Mensenrechteneducatie in geschiedenis Leerlijn: Sociale (on)rechtvaardigheid

Transcriptie

1 Mensenrechteneducatie in geschiedenis Leerlijn: Sociale (on)rechtvaardigheid

2 Mensenrechteneducatie in geschiedenis Leerlijn Sociale onrechtvaardigheid 1. Wat? Naast politieke en burgerlijke mensenrechten, zijn er ook de economische, sociale en culturele mensenrechten. Met het thema sociale (on)rechtvaardigheid vestigen wij de aandacht op deze sociale (en economische) rechten. Hieronder verstaan wij o.a. het recht op gezondheid en medische bijstand, op sociale zekerheid, op onderdak, op voeding, op kleding, op bescherming tegen armoede en sociale uitsluiting, op goede arbeidsomstandigheden, op een eerlijk loon, op vrije tijd, op werk Ook onderwijs behoort tot deze sociale rechten, maar dat behandelen we in een aparte leerlijn. 1 Onder sociale onrechtvaardigheid wordt de schending van de sociale (en economische) rechten verstaan. Mensen die leven in armoede hebben het moeilijker om hun sociale rechten te realiseren. Zo hebben zij het moeilijk om onderdak te vinden, om dagelijks te kunnen eten, om hun gezondheid op peil te houden De tegenstelling met de rijkeren in de samenleving kan enorm zijn. Deze leerlijn streeft ernaar dat leerlingen inzien dat niet iedereen dezelfde mogelijkheden heeft om de sociale mensenrechten te realiseren. Uiteraard proberen we bij de leerlingen via deze bewustwording ook een attitude van respect bij te brengen en waar mogelijk trachten we te bereiken dat leerlingen zich actief inzetten voor een menswaardig bestaan voor iedereen. 2. Hoe? Voor elk jaar werkten werd een methodiek uitgewerkt die perfect aansluit bij de respectievelijke historische inhouden. Per methodiek worden volgden onderdelen toegelicht: a. Sluit aan bij..: bij welke historische inhouden sluit de methodiek aan b. Mensenrechten: welke mensenrechten komen aan bod c. Doel: algemeen doel d. Niveau: in welk jaar te gebruiken e. Type: inleefspel, debat, stellingenspel, audio-visueel materiaal f. Duur: per fase wordt de nodige tijd aangegeven g. Materiaal: wat heb je nodig h. Voorbereiding: welke voorbereidingen moet je treffen i. Doelstellingen: concrete doelstellingen j. Vakgebonden eindtermen k. Vakoverschrijdende eindtermen: welke VOET worden gerealiseerd? l. Lesverloop: a. Instructies b. Starter/gespreksfase c. Verwerking d. Nabespreking Informatiefiche: historische achtergrondinformatie 1 REYNDERS, N., VAN PUYMBROECK, M., VORMEN VZW, RECHT-vaardig, menswaardig, Educatief pakket rond economische, sociale en culturele rechten, internet, 2006, (

3 3. Overzicht methodieken Sociale onrechtvaardigheid Niveau Historische inhouden Actualisering Type p. 1 ste jaar Sociale piramide in Egypte Sociale ongelijkheid in Piramidespel: Egypte onze samenleving: armoede Groepswerk: sociale ongelijkheid bij ons Groepswerk: situaties vergelijken 3 2 de jaar Arm en rijk in het oude Rome adhv woningen in het oude Rome 3 de jaar Ambachten en gilden in de ME Armoede in Vlaanderen en in Europa Economische en sociale rechten Stellingenspel Beeldfragment armoede in Vlaanderen Groepswerk: horoscoop van de armoede Stellingenspel Onderwijsleergesprek ambachten- gilden Vergelijking huidige situaties met lijst van economische en sociale rechten Groepswerk: bespreking rechten Klassikaal: bespreking groepswerk+ link fair trade de jaar De standen tijdens de Franse Revolutie 5 de jaar Kinderarbeid tijdens de industriële Revolutie 6 de jaar Sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd: historiek sociale zekerheid + rol van de vakbonden / Beeldfragment: de 3 standen in Frankrijk Rollenspel: standen in de Nieuwe Tijd Kinderarbeid nu? Beeldfragment Daens met opdrachten+ link met Kinderrechtentekeningen Groepswerk + opdracht thuis: pro/contra s van kinderarbeid via internetsites Sociale Beeldfragment: de geschiedenis van de onrechtvaardigheid bij sociale zekerheid: individuele opdrachten+ ons klassikale bespreking Rollenspel: sociale onderhandelingen in een school (of vakbondsvergadering) Mensenrechten in geschiedenis (on)gelijke onderwijskansen

4 THEMA Sluit aan bij Mensenrechten Doel Niveau Type Duur Materiaal Voorbereiding Doelstellingen Vakgebonden eindtermen SOCIALE PIRAMIDE IN EGYPTE De standenmaatschappij (sociale piramide) van Egypte - recht om op dezelfde manier behandeld te worden als iedereen - recht op arbeid - recht op een rechtvaardig loon - recht op vrije tijd - recht op voedsel - recht op maatschappelijke zekerheid - recht op onderwijs De leerlingen worden zich ervan bewust dat niet iedereen dezelfde kansen krijgt in het leven. 1 e jaar Groepswerk, stellingen 50 minuten - beroepskaartjes (10 kaartjes X aantal groepjes) - situatieblad en vragen bij situatieblad - informatiefiche - Knip de beroepskaartjes uit voor elk groepje - Lees de informatiefiche, de situaties en de bijhorende vragen. De leerlingen kunnen: - het sociale aspect van de samenleving in het oude Egypte en bij ons vergelijken - de opbouw van de Egyptische samenleving gestructureerd uitleggen - hedendaagse beroepen ordenen volgens hun sociale status - uitleggen waarom niet iedereen dezelfde kansen krijgt om zich volledig te ontplooien De leerlingen willen: - verklaren hoe hun ordening volgens de sociale status tot stand is gekomen - een kritische houding aannemen - een standpunt innemen t.o.v. de stellingen 1.2 CRITERIA IN VERBAND MET DE BESTUDEERDE SAMENLEVINGEN Benaderingswijze 23 De studie getuigt van een probleem- en actualiteitsgerichte benadering. 1.3 CRITERIA IN VERBAND MET DE INTEGRATIE TUSSEN HET HISTORISCH REFERENTIEKADER EN DE BESTUDEERDE SAMENLEVINGEN Socialiteit 30 De klemtoon wordt gelegd op het zoeken naar analogieën en verschillen met vroegere en latere samenlevingen, en vooral met de hedendaagse. 2.1 KENNIS EN INZICHT Kennis en inzicht in verband met de bestudeerde samenlevingen De leerlingen 7 verduidelijken belangrijke kenmerken van onderscheiden maatschappelijke domeinen. 16 vergelijken de bestudeerde samenlevingen met elkaar en met probleemstellingen van de hedendaagse samenleving. 2.3 ATTITUDES 4 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

