EVERY PICTURE TELLS A STORY

Transcriptie

1 EVERY PICTURE TELLS A STORY Armoede: een gedifferentieerd verschijnsel Roeland van Geuns Low budget, High Service 4 oktober

2 INHOUD ARMOEDE: ACTUEEL, MAAR WAT IS HET? RELEVANTIE VAN GEDRAG OUDE EN NIEUWE KIJK OP ARMOEDE GEVOLGEN 2

3 ACTUEEL 1,9 miljoen kijkers Werkelijkheid, fictie of amusement? > verkocht 1,5 miljoen kijkers 3

4 ARMOEDE IN NEDERLAND: HOEVEEL? Basisbehoeftenbudget in 2012 (SCP): 952 p/m voor alleenstaande p/m voor gezin met twee kinderen 2013: 9,9% huishoudens op of onder sociaal minimum 15 Percentage huishoudens met (langdurig) laag inkomen % Laag inkomen Langdurig laag inkomen

5 SYSTEEM VERSUS BURGER ARMOEDE EN SCHULDEN WORDEN DEELS VEROORZAAKT EN IN STAND GEHOUDEN DOOR HET SYSTEEM MAAR DIE ZIJN VOOR INDIVIDUELE PROFESSIONAL, VRIJWILLIGER EN BURGER EEN GEGEVEN DAARBINNEN BLIJKT GEDRAG ER VEEL TOE TE DOEN GEDRAG IS DUS RELEVANT VOOR OPLOSSING PROBLEMEN 5

6 ARMOEDE EN GEDRAG IN HET VERLEDEN 1 e Congres van het Armwezen (1854) : 1. Gebrek aan matigheid 2. Onvoorzichtigheid bij het aangaan van huwelijken 3. Gebrek aan spaarzaamheid 4. Gebrek aan werk Gedrag als oorzaak, maar heel andere oplossingen => Veenhuizen 6

7 RISICO OP ARMOEDE WORDT VOORAL BESCHREVEN IN TERMEN VAN: LEEFTIJD GESLACHT ETNICITEIT HUISHOUDSAMENSTELLING INKOMSTENBRON OPLEIDING 7

8 Door die bril gekeken blijken SCHULDENAREN BIJSTANDSGERECHTIGDEN Alleenstaande, oudere mannen Alleenstaande vrouwen met kinderen Immigranten 8

9 KENMERK = OORZAAK? Zijn geslacht, leeftijd, etniciteit, burgerlijke staat oorzaken voor armoede, schulden of werkloosheid? Zijn deze kenmerken veranderbaar of beïnvloedbaar? Alternatief is kijken naar: motivatie, vaardigheden, mogelijkheden en beperkingen Let wel: gedrag eigen schuld! 9

10 GEDRAG KOMT VOOROP Gedragsverandering vraagt intrinsieke motivatie maar Gedrag is grotendeels onbewust, ook het onverstandige of onjuiste gedrag Gedragsverandering vergt bewustwording, motivatie en zelf doen voor zover mogelijk!

11 GEDRAG IN PROBLEEMSITUATIES? Zelfoverschatting Gebrek aan zelfvertrouwen Niet mijn schuld Gebrekkige basale vaardigheden 11

12 HEEL ANDERE GROEPEN Schulden 12% financieel zelfredzaam 37% onvoldoende vaardigheden 38% beperkt bereid bestedingsgedrag aan te passen 24% legt schuld buiten zichzelf 20% vindt schulden normaal 10-15% zwaarwegende belemmeringen (GGZ, LVB, verslaving, etc.) Bron: bestand Mesis uit 7 gemeenten 12

13 ANDERE ONDERSTEUNING NODIG? VEELAL IS GEDRAGSVERANDERING NODIG GEDRAGSVERANDERING VERGT BEWUSTWORDING EN INTRINSIEKE MOTIVATIE VAARDIGHEDEN LEREN VERGT BEWUSTWORDING VERPLICHTEN OF ONGEVRAAGD ADVISEREN IS NIET EFFECTIEF 13

14 MEER AANSLUITEN BIJ leefwereld burger en zijn/haar motivatie ANDERE ONDERSTEUNING NODIG? MEER REKENING HOUDEN MET VERSCHILLEN in leerstijlen in taalniveau en vaardigheden in doelstellingen van de burger i.p.v. van de hulpverlening GEBRUIK MAKEN VAN WAT WERKT effectieve gesprekstechnieken benutten elders toegepaste methodieken en aanpakken monitoren en evalueren of iets werkt en steeds verbeteren 14

15 ANDERE ROL VRIJWILLIGERS zwaarder, want minder geld (voor professionals) Omvangrijker: want dat kunnen vrijwilligers ook wel van luisterend oor naar verlengstuk professional Mogelijke gevolgen Overbelasting vrijwilligers Onderschatting belang specialisten Niet-optimale dienstverlening burger 15

16 TOT SLOT Veel burgers doen beperkt beroep op overheid Paspoort, rijbewijs, e.d. Huwelijk, geboorte, sterfte, e.d. Dakkapel, kapvergunning, e.d. Sommigen doen tijdelijk beroep op overheid en dat kan (wellicht) minder Uitkering WMO Schuldhulpverlening Een kleine groep heeft op sommige leefgebieden een vangnet nodig Alleen de overheid kan dat vangnet garanderen 16

17 DANK U VOOR UW AANDACHT! Roeland van Geuns r.van.geuns@hva.nl

18 Interessante literatuur Suzanna Jansen: Het pauperparadijs (diverse uitgaven) Mullainathan, S & E. Shafir: Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen Rutger Bregman: Waarom arme mensen domme dingen doen (zie: Roeland van Geuns: Every picture tells a story. Armoede een gedifferentieerd verschijnsel. Amsterdam, Diverse publicaties van de onderzoeksgroep Armoede & Participatie van de Hogeschool van Amsterdam via de website van de HvA: en dan zoeken op Lectoraat Armoede en Participatie Thaler, R. & C. Sunstein: Nudge. Naar betere beslissingen over gezondheid, geluk en welvaart. 18