfoodbedrijven. Een aantal typen fastfoodbedrijven wint aan populariteit bij consumenten. Het aantal lunchrooms is sinds 1995 fors gestegen (van in 1995 naar in 2005). Ook in het aantal fastfoodrestaurants en ijssalons is een groei waarneembaar. Cafetaria s vormen van oudsher de hoofdmoot 8 bedrijfschap Horeca en Catering

9 binnen de fastfoodsector en zijn niet weg te denken uit het Nederlandse horecalandschap. Het aantal cafetaria s neemt echter al jaren gestaag af (van in 1995 naar in 2005). De laatste jaren is er sprake van een omzetdaling in de fastfoodsector. Vooral cafetaria s in stedelijke gebieden ondervinden sterke concurrentie van fastfoodketens. Ondanks dat het traditionele cafetaria altijd zal blijven bestaan, zal bij een andere groep cafetaria s een transformatie zichtbaar zijn naar een lichter, gezonder en transparanter concept, waarbij frites en snacks nog steeds centraal staan, maar waarbij meer ruimte is voor andere producten, zoals verse meeneemmaaltijden, salades, etc. Het lijkt erop dat de cafetariamarkt daarmee aan het begin staat van een aanzienlijke verandering: het concept van cafetaria zal onderhevig gaan worden aan vernieuwing op een aantal belangrijke aandachtspunten. Door aan bepaalde knoppen te draaien kan het cafetariaconcept worden fijngeslepen zodat het met zijn tijd meegaat. Naar verwachting zullen meer cafetaria s zich aansluiten bij een formuleorganisatie die ondernemers kan helpen met het verder professionaliseren van hun bedrijf. Een belangrijk aandachtspunt van de cafetariasector is dat het te kampen heeft met een weinig positief imago in de ogen van veel (potentiële) consumenten. Het betreft hier niet alleen de ongezonde producten: de consument is ook gevoelig als het gaat om aspecten als sfeer, hygiëne, inrichting, bediening, assortiment, etc. Dit zijn daarom de knoppen waar cafetariaondernemers aan kunnen draaien om de gunst van de consument te (her)winnen: méér bezoekers kunnen het bedrijf bezoeken en wellicht zal méér worden besteed per bezoek. Een goede communicatie vanuit de horecaondernemer richting zijn bezoekers over de sterke punten van zijn bedrijf is essentieel om het imago in stand te houden dan wel te verbeteren. Kansen verzilveren Er bestaan nog veel kansen voor cafetaria s om in te spelen op de wens van de consument. Nog meer professionaliteit, een gevarieerder assortiment met meer gezonde en verse producten, verantwoord frituren, een nette en uitnodigende zaak, huisregels rond bijvoorbeeld roken, klantvriendelijke bediening; allemaal instrumenten die kunnen worden ingezet. Lokale marketing kan dit ondersteunen. Andere kansen zullen zijn: het aanbieden van menu s, het inspelen op meerdere eetmomenten bij de klant en het aantrekken van ouderen in de zaak. Veel cafetaria s kennen s avonds een enorme piek in het aantal gasten. Gekeken kan worden hoe het aanbod kan worden aangepast, zodat op meerdere momenten van de dag méér gasten kunnen worden ontvangen. Hierbij valt te denken aan koffie/ontbijt in de ochtend en/of lunch in de middag. Het ene instrument zal bij de ene cafetaria echter beter werken dan bij de ander. Prijsaanpassingen kunnen noodzakelijk zijn om een beter rendement te behalen. Door in de communicatie de nadruk te leggen op de kwaliteit van de dienstverlening kan het eventuele negatieve effect hiervan (verlies van klandizie) gecompenseerd worden. De consument is bereid meer te betalen indien hij tevreden is over de kwaliteit, sfeer, personeel, hygiëne, etc. Restaurantsector Verhevigde concurrentie en teruglopende rendementen Het aantal restaurantbedrijven is sinds 2000 fors gestegen (van zo n naar in 2005). De groep restaurants is grofweg te verdelen in drie subgroepen: de luxe, de middengroep en de meer eenvoudige restaurants. Sinds 2000 is er een relatief grote groei geweest in het luxe segment en de middengroep. Ondanks de groei in het aantal restaurantbedrijven is de totale omzet in de sector, ingegeven door de economische teruggang, sinds 2002 enigszins gedaald. Voor een grote groep restaurantbedrijven zijn het moeilijke jaren geweest met teruglopende rendementen. De exploitatiekosten stegen harder dan de omzet. Tijdens de jaren van hoogconjunctuur hebben veel ondernemers te weinig reserves opgebouwd om de recente conjunctuurdip goed op te kunnen vangen. Wanneer ondernemers in tijden van hoogconjunctuur reserves opbouwen voor mindere economische tijden, staat de continuïteit van de onderneming minder onder bedrijfschap Horeca en Catering 9

10 druk. Meer kwaliteit en diversiteit De kwaliteit van de Nederlandse restaurantsector neemt toe. Het aantal toegekende Michelinsterren neemt van jaar op jaar toe, evenals het aantal bibs gourmands. Er ontstaat steeds meer professionalisering, aandacht voor kwaliteit en specialismen in restaurants. Het aantal buitenlandse keukens is flink toegenomen, waardoor een grotere diversiteit is ontstaan. Onderscheidende identiteit of grijze massa? Herkenbaarheid In lijn met de verdergaande professionalisering en toegenomen diversiteit, ontstaat ook meer formuledenken in de restaurantsector. Ondernemers die een restaurant willen beginnen, evenals reeds bestaande ondernemers, zullen met een goed doordacht plan moeten komen om zich te onderscheiden in de markt. Ze dienen na te denken over de pijlers in hun bedrijfsbeleid, zodat de zaak een duidelijke identiteit krijgt. Deze identiteit zal zich moeten vertalen in enigerlei toegevoegde waarde voor de gast. Een sterk voordeel van de Nederlandse restaurantsector, vergeleken met bijvoorbeeld de Franse eetcultuur, is dat het weinig ballast uit het verleden meedraagt en er daardoor veel ruimte is voor frisse en nieuwe concepten. Grijze massa Aan de andere kant is er ook een grote groep restaurants die relatief weinig onderscheidend vermogen kent. De tussenhandel helpt de horeca om een beter rendement te behalen met bepaalde producten. Hierdoor ontstaat echter een brede laag bedrijven die een sterk vergelijkbaar assortiment aanbieden. Deze ondernemers kunnen zich wèl onderscheiden op andere vlakken (te denken valt aan beleving, personeel, promotie, etc.). Er bestaat nog voldoende ruimte om dat te doen. De draaiknoppen van de restaurantsector Voor de toekomst zal een aantal aspecten belangrijk zijn voor de restaurantsector om aandacht aan te schenken: herkenbaarheid en beleving, snelheid van service (vooral in het lagere segment), (voedsel)veiligheid, gezondheid en prijs/kwaliteitsverhouding. Visie op de toekomst Een toenemend gebruik door consumenten van gemaksproducten en concepten waarin gemak en snelheid centraal staan. Een toenemende buitenshuisconsumptie. Dit versterkt het verlies aan kookvaardigheden, vooral onder jongeren. Een toenemend aanbod en diversiteit in buitenlandse keukens en een groei van specialistische concepten. Bij deze concepten staat niet zozeer de primaire levensbehoefte, maar meer een levensstijl centraal. In veel kansrijke nieuwe concepten wordt flink geïnvesteerd. Een slagvaardigere horeca die de krachten bundelt en met nieuwe concepten inspeelt op de toenemende buitenshuisconsumptie. De horeca maakt zich sterk tegen een verdere opkomst van de retail. Toenemend aantal (internationale) franchiseformules. Toenemende samenwerkingsverbanden (strategische allianties) tussen fabrikanten en groothandel, fabrikanten en outlets en outlets onderling op het gebied van inkoop en productie, maar ook marketing en verkoop. De samenwerking zal op termijn kunnen voortvloeien in ketenintegratie. De aandacht voor kwaliteit en de sterke concurrentie vergroot de wens van organisaties om achterwaarts en voorwaarts de keten te beheersen. Een professionelere horeca die meer aandacht zal krijgen voor de procesmatige kant van de bedrijfsvoering. Gekeken zal worden hoe efficiënter met productiemiddelen kan worden omgegaan. Minder arbeidsintensief en kostenbesparend. Dit leidt tot nieuwe horecaconcepten, zoals selfserviceconcepten. Een snel groeiende professionalisering en formulevorming in de fastfoodsector. 10 bedrijfschap Horeca en Catering