5 VOET 26 leren belangstelling aan de dag leggen voor de problemen van een samenleving. Gemeenschappelijke stam empathie 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen; initiatief 10 engageren zich spontaan; kritisch denken 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h.v. relevante criteria; 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; respect 18 gedragen zich respectvol; samenwerken 19 dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen; zorgzaamheid 26 gaan om met verscheidenheid; 27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de ander; Context 2 Mentale gezondheid 3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp; Context 3 Sociorelationele ontwikkeling 5 handelen discreet in situaties die dat vereisen; 6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; Context 5 Politiek-juridische samenleving 3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten; 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; 5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten die gelden voor burgers, organisaties en overheid; Context 6 Socio-economische samenleving 3 zetten zich in voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld; 8 geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan; Context 7 Socioculturele samenleving 3 illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit; 5 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

6 Instructies Starter/gespreksfase Piramidespel Teken op het bord de piramide van de Egyptische standenmaatschappij, met de benamingen van de 3 standen (zie schema). Verdeel enkele kaartjes met daarop de verschillende beroepen: de farao (en zijn familie) de topambtenaren de priesters de officieren handelaars ambtenaren boeren ambachtslieden kooplieden slaven Laat leerlingen de kaartjes (afbeeldingen) op de juiste plaats in de piramide plakken. Vraag hen telkens om te verklaren waarom ze een groep op een bepaalde plaats zetten. Vraag ook of ze elk beroep kennen en leg eventueel uit. Leg telkens uit waarom een groep op een bepaalde plaats staat en wat de kenmerken van een bepaalde groep zijn. Vertel dat doorheen de periode van het Egyptische Rijk de sociale structuren regelmatig wijzigden. (zie achtergrondinfo) Vraag aan de leerlingen of wij ook nog zo n sociale piramide hebben in onze samenleving en laat hen hun antwoord verklaren. Verwerking/ actualisering Beroepenkaartjes Deel de leerlingen op in groepen van vier en geef elk groepje een pakketje beroepenkaartjes (bijlage) Laat de leerlingen de gekregen kaartjes ordenen volgens sociale status, m.a.w. welk beroep heeft het meeste aanzien? Het beroep met de hoogste sociale status leggen ze bovenaan, het beroep met de laagste sociale status onderaan. Het is belangrijk dat de leerling onderling overleggen. Bespreek klassikaal en laat de leerlingen hun ordening motiveren. Situatiekaartjes Deel per groepje drie situatiekaartjes met bijhorende vragen uit. Geef de leerlingen de opdracht om deze situaties door te nemen en vervolgens de vragen al in groep te bespreken en kernwoorden noteren. Bespreek de vragen klassikaal Wat is het verschil tussen de drie situaties? - Hoe komt het dat de kinderen van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de kinderen van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de kinderen van Afram niet eens naar school kunnen? - Hoe verklaar je het loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch minder verdienen dan Hugo? - Wat zal later het beroep zijn van de kinderen van Hugo? En van Maria? Zullen ze een beroep uitoefenen dat eerder in onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je dat? - Wat zal later het beroep zijn van de kinderen van Afram? Waarom denk je dat? - Ziet de toekomst er voor de kinderen van Maria en Afram beter uit dan de situatie waarin ze nu zitten? Verklaar. Nabespreking: Klasgesprek - Wat is je algemeen gevoel na het lezen van die situaties en de bespreking van de vragen? 6 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

7 - Heb je er al ooit bij stil gestaan dat zulke situaties voor vele mensen werkelijkheid zijn? Wanneer dan? - Vind je dat rechtvaardig? Waarom wel/niet?. Stellingenspel Geef de leerlingen de opdracht om in het midden van de klas te gaan staan. Zeg hen dat je enkele stellingen gaat voorlezen en dat leerlingen die akkoord gaan aan de linkerkant moeten gaan staan, leerlingen die niet akkoord zijn moeten aan de rechterkant gaan staan. Lees vervolgens de stellingen voor. Laat de leerlingen na elke stelling uitleggen waarom ze voor een bepaalde kant hebben gekozen en laat hen elkaar overtuigen (indien nodig). Geef na elke discussie de leerlingen de kans om nog van kant te wisselen. Begin steeds met een leerling van de meerderheid. Stellingen: - Wie hard werkt, wordt daar altijd voor beloond. - Iedereen krijgt dezelfde kansen. - Armoede komt enkel voor in Afrika. - Rijken moeten een deel van hun loon afstaan aan minderbedeelden. 7 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

8 Historische informatiefiche: De sociale piramide in het oude Egypte Het Egyptische rijk in de Oudheid was sterk afhankelijk van de farao. Hij was de heer van het hele land en zijn functie werd gezien als goddelijk. Om Egypte te besturen riep de farao de hulp in van vertegenwoordigers of ambtenaren. De belangrijkste daarvan was de vizier. Eerst was er één vizier voor heel Egypte, maar Thoetmosis III verdubbelde die functie. Daardoor was er zowel in het noorden (in Thebe) als in het zuiden (in Heliopolis) een vizier. De vizier was het hoofd van alle bestuurlijke takken van Egypte en had functies zoals die van onze minister van oorlog, van binnenlandse zaken, van landbouw en van justitie. De schatkist werd gespijsd door belastingen die betaald werden door de burgers. Ze werden belast volgens hun inkomen en het land moest metingen ondergaan, zodat er precies geweten was wat de kwaliteit van het land was en voor welke bebouwing het land het best geschikt was. De farao had ook land dat enkel eigendom was van hem. De burgers moesten hier gedwongen werken uitvoeren die van publiek belang waren (bijvoorbeeld m.b.t. de aanleg van kanalen). Het beroep van ambtenaar was in het Oude Rijk niet erfelijk en ook de afkomst uit een bepaalde sociale klasse was niet noodzakelijk. Boeren die werkten voor privé- personen, voor de koninklijke heren of voor de tempels vormden de grootste bevolkingsgroep. Daarnaast waren er ook staatsarbeiders die werkten in de groeves en de mijnen. Verder waren er ook nog ambachtslieden, vooral in de steden, zoals timmerlieden, wasvrouwen, bakkers, pottenbakkers, metselaars. Ook waren er kooplieden en overzeese handelaars. Dit waren allen vrije mensen. De laagste klasse werd gevormd door personen die gezien werden als eigendom van de koning, de tempels of van privé- personen. Zij werden niet echt beschouwd als slaven, maar eerder als dienaren. De mannelijke slaven waren vooral bestemd voor het werk op 8 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

