Analyse Nederlandse wapenexport 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Analyse Nederlandse wapenexport 2012"

Transcriptie

1 Analyse Nederlandse wapenexport 2012 Campagne tegen Wapenhandel, februari 2014 Frank Slijper

2 Kantoor Amsterdam Anna Spenglerstraat NH Amsterdam tel/fax bank NL11 TRIO De Campagne tegen Wapenhandel is een onafhankelijke stichting die onderzoek doet, campagne voert en het maatschappelijk debat over wapenhandel en wapenproductie stimuleert. Deskundig, betrokken en effectief. De Campagne tegen Wapenhandel is voor haar werk afhankelijk van giften. Help mee met een gift op rekening NL11 TRIO tnv Campagne tegen Wapenhandel te Amsterdam. Colofon Uitgave: Campagne tegen Wapenhandel, februari 2014 Auteur: Frank Slijper Coverfoto: DSM Dyneema en het Turkse FNSS tekenen samenwerkingsovereenkomst tijdens wapenbeurs IDEF in Ankara. Op de achtergrond minister Hennis van Defensie. (foto DSM Dyneema). Deze analyse is mede mogelijk gemaakt dankzij financiële steun van PAX en Oxfam Novib 2

3 Inhoudsopgave Overzicht Nederlandse wapenexport Inleiding 5 1. Nederlandse wapenhandel in perspectief 6 2. Nederlandse wapenexport per bestemming Doorvoer van wapens via Nederland Export van dual use goederen Conclusies en aanbevelingen 23 3

4 Overzicht Nederlandse wapenexport 2012 De waarde van de Nederlandse wapenexport bedroeg in miljoen euro. Ruim een derde daarvan ruim 342 miljoen euro komt voor rekening van Defensie dat voor dat bedrag munitie, mijnen en raketonderdelen in Duitsland heeft laten ontmantelen/vernietigen. Strikt genomen een export van militaire goederen, maar uiteindelijk niet ter bewapening van een ander land. Gecorrigeerd hiervoor resteert een netto wapenexport van 608 miljoen euro. Door bovengenoemde export van te demilitariseren munitie heeft Duitsland de Verenigde Staten afgelost als belangrijkste exportbestemming; de afgelopen tien jaar zijn beide landen samen goed geweest voor bijna 30% van de totale Nederlandse wapenexport. Dat beeld is vertekend doordat een aanzienlijk deel van de export naar bijv. de VS wapenonderdelen (o.a. voor F-16 gevechtsvliegtuigen; Patriotraket) betreft die na assemblage door de Amerikaanse fabrikant naar derde landen geëxporteerd worden. Die eindbestemming komt niet naar voren in de exportvergunningen. Andere opvallende grote afnemers in 2012 zijn Qatar, Algerije, Turkmenistan, Indonesië, Thailand en Marokko, allen voor exporten tussen de 10 en 40 miljoen euro. Naast Turkmenistan zijn ook voor andere notoire mensenrechtenschenders wapenexportvergunningen afgegeven: Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. In het laatste geval ondanks regeringsbeleid niet aan Bahrein te leveren. Daarmee kan geconcludeerd worden dat Nederland geen lering heeft getrokken uit alle ophef rond de Arabische lente over wapenleveranties aan dictatoriale regimes. Meer in het algemeen koerst Nederland onder Rutte meer dan ooit aan op exportsteun aan de militaire industrie. Zowel op wapenbeurzen als tijdens handelsmissies worden wapenfabrikanten in toenemende mate vergezeld door ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders. Wat betreft de doorvoer van wapens via Nederland vallen een aantal wapenvrachten op naar bijvoorbeeld Jordanië, Koeweit, Madagaskar, Mexico en Qatar. Verder gaan tienduizenden vuurwapens en tientallen miljoenen stuks munitie naar de VS. Ten aanzien van de export van militair gevoelige dual use goederen zijn Zuid-Korea en India de grootste afnemers van nachtzichtapparatuur voor hun krijgsmachten. Bijzonder opmerkelijk is een vergunning voor informatiebeveiligingsapparatuur en software met bestemming Syrië onduidelijk is waar die voor dient. 4