11 Tweedeling in de cafetariamarkt: traditionele en nieuwe cafetaria s. Een deel van de traditionele cafetaria s zal afvallen. Bij nieuwe cafetaria s is er meer aandacht voor gezondheid, sfeer en toegevoegde waarde: vernieuwing en een verbetering van het imago. bedrijfschap Horeca en Catering 11

12 1 Eten in Nederland De horecamarkt is nog steeds groeiende. Het aantal bedrijven neemt toe en in de omgeving van de horeca is een aantal belangrijke trends waarneembaar die de groei en professionalisering van de branche bevorderen. Een belangrijke ontwikkeling is de opkomst van het conveniencekanaal, dat echter wordt gedomineerd door spelers uit de detailhandel (retail). Het runnen van een eigen horecabedrijf stelt steeds hogere eisen aan de horecaondernemer. Het aantal horecabedrijven is sinds 1995 met toegenomen tot bedrijven (1 juli 2005). De totale bestedingen in de horeca bedragen 12,7 miljard. Van de vier sectoren in de horeca is de restaurantsector in termen van omzet de grootste en de fastfoodsector de kleinste. De totale omzet aan etenswaren bedroeg 5,5 miljard. Hiervan wordt driekwart behaald in de restaurant- en fastfoodsector. Retailers zijn in opkomst in de foodservicemarkt met nieuwe horecaconcepten. Hiermee proberen retailers in te spelen op de verwachte groei van out-of-home consumptie. Het marktaandeel van de horeca en catering ten opzichte van de totale foodmarkt is al enkele jaren dalende. In de foodmarkt zijn het vooral bedrijven in het conveniencekanaal (gemaksrestaurants/-winkels) die de sterkste groei laten zien. Enkele belangrijke trends in de omgeving van de horeca (gezondheidsbewustzijn, innovatie, voedselveiligheid, vergrijzing, etc.) bieden veel kansen voor horecaondernemers. Regelgeving kan echter zorgen voor een spanningsveld. Steeds meer consumenten kennen een gebrek aan tijd, hebben behoefte aan gemak en authenticiteit, en wensen value for money. De economische vooruitzichten voor de horeca zijn, na een verwacht hersteljaar in 2006, positief op de langere termijn. 1.1 De Nederlandse horeca in vogelvlucht Aantal horecabedrijven Ons land telde op 1 juli 2005 circa horecabedrijven. Deze bedrijven zijn verdeeld over vier sectoren: de drankensector, de fastfoodsector, de restaurantsector en de hotelsector, elk met hun specifieke kernactiviteiten. Tabel 1.1 Aantal horecabedrijven in 1995, 2000, 2004, 2005 en prognose verschil prognose 2010 Drankensector Fastfoodsector Restaurantsector Hotelsector Totaal Bron: bedrijfschap Horeca en Catering, HinC, 2005 De drankensector kent de meeste bedrijven (18.400), gevolgd door de restaurantsector (10.600), de fastfoodsector (9.800) en tot slot de hotelsector (2.800). Vanaf 1995 is het aantal horecabedrijven in totaal met bijna toegenomen, een gemiddelde van 150 per jaar. Deze groei zat vooral in de periode tussen 1995 en De laatste vijf jaar is het aantal horecabedrijven zeer licht gestegen. De drankensector kent een duidelijke daling in het aantal bedrijven sinds het jaar De fastfoodsector heeft de laatste tien jaar een behoorlijke groei doorgemaakt. Ook het aantal restaurants is in die periode fors gestegen. Het aantal hotels kende in die periode 12 bedrijfschap Horeca en Catering

13 een lichte daling. Voor 2010 wordt een verdere daling verwacht in het aantal bedrijven in de drankensector en voor de overige sectoren een (lichte) stijging. Figuur 1.1 Marktverdeling aantal bedrijven in de horeca, % 25% 44% 24% Bron: bedrijfschap Horeca en Catering Drankensector Fastfoodsector Restaurantsector Hotelsector De drankensector vertegenwoordigt 45% van het totaal aantal horecabedrijven in Nederland, de fastfoodsector 23%, de restaurantsector 25% en de hotelsector 7%. In deze horecabedrijven waren in de eerste helft van 2005 naar schatting ruim werknemers actief. Indeling: Drankensector: café/bar, discotheek, koffiehuis, horeca bij recreatiebedrijf of sportaccommodatie, strandbedrijf, eetcafé, ontmoetingscentrum/sociëteit en zalen- en partycentrum. Fastfoodsector: cafetaria/snackbar, ijssalon, fastfoodrestaurant, shoarmazaak/grillroom, lunchroom/croissanterie, pannenkoekenhuizen, restauratie en overig. Restaurantsector: bistro, restaurant, café-restaurant en wegrestaurant. Hotelsector: hotel, hotel-garni, hotel-café, hotel-café-restaurant, kamerverhuurbedrijf, pension en conferentieoord. Omzetten in de horeca Tabel 1.2 Horecaomzet naar sector en productcategorie, 2004 Dranken Fastfood Restaurant Hotel Horeca totaal Bestedingen in mld. euro (incl. BTW) 3,3 2,4 4,0 3,0 12,7 In % 26% 18% 32% 24% 100% Omzet excl. BTW 2,9 2,2 3,7 2,8 11,6 - etenswaren (x mld. euro) 0,6 1,7 2,5 0,8 5,5 - dranken (x mld. euro) 1,9 0,4 1,0 0,3 3,6 - overig (x mld. euro) 0,3 0,2 0,2 1,7 2,5 In % van omzet etenswaren (%) dranken (%) overig (%) Bron: bedrijfschap Horeca en Catering De totale horecabestedingen bedroegen in ,7 miljard inclusief BTW, wat neerkomt op 11,6 miljard exclusief BTW. In de restaurantsector gaat het meeste geld om: 3,7 miljard, wat neerkomt op 32% van de totale horecaomzet. De cafésector volgt bedrijfschap Horeca en Catering 13

14 met 2,9 miljard (26%), de totale omzet in de hotelsector bedraagt 2,8 miljard (24%) en in de fastfoodsector gaat 2,2 miljard aan omzet om (18%). Bedrijven in de dranken- en fastfoodsector zijn in het algemeen kleinschaliger dan bedrijven in bijvoorbeeld de restaurantsector en hotelsector. Eetcafés worden als bedrijfstype ingedeeld bij de drankensector. Een deel van de omzet van eetcafés is echter bij de omzet van restaurants inbegrepen. Sommige eetcafés zijn gaandeweg meer omzet gaan behalen uit het verstrekken van eten dan uit het verstrekken van dranken. Daarmee vervullen deze bedrijven meer een restaurantfunctie. De totale omzet van deze groep wordt geschat op 0,4 miljard, exclusief BTW. Dit zit inbegrepen in de 3,7 miljard aan omzet exclusief BTW binnen de restaurantsector. Het totale aantal eetcafés bedraagt in 2005 ruim Daarvan wordt geschat dat als hoofdactiviteit het verstrekken van eten heeft. Op totaalniveau wordt 48% van de omzet behaald uit de verkoop van etenswaren, op enige afstand gevolgd door de drankenomzet met een aandeel van 31%. De opbrengsten uit kamers, zalen en andere activiteiten vormen de overige omzet. Alhoewel de kernactiviteiten anders zijn, bestaat binnen de hotelsector en drankensector een behoorlijk deel van de omzet uit eten: respectievelijk 28% en 21% van de omzet. Figuur 1.2 Verdeling omzet aan etenswaren binnen de horeca (totaal 5,5 mld. euro) 11% 14% 30% Bron: bedrijfschap Horeca en Catering 45% Fastfood Restaurants Hotels Cafes e.d. De totale omzet aan etenswaren in 2004 in de horeca bedraagt 5,5 miljard (exclusief BTW). Daarvan wordt 2,5 miljard besteed in restaurants (45%), 1,7 miljard in de fastfoodsector (30%), 0,8 miljard in hotels (14%) en 0,6 miljard in de drankensector (11%). Gezamenlijk wordt driekwart van de maaltijdenomzet gerealiseerd in de fastfooden restaurantsector. In de fastfoodsector wordt driekwart van de omzet bepaald door de verkoop van etenswaren. In de restaurantsector is dit tweederde. 1.2 Out-of-home Vertoeven op elkaars terrein De werelden van foodservice en food retail dekken gezamenlijk de totale markt voor food & beverage consumptie. Er bestaan verschillende inzichten over wat heden ten dage precies onder foodservice kan worden verstaan. Termen als out-of-home, foodservice, food retail, conveniencekanaal, grijze kanaal, etc. worden door elkaar gebruikt terwijl vaak precies hetzelfde wordt bedoeld. De oorzaak hiervan is de toenemende branchevervaging: organisaties die zich traditioneel op de retail óf op de foodservice richten, houden zich nu steeds meer bezig op elkaars terrein. Vooral vanuit de retail is er een sterke interesse in de kansen die de foodservice biedt. In de retail worden steeds meer foodservice-activiteiten (buitenshuisconsumptie) ontplooid: supermarkten zijn horeca-outlets gaan ontwikkelen. Ook het tegenovergestelde is zichtbaar, bijvoorbeeld in het geval van een cateraar die 14 bedrijfschap Horeca en Catering