9 de velden en de vrouwelijke voor het werk rondom het huis. Voor zover geweten werden deze personen goed behandeld. Aan het einde van het Oude Rijk ontstonden de er eerste verschillen in de sociale klassen. Het beroep van ambtenaar werd erfelijk en de hoogste ambtenaren kregen een bepaalde adellijke rang toegekend door de farao. De adel verwierf meer privileges, zoals vrijstelling van belastingen, en hun leven werd luxueuzer. Voordelen en inkomsten werden ook verbonden met bepaalde priestertaken en de functies van de priesterklasse werden erfelijk. De tempels moesten niet langer belastingen betalen. De inferieure klassen kwamen hiertegen in opstand. Doorheen de verdere historie van het Egyptische Rijk evolueerde dit altijd verder. De ene periode was er sprake van weinig tot geen privileges voor de hogere klassen, terwijl de sociale ongelijkheid in andere periodes dan weer groter werd. 2 Ongelijke kansen nu De binnenkant van armoede De zeven koppen van de draak zie je duidelijk. Even belangrijk zijn zeven gevoeligheden bij gezinnen in armoede. In sprookjestaal, zou ik willen verwijzen naar de zeven dwergen. Kabouters vallen veel minder op en toch spelen ze in de sprookjeswereld een zeer belangrijke rol. Mensen in armoede zeggen dat deze gevoeligheden vaak zwaarder wegen dan de materiële of financiële armoede. Zeven gevoeligheden: 1) Ik tel niet mee Uitsluiting is de rode draad in het leven van mensen in armoede. Stel je volgende situatie voor, die iedereen herkent: je zit in de wachtzaal van een specialist voor een onderzoek. Je voelt je niet op je gemak, je weet niet wat er gaat gebeuren, en je komt maar niet aan de beurt, het is net of iedereen voor jou binnen mag, je durft aan niemand in die vreemde wereld uitleg te vragen Zo n gevoel, maar dan bijna altijd en overal hebben mensen in armoede Het is net of ze in een wereld leven waar ze een stuk buitenstaan. Ze voelen zich niemand. Mensen in armoede ondervinden in de samenleving, in hun buurt, op school, in hun werksituatie, niet dezelfde welwillendheid als andere mensen wanneer ze er met een vraag of moeilijkheden aankomen. Zij zijn altijd en overal een probleemgeval. Ze ervaren minachting, weerstand, onbegrip, afkeuring, en dat kwetst hen. 2) Ik kan het niet. Mensen in armoede hebben bepaalde vaardigheden niet geleerd van hun ouders, omdat zij ook arm waren. Ze weten soms niet hoe kinderen het best op te voeden, hoe om te gaan met geld, hoe papieren en administratie bij te houden In instellingen of pleeggezinnen gaat het er ook anders aan toe dan in een klassiek gezin, hoe goed hulpverleners ook hun best doen. Kinderen helpen thuis bij de afwas omdat ze nadien door hun mama eens geknuffeld worden of graag gezien worden. In een instelling doen ze de afwas omdat het moet van de opvoeder Dat is een totaal andere manier van leren. We leren ook veel doordat anderen voor ons model staan: wijdoen na wat we zien bij anderen. Als je alleen contacten hebt met mensen die ook in armoede leven, neem je over wat zij doen. Soms hebben mensen de combinatie van een aantal vaardigheden niet geleerd of kunnen ze in andere omstandigheden een vaardigheid niet toepassen. Soms overschatten, soms onderschatten ze zichzelf. Daardoor ontstaat afhankelijkheid van anderen, van de hulpverlening. 2 Naar: GRANDI OPERE (red.), Wereldgeschiedenis, 1 Van de prehistorie tot het oude Egypte, UTET SpA, 2007, p Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

10 Een vrouw van 40 jaar vroeg mij om te bellen naar een huisbaas. Ik zei dat ze mocht bellen met mijn telefoontoestel. Dat was een probleem voor haar. Ze kon het niet. Als je belt naar een huisbaas moet je zorgen dat je goed overkomt en niet teveel dialect spreekt. Het is ook nodig om een aantal belangrijke zaken te vragen: hoeveel kamers zijn er, welke verwarming is er, wat is de huurprijs. Tenslotte moet er ook een datum en uur afgesproken worden om te gaan kijken naar de woning. Zo n eenvoudig telefoontje vraagt veel vaardigheden en voor sommige mensen lukt dat niet. 3) Ik ken het niet Mensen in armoede kennen de wereld van de niet- armen niet. Ze denken soms dat bij de niet-armen alles altijd goed loopt, dat er geen problemen zijn, Wanneer hulpverleners op hun werk aankomen, toveren ze een glimlach op hun gezicht of verbergen ze de problemen die ze misschien hebben met hun partner of met de kinderen. Ze hebben immers geleerd dat ze zichzelf niet bloot mogen geven tijdens hun werk. Mensen in armoede krijgen daardoor soms een onrealistische kijk op niet-armen. (Kans)armen weten vaak niet waarop ze recht hebben. Als je niet eens weet dat je op iets recht hebt, kan je het ook niet vragen. Als je bijvoorbeeld niet weet dat je recht hebt op een tussenkomst voor de bosklassen van de kinderen, vraag je het niet aan bij het ziekenfonds of het OCMW. Mensen in armoede zoeken meestal hulp in hun eigen vrienden- en familiekring die ook in armoede leeft. Ze krijgen niet de raadgevingen die ze nodig hebben. Veel mensen die in armoede leven, beseffen niet dat zij de armen zijn waarover op de televisie wordt gesproken. Ze noemen zichzelf niet arm omdat ze hun manier van leven gewoon zijn. Ze vinden het normaal. Veel armoede zit verborgen achter gewone huisgevels in gewone straten in onze dorpen en steden. 4) Ik ben niets waard Vanuit die vele negatieve ervaringen hebben mensen in armoede een negatief zelfbeeld opgebouwd. Ze hebben soms weinig geloof in zichzelf en in hun mogelijkheden, ze voelen zich op den duur niet veel meer waard. Niet te verwonderen dat ze nog weinig vertrouwen hebben in mensen. Hun wantrouwen en achterdocht is zeer groot: ze kregen al zo vaak mensen over de vloer om hun problemen op te lossen. Mensen die het om de een of andere reden misschien opgaven, waardoor ze nog sterker vernederd werden, zich in de steek gelaten voelen. In veel gezinnen verschiet je van het aantal diensten waarmee ze al in contact kwamen, of van het aantal hulpverleners die elkaar aflossen. Vandaar dat je soms moeilijk bij ze binnen geraakt. Je komt soms letterlijk niet verder dan de deur, maar ook figuurlijk duurt het soms lang voor ze iets persoonlijk beginnen te vertellen. Je kan hun vertrouwen maar geleidelijk winnen met veel geduld, met vallen en opstaan. 5) Het is mijn eigen fout Mensen in armoede denken vaak dat armoede hun eigen schuld is. Armen hebben het zelf gezocht! Geen enkel kind droomt er echter van om later arm, werkloos of langdurig ziek te zijn. Niemand kiest waar zijn of haar wiegje terecht komt. -Sommigen leggen de schuld van de armoede bij de armen zelf en zeggen dat ze geld verkwisten of zich niet gedragen zoals het hoort in onze samenleving. Deze mensen willen de hinder die de armen veroorzaken beperken of ongedaan maken. -Anderen tonen iets meer begrip en wijten de armoede aan situaties die de armen overkomen zoals ziekte, een handicap of het overlijden van een kostwinner. Armen hebben tegenslag gehad in hun leven. Als samenleving heb je dan de plicht om deze mensen te helpen. Dat gebeurt via de sociale zekerheid of de (vrijwillige) hulpverlening. 10 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