5 Inleiding Steeds meer informatie over wapenhandel is tegenwoordig in het publieke domein aanwezig. De Nederlandse overheid publiceert overzichten van verleende exportvergunningen en wie de weg weet kan op gespecialiseerde websites de nodige informatie vinden. Maar cijfers en systemen vertellen maar een deel van het verhaal. Wapenhandel moet gezien worden in de context van conflictdreiging, economische ontwikkeling en mensenrechten. Wat zijn de consequenties van een export voor de inwoners van het bestemmingsland? En voor de buurlanden? Om een dergelijke analyse te maken plaatst de Campagne tegen Wapenhandel gegevens over de Nederlandse wapenexport in een bredere context. Ook in deze negende Analyse Nederlandse wapenexport geeft de Campagne tegen Wapenhandel inzicht in en commentaar op de ontwikkelingen op wapenhandel gebied. Een samenvatting van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse wapenhandel in 2012 vindt u op de vorige pagina. Het rapport beschrijft in het eerste hoofdstuk de Nederlandse wapenexport op hoofdlijnen: omvang, aard en internationaal perspectief. Het daaropvolgende hoofdstuk beschrijft een selectie opvallende bestemmingen van exporten van militair materieel - ook daar waar het gaat om kwesties uit 2013, om te voorkomen dat nog verder achter de feiten wordt aangelopen door de trage wijze van rapporteren door de overheid. Het derde hoofdstuk gaat in op de doorvoer van wapens via Nederlands grondgebied. Het vierde hoofdstuk geeft een analyse van de vergunningen voor zogeheten dual use exporten in In het slothoofdstuk komen de belangrijkste conclusies en aanbevelingen aan de orde. 5

6 1. Nederlandse wapenhandel in perspectief De totale waarde van de in 2012 afgegeven wapenexportvergunningen bedraagt 941 miljoen euro. Daarbij dient opgemerkt te worden dat ruim een derde daarvan 342 miljoen euro voor rekening komt van munitie, mijnen en raketonderdelen die Defensie in Duitsland heeft laten ontmantelen/vernietigen. Strikt genomen een export van militaire goederen, maar uiteraard geen 'normale' wapenverkoop. Gecorrigeerd hiervoor blijft een bedrag van ruim 608 miljoen euro over. In 2011 bedroeg de waarde van de wapenexportvergunningen 715 miljoen euro. Nadat tussen 2005 en 2010 exportwaarden (ruim) boven de een miljard euro zaten 1, is de laatste twee jaar dus sprake van een flinke daling. Naar verwachting zal de exportwaarde voor 2013 wel weer een stuk hoger liggen. Alleen al de vergunningen voor wapenexporten naar Indonesië (348 miljoen euro), Oman (64 mln), Singapore (52 mln) en Algerije (24 mln), zoals die in 2013 bekend werden, zijn samen al hoger dan de totale export naar niet-navo landen de laatste paar jaar was (zie onderstaande staafdiagram). Figuur 1: Nederlandse wapenexport (waarde afgegeven vergunningen in miljoenen euro s) bron: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012, bijlage 2 Die daling in de Nederlandse wapenexport zien we ook terug bij SIPRI, het in Stockholm gevestigde onderzoeksinstituut, waar Nederland voor de periode 2008 tot en met 2012 is teruggevallen naar een elfde plek (zie tabel 1). Voor alleen 2012 staat Nederland negende. Niettemin staat Nederland, gerekend over de afgelopen tien jaar, nog altijd als 's werelds zevende wapenexporteur te boek. Daarbij valt op dat het de voorhoede vormt van een groep van zes landen die elkaar niet veel ontlopen. 1 Met uitzondering van 2007 (874 miljoen euro) 6

7 Tabel 1: s Werelds grootste wapenexporterende landen 2003 t/m t/m VS VS VS Rusland Rusland Rusland Duitsland Duitsland China Frankrijk Frankrijk Oekraïne VK China Duitsland China VK Frankrijk Nederland Spanje VK Italië Italië Italië Spanje Oekraïne Nederland Oekraïne Israel Spanje Israel Nederland Israel Zweden Zweden Zweden Zwitserland Zwitserland Canada Canada Canada Zwitserland Zuid-Korea Noorwegen 746 Zuid-Korea 183 Totaal alle landen Bron: SIPRI Arms Transfers database: NB: getallen betreffen geen exportwaarden, maar SIPRI s Trend Indicator Value, die uitgaat van de relatieve waarde van de geleverde wapens zie: Het overzicht in de tabel op de volgende pagina laat een min of meer ongewijzigd beeld zien, met Duitsland en de Verenigde Staten ruim als belangrijkste bestemming. Dat heeft vooral te maken met een nauwe industriële samenwerking met die landen in het kader van gemeenschappelijke wapenprojecten, zoals bijvoorbeeld de Boxer en Fennek pantservoertuigen (Duitsland) en de Amerikaanse Patriotraket en de gevechtsvliegtuigen F-16 en F-35 (JSF). Onderdelen van die wapensystemen worden in Nederland gemaakt en veelal in het buitenland in het eindproduct gebouwd. Een deel van die wapensystemen is voor de Nederlandse en Amerikaanse krijgsmacht, maar bijvoorbeeld in het geval van de F-16 is de productie nog uitsluitend gericht op exportorders uit derde landen. Dat de Nederlandse export van onderdelen daarvoor toch als uitvoer naar de VS geboekt wordt vertekent het beeld van Duitsland en vooral de VS als grote klanten van de Nederlandse wapenindustrie. Buiten de EU/NAVO blijft Indonesië de belangrijkste bestemming. Dat zal ook zo blijven nu in 2013 een vergunning van 345 miljoen euro is verstrekt voor de bouw van twee fregatten (zie ook volgend hoofdstuk). Verder zijn er geen opmerkelijke verschuivingen of nieuwe afnemers onder de dertig belangrijkste bestemmingslanden. 7