15 voorverpakte maaltijden voor thuis gaat verkopen, of andere producten zoals tijdschriften en dvd s. De scheidingslijn tussen foodservice en food retail is dus minder duidelijk geworden doordat verschillende typen organisaties in elkaars vaarwater zijn gekomen. Supermarktketen Dirk van den Broek is bezig met de ontwikkeling van een totaal nieuw horecaconcept, waarbij kwaliteit en lage prijzen een grote rol spelen. Het eerste restaurant zou al in het voorjaar van 2006 de deuren moeten openen. Bron: Levensmiddelenkrant, december Tabel 1.3 Voorbeelden verbreding activiteiten in voedingsmarkt op outletniveau Foodservice omgeving Food retail omgeving Non-food retail omgeving Foodservice activiteit Unilever met Bertolli-zaken, Dirk van den Broek met kleine restaurantketen* Jumbo met grillcorners, koffiecorners in supermarkten, etc. V&D met La Place, Ikea met eigen restaurants, verse pizzaverkoop in videotheken Food retail activiteit Gekoelde meeneemmaaltijden van cateraar, vending AH to go-shops. Maaltijden van TGI s of ijs van Starbucks in supermarkt * Vending of countersnoepverkoop in videotheek, Intratuin, etenswaren in pompshop, meeneemmaaltijden van Ikea, etc. Non-food retail activiteit Dvd, tijdschriftenverkoop bij cateraars Dvd s, cd s in supermarkt Medicijnverkoop in pompshops* *Activiteit door organisatie die traditioneel in andere markt/andere schakel in waardeketen actief is Bron: bedrijfschap Horeca en Catering Deze bedrijven hebben goed begrepen dat gemak het sleutelwoord is. Het aankoopkanaal en de plaats van consumptie lopen, ingegeven door de behoefte aan convenience, steeds meer door elkaar. Figuur 1.3 Aankoopkanaal en plaats van consumptie Bron: bedrijfschap Horeca en Catering Een dinertje in de supermarkt De jacht op de grazende consument heeft in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten tot verrassende nieuwe concepten geleid. Horecaondernemingen stappen in retail en retailers gaan in de horeca. En worden daarmee dus elkaars concurrent. In Amerika combineert men een foodmarket en een eetgelegenheid onder één dak. Je kunt enkel door het restaurant naar buiten. Dat werkt: acht van de tien bezoekers rekenen af en kopen tegelijk iets in het restaurant. Bron: Marketing Tribune, februari Convenience is populair Door de opkomst van nieuwe concepten in de retail in de jaren 90 werd een nieuw kanaal geboren: het zogenoemde conveniencekanaal. Dit kanaal vormde de brug tussen food retail en foodservice. Tot het conveniencekanaal wordt door verschillende bedrijfschap Horeca en Catering 15

16 partijen gerekend: de pompshops, de gemakswinkels en horeca bij detailhandel (warenhuizen, meubelboulevards, tuinbedrijven, etc.). Sinds eind 2004 werkt V&D met een nieuw concept voor de restaurantformule La Place: La Place Mangerie. In deze zaak kunnen klanten zelf hun maaltijd samenstellen en meenemen. De Mangerie is het concept van de toekomst. Bron: Out-of-home, februari Het marktaandeel van foodservice binnen de totale foodmarkt is in 8 jaar tijd min of meer stabiel gebleven: vanaf 1996 t/m 2004 ligt het marktaandeel zo tussen de 34,5-36,5% (zie rode lijn foodservice ). De rest van de markt, ongeveer tweederde, is voor rekening van food retail. Vanaf 2000 is het aandeel van foodservice ten opzichte van food retail enigszins gedaald. Het verschil tussen foodservice en horeca en catering is het conveniencekanaal. Dit verschil is vanaf 2000 steeds groter geworden. Vertaald naar euro s komt dit verschil in 2004 neer op een bedrag van zo n 600 miljoen. Het relatieve marktaandeel van de horeca en catering ten opzichte van de totale foodmarkt is al enkele jaren dalende. In de foodmarkt zijn het vooral bedrijven in het conveniencekanaal die de sterkste groei laten zien. Figuur 1.4 Ontwikkeling marktaandeel foodservice (inclusief convenience) en horeca en catering in totale foodmarkt (%) Bron: FSIN, bewerking bedrijfschap Horeca en Catering Out-of-home consumptie groeit de komende jaren hard Er lijkt geen twijfel te bestaan dat de out-of-home consumptie zal gaan groeien ten opzichte van de at-home consumptie. Hieraan liggen verschillende drivers in de maatschappij ten grondslag. Een daarvan is dat werk een meer dominante positie inneemt in het wekelijkse schema, vooral door de toename van het aantal werkende vrouwen. Hierdoor ontbreekt soms de tijd en/of zin om thuis te koken of een uitgebreide maaltijd te bereiden. Doordat meer vrouwen een baan hebben, is het gemiddelde inkomen per huishouden gestegen, wat een positief effect kan hebben op de bestedingen in out-of-home. Mensen worden daarnaast steeds mobieler. En aan de tijd dat jongeren met een broodtrommeltje naar school gaan lijkt definitief een einde te komen. Het marktaandeel van de horeca mag dan wel onder druk staan (de retail zal naar verwachting een verdere inhaalslag maken ten opzichte van de horeca: het marktaandeel van het conveniencekanaal zal daarmee toenemen), de totale koek aan food bestedingen neemt naar alle waarschijnlijkheid in de komende 10 jaar flink toe. Volgens het Food Service Instituut Nederland groeien de bestedingen aan out-of-home consumptie tot 27 miljard in 2015 ten opzichte van 18 miljard in 2005: een stijging van 50% ten opzichte van de huidige omvang. Dit betekent dat er ruimte zou moeten zijn voor alle kanalen om de omzetten verder te zien oplopen, dus ook voor de horeca. De out-ofhome markt zal langzamerhand echter meer en meer een verdringingsmarkt kunnen worden. 16 bedrijfschap Horeca en Catering

17 Tevens kan een eventuele tegenvallende economische groei het gedragspatroon van de consument richting meer buitenshuisconsumptie beïnvloeden. De bestedingen aan outof-home lijken sterk gebonden aan het economisch tij. Tot 2002 groeide het aandeel outof-home gestaag. Nadien is het gestagneerd en zelfs wat verminderd. Ook Marktonderzoeksbureau GfK spreekt de verwachting uit dat de bestedingen aan out-ofhome consumptie in de nabije toekomst bij een verbeterde economie zullen toenemen. Figuur 1.5 Omzetaandelen retail en out-of-home 100% 80% 36 36,6 35,2 34, % 40% 20% 0% 64 63,4 64,8 65, Aandeel Retail excl. Non-food Aandeel out-of-home Bron: GfK C 3 Foodservice Consumption Choice, Belangrijke trends in de horeca Gezonder eten is in Steeds meer Nederlanders lijken extra aandacht aan hun gezondheid te besteden. Het aandeel mensen met overgewicht neemt echter gestaag toe. De oorzaak daarvan ligt vooral in het feit dat mensen te weinig bewegen. Tabel 1.4 Personen in Nederland met (ernstig) overgewicht (%) Personen met overgewicht 34,9 37,9 44,1 46,5 Personen met ernstig overgewicht 6,1 6,9 9,4 10,9 Bron: CBS StatLine Het gebruik van producten met toevoegingen (functional foods) is de laatste jaren in Nederland sterk toegenomen. De aandacht voor gezondheid zal de komende jaren onder andere een belangrijke invloed hebben op de ontwikkeling van nieuwe voedingsproducten. Er zijn momenteel voedingsmiddelen die de gezondheid bevorderen (via toevoegingen van vitamines en mineralen) en er zijn producten die meehelpen ziektes te voorkomen (cholesterolverlagende margarine). Maar de hang naar een gezondere levensstijl is ook terug te vinden in nieuwe horecaconcepten. JuicyDetails helpt je een handje in deze drukke tijden toch gezond te leven. Wij begrijpen hoe moeilijk het is om je dagelijkse vitaminen en mineralen op een gezonde en vooral lekkere manier binnen te krijgen. Daarom bieden wij een heerlijk assortiment verse juices, salades en grab & go producten. Al onze sappen en salades worden vers en op een eerlijke manier bereid. Bron: Horecaondernemers kunnen op diverse manieren inspelen op de toenemende aandacht voor lichamelijke (en geestelijke) gezondheid. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld menuaanpassingen en gezondere kooktechnieken. Marketing speelt hierbij een belangrijke rol: de consument zal moeten weten dat er gezonde producten worden aangeboden. Het vermelden van calorieën op de menukaart is een voorbeeld daarvan, of het samenstellen van speciale menu s, eventueel met verschillende diëten. bedrijfschap Horeca en Catering 17