11 Het gevaar bestaat dat er onderscheid gemaakt wordt tussen de zogenaamde goede armen die een persoonlijke tegenslag hebben gekend en de slechte armen, die zelf zogezegd schuld hebben aan hun toestand. -Armoede kan ook veroorzaakt worden door een economische crisis, bedrijven die verhuizen naar lage loonlanden of omdat bepaalde beroepen overbodig worden, Wie op die manier naar armoede kijkt, veronderstelt dat zodra de situatie terug normaal wordt, de armoede zal verdwijnen. In afwachting moet de samenleving een opvangsysteem uitwerken. Dit gebeurt ook via de sociale zekerheid, maar op een grotere schaal. -Toch kunnen we niet uitleggen waarom in periodes dat de economie goed draait de armoede blijft bestaan. We moeten ons de vraag durven stellen: Hoe kan het dat er armoede is in onze rijke westerse wereld. Wie het beter heeft, haalt misschien wel voordeel uit de armoede. Het vuile, onaantrekkelijke en laagbetaalde werk in de samenleving wordt gedaan. De armen vormen een arbeidsreserve. Ze zijn een afzetmarkt voor tweedehands goederen, voedseloverschotten of producten van slechte kwaliteit. Ze dienen als voorbeeld om mensen op het rechte pad te houden. Wie het beter heeft, kan laten zien dat hij sociaal is door aan liefdadigheid te doen. Een beleid dat de armen opvangt en een systeem van sociale zekerheid blijven noodzakelijk, maar zijn onvoldoende. Armoede kan alleen opgelost worden, wanneer onze maatschappij wordt heringericht. De vraag is of wie het beter heeft afstand wil doen van een deel van zijn voordelen en een rechtvaardige herverdeling wil. (naar het Verklaringsmodel van armoede-oorzaken van Professor Vranken) 6) Ik schaam mij Veel gezinnen in armoede schamen zich voor hun miserie. Ze houden ze verborgen. Ze sluiten zichzelf af van de samenleving. Ze komen niet meer buiten. Alles kost ook te veel. Als je bijvoorbeeld naar de film gaat, moet je niet alleen een ticket betalen maar ook het vervoer en een drankje tijdens de pauze. Dat drankje willen ze absoluut kopen, want ze willen niet laten merken dat ze zich dat niet kunnen permitteren. Naar een cultureel centrum gaan ze niet, want ze kennen die wereld niet. De verplichte vestiaire, de aangepaste kledij die eventueel nodig is, zorgen voor drempels die ze moeilijk over kunnen stappen. Op school durven ze niet vertellen dat er problemen zijn, uit schrik dat hun kinderen benadeeld zullen worden. De grootste angst blijft altijd dat iemand zou beslissen om de kinderen te plaatsen. Armoede heeft een gewicht: het financiële, maar ook het schuldgevoel en de schaamte. Dat schuldgevoel weegt zwaar. Er zijn dingen misgelopen, het is belangrijk om te zien of je daar een aandeel in hebt of niet, en dat te aanvaarden. Afkeuring door anderen versterkt je schuldgevoel en maakt het zwaarder. Mensen in armoede leren zich aan te passen aan de hulpverleners, zij hebben hun goedkeuring nodig. Mensen dragen een masker, en mogen zichzelf niet zijn. Pas als je jezelf mag zijn, kan je weer groeien en als mens vooruit komen. Het gewicht wordt dan minder zwaar. 7) Het kan mij niet meer schelen. Mensen is armoede zien vaak geen uitweg, geen toekomst meer. Daardoor worden ze soms moedeloos. Ze hebben weinig hoop De vele problemen nemen al hun energie weg. Vandaar dat hun huis soms zo wanordelijk ligt, dat ze soms niet meer koken of wassen Uiteindelijk gaan ze leven van dag tot dag. Als er vandaag geld is omdat er bijvoorbeeld een achterstal van kindergeld uitbetaald wordt, kopen ze de DVD speler waar de kinderen al zo lang om vragen. Al de buren hebben immers een DVD speler. Ze willen erbij horen, ze willen hun kinderen gelukkig maken. Vandaag zijn er even geen problemen. Morgen zijn er weer de schuldeisers, de rekeningen, maar dat is morgen! 11 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

12 Het lijkt wel alsof je in onze samenleving allerlei materiële zaken moet hebben om er bij te horen. Als je alleen naar het uiterlijke kijkt, klopt dat. Gezinnen die in armoede leven, kopen materiële zaken aan en in plaats van daardoor meer bij de samenleving te horen, krijgen ze negatieve reacties op hun zogezegd onverantwoorde aankopen. Deze zeven gevoeligheden beïnvloeden het volledige leven, denken en doen van gezinnen in armoede. Ze met niets anders meer bezig dan met te bewijzen: ik ben ook iemand. Dat vraagt zo veel energie dat er soms geen ruimte meer overblijft voor andere zaken zoals studeren, werk zoeken, werken aan een relatie, De gevoelens beïnvloeden elkaar ook onderling en vormen opnieuw een spiraal waarin mensen gevangen zitten. Lieven De Pril Meer info op 12 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