8 Tabel 2: Belangrijkste dertig bestemmingen Nederlandse wapenexport Duitsland 84,29 88,19 383,89 76,12 70,88 157,05 148,99 71,55 56,91 375, ,12 VS 237,21 75,35 92,71 63,54 121,52 56,34 178,28 318,18 146,84 78, ,14 NAVO/EU a 1,69 19,83 42,50 41,75 86,62 131,93 59,23 125,27 53,78 209,29 771,89 Indonesië 5,02 1,22 13,46 278,19 0,07 316,42 0,23 3,12 46,08 12,83 676,64 Griekenland 431,66 161,43 3,26 4,11 0,37 6,16 1,77 53,21 5,37 0,60 667,94 Marokko 0,54 0,13 0,18 0, ,00 0,60-10,00 566,49 Chili 0,52 0,55 295,62 98,46 12,22 2,04 1,77 104,51 2,48 0,77 518,94 Portugal 2,47 1,00 81,34-0,61 319,41 7,98 1,57 0,02 0,53 414,93 VK 21,69 21,18 22,62 23,49 41,64 33,12 36,08 18,66 78,01 25,31 321,80 Frankrijk 12,42 56,44 20,27 50,52 47,13 10,84 44,05 12,54 41,30 7,23 302,74 Zuid-Korea 99,93 114,97 9,75 3,88 2,78 0,99 9,29 6,01 9,26 12,09 268,95 Canada 2,32 2,81 4,79 31,70 3,47 93,57 84,97 4,48 15,72 12,08 255,91 Turkije 75,42 3,50 12,42 43,70 2,63 20,91 66,42 9,02 7,80 4,44 246,26 Venezuela - 27,62 7,67 196, ,71 Denemarken 3,54 10,99 1,93 4,30 170,56 15,03 3,21 3,95 2,63 0,85 216,99 Italië 4,22 21,27 32,49 40,69 23,75 3,02 9,77 1,73 14,86 4,23 156,03 Taiwan 7,19 5,84 21,95 9,59 2,23 8,66 19,32 27,04 31,73 7,16 140,71 Oman ,01 101,23 3,50 0,62 0,22 0,17 1,47 127,22 Polen 89,07 0,48 5,31 3,41 0,49-0,06 0,04 8,38 2,81 110,05 Spanje 4,41 2,50 7,02 5,19 67,47 2,42 2,76 7,54 7,74 1,34 108,39 Zweden 4,07 3,98 9,73 2,88 23,05 20,51 12,12 2,70 12,98 7,80 99,82 Colombia ,03 89,79 0,01-90,83 Egypte - 0,03 40,36 0,29 14,69 3,39 1,27 8,21 0,16 9,33 77,73 Jordanië 15,20 0, ,67 2,76 29,10 29,73-0,04 77,53 Maleisië 2,80 2,34 1,59 2,11 1,47 3,97 2,20 53,34 0,10 6,18 76,10 Noorwegen 5,27 0,33 6,60 2,09 4,89 2,13 2,93 2,48 39,48 8,53 74,73 Japan 1,53 5,55 14,11 3,82 7,78 11,05 10,78 16,41 1,70 1,67 74,40 India 8,72 0,39 5,00 5,30 21,89 1,47 9,44 2,68 11,61 1,57 68,07 Thailand 0,45 0,67 2,80 7,36 5,74 0,67 18,61 19,02 0,75 11,65 67,72 Letland ,04 0,08 0, ,03-57,31 Totaal alle landen b a NAVO/EU omvat vergunningen voor de levering van onderdelen van defensiematerieelprojecten voor NAVO- en EU-lidstaten. b Door afrondingsverschillen verschilt dit cijfer van de som van alle totalen per jaar. bron: Jaarrapporten Nederlands wapenexportbeleid Handelsmissies en wapenbeurzen Parallel met de krimp in de wapenexport geven de twee kabinetten Rutte vol gas om de Nederlandse militaire industrie te ondersteunen. Soms gebeurt dat door marineschepen uit te lenen ter promotie van de Nederlandse militaire industrie. Zo was het door Damen Schelde Naval Shipbuilding (DSNS) gebouwde marineschip ZrMs Groningen prominent aanwezig op de Londense DSEi in september 2013 een van s werelds grootste wapenbeurzen. Niet alleen Damen, maar ook radar- en vuurleidingspecialist Thales Nederland kon op de Groningen potentiële klanten laten zien hoe het de nieuwste snufjes 8