18 Amerikanen snacken gezonder Volgens het Amerikaanse instituut 'Food Technology' zijn er over het jaar 2004 in de Amerikaanse restaurantwereld vier overheersende trends te noemen. En dan vooral, hoewel niet uitsluitend, in de fastfoodsector. Het lijkt erop dat Amerikanen langzaam maar zeker gezonder gaan snacken. De trends zijn: gezonder eten, letten op vet (cholesterolverlagend eten), koolhydraat-armer of loos (Atkins), na super-size menu s nu down-sizing wat betreft omvang van de portie. Bron: Snackkoerier, april Vernieuwingen die bijdragen aan succes Verandert de wens van mijn gasten? Ben ik nog bij de tijd? Of moet ik veranderen (innoveren)? Het doel van innoveren is het verbeteren van de concurrentiepositie en daardoor het verbeteren van het rendement. Het gaat om creativiteit, vernieuwing van concepten, processen en producten door aan marktverkenning te doen, over de eigen branchegrenzen heenkijken en samenwerking met andere (horeca)bedrijven. Figuur 1.6 Mate van innovativiteit in de horeca naar sector Dranken Fastfood Restaurant Hotel Horeca totaal % 20% 40% 60% 80% 100% Niet innovatief Laag innovatief Gemiddeld innovatief Hoog innovatief Bron: bedrijfschap Horeca en Catering, Monitor Innovatie Horeca, mei 2005 Tweederde deel van alle horecabedrijven is op enigerlei wijze bezig met innoveren. In de horeca bestaat er relatief veel aandacht voor productinnovaties, zoals een nieuw interieur of een verbouwing, en relatief weinig aandacht voor organisatorische en procesmatige vernieuwingen (achter de schermen). Dit is niet vreemd, maar wel een aandachtspunt. Duizenden euro s besparen met afvalpers. Ik verdien het apparaat in anderhalf jaar terug, zegt de eigenaar van restaurant Schierzicht in Lauwersoog. Bron: Snackkoerier, december Binnen de horecabranche zijn de hotel- en restaurantsector het meest innovatief, op de voet gevolgd door de fastfoodsector. De drankensector scoort het laagst op innovativiteit. Binnen de restaurantsector kan 55% van de horecabedrijven getypeerd worden als gemiddeld tot hoog innovatief, waarvan 12% hoog-innovatief is. Binnen de fastfoodsector is 51% gemiddeld tot hoog innovatief, waarvan 6% hoog-innovatief is. Het begrip innovatie komt menig cafetariahouder vreemd voor en is eigenlijk ook een abstract fenomeen. Maar zelfs een nieuw frikadelmenu of anders schoonmaken is óók innovatie. Heel concreet dus. Bron: Snackkoerier, juli Met de huidige tekenen van economisch herstel neemt de innovativiteit in de horecabranche toe. Ondernemers vertrouwen erop dat investeringen in nieuwe 18 bedrijfschap Horeca en Catering

19 concepten, processen of producten meer rendement zullen opleveren. In 2010 zal de innovativiteit in de horecabranche naar verwachting verder zijn toegenomen (zie ook Voedselveiligheid is hot Voedselveiligheid is, naast veiligheid op straat en veiligheid van openbare gelegenheden zoals de horeca, een hot item. De consument wordt regelmatig geconfronteerd met berichten over voedselschandalen. De overheid werkt daarom aan versterking van het consumentenvertrouwen op het gebied van voedselveiligheid. Enkele voorgenomen maatregelen zijn het etiketteren van levensmiddelen om de consument te voorzien van informatie over wat hij koopt, en de hygiënecode. Verder wordt een ondernemer verplicht te weten van welke leverancier de ingrediënten van een gerecht afkomstig zijn (tracking & tracing). Tabel 1.5 Administratieve lasten van de horeca (miljoen euro), 2002 Kleinbedrijf Middenbedrijf Grootbedrijf Totaal Drankensector Fastfoodsector Restaurantsector Hotelsector Totaal horeca Totaal bedrijfsleven Bron: EIM In 2002 was de Nederlandse horeca ruim 450 miljoen euro kwijt aan administratieve lasten rond voedselveiligheid. Dit is ruim de helft van de totale kosten aan administratieve lasten. De regelgeving heeft voor- en nadelen: het wordt makkelijker om bronnen op te sporen indien er iets mis is gegaan in de voedselketen, maar het goed registreren van wát de ondernemer bij wélke leverancier inkoopt, kan leiden tot meer administratie. Regelgeving drukt rendement De overheid heeft zich voorgenomen het aantal regels te reduceren en ingewikkelde regels te vereenvoudigen. Doelstelling was de administratieve lastendruk met 25% te verlagen. Tot dusverre lijkt dat slechts ten dele te zijn gelukt. In 2005 was volgens het EIM de administratieve lastendruk voor de horeca met 11% teruggedrongen ten opzichte van BTW In de Europese regelgeving staat ter discussie welke goederen en diensten onder het verlaagde BTW-tarief gaan vallen. Het is voor de horeca van belang dat het lage BTWtarief op arbeidsintensieve diensten gehandhaafd blijft en zo mogelijk verder naar andere product- en dienstengroepen wordt uitgebreid. Ondoorzichtige gemeentelijke regelgeving en stijgende leges Tarieven van gemeentelijke horecavergunningen kunnen sterk van gemeente tot gemeente verschillen. Veel ondernemers storen zich aan de veelvoud van regels en de sterke stijging van de leges die de gemeenten voor deze vergunningen en ontheffingen in rekening hebben gebracht in de periode Meer eigen verantwoordelijkheid Het beleid van de overheid ten aanzien van de sociale zekerheid is er meer en meer op gericht de verantwoordelijkheid te leggen bij werkgevers, werknemers en consumenten. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in regelgeving rond ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Regelgeving heeft gevolgen voor rendement Door de aanhoudende tariefstijgingen en verplichte investeringen (op het gebied van milieu, veiligheid, geluid, criminaliteit, arbeidsomstandigheden, etc.) die voortvloeien uit nieuwe regelgeving, komen de rendementen van steeds meer horecabedrijven onder bedrijfschap Horeca en Catering 19