13 Bijlagen Beroepskaartjes Advocaat Landbouw(st)er poetsman/- vrouw Notaris Vuilnisman/vrouw Leerkracht Bankbediende Fabrieksarbeid(st)er Zanger(es) Priester 13 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

14 Situaties Lees de situaties in groep. Beantwoord daarna de vragen op de volgende bladzijde. Situatie 1 Maria (32) is moeder van twee kinderen en gescheiden. Ze werkt in de horeca als opdienster en verdient daarmee een bescheiden loon. Ze werkt gemiddeld 8 uur per dag, ook in de weekends. Wanneer Maria thuiskomt, begint ze aan haar huishoudelijke taken. Daarmee heeft ze nog heel wat werk, zeker omdat ze geen man meer heeft die haar kan helpen. Ze heeft drie kleine kinderen. Gemiddeld is ze per dag toch zo n 12 uur aan het werk. Maria heeft niet veel tijd meer voor hobby s. Ze is al blij als ze s avonds eens een keertje tv kan kijken. Jammer genoeg heeft Maria ook daarvoor weinig tijd, want ze werkt bovendien vaak tot s nachts. Voor de kinderen is dat ook niet ideaal, want zij zien hun mama hierdoor weinig. Ze hebben wel het geluk dat ze op een goede babysitter kunnen rekenen, al kost dit Maria natuurlijk heel wat. Tinneke, Maria s dochtertje, gaat bovendien binnenkort op schoolreis. Dat kost ook nog eens 15 euro extra! Maria krijgt het zweet al op het voorhoofd als ze er nog maar aan denkt. Situatie 2 Hugo (40) is vader van twee kinderen en gelukkig getrouwd. Hij is manager in het bedrijf NICO, dat zich bezig houdt met de beurs. Hugo krijgt een mooi loon en hoeft zich dan ook nergens zorgen over te maken. Voor dat loon werkt hij gemiddeld 9 uur per dag. Op zondag hoeft Hugo niet te werken, op zaterdag werkt hij vaak wel wat extra in de voormiddag. Hugo heeft heel wat hobby s. Op maandag gaat hij golfen en op dinsdag en donderdag gaat hij fitnessen. Woensdagavond is het gezinsavond, dan gaat hij samen met zijn vrouw en kinderen iets doen. Elke vrijdagavond gaat hij samen met zijn vrouw uit eten. De vrouw van Hugo werkt ook, in een parfumerie, maar slechts parttime. Zij neemt de huishoudelijke taken en de zorg voor de kinderen op zich. Hugo is heel trots op zijn kinderen. Ze doen het heel goed op school. Zijn oudste dochter zit op kot in Leuven en studeert er aan de universiteit. Haar kot is wel wat groter en duurder dan het gemiddelde kot, maar dat vond Hugo geen probleem. Als het haar helpt om beter te studeren, heeft hij dat er wel voor over. Situatie 3 Afram en zijn vrouw Adia wonen in Ghana. Samen hebben ze vier kinderen. Afram is een cacaoboer en heeft dus een eigen kleine cacaoplantage. Samen met zijn vrouw werkt hij hier van s morgens vroeg tot s avonds laat. Wat zijj daarmee verdienen, is afhankelijk van de oogst. Per kilo is dat ongeveer 1,10 euro, een prijs die is vastgelegd door de overheid. Zijn stuk grond is ongeveer 1,5 hectare groot, wat neerkomt op gemiddeld euro. Dat wil zeggen dat zijn gezin per dag 2 euro ter beschikking heeft. Dat geld is amper voldoende om iedereen van voedsel te voorzien, dus is er geen geld om de kinderen naar school te sturen. Zij helpen hun vader zo veel mogelijk mee op de cacaoplantage. Als de oogst mislukt door droogte of een insectenplaag is dit voor Afram en zijn gezin een ramp. Zij hebben dan geen inkomen. 14 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

15 Beantwoord de volgende vragen. Noteer enkel losse woorden. Hoe is de verhouding tussen het loon en het aantal uren van de mensen in de verschillende situaties personen aantal uren loon 2) Hoe komt het dat de kinderen van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de kinderen van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de kinderen van Afram niet eens naar school kunnen? 3) Hoe verklaar je het loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch minder verdienen dan Hugo? 4) Welk beroep zullen later de kinderen van Hugo hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen dat eerder in onze top 5 lag of veeleer bij de laatste 5? Waarom denk je dat? 5) Welk beroep zullen later de kinderen van Maria hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen dat veeleer in onze top 5 lag of veeleer bij de laatste 5? Waarom denk je dat? 6) Welk beroep zullen later de kinderen van Afram hebben? Waarom denk je dat? 7) Ziet de toekomst er voor de kinderen van Maria en Afram beter uit dan de situatie waarin ze nu zitten? Verklaar. 15 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

16 Oplossingen Oplossingen van de vragen bij de situaties. Let op, de leerlingen moeten dit niet allemaal noteren. Het is voor de leerkracht eerder een leidraad voor de bespreking achteraf. 1)Hoe is de verhouding tussen het loon en het aantal uren van de mensen in de verschillende situaties personen aantal uren loon Maria 12u/dag + weekend Bescheiden loon Hugo 9u/dag + zaterdagvoormiddag Afram Van s morgens tot s avonds Mooi loon Klein loon 2) Hoe komt het dat de kinderen van Hugo een groot kot kunnen huren, terwijl de kinderen van Maria amper op schoolreis kunnen gaan en de kinderen van Afram niet eens naar school kunnen? Hugo heeft een job waarmee hij meer verdient. Hij heeft waarschijnlijk meer kansen gekregen om hogere studies af te werken dan Maria, die een druk leven leidt als gescheiden vrouw. In Ghana zijn er veel ouders die geen onderwijs kunnen betalen voor hun kinderen. 3) Hoe verklaar je het loonverschil als je weet dat Afram en Maria langer werken en toch minder verdienen dan Hugo? Hugo verdient waarschijnlijk meer omdat hij een hoger diploma heeft. Maria heeft een minder goed betaalde job en werkt ook in het huishouden, waarvoor ze niet betaald wordt. Afram heeft niet de middelen die wij hebben, bv. machines om sneller te werken. 4) Welk beroep zullen later de kinderen van Hugo hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen dat eerder in onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je dat? De kinderen van Hugo zullen waarschijnlijk eerder een beroep uitoefenen uit de top 5 van de klas. Ze krijgen meer kansen om hun studies met succes af te ronden. 5) Welk beroep zullen later de kinderen van Maria hebben? Zullen ze een beroep uitoefenen dat eerder in onze top 5 lag of eerder bij de laatste 5? Waarom denk je dat? De kinderen van Maria zullen harder dan de kinderen van Hugo moeten knokken om een beroep uit de top 5 te kunnen uitoefenen. Ze zullen minder kansen krijgen dan de kinderen van Hugo, dus is een beroep buiten de top 5 waarschijnlijker. 6) Welk beroep zullen later de kinderen van Afram hebben? Waarom denk je dat? De kinderen van Afram zullen waarschijnlijk het beroep van hun ouders (of hun man) uitoefenen. Ze kunnen geen onderwijs volgen dus zullen ook niet kunnen lezen of schrijven. 7) Ziet de toekomst er voor de kinderen van Maria en Afram beter uit dan de situatie waarin ze nu zitten? Verklaar. Het is niet onmogelijk dat de kinderen een betere toekomst zullen hebben, maar ze zullen zeker minder kansen krijgen. Afram kan zijn kinderen bijvoorbeeld niet naar school sturen en de kinderen van Maria zullen ook niet onbeperkt kunnen studeren. Zo 16 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