9 in marineschepen bouwt. 2 Onder de genodigden op de DSEi waren delegaties uit bijvoorbeeld Colombia, Irak, Israël, Libië, Pakistan, Saoedi-Arabië en Turkmenistan door de Britse regering zelf gekarakteriseerd als landen waarvoor de meeste serieuze zorgen gelden ten aanzien van de mensenrechtensituatie. 3 Ook tijdens de Russische maritieme wapenbeurs IMDS in Sint Petersburg in juli 2013 verleende de marine hand- en spandiensten voor de militaire industrie met de aanwezigheid van het fregat Evertsen en de onderzeeër Dolfijn, onder meer met een grote netwerkreceptie aan boord van de Evertsen met afgevaardigden van Russische en Nederlandse overheid en industrie, waaronder Damen Shipyards en Thales. 4 Een en ander werd nog eens dunnetjes overgedaan tijdens de NEVA beurs in september, ditmaal aan boord van marinefregat De Zeven Provinciën. 5 Minister van Defensie Hennis bracht een bezoek aan de Turkse wapenbeurs IDEF 2013 en bezocht daar onder meer de stand van Microflown AVISA. Tijdens de beurs tekende DSM Dyneema in haar bijzijn een contract met pantservoertuigbouwer FNSS. DSM gaat voor het Turkse bedrijf meewerken aan een Maleisische order voor 257 pantservoertuigen. 6 Eerder in 2012 vonden ook al twee missies naar Turkije plaats. In mei 2012 waren de toenmalige ministers van Defensie en Economische Zaken, CDA ers Hillen en Verhagen, aanwezig bij de ondertekening van contracten tussen Nederlandse en Turkse wapenfabrikanten, aan boord van het voor de gelegenheid in de Bosporus aangemeerde fregat Evertsen. Premier Rutte en minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking brachten in november dat jaar een bezoek, met in hun kielzog een grote handelsdelegatie. Ploumen tekende bij die gelegenheid een overeenkomst om de luchtvaartindustrie van beide landen beter met elkaar te laten samenwerken. 7 Minister Kamp van Economische Zaken stak tenslotte samen met luchtmachtgeneraal Starink de Nederlandse (militaire) luchtvaart een hart onder de riem tijdens de Paris Air Show in juni Nederland zet onder premier Rutte flink in op de ondersteuning van handelsmissies. 9 Alleen al in 2013 werd een recordaantal van 27 handelsmissies genoteerd. Daarbij komt de Nederlandse militaire industrie vooral Thales Nederland, Stork/Fokker en Damen - ook uitgebreid aan bod. Onderstaand overzicht laat een aantal recente handelsmissies zien waarbij de militaire industrie vertegenwoordigd was en waarbij in een groot aantal gevallen ook samenwerkings- of handelsovereenkomsten werden getekend. 2 Groningen paradepaardje defensiebeurs, Alle Hens, september-oktober 2013; Nederlandse Marine op defensiebeurs in Sint-Petersburg ( 5 Jaap Wolting, Innovatief partnerschap, Alle Hens, september-oktober 2013; Gail van den Hanenberg, Holland goes Russia, Maritime by Holland Magazine, July/August Dennis-P. Merklinghaus, IDEF 2013 Turkey Demonstrates Growing Defence Capabilities, Military Technology, oktober 2013; Arjen van der Ziel, De Turkse drone verkoopt goed, de Volkskrant, 15 mei Frank Slijper, Analyse Nederlandse wapenexport 2011, Campagne tegen Wapenhandel december 2012, p.18 8 Deal Signing Day for Dutch Minister, Aviation Week ShowNews, 20 juni Fors meer handelsmissies, nieuwsbericht, 19 december 2013 ( 9