20 druk te staan. Vooral voor kleine ondernemers wordt het steeds lastiger om het hoofd boven water te houden. Ook voor starters in de horeca wordt het steeds moeilijker om een bedrijf te beginnen. Investeringen zijn soms nauwelijks zichtbaar voor de consument, met als gevolg dat prijsverhogingen op onbegrip kunnen stuiten bij de gast. ICT positief voor bedrijfsvoering Ook technologie heeft voor- en nadelen. Het kan ervoor zorgen de administratie van horecaondernemers te vereenvoudigen, evenals de communicatie met de gast te verbeteren (denk aan internet). Aan de andere kant wordt aan de technische vaardigheden van de ondernemer en zijn personeel almaar hogere eisen gesteld. Over het algemeen ondersteunt technologie de bedrijfsvoering op een positieve manier. Figuur 1.7 Mate van ICT gebruik in de horeca (schaal van 1 tot 100), Drankensector Fastfoodsector Restaurantsector Hotelsector Bron: bedrijfschap Horeca en Catering, Monitor Ondernemerschap, 2005 Uit onderzoek van het bedrijfschap Horeca en Catering blijkt dat in de horeca zes op de tien bedrijven over één of meer computers beschikken. Binnen de dranken- en fastfoodsector is het computergebruik minder frequent, binnen de restaurantsector duidelijk vaker dan gemiddeld. De hotelsector spant de kroon met negen op de tien bedrijven. In deze sector is de afhankelijkheid van on-line reserveringssystemen groot. Het computergebruik heeft een sterke relatie met de omvang van horecabedrijven. De automatiseringssystemen van toeleveranciers en ondernemingen zullen steeds meer aan elkaar gekoppeld worden. Deze koppeling van systemen kan leiden tot een vermindering van de administratieve lasten van de horecaondernemer. Steeds meer horecagelegenheden gaan over tot het integreren van de meest nieuwe communicatietechnieken in hun bedrijf als faciliteit richting bezoeker. Horecabedrijven maken gebruik van digitale marketing per of sms en plaatsen geldautomaten, internetzuilen en smart screens voor hun gasten. Gericht communiceren met de klanten via in-store tv kan zeker omzetverhogend werken. Bewegende beelden bevorderen immers de impulsaankopen, zo staat vast. Cafetariahouders zien het nut van deze mogelijkheid zeker in. Het systeem moet echter wel rendabel zijn. Bron: Snackkoerier, januari De horecabranche wordt transparanter voor de consument. Ook is de manier waarop men bijvoorbeeld de keuze voor een bepaald restaurant maakt veranderd. Ging men vroeger alleen bij vrienden en familie te rade voor goede tips, nu checkt men ook op internet wat de recensies van een restaurant zijn en hoe de menukaart er uit ziet. Allochtonen In de toekomst zal de Nederlandse horeca steeds meer kleur krijgen. Ongeveer 10% van alle horecamedewerkers heeft een niet-westerse, allochtone achtergrond en ook de groep westerse allochtonen, zoals Polen en andere Oost-Europeanen zal in de nabije toekomst steeds belangrijker worden. Daarbij is een toenemend aantal 20 bedrijfschap Horeca en Catering

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Restaurants Restaurants richten zich op de bereiding en verkoop van maaltijden. De branche kent een grote verscheidenheid aan typen bedrijven. Naast restaurants worden ook bistro's, café-restaurants en

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers behoren tot de spijsverstrekkende bedrijven. Zij richten zich op de bereiding en verkoop van gemaksvoedsel vanuit een

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Restaurants Restaurants richten zich op de bereiding en verkoop van maaltijden. De branche kent een grote verscheidenheid aan typen bedrijven. Naast restaurants worden ook bistro's, café-restaurants en

Nadere informatie

Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers

Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers Cafetaria's en kleine eetwarenverstrekkers behoren tot de spijsverstrekkende bedrijven. Zij richten zich op de bereiding en verkoop van gemaksvoedsel vanuit een

Nadere informatie

Daling cafés zet door, maar stagneert

Daling cafés zet door, maar stagneert Cafésector in cijfers Na een zeer forse daling in 2008 en 2009, is het caféaanbod in 2010 slechts met 0,8% gedaald. Absoluut gezien hebben 74 cafés hun deuren gesloten. Dat blijkt uit een analyse van het

Nadere informatie

Kerncijfers Nederlandse horeca

Kerncijfers Nederlandse horeca Kerncijfers Nederlandse horeca In deze presentatie worden kerncijfers over de Nederlandse horeca gepresenteerd: Hoeveel horecabedrijven telt de gemeente? Hoeveel restaurant- en hotelbedrijven zijn in de

Nadere informatie

Aanleiding voor het onderzoek

Aanleiding voor het onderzoek Aanleiding voor het onderzoek Gemeente Heerlen, juni 2013, alle zondagen koopzondag; wekelijkse koopzondag Centrum gestart m.i.v. september 2013 Heroverweging wekelijkse koopzondag in 2015 Breed gedragen

Nadere informatie

Foodstep Marktontwikkeling

Foodstep Marktontwikkeling Foodstep Marktontwikkeling Onze filosofie Ons doel is mensen en organisaties in food en services stap voor stap te verbeteren door inzicht te geven in de markt en uw marktpositie en de basis te leggen

Nadere informatie

Resultaten Branche Quiz MKB Advies Congres

Resultaten Branche Quiz MKB Advies Congres Resultaten Branche Quiz MKB Advies Congres Wilt u meer weten over over branches? Kijk op www.goudseupdate.nl Hier hebben wij interessante én leuke informatie voor u verzameld! 1. Welke soort groothandels

Nadere informatie

MKB investeert in kennis, juist nu!

MKB investeert in kennis, juist nu! M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Detailhandel in wonen De detailhandel in wonen bestaat uit de volgende branches: woninginrichting (onder te verdelen in meubelspeciaalzaken, woningtextielspeciaalzaken, slaapspeciaalzaken en gemengde zaken),

Nadere informatie

M Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel

M Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel M201010 Starters en de markt drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2010 Starters en de markt Ondernemers die met een bedrijf zijn begonnen in de maanden voordat de economie in 2008 van groei omsloeg

Nadere informatie

Starters zien door de wolken toch de zon

Starters zien door de wolken toch de zon M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische

Nadere informatie

Schaalvergroting en samenwerking nemen toe, circa driekwart van de sportdetaillisten werkt samen;

Schaalvergroting en samenwerking nemen toe, circa driekwart van de sportdetaillisten werkt samen; Sportspeciaalzaken De sportspeciaalzaken zijn onder te verdelen in: Algemene sportzaken Modische sportzaken Gespecialiseerde sportzaken Megastores Outdoorzaken Trends Toenemende belangstelling voor gezondheid,

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Kappers In de kappersbranche kunnen de volgende bedrijfstypen worden onderscheiden: zelfstandigen zonder personeel, zzp ers (ondernemers die minder dan 32 uur per week in het kappersbedrijf werkzaam zijn)

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Detailhandel non-food De detailhandel levert goederen (zowel nieuw als tweedehands) direct aan particulieren. Deze goederen zijn niet in de eigen onderneming vervaardigd. De sector Detailhandel non-food

Nadere informatie

Facts Analyses Insights Outlooks

Facts Analyses Insights Outlooks Jan- Willem Grievink 1 Jan- Willem Grievink Directeur FoodService INSTITUUT Hoofddocent strategie en ontwikkeling EFMI Hoofddocent S ch ng Masterclass Foodretail MASTERCLASS NEW FOOD CONCEPTS NEW YORK

Nadere informatie

Case 1 Restaurant met een nieuwe formule

Case 1 Restaurant met een nieuwe formule Case 1 Restaurant met een nieuwe formule Jan Meers heeft enige jaren geleden zijn bedrijf verkocht. Met de bedoeling om de rest van zijn leven alleen nog maar leuke dingen te doen. Na een paar jaren golfen,

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Kappers In de kappersbranche kunnen de volgende bedrijfstypen worden onderscheiden: zelfstandigen zonder personeel, zzp ers (ondernemers die minder dan 32 uur per week in het kappersbedrijf werkzaam zijn)

Nadere informatie

Jan-Willem Grievink DE NIEUWE STRIJD OM HET MAAGAANDEEL. FoodService Instituut Nederland. Handout Jan-Willem Grievink voorjaar 2017

Jan-Willem Grievink DE NIEUWE STRIJD OM HET MAAGAANDEEL. FoodService Instituut Nederland. Handout Jan-Willem Grievink voorjaar 2017 Blurring food concepts DE NIEUWE STRIJD OM HET MAAGAANDEEL 1 Jan-Willem Grievink Directeur FoodService Instituut Nederland Kerndocent New Food Strategies Nyenrode Founder Masterclass Foodretail Teaching

Nadere informatie

in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013

in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 in het kort 2 Mei 2013 Onderzoek en rapportage a-advies In opdracht

Nadere informatie

Hotels. Rabobank Cijfers & Trends. Trends. Kansen en bedreigingen. Branche-informatie

Hotels. Rabobank Cijfers & Trends. Trends. Kansen en bedreigingen. Branche-informatie Hotels Hotels hebben als hoofdactiviteit het verstrekken van logies. Logiesverstrekkers zonder sterclassificatie (dit loopt van één ster tot vijf sterren) mogen zich geen hotel noemen. Dit geldt bijvoorbeeld

Nadere informatie

Februari 2010. Brancheschets Horeca

Februari 2010. Brancheschets Horeca Februari 2010 Brancheschets Horeca Brancheschets Horeca Afdeling Arbeidsmarktinformatie Redactie: Rob de Munnik, Marijke Oosterhuis & Niek Veeken 10-2-2010 Landelijk Bedrijfsadviseur Horeca Patricia Oosthof

Nadere informatie

Minder contant geld door nieuwe betaalvormen (zoals mobiele pin, mobiele telefoon, MyOrder);

Minder contant geld door nieuwe betaalvormen (zoals mobiele pin, mobiele telefoon, MyOrder); Cafés en discotheken Cafés en discotheken richten zich in hoofdzaak op het verstrekken van (alcoholhoudende) dranken. Naast dranken worden ook vaak kleine hapjes verkocht. De branche kenmerkt zich door

Nadere informatie

SRA-Retailscan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015

SRA-Retailscan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Retailscan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Retailscan De Retailscan 2014 is 350 x ingevuld. 24% van de respondenten is werkzaam in de foodsector en 76% in de non food. Van de respondenten

Nadere informatie

Branche Slagerijen. Omschrijving. Visie. Trends

Branche Slagerijen. Omschrijving. Visie. Trends Branche Slagerijen Omschrijving De consument is voor zijn aankopen van vlees en vleeswaren in hoge mate aangewezen op de detailhandel. Hoewel de slagerijspeciaalzaak als traditionele aanbieder geldt, vindt

Nadere informatie

Trends en ontwikkelingen in de voedselketen

Trends en ontwikkelingen in de voedselketen Trends en ontwikkelingen in de voedselketen Eisen van consumenten, kansen voor ondernemers Dik Goorhuis Economielezing 2 juni 2015: Voedsel voor de economie, kansen voor ondernemers CV Dik Goorhuis 25

Nadere informatie

Steeds meer mensen zijn bewust flexitariër

Steeds meer mensen zijn bewust flexitariër bezoekadres Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam postadres Postbus 15262 1001 MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0)20 589 83 83 F +31 (0)20 589 83 00 W www.motivaction.nl Steeds meer mensen zijn bewust

Nadere informatie

Presentatie Jan-Willem Grievink FoodService Instituut Nederland en EFMI Business School Maart 2011. Jan-Willem Grievink

Presentatie Jan-Willem Grievink FoodService Instituut Nederland en EFMI Business School Maart 2011. Jan-Willem Grievink concepten 2 Volatiele wereldeconomie Belangrijke maatschappelijke veranderingen Stress in housholds with children 1. 2. Growing to 35% 1-p household 3. Baby boomers 4. New Europeans 3 1 4 Single portions

Nadere informatie

Behoefte aan financiering in het MKB

Behoefte aan financiering in het MKB M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene

Nadere informatie

Zakendoen in het Verenigd Koninkrijk. Informatie over de voedingsmiddelensector

Zakendoen in het Verenigd Koninkrijk. Informatie over de voedingsmiddelensector Zakendoen in het Verenigd Koninkrijk Informatie over de voedingsmiddelensector Waarom het Verenigd Koninkrijk? Het Verenigd Koninkrijk (VK) is een grote en hoog ontwikkelde markt, waar veel kansen liggen

Nadere informatie

Bedrijfsformules. Wat wordt er van je verwacht? Bedrijfsformule en de zes P s. Waar gaat deze kaart over?

Bedrijfsformules. Wat wordt er van je verwacht? Bedrijfsformule en de zes P s. Waar gaat deze kaart over? Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over bedrijfsformules. De bedrijfsformule van een horecabedrijf kun je zien als het gezicht en het karakter van het horecabedrijf. Wat wordt er van je verwacht?

Nadere informatie

Saxionstudent.nl Blok1

Saxionstudent.nl Blok1 Samenvatting eindopdracht Trends en ontwikkelingen op consumentenniveau Macro In dit eind rapport hebben we de navigatiesystemen markt in kaart gebracht. In de macro, meso en micro omgevingen hebben we

Nadere informatie

Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs. December 2011

Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs. December 2011 Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs December 2011 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-,

Nadere informatie

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel

Nadere informatie

De strijd om de harde A1

De strijd om de harde A1 De strijd om de harde A1 Ontwikkelingen in het A1-winkelgebied november 2014 www.dtz.nl Duidelijk. DTZ Zadelhoff De strijd om de harde A1 In de populairste winkelstraten in Nederland is een strijd gaande

Nadere informatie

KHN PERSCONFERENTIE HORECAVA

KHN PERSCONFERENTIE HORECAVA Cijfers Het gaat al een aantal jaar goed in de horeca. Zowel de omzetten als de volumes nemen in alle bedrijfstypen van de horeca (sinds 2013 ook bij de cafés) toe. Consumenten besteden meer en gaan vaker

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Vraag naar duurzame producten blijkt crisisproof Duurzaamheidkompas #9 thema: Duurzaamheid in tijden van crisis

Vraag naar duurzame producten blijkt crisisproof Duurzaamheidkompas #9 thema: Duurzaamheid in tijden van crisis Vraag naar duurzame producten blijkt crisisproof Duurzaamheidkompas #9 thema: Duurzaamheid in tijden van crisis November 2012 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van

Nadere informatie

De barometer week 26:

De barometer week 26: De barometer week 26: Deze week een uitgebreide nieuwsbrief met halfjaarresultaten, grafieken en een belangwekkend artikel van Dirk Mulder van ING. We hebben de cijfers tot en met week 26 verwerkt en dus

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014 Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze

Nadere informatie

wel of niet uitbesteden?

wel of niet uitbesteden? Horeca wel of niet uitbesteden? RECRON Thema-ochtend Noord Brabant - 10 september 2013 Christian Severijns Manager en bedrijfsadviseur KHN BedrijfsAdvies Inhoud KHN BedrijfsAdvies Afwegingen die u vooraf

Nadere informatie

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Naam: William Ton (1604410) Docent: Rob van den Idsert Specialisatie: Concept Periode: 2015-D Datum: 27-05-2015 Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Nadere informatie

Samenstellers: J.P. van Spronsen G. Verschoor L. Rietveld N. Timmermans E. Termote HORECA PERSONEELSONDERZOEK 2006

Samenstellers: J.P. van Spronsen G. Verschoor L. Rietveld N. Timmermans E. Termote HORECA PERSONEELSONDERZOEK 2006 Samenstellers: J.P. van Spronsen G. Verschoor L. Rietveld N. Timmermans E. Termote HORECA PERSONEELSONDERZOEK 2006 Leiderdorp, 29 december 2006 -2- INHOUDSOPGAVE INLEIDING...3 RESPONDENT IN BEELD...4 SITUATIE

Nadere informatie

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12 inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Bevolking 9 1.1 Bevolkingsontwikkeling 9 1.2 Bevolkingsopbouw 10 1.2.1 Vergrijzing 11 1.3 Migratie 11 1.4 Samenvatting 12 2. Ontwikkelingen van de werkloosheid 13 2.1 Ontwikkeling

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 2014 Willemstad, april 15 Inhoud Inleiding... 2 Methodologie... 2 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen...3 Concurrentiepositie...5 Vertrouwen in de economie...5 Vertrouwen

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Schoenendetailhandel De schoenendetailhandel verkoopt schoeisel en aanverwante accessoires. De schoenenwinkels zijn globaal onder te verdelen in: zelfstandige samenwerkende schoenenzaken, discountzaken,

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Wellnesscentra en sauna's Een wellnesscentrum of sauna beschikt over verschillende voorzieningen die alles te maken hebben met ontspanning en welbevinden. Het gaat hierbij om sauna, zwembad, stoombad,

Nadere informatie

Inspelen op authenticiteit en beleving: het creatieve aanbod wint het van de massa;

Inspelen op authenticiteit en beleving: het creatieve aanbod wint het van de massa; Hotels Hotels hebben als hoofdactiviteit het verstrekken van logies. Logiesverstrekkers zonder sterclassificatie (dit loopt van één ster tot vijf sterren) mogen zich geen hotel noemen. Dit geldt bijvoorbeeld

Nadere informatie

Onderzoeksresultaten Supermarkt en cafetaria s favoriet bij afhalen warme maaltijd. Juni 2007

Onderzoeksresultaten Supermarkt en cafetaria s favoriet bij afhalen warme maaltijd. Juni 2007 Onderzoeksresultaten Supermarkt en cafetaria s favoriet bij afhalen warme maaltijd Juni 2007 Introductie en achtergrond In opdracht van Farm Frites hebben Pleon en Motivaction International een onderzoek

Nadere informatie

Bedrijfsprofiel. Wegrestaurants in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies Januari 2006

Bedrijfsprofiel. Wegrestaurants in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies Januari 2006 Bedrijfsprofiel Wegrestaurants in beeld Van Spronsen & Partners horeca-advies Januari 2006 In dit profiel: Aanbod - - - - - - - - - - - - - - - -2 Ontwikkeling - - - - - - - - - - - - 3 Toekomstvisie bedreigingen

Nadere informatie

Monitor Roken in de horeca

Monitor Roken in de horeca Monitor Roken in de horeca Inhoud Inleiding 3 Samenvatting en conclusie 4 1 Rookbeleid horeca 2001-2002 5 1.1 Schatting rokers onder gasten en het personeel 5 1.2 Bedrijven met een rookbeleid 6 1.3 Soort

Nadere informatie

te vol? Raken populaire

te vol? Raken populaire Onderzoek Raken populaire strandtenten te vol? Het aanbod van strandpaviljoens is tussen 2006 en 2010 gestegen met 6,3%. Deze groei vond voornamelijk plaats buiten de top 10 strandgemeenten. Dat blijkt

Nadere informatie

61e Ondernemerspanel. MKB-Nederland TNS NIPO

61e Ondernemerspanel. MKB-Nederland TNS NIPO 61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO 61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO Samenvatting van de resultaten van het 61 e panelonderzoek onder ondernemers in het midden- en kleinbedrijf door

Nadere informatie

De Belgische Foodservice markt 2010

De Belgische Foodservice markt 2010 De Belgische Foodservice markt 2010 Samengesteld door: Renate de Ruiter Tom Vansteenkiste November 2010 Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg Tervurenlaan 168 bus 2, 1150 Brussel +32-2-209-04-77

Nadere informatie

Het Vijfkrachtenmodel van Porter

Het Vijfkrachtenmodel van Porter Het Vijfkrachtenmodel van Porter (een concurrentieanalyse en de mate van concurrentie binnen een bedrijfstak) 1 Het Vijfkrachtenmodel van Porter Het vijfkrachtenmodel is een strategisch model wat de aantrekkelijkheid

Nadere informatie

Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten

Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten RAPPORTAGE QUICK SCAN Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten in de provincie Overijssel maart 2010 RAPPORTAGE QUICK SCAN Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten in de provincie

Nadere informatie

Een eigen bedrijf is leuk!

Een eigen bedrijf is leuk! M200815 Een eigen bedrijf is leuk! Ervaringen van starters uit de jaren 1998-2000 drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, december 2008 2 Een eigen bedrijf is leuk! Een eigen bedrijf geeft ondernemers

Nadere informatie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 3: We gaan voor de winst Exameneenheid: Arbeid en productie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 3: We gaan voor de winst Exameneenheid: Arbeid en productie 3.1 Wat zijn de kosten? Toegevoegde = extra waarde die ontstaat door de bewerking van een product waarde Toegevoegde waarde = verkoopwaarde inkoopwaarde Productiefactoren = productiemiddelen die een producent

Nadere informatie

www.brazucacoffee.nl

www.brazucacoffee.nl www.brazucacoffee.nl Brazuca Coffee verkoopt niet zomaar koffie, maar koffie die speciaal uit Brazilië wordt geïmporteerd. De bonen worden vervolgens op ambachtelijke wijze in Amsterdam gebrand. Deze bijzondere

Nadere informatie

Bedrijfsprofiel. 1 & 2 sterrenhotels in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies December 2006

Bedrijfsprofiel. 1 & 2 sterrenhotels in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies December 2006 Bedrijfsprofiel 1 & 2 sterrenhotels in beeld Van Spronsen & Partners horeca-advies December 26 In dit profiel: Aanbod - - - - - - - - - - - - - - - -2 Ontwikkeling - - - - - - - - - - - - 3 Branche onder

Nadere informatie

ConsumentenTrends 2013

ConsumentenTrends 2013 ConsumentenTrends 2013 Prof. Dr. Laurens Sloot CBL Haringparty 13 juni 2013 sloot@efmi.nl Vier ontwikkelingen die de consument raken Crisis Online Consolidatie Voedselveiligheid De crisis in beelden :

Nadere informatie

Disruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food

Disruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind

Nadere informatie

Figuur 1: Mogelijke veranderingen dagelijks eetpatroon

Figuur 1: Mogelijke veranderingen dagelijks eetpatroon CONSUMENTENPLATFORM Ons voedsel over 10 OPINIEONDERZOEK In september 2003 heeft het onderzoeksbureau Survey@ te Zoetermeer onder 600 Nederlanders een representatieve steekproef gehouden. De vragen in het

Nadere informatie

Supermarkten verleiden kerstklant met goedkope luxe

Supermarkten verleiden kerstklant met goedkope luxe Supermarkten verleiden kerstklant met goedkope luxe Coen van de Ven 20 december 2016 19:29 @CoenvdVen Beeld ANP De week voor kerst is traditioneel een feestweek. Niet zozeer voor de stressende thuiskok

Nadere informatie

Minder faillissementen in 2016

Minder faillissementen in 2016 Vooruitzicht faillissementen Minder faillissementen in 2016 Faillissementen nog altijd boven pre-crisis niveau In 2016 voor derde jaar op rij minder faillissementen.maar nog altijd niet terug op pre-crisis

Nadere informatie

Starten in een dal, profiteren van de top

Starten in een dal, profiteren van de top M200715 Starten in een dal, profiteren van de top drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, november 2007 2 Starten in een dal, profiteren van de top Ondernemers die in 2003 een bedrijf begonnen, waren zich

Nadere informatie

Horeca Verkoop Kenniskring Binnenvisserij 18 november Jan Pieter vd Klashorst

Horeca Verkoop Kenniskring Binnenvisserij 18 november Jan Pieter vd Klashorst Horeca Verkoop Kenniskring Binnenvisserij 18 november Jan Pieter vd Klashorst De ontwikkeling van het Streek & Smaak Verbond is een project van KBM Alliances. Vooraf Wanneer bent u voor het laatst uit

Nadere informatie

FOOD2MARKET INNOVATIE TRAINING. 14 november 2013

FOOD2MARKET INNOVATIE TRAINING. 14 november 2013 FOOD2MARKET INNOVATIE TRAINING 14 november 2013 Edwin Palsma The Food Agency Specialisten in food marketing Wij verbinden voedingskennis, technologie, marketing en sales om de marktpositie van agro & food

Nadere informatie

Fact sheet. Horeca in Amsterdam: minder cafés, meer restaurants. Amsterdam grootste horecacentrum van Nederland. nummer 2 maart 2005

Fact sheet. Horeca in Amsterdam: minder cafés, meer restaurants. Amsterdam grootste horecacentrum van Nederland. nummer 2 maart 2005 Fact sheet nummer 2 maart 2005 Horeca in Amsterdam: minder cafés, meer restaurants De oer-hollandse snackbar en het traditionele café zijn steeds minder in trek. Landelijk is hun aantal de laatste tien

Nadere informatie

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners.

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. EC 01. EEN KAMER HUREN IN LEIDEN. Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. Vermoedelijk blijft het aanbod van kamers achter bij de vraag, waardoor er gemakkelijk prijsopdrijving

Nadere informatie

Visconsumptie Buitenshuis

Visconsumptie Buitenshuis Visconsumptie Buitenshuis Uitgevoerd door Foodstep in opdracht van het Nederlands Visbureau Maart -2012 Achtergrond Al geruime tijd brengt GFK in opdracht van het Nederlands Visbureau de Nederlandse thuisconsumptie

Nadere informatie

Pro-Ondernemer Nieuwsbrief

Pro-Ondernemer Nieuwsbrief Nieuwsbrief Geachte Relatie, Hierbij ontvangt u de eerste nieuwsbrief van. Wij willen u regelmatig algemeen zakelijk nieuws aanbieden en nieuws aangaande onze organisatie. De veranderende economie noodzaakt

Nadere informatie

Imago Onderzoek Vriesvers. Ontwikkeling van positie Vriesvers vs Koelvers

Imago Onderzoek Vriesvers. Ontwikkeling van positie Vriesvers vs Koelvers Imago Onderzoek Vriesvers Ontwikkeling van positie Vriesvers vs Koelvers Achtergrond Doel VriesVers Platform: consument meer vriesvers producten te laten kopen. Dit gebeurt niet zomaar: imago- en actie

Nadere informatie

Flexibiliteit! Kwaliteit! Gastvrijheid! Kostenbesparing!

Flexibiliteit! Kwaliteit! Gastvrijheid! Kostenbesparing! Flexibiliteit! Kwaliteit! Gastvrijheid! Kostenbesparing! Flavours to go Het flexibele concept voor uw interne catering waar u de smaak van te pakken krijgt! Flexibiliteit! Kwaliteit! Gastvrijheid! Kostenbesparing!

Nadere informatie

Welkom. op het JaarEvent Culinair met VriesVerse Producten

Welkom. op het JaarEvent Culinair met VriesVerse Producten Welkom op het JaarEvent Culinair met VriesVerse Producten Dagvoorzitter Wiro Sterk Het gezamenlijke doel van VriesVers Het gezamenlijke doel van VriesVers Filmpje Het gezamenlijke doel van VriesVers Programma

Nadere informatie

MKB-ondernemers met oog voor de toekomst

MKB-ondernemers met oog voor de toekomst M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers

Nadere informatie

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Willemstad, Mei 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Concluderende opmerkingen... 17 1 CBS Curaçao mei 2016 Inleiding

Nadere informatie

Nieuwe retail business modellen. Partnervoorstel: ondersteunen en participeren

Nieuwe retail business modellen. Partnervoorstel: ondersteunen en participeren Nieuwe retail business modellen Partnervoorstel: ondersteunen en participeren Achtergrond Retail business modellen voor MKB ondernemers in de mode- en woonbranche Is het noodzakelijk? De combinatie voldoende

Nadere informatie

F reader. Het nieuwe ondernemen. is gewoon durven te veranderen!

F reader. Het nieuwe ondernemen. is gewoon durven te veranderen! F R I E N D S F reader Het nieuwe ondernemen. is gewoon durven te veranderen! Als we de berichtgeving van de laatste maanden mogen geloven staat de non food detailhandel voor een herstructureringsslag.

Nadere informatie

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers Prognose 2020 Door Alexander Otgaar, RHV Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse studies zijn in het verleden uitgevoerd met als doel om de economische bijdrage van Rotterdam the Hague Airport (hierna aan

Nadere informatie

Internet: alles wordt anders

Internet: alles wordt anders Internet: alles wordt anders Prof Dr C.N.A. Molenaar Twee miljoen winkelmeters in de stad gaan verdwijnen De komende zeven jaar krimpt het winkeloppervlak in stedelijke gebieden sterk. In totaal zal er

Nadere informatie

Actieprogramma Horeca Dordrecht. Adviesraad voor de detailhandel, 26 februari 2014

Actieprogramma Horeca Dordrecht. Adviesraad voor de detailhandel, 26 februari 2014 Actieprogramma Horeca Dordrecht Adviesraad voor de detailhandel, 26 februari 2014 Actieprogramma 2007-2012 Inzet op: 1. Acquisitie: inzet op midden en topsegment (specifiek restaurants en natte horeca)

Nadere informatie

Inspelen op authenticiteit en beleving: het creatieve aanbod wint het van de massa;

Inspelen op authenticiteit en beleving: het creatieve aanbod wint het van de massa; Hotels Hotels hebben als hoofdactiviteit het verstrekken van logies. Logiesverstrekkers zonder sterclassificatie (dit loopt van één ster tot vijf sterren) mogen zich geen hotel noemen. Dit geldt bijvoorbeeld

Nadere informatie

Natural Delicious. Professionals in uw restaurant. De juiste mensen op de juiste plek

Natural Delicious. Professionals in uw restaurant. De juiste mensen op de juiste plek Natural Delicious Professionals in uw restaurant De juiste mensen op de juiste plek Genieten van vers en ge in een sfeervolle ambia Lekker, vers, natuurlijk en gezond komen samen in Natural Delicious.

Nadere informatie

UIT de arbeidsmarkt

UIT de arbeidsmarkt Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid

Nadere informatie

Boodschappen doen. In de Toekomst. 14 februari 2012 Michel Koster Sector Banker Retail

Boodschappen doen. In de Toekomst. 14 februari 2012 Michel Koster Sector Banker Retail Boodschappen doen In de Toekomst 14 februari 2012 Michel Koster Sector Banker Retail Inleiding Doelstellingen Schetsen scenario s ondernemer Ontwikkelingen in kaart brengen Kansen in kaart brengen Onderzoeksaanpak

Nadere informatie

SHIFT HAPPENS. OOK IN EINDHOVEN..

SHIFT HAPPENS. OOK IN EINDHOVEN.. 1 SHIFT HAPPENS. OOK IN EINDHOVEN.. JAN-WILLEM JANSSEN 9 JANUARI 2014 2 WAT IS EEN SHIFT? EEN KORTE UITLEG EEN SHIFT IS EEN FUNDAMENTELE GEDRAGSVERANDERING, DIE MEESTAL MOGELIJK WORDT GEMAAKT DOOR INTRODUCTIE

Nadere informatie

eel multifunctionele bedrijven verkopen hun

eel multifunctionele bedrijven verkopen hun Vers voedsel Als je tussenhandel kunt voorkomen, blijft er meer voor de boer over. Dat is een argument voor korte ketens. Die vormen ook een antwoord op de toenemende vraag naar vers en ambachtelijke

Nadere informatie

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid M201207 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1987-2010 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid In de periode 1987-2010 is het aantal bedrijven per saldo

Nadere informatie

EXPERTS ON THE FUTUTRE OF REAL ESTATE FOOD & BEVERAGE

EXPERTS ON THE FUTUTRE OF REAL ESTATE FOOD & BEVERAGE EXPERTS ON THE FUTUTRE OF REAL ESTATE FOOD & BEVERAGE Food & Beverage grijpt naar de macht in retailland De veranderende consument zorgt ervoor dat het winkelstraatbeeld transformeert. Beleving is het

Nadere informatie

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

HET NIEUWE HAVENBLOK ALMELO

HET NIEUWE HAVENBLOK ALMELO HET NIEUWE HAVENBLOK ALMELO WELKOM IN HET NIEUWE HART VAN ALMELO! Sinds enige tijd werkt de stad Almelo aan een ambitieuze transformatie van de westelijke binnenstad. Met het doortrekken van het Overijssels

Nadere informatie

Ontwikkelingen en kansen in supermarktvastgoed. Huib Boissevain 28 oktober

Ontwikkelingen en kansen in supermarktvastgoed. Huib Boissevain 28 oktober Ontwikkelingen en kansen in supermarktvastgoed Huib Boissevain 28 oktober Over Annexum Ruim 15 jaar specialist in vastgoedbeleggingen 35 medewerkers die dagelijks met vastgoed bezig zijn Met een fondsvermogen

Nadere informatie

MOCB NIEUWE POSITIONERING

MOCB NIEUWE POSITIONERING MOCB NIEUWE POSITIONERING Datum: 16 december 2013 Inleiding Hier volgt het voorstel voor de nieuwe positionering van de opleiding Manager/Ondernemer Café-Bar (MOCB), dat op basis van feedback vanuit de

Nadere informatie

SRA-Horecascan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015

SRA-Horecascan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Horecascan Uitkomsten 2014 & verwachtingen 2015 SRA-Horecascan De Horecascan 2014 is 712 x ingevuld. Van de respondenten werkt 1 in de logiesverstrekking, 60% heeft een restaurant en 1 een café. In

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: MERKEN & STRATEGISCH MERKENMANAGEMENT

HOOFDSTUK 1: MERKEN & STRATEGISCH MERKENMANAGEMENT HOOFDSTUK 1: MERKEN & STRATEGISCH MERKENMANAGEMENT 1 INTRODUCTIE H:1 Een merk is in de eerste plaats een product. Een product is fysiek, een service, winkel, persoon, organisatie, plaats of een idee. Een

Nadere informatie

SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014

SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014 SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014 In 2015 heeft het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland, in opdracht van Regio Rivierenland, de Monitor Vrijetijdseconomie over 2014 laten

Nadere informatie

CaterCoach CaterManager. Volledige controle over uw restauratieve voorziening

CaterCoach CaterManager. Volledige controle over uw restauratieve voorziening CaterCoach CaterManager Volledige controle over uw restauratieve voorziening Uw gasten verwachten meer... CaterManager biedt de oplossing De plekken waar de Nederlander tegenwoordig kan eten zijn haast

Nadere informatie