17 moeten ze mogelijk zelf gaan werken om later hun eigen studies te betalen, waardoor ze minder tijd aan hun studie zullen kunnen besteden. 17 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

18 THEMA Sluit aan bij Mensenrechten Doel Niveau Type ARM EN RIJK IN HET OUDE ROME De woningen van zowel de armen als de rijken in de keizertijd van het oude Rome. De leerlingen hebben in een vorige les al gezien hoe arme boeren massaal naar de stad trokken op zoek naar werk. - Het recht op arbeid - Het recht op gezondheid - Het recht op voedsel en huisvesting De leerlingen willen nadenken over de situatie van minderbedeelden nu en in de klassieke oudheid. 2 e jaar Beeldfragment, groepswerk (horoscoop), stellingen Duur Materiaal Voorbereiding Doelstellingen Vakgebonden eindtermen 50 minuten - Lokaal met computer, internet, beamer en geluidsboxen - Fragment armoede in Vlaanderen ( 3 - Horoscoopkaarten - Levenskaarten - Rode en groene kaartjes (aantal = aantal leerlingen) - powerpoint over woningen in het oude Rome - informatiefiche - Knip de levenskaarten uit - Lees de informatiefiche Leerlingen kunnen: - het huis van de armen en rijken in het oude Rome bespreken, alsook de gevaren van de insula. Leerlingen willen: - hun gedachten en gevoelens over de hedendaagse situatie van arme mensen verwoorden. - nadenken over de toekomst van mensen in een moeilijke financiële en sociale situatie. - hun visie op armoede verwoorden. - nadenken over de oorzaken en (sociale) gevolgen van armoede. - nadenken over een mogelijke eigen inzet voor daklozen of armen. 1.2 CRITERIA IN VERBAND MET DE BESTUDEERDE SAMENLEVINGEN Benaderingswijze 23 De studie getuigt van een probleem- en actualiteitsgerichte benadering. 24 De bestudeerde problematiek dient voor de leerling herkenbaar en verstaanbaar te zijn. 1.3 CRITERIA IN VERBAND MET DE INTEGRATIE TUSSEN HET HISTORISCH REFERENTIEKADER EN DE BESTUDEERDE SAMENLEVINGEN Socialiteit 30 De klemtoon wordt gelegd op het zoeken naar analogieën en verschillen met vroegere en latere samenlevingen, en vooral met de 3 YOUTUBE, Armoede in Vlaanderen, internet, , ( 18 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

19 VOET hedendaagse. 2.1 KENNIS EN INZICHT Kennis en inzicht in verband met de bestudeerde samenlevingen De leerlingen 7 verduidelijken belangrijke kenmerken van onderscheiden maatschappelijke domeinen. 8 tonen aan dat er onderlinge verbanden en wisselwerkingen binnen en tussen die domeinen bestaan. 16 vergelijken de bestudeerde samenlevingen met elkaar en met probleemstellingen van de hedendaagse samenleving. 2.3 ATTITUDES 26 leren belangstelling aan de dag leggen voor de problemen van een samenleving. Gemeenschappelijke stam empathie 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen; initiatief 10 engageren zich spontaan; kritisch denken 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; open en constructieve houding 17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten; respect 18 gedragen zich respectvol; zorgzaamheid 26 gaan om met verscheidenheid; 27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de ander; Context 2 Mentale gezondheid 3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp; Context 3 Sociorelationele ontwikkeling 5 handelen discreet in situaties die dat vereisen; 6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; Context 5 Politiek-juridische samenleving 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; Context 6 Socio-economische samenleving 2 toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart; 3 zetten zich in voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld; 8 geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan; 19 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

20 Instructies Context 7 Socioculturele samenleving 3 illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit; Starter/gespreksfase 1. Stel aan de leerlingen volgende vragen: - Hoe ziet jullie ideale huis eruit? - Hoe denken jullie dat je huis er later echt zal uitzien, zonder te overdrijven? - Kan iedereen zo n huis betalen? Waarom wel/niet? 2. Stel aan de leerlingen volgende vragen: - Waarom trokken boeren in het Romeinse Rijk ook al weer van het platteland naar de stad? - Waarom konden ze toch geen werk vinden in de stad? - Welke gevolgen had dit? Vul de antwoorden van de leerlingen indien nodig verder aan. (zie informatiefiche) 3. Vraag aan de leerlingen welke gevolgen die armoede zou gehad hebben voor de huizen van de armen. Leg vervolgens de verschillen tussen een domus en een insula uit en laat de leerlingen de verhouding tussen armen en rijken in het oude Rome bespreken a.d.h.v. de sociale piramide. Hiervoor kan je gebruik maken van de powerpoint over woningen in het oude Rome. Eventueel pas je een onderwijsleergesprek toe, zodat de leerlingen zelf de informatie kunnen afleiden uit de afbeeldingen. Uiteraard kan je dit dan aanvullen met extra informatie. (zie informatiefiche) Verwerking 1. Vraag aan de leerlingen of ze zich zo n situatie nog steeds kunnen voorstellen in Rome? Waarom wel/niet? En in België? Waarom wel/niet? 2. Toon het filmpje over daklozen/armoede in onze huidige maatschappij. 3. Stel aan de leerlingen volgende vragen: - Als jullie dit zien, welk gevoel komt er dan bij jullie op? - Waarover ging het filmpje? - Hoe kan het dat er mensen dakloos zijn in een land als België? - In welke landen verwachtte je dakloosheid dan eerder? Waarom? - Voor welke mensen zie je een dakloze toekomst weggelegd? Kan je dat voorspellen? - Hoe voorspel je zoiets? - Waarin wordt iemands toekomst nog voorspeld? - Hebben jullie ooit je horoscoop gelezen? Wat stond erin? - Wie gelooft er in horoscopen? - Welke informatie bevatten horoscopen meestal? 4. Verdeel vervolgens de klas onder in 4 tot 6 groepen. Geef elk groepje een levens- en horoscoopkaart. Laat de leerlingen een horoscoop opstellen voor het personage van hun levenskaart, maar benadruk heel sterk dat het een realistische voorspelling moet zijn. Ze moeten nadenken over het toekomstperspectief van hun personage, op vlak van de woning, werk en gezondheid. Zorg dat zeker het personage Krista aan bod komt, om het contrast tussen iemand afkomstig uit een rijkere en uit een minderbedeelde familie aan te tonen. 5. Laat elk groepje de gemaakte horoscoop voorlezen, nadat ze eerst de levenskaart hebben voorgelezen. Zo kent iedereen de situatie van het personage. 4 4 VORMEN VZW (red.), Kompas: horoscoop van de armoede, internet, , ( 20 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

21 Nabespreking 1. Vraag aan iedere groep om uit te leggen hoe ze hebben beslist over de toekomst van een personage. 2. Deel vervolgens groene en rode kaartjes uit. Elke leerling krijgt van elke kleur een kaartje. 3. Leg aan de leerlingen uit dat je 6 stellingen zal voorlezen. Nadat je een stelling hebt voorgelezen, moeten de leerling een groen (akkoord) of rood (niet akkoord) kaartje opsteken. Daarna krijgen ze even de tijd om met hun buur te overleggen over hun standpunt en om enkele argumenten voor en tegen te vinden. 4. Laat de leerlingen hierna hun standpunt verdedigen en bespreek samen de argumenten voor en tegen. Stellingen: - Iemand die rijk is in een bepaald land, kan arm zijn in een ander land. - Wie arm is, heeft dat vooral aan zichzelf te danken. - Wie het wil maken in de samenleving, die kan dat ook. - Ontsnappen uit de armoede is onmogelijk. - Onze samenleving kan niets aan armoede doen. - Ik kan niets aan armoede doen. 21 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

22 22 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

23 Informatiefiche: arm en rijk in Rome Historische informatie Rome was op korte tijd een enorme stad geworden met het grootste aantal inwoners ter wereld. En laat nu net dat het grootste pijnpunt geweest zijn voor de Romeinse maatschappij. De Tweede Punische Oorlog eindigde dan wel met een overwinning, maar deze kon niet op tegen de geëiste tol. Het Romeinse leger bestond in die tijd nog uit Romeinse burgers die door het bezitten van een bepaalde hoeveelheid land tot de landeigenaars gerekend werden, beter: die hun velden tijdens de oorlog niet konden bewerken. Tijdens de oorlog werden vele van hen vermoord. Daarnaast verwoestte de oorlog zelf ook veel land in Italië, wat voor de plattelandsbevolking een ramp was. Waar het op het platteland uitbrak tot een crisis, beleefde Rome zelf een gouden periode. Door plunderingen en de naoorlogse herstelbetalingen werd de schatkist van Rome gespijsd. Door de uitzichtloze situatie op het land, vluchtte een massa naar de stad, aangetrokken door de enorme weelde. Het inwonersaantal van Rome steeg op die manier enorm. Toch leverde dit de nieuwe stadsbewoners weinig op, want al het geld bleef in handen van een beperkte groep patriciërs werd netjes verdeeld over een kleine groep. Deze nieuwe rijken kochten enorme stukken land op en waren nu de eigenaars van immense landgoederen, waarvan ze de grond door slaven lieten bewerken. De eerdere eigenaars waren nu hun grond kwijt en trokken massaal naar de stad, op zoek naar werk. Daar was het werk echter al ingepikt door de vele slaven die dankzij de Romeinse overwinningen buit waren gemaakt. De grote groep arme Romeinen zakten nu nog verder weg in armoede, terwijl de kleine groep rijken alsmaar rijker werden (de verhouding van de kleine groep rijken tegenover de grote groep armen kan je duidelijk terugvinden in de sociale piramide). De kloof tussen arm en rijk groeide. Die kloof was ook duidelijk te zien aan het verschil in woning. Zo woonden de rijken in een domus, de armen in een insula. Een domus bestond uit twee grote delen. Een eerste deel bestond uit een binnenplaats, het atrium, met daar rond verschillende kamers. Zo was er bijvoorbeeld achteraan de werkkamer, waar de man des huizes zaken deed. Aan de zijkanten van het atrium bevonden zich de slaapkamers, die in principe enkel gebruikt werden om te slapen en daarom klein waren. Het atrium had in het midden een opening in het dak voor het zonlicht, met daaronder een vijvertje (impluvium) om het regenwater voor het huiselijk gebruik in op te vangen. In het atrium werden gasten ontvangen en stond een altaar voor de huisgoden en de voorouderlijke goden. Het tweede gedeelte, het peristilium, was een tuintje omgeven door zuilen. Rondom die tuin waren de keuken, de woonkamer, de gastenkamers en de eetkamer te vinden. Die laatste werd enkel gebruikt als het te koud was om buiten te eten. In een domus trof je meestal weinig meubels aan, wat het huis ruimer deed lijken dan het in werkelijkheid was. Het huis was soms ook uitvoerig opgesmukt om het grootser te maken. Aan beide zijden van de ingang werden winkeltjes verhuurd. De meeste van de domi beschikten over een eigen watervoorziening en eigen toiletten, die aangesloten waren op de riolering. Een insula of huurkazerne was dan weer heel wat minder luxueus. Daarin woonde dan ook de meerderheid van de Romeinse bevolking. In bepaalde periodes moesten dan ook meer dan een miljoen mensen woonruimte vinden in de buurt van het centrum van Rome, want er waren nog niet de nodige transportmiddelen om verder weg te kunnen wonen. Daardoor werd de grond duur, waardoor er in de hoogte moest worden gebouwd. Op die manier kon er voor het gewone volk een betaalbare woonruimte voorzien worden. Omdat de huurprijzen toch nog vaak de pan uit swingden, waren vele families verplicht 23 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

24 om samen te wonen in één kamer. Op de benedenverdieping bevond zich vaak een winkelruimte. Een insula kon wel twintig meter hoog zijn en uit zeven verdiepingen bestaan. Instortingsgevaar was dus zeker niet onbestaande. Omdat de bovenste verdiepingen van hout waren en het regelmatig gebeurde dat er bij het koken brand ontstond, was er ook een groot brandgevaar. Door het brandgevaar waren de houten bovenverdiepingen dus het minst populair. Die waren dan ook voorbestemd voor de allerarmsten, terwijl de middenklasse betere woonblokken kon betalen en vaak ook meerdere kamers had. De meeste appartementen hadden kleine open ramen. Sommige daarvan keken uit op de binnenplaats en kregen daardoor weinig licht binnen. Er wordt zelfs gedacht dat er ook appartementen waren zonder daglicht. De insula bezaten geen watervoorzieningen en een eigen toilet was er ook niet. Voor water kon men terecht bij de publieke fonteinen, voor toiletgebruik ging men naar de openbare toiletten. 5 Informatie armoede Wanneer je hoort over armoede, denk je wellicht eerst aan werelddelen zoals Afrika, Azië of Latijns-Amerika. Toch zijn er ook in Europa miljoenen mensen die te maken krijgen met armoede. Zo leven bijna Belgen met een armoederisico. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat wie het wil maken in de samenleving, dat ook kan. Daarvoor zijn dan wel inzet, verantwoordelijkheidsgevoel en de juiste keuzes nodig. Door je vast te pinnen op die overtuiging, leg je de verantwoordelijkheid van armoede dan ook bij de armen zelf. Dat is dan wellicht te kortzichtig. De gevolgen van armoede (zoals mogelijk drugsmisbruik, alcoholgebruik, het weigeren van arbeid ) worden hierbij verward met de basisoorzaken. Het is moeilijk om uit de vicieuze cirkel van de armoede te geraken. Oorzaken en gevolgen volgen mekaar op. Armoede wordt o.a. bepaald door de sociale positie van iemand. Dit kan te maken hebben met het gezin waar je uit komt, het beroep dat je uitoefent, de opleidingen die je wel of net niet kan volgen Ook door een ongeluk of persoonlijke tegenslag kan je arm worden. Mensen zien deze mensen vaak als goede armen, want het is niet hun eigen schuld, ze hebben pech gehad. 6 5 HILL, D., Rome, Een wereldrijk uit oude dagen, Parragon, Bath, 2008, p. 60, ; GORIK, G., DE VOLDER, P., e.a., Storia 2, handboek, Van In, Wommelgem, 2005, p ; SWERTS, J., MULLENS, M., Tekens 2, sporen van mensen, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, 1998, p REYNDERS, N., VAN PUYMBROECK, M., VORMEN VZW, RECHT-vaardig, menswaardig, Educatief pakket rond economische, sociale en culturele rechten, internet, 2006, ( (red.), ARMOEDE.BE, Schuld of ongeval, maatschappij of individu, internet, 2006, ( 24 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

25 Powerpoint 25 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

26 26 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

27 Levenskaarten Maria, een alleenstaande moeder met drie kinderen, woont in een heel arme buurt in Madeira (Portugal). Haar laatste vriend heeft haar net verlaten. Ze werkt als meid voor een rijke familie, maar onlangs heeft iemand een dure ring van de vrouw des huizes gestolen en deze verdenkt één van de meiden. De schuldige kan niet worden gevonden, dus zullen alle meiden worden ontslagen. Kan Maria de huur van haar woning nog wel betalen na een eventueel ontslag? Maria is Steenbok. Bengt is een jonge Zweedse skinhead. Dit jaar is hij al twee keer gearresteerd wegens geweldpleging. Hij heeft al twee jaar geen werk meer en toch weigert hij in te gaan op werkaanbiedingen. Liever brengt hij zijn tijd door op straat waar hij rondhangt met zijn maten, die in verband gebracht worden met meerdere racistische incidenten. Zijn ouders staan op het punt om hem uit huis te zetten als hij niet snel werk zoekt. Bengt is Ram. Ricardo woont alleen in Barcelona (Spanje) in een klein flatje dat hij nauwelijks kan betalen. Hij is al meerdere maanden ziek en leeft van een sociale zekerheidsuitkering van de staat. Vroeger deed hij allerhande klusjes om in zijn onderhoud te voorzien. Zijn vrouw liet hem in de steek en nam de kinderen mee, toen ze hoorde dat Ricardo aids heeft. Hij is Weegschaal. Krista, 30 jaar, heeft alles wat ze wil. Haar vader heeft een goede job en een hoog inkomen. Krista heeft hoge studies gedaan en heeft nu een belangrijke job. Hoewel ze nog maar 30 is, komt ze in aanmerking om de directeur van haar bedrijf, die volgend jaar op pensioen gaat, op te volgen. Krista is Boogschutter. Jane is een bejaarde weduwe die in Schotland woont. Haar echtgenoot was een alcoholicus en werkte bijna nooit. Jane moet zien te leven van een pover staatspensioentje, maar haar gezondheidstoestand gaat snel achteruit, zodat ze bijkomende zorg nodig heeft. Jane is Vissen. Marc, een 55-jarige ex-arbeider, heeft een huurwoning in Aarschot. Zijn vrouw is vorig jaar overleden aan kanker. De ziekte sleepte een lange tijd aan en heeft ook heel wat kosten met zich meegebracht. Op Marcs werk zijn onlangs vele ontslagen gevallen en ook Marc was bij de ongelukkigen. Hij is volop op zoek naar een nieuwe job, maar dat is op zijn leeftijd niet vanzelfsprekend. Toch zal hij snel een nieuwe job moeten vinden, anders lijkt het erop dat de deurwaarder zijn bezittingen in beslag zal komen nemen. Marc is Tweelingen. 27 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

28 Horoscoopkaarten Ram (Bengt) (21 maart 21 april) Huis Weegschaal (Ricardo) (23 september 22 oktober) Huis Werk Werk Gezondheid Gezondheid Tweelingen (Marc) (22 mei 21 juni) Huis Boogschutter (Krista) (23 november 21 december) Huis Werk Werk Gezondheid Gezondheid 28 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid

29 Vissen (Jane) (20 februari 20 maart) Huis Steenbok (Maria) (22 december 20 januari) Huis Werk Werk Gezondheid Gezondheid 29 Mensenrechten in geschiedenis sociale onrechtvaardigheid