10 Tabel 3: Overzicht Nederlandse militaire industrie op handelsmissies (2012/3) bestemming datum ministers etc. militaire industrie Turkije Mei Hillen (Def), Verhagen (EZ) Damen, Thales, Fokker Turkije November Rutte (PM/AZ), Ploumen (BuHa) o.a. Fokker, NLR Brazilië November Willem-Alexander & Maximá, Ploumen (BuHa) Thales, NLR, NAG (Netherlands Aerospace Group) Thales, Fokker, Imtech India November De Rotterdam /Vice-Adm.l Borsboom Singapore Januari Beatrix, Willem-Alexander & Thales, Damen Maximá, Ploumen China Mei Ploumen NLR, Fokker Somalië Oktober Ploumen Damen, IHC Merwede China November Rutte, Ploumen Fokker, NLR, Damen Qatar November Kamp (EZ) Damen Openbaarheid van informatie Jarenlang kon Nederland gezien worden als voorloper in het openbaar maken van informatie over de Nederlandse wapenexport. Het was in 1999 een van de eerste EU landen die met een openbaar jaarrapport inzicht gaf in de omvang en bestemmingen van de Nederlandse wapenexport. Daarnaast was Nederland in 2004 een van de eerste landen die onder druk van de Tweede Kamer - overzichten van exportvergunningen publiek beschikbaar maakte. Vlak daarvoor had de Campagne tegen Wapenhandel samen VPRO-radioprogramma Argos via de Wet Openbaarheid van Bestuur al dergelijke overzichten gekregen. Dat was een grote ommezwaai in de openheid over wapenexporten. In 2012 tenslotte begon de regering, wederom onder parlementaire druk, met de versnelde publicatie van vergunningen voor wapenexporten vanaf 2 miljoen euro aan niet- NAVO/EU lidstaten. 19 Op die manier kan de Kamer haar controlerende taak dichter op de actualiteit uitvoeren. Hoewel al in juni 2011 toegezegd, verscheen die eerste rapportage 10 en en Koningin_begint_met_zaken_doen.html 15 en Ploumen met handelsmissie naar China, persbericht ministerie van Buitenlandse Zaken, 2 mei, 2013; Tweede Kamer, vergaderjaar , V nr Tweede Kamer, vergaderjaar , XVII, nr.52, november 19 Zie Kamerstukken nrs. 164, 165 en 181 uit

11 nieuwe stijl pas op 12 april 2012, voor een exportvergunning voor Thailand. 20 Sindsdien zijn tot eind 2013 twaalf van dergelijke vergunningen gemeld 21 ; twee daarvan in In het geval van een vergunning voor Turkmenistan is in augustus 2012 abusievelijk niet gerapporteerd, aldus de regering 22 (zie volgend hoofdstuk). Maar ook andere grote vergunningen uit 2012 zijn niet aan de Kamer gemeld, zoals bijvoorbeeld in het geval van Algerije, Indonesië, Marokko en Qatar (zie verder volgend hoofdstuk). Naar onze indruk is dat gebeurd vanwege een erg enge interpretatie van de rapportageplicht, waarbij wel heel gemakkelijk exporten als onderdeel en niet als los militair product zijn beschouwd. De ontwikkeling in de informatievoorziening is zonder twijfel positief te noemen. Tegelijk moet geconstateerd worden dat ondanks herhaald beloofde beterschap de verstrekking van die informatie bijzonder traag verloopt en zelfs steeds later plaats vindt. Het jaarrapport 2012 verscheen pas op 11 november 2013 en de eerste vier maandoverzichten van wapenexportvergunningen voor 2012 verschenen pas half november online bijna twee jaar na dato. Alle resterende overzichten (incl. doorvoer en dual use) voor 2012 zijn eind januari 2014 nog steeds verschenen. Zo loopt de publicatie van maandoverzichten begin 2014 maar liefst 20 maanden achter. Het blijft moeilijk te begrijpen waarom dit zoveel tijd moet kosten. Al jaren vraagt ook de Tweede kamer om snellere publicatie van zowel jaarrapport als maandoverzichten. Sinds werkt de overheid aan een nieuw systeem waarmee de informatieverstrekking versneld zou moeten worden, maar vier jaar en vele beloftes later is die switch klaarblijkelijk nog steeds niet gemaakt. Het lijkt het zoveelste gemankeerde automatiseringsproject bij de overheid. 24 Tussenhandel Sinds 2012 geldt de nieuwe Wet Strategische Diensten voor de dienstverlening die betrekking heeft op strategische goederen. Het stelt regels voor drie vormen van dienstverlening: niet-fysieke overdracht van programmatuur en technologie, technische bijstand en tussenhandeldiensten. In het jaarrapport 2012 van de regering wordt vreemd genoeg geen woord gewijd aan de wet, laat staan een overzicht van onder de wet vallende vergunningen en meldingen. Het zou consistent zijn wanneer de overheid, analoog aan de bestaande vergunningsoverzichten voor uitvoer en doorvoer van strategische goederen, overzichten van meldingen en vergunningen krachtens de Wet Strategische Diensten op haar website plaatst en een samenvattend verslag opneemt in het jaarrapport over het wapenexportbeleid. 20 Kamerstuk nr. 192; zie elders in dit rapport meer over wapenexporten naar Thailand. 21 Voor Algerije (2), Egypte (2), Indonesië (2), Jordanië, Oman (2), Singapore, Taiwan en Thailand, 22 Kamerstuk nr. 223 (aanbieding rapport Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 ) 23 Zie Kamerstuk nr. 154 (verslag Algemeen Overleg Wapenexportbeleid van 6 oktober 2009) 24 Jan Tromp, Met ict licht overheid zichzelf op, De Volkskrant, 29 juni

12 2. Nederlandse wapenexport per bestemming Algerije Na jaren afwezigheid levert Nederland weer militaire goederen aan Algerije. Uit de overheidscijfers blijkt dat in 2012 voor 34 miljoen euro aan wapenexportvergunningen is verstrekt 25, hoewel dat niet per brief apart aan de Tweede Kamer is gemeld, zoals gebruikelijk bij grote exportvergunningen. Het gaat daarbij om elektronicaboxen die een Duitse fabrikant inbouwt in pantservoertuigen die het levert aan het Algerijnse leger. Een opmerkelijke vergunning gezien het gewelddadige recente verleden in Algerije en de rol van het leger daarin. Het zijn de eerste vergunningen nadat de export van nachtzicht- en communicatieapparatuur voorpaginanieuws was in 1997, vanwege de toen volop woedende burgeroorlog. In 2013 zijn daar nog twee grote vergunningen ter waarde van in totaal 24 miljoen euro bij gekomen. 26 In het ene geval gaat het om "data management systemen" ter waarde van 3,1 miljoen euro voor de marine. In het andere geval bouwt Thales Nederland radar en command, control and communication (C3) systemen voor drie in China gebouwde korvetten. Deze vergunningen kunnen niet los gezien worden van de bewapeningsspiraal en animositeit tussen Algerije en buurland Marokko, waarbij Nederlandse bedrijven aan beide landen verkopen. In 2008 sloot Damen Schelde Naval Shipyards (DSNS) een order voor de levering van drie SIGMA fregatten voor een bedrag van maar liefst 555 miljoen euro. Volgens SIPRI was Algerije voor de periode s werelds achtste wapenimporteur; Marokko nummer 19. Ter vergelijking: van was Algerije nummer 24 en Marokko nummer 59. Het Westen richt zich in toenemende mate op de export van militair materieel naar Noord- Afrika, vooral op het gebied van de marine. Daarmee slaat het twee vliegen in een klap. De industrie krijgt exportorders die een afnemende binnenlandse vraag (lees: defensiebezuinigingen) compenseren en tegelijk helpen de Noord-Afrikaanse landen Europa in het tegengaan van migratiestromen. Bahrein In de begeleidende brief van de regering bij het rapport Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 wordt uit de doeken gedaan hoe tegen de regels in drie vergunningen zijn afgegeven voor Bahrein, terwijl het beleid was om aanvragen op dat land aan te houden. Hier wreekt zich dat de uitvoerende dienst op grond van een basisinstructie werkt, waarin is opgenomen dat de dienst bepaalde aanvragen zelfstandig af mag doen, terwijl de tijdelijke maatregel dat voor de bestemmingen Bahrein en Jemen ongedaan maakt. Dat laatste is drie maal over het hoofd gezien. De dienst is op die fout aangesproken en naar aanleiding van overleg tussen de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, de Staatssecretaris van Financiën en de algemeen directeur Douane zijn de interne protocollen van de dienst aangescherpt. Dat neemt niet weg dat per 9 september 2013 is besloten om vergunningaanvragen voor wapenexport naar Bahrein en Jemen niet langer te blokkeren, maar van geval tot geval apart te beoordelen, aangezien de situatie in deze landen overzichtelijker is geworden en 25 Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 Rapportage van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Buitenlandse Zaken, november 2013, bijlage 1 26 Frank Slijper, Algeria, Morocco naval built-up supports EU anti-immigration policies (and the Dutch arms industry), Explosive Stuff Weblog, 1 november 2013 ( 12

13 derhalve toetsing mogelijk is. 27 Overzichtelijk lijkt in dit verband een weinig gelukkige term, of men moet er mee bedoelen dat de repressie van burgerrechten onverminderd hard is gebleven - zo niet straffer - sinds het begin van de Arabische lente. 28 In Jemen is de situatie bovendien volslagen chaotisch en lijkt het land af te glijden naar een burgeroorlog. Egypte Drie jaar na de val van dictator Hosni Mubarak is de situatie in Egypte nog altijd gespannen en onzeker. In de periode tussen de verkiezing van Moslim Broederschap leider Mohamed Morsi tot president, eind juni 2012, en de militaire staatsgreep die hem op 3 juli 2013 in de gevangenis deed belanden, verleende de Nederlandse regering twee grote wapenexportvergunningen, die het op 8 oktober 2012, resp. 5 maart 2013 aan de Tweede Kamer meldde. De eerste vergunning, ter waarde van ruim 3,5 miljoen euro, is voor radarapparatuur van Thales Nederland, die op een in de VS gebouwd marineschip is gemonteerd. De andere vergunning ter waarde van 6 miljoen euro is voor de installatie van communicatiesystemen aan boord van eveneens in de VS gebouwde Fast Missile Craft, met raketten bewapende marineschepen. Hoewel de brief aan de Kamer geen nadere details noemt, is bekend dat de Amerikaanse werf VT Halter Marine vier van dergelijke schepen heeft gebouwd; twee zouden er inmiddels zijn geleverd, de andere twee in de loop van Hoewel de VS de levering van Abrams tanks, F-16 gevechtsvliegtuigen en Apache gevechtshelikopters tot nader order heeft uitgesteld, is voor de schepen wel groen licht gegeven, omdat ze specifiek ter verdediging van het Suezkanaal zouden dienen. 29 Op 21 augustus 2013 kondigde de Europese Unie een beperkt wapenembargo tegen Egypte af. 30 Naar verluidt zijn inmiddels alle Nederlandse vergunningen voor Egypte opgeschort. Of bovengenoemde Nederlandse vergunningen op dat moment al waren uitgeleverd is niet bekend. Indonesië Als belangrijkste afzetgebied van Nederlandse wapensystemen buiten de NAVO was Indonesië ook in 2012 goed voor de nodige orders. Vergunningen ter waarde van bijna 13 miljoen euro werden afgegeven. Geen daarvan is apart per brief aan de Kamer gemeld, zoals gebruikelijk is bij exporten boven de 2 miljoen euro. Tussen 2003 en 2012 bedroeg de Nederlandse wapenexport naar de archipel 677 miljoen euro. Dat bedrag bevat nog niet de grootste order in een paar jaar voor Damen Schelde Naval Shipyards (DSNS). Nadat in 2012 al overeenstemming was bereikt 31 vroeg DSNS in 2013 een vergunning aan voor de levering van twee deels in Indonesië te bouwen SIGMA fregatten van het type PKR Vanwege de betrokkenheid bij de bouw van 27 Begeleidende brief bij Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 Rapportage van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Buitenlandse Zaken, november Amanda Ufheil-Somers and Foreign Policy in Focus, The US Continues to Stand By Bahrain, The Nation, 13 januari 2014 ( Bahrain crackdown intensifies amid U.S. retreat, Washington Post editorial, 17 november 2013 ( 29 Christopher P. Cavas, Egypt Receives 1st US-Built Missile Craft, Defense News, 19 november 2013 ( 30 Council conclusions on Egypt, Brussel, 21 augustus Frank Slijper, Trade and aid: yet another Dutch warship for Indonesia, Explosive Stuff weblog, 13 juni 2012 ( 13

14 scheepswerf PT Pal op Surabaya vindt ook verkoop van technologie plaats. De waarde van de op 4 juni 2013 aan de Tweede Kamer gemelde order bedraagt 345 miljoen euro de grootste Nederlandse wapenexportvergunning sinds TACTICOS gevechtssystemen en SMART-S Mk2 en andere radarsystemen worden door Thales Nederland geleverd, dat op zijn beurt samenwerkt met PT LEN Industri. 32 Ook werd in november 2013 een vergunning afgeven voor de export ter waarde van 3 miljoen euro voor communicatiesystemen voor Indonesische duikboten die in Zuid-Korea worden gebouwd. Naast Indonesië zijn ook andere landen in de regio, zoals Singapore, Maleisië, Thailand en Vietnam, druk doende hun duikbootmacht uit te bouwen. 33 Dat past in een bredere trend van toenemende wapenaankopen. Het Indonesische wapenbudget zou volgens de planning 71% stijgen tussen 2011 en 2015, van 1,25 naar jaarlijks 2,14 miljard dollar. Het land heeft de afgelopen tijd amfibische voertuigen en gevechtsvliegtuigen besteld in Rusland en acht Apache gevechtshelikopters bij Boeing in de VS (met Nederlandse onderdelen). Merkwaardig genoeg is Indonesië tot zeer recent ook Nederland s grootste ontvanger van donorgeld geweest, in 2011 bedroeg dat nog 71 miljoen euro. Zo gaan ontwikkelingshulp en militaire opbouw klaarblijkelijk hand in hand. Jordanië Juist in tijden van bezuinigingen is de verkoop van overtollig geraakt Defensiematerieel een beproefd middel om gaten in de begroting te dichten. In september 2013 verkocht Nederland voor een nog onbekend bedrag vijftien F-16s aan Jordanië, dat er in 2009 ook al zes had overgenomen. 34 Eerder in 2010 kocht het een grote partij landmachtspullen: 121 M-109 kanonnen, 510 YPR en M-577 pantservoertuigen, 467 militaire trucks en munitie voor bijna 30 miljoen euro. Tussen 2003 en 2012 was dat goed voor in totaal 77,5 miljoen euro. Momenteel staat een andere order voor 60 stuks luchtafweergeschut (PRTL: pantserrupsvoertuigen tegen luchtdoelen) in de wacht. 35 Ondanks een slechte mensenrechtensituatie en de precaire situatie in de regio denk aan de buurlanden Israël, Libanon en Syrië ziet Nederland de levering van grote partijen wapens aan Jordanië niet als problematisch. Dat het een belangrijke westerse partner is in de War on Terror, speelt zonder twijfel een positieve rol in de beoordeling van exportvergunningen. Toch vallen de vergunningen niet te rijmen met de wapenexportcriteria zoals die in Europees verband zijn afgesproken. Immers, de kans op gebruik van de gevechtsvliegtuigen in een binnenlands of regionaal conflict is reëel. Libië In cijfers over 2012 komt Libië als bestemming niet voor. Toch meldden Libische media de levering van Nederlandse patrouilleschepen alsook de opleiding van marinepersoneel in Nederland. 36 Onduidelijk is om welk bedrijf het zou gaan. Een en ander maakt deel uit van Kyle Mizokami, Asia s Submarine Race, 13 november 2013 ( 34 Frank Slijper, More Dutch F-16s for Jordan, Explosive Stuff Weblog, 3 oktober 2013 ( 35 Kamerstuk 22054, nr Four navy boats arrive in Benghazi, 15 januari 2013 ( Ahmed Elumani, Navy takes delivery of new French fast patrol boats, Libya Herald, 20 mei 14

15 een groter bewapeningsprogramma, waaronder ook allerlei vaartuigen uit Frankrijk en Zuid-Korea. Een in Defense News opgevoerde kenner noemt de Nederlandse levering van rigid-hull inflatable boats, snelle bootjes die bijvoorbeeld ook door Nederlandse mariniers worden gebruikt. 37 Of hiermee dezelfde of een andere order wordt bedoeld is niet duidelijk. Wel is duidelijk dat de militaire industrie zich verdringt om aan Libië te kunnen leveren. Ook vanuit Italië en Groot-Brittannië azen wapenfabrikanten op orders. 38 Marokko Voor tien miljoen euro is in 2012 voor Marokko een exportvergunning afgegeven, maar het is nog niet bekend waarvoor. Vreemd genoeg is hier ook geen melding van gedaan aan de Tweede Kamer, zoals normaal bij exporten boven de 2 miljoen euro aan niet- NAVO/EU landen. Oman Ondanks hardnekkige geruchten dat toenmalig koningin Beatrix bij haar bezoek aan Oman in 2011 een goed woordje zou doen voor scheepsbouwer Damen 39, die in de race was voor een order voor marineschepen, ging uiteindelijk de eer naar concurrent ST Marine uit Singapore, zo bleek medio Voor Thales Nederland maakte het weinig verschil: voor beide opties zou het radarapparatuur en andere militaire elektronica leveren. 40 De order bedroeg 60 miljoen euro, zo blijkt uit de vergunning die begin 2013 is toegewezen. Een andere order van 4 miljoen euro werd in april 2013 aan het parlement gemeld. Damen liep wel weg met een order voor de bouw van een opleidingsschip voor de marine van Oman, een grote stalen klipper. 41 Dat de banden met Oman goed zijn bleek ook uit een bezoek in april 2013 van een groep officieren uit Oman aan de Nederlandse krijgsmachtdelen. 42 Tenslotte zijn Nederlandse toeleveranciers betrokken bij de bouw van 12 F-16s voor Oman door Lockheed Martin. 43 In 2012 zelf bedroeg de vergunningwaarde voor Oman slechts anderhalf miljoen euro; op basis van bovengenoemde orders zal het voor 2013 een van de belangrijkste bestemmingen blijken te zijn. Hoewel Oman lof wordt toegezwaaid als bemiddelaar, ondermeer rond Iran s nucleaire programma 44, steekt het enorme bedragen in de eigen bewapening. Naar schatting 8% 2013 ( Oscar Nkala, Libya receives 30 French patrol boats, expects 25 more from South Korea, 22 mei 2013 ( 37 Tom Kington, Training of Libyan Recruits May Spur Procurement Deals, Defense News, 24 januari 2014 ( 38 Europe s armsmakers scramble for Libya, UPI, 18 februari 2013 ( Industry/2013/02/18/Europes-armsmakers-scramble-for-Libya/UPI /#ixzz2LMP1f8V8); Chris Stephen en Nick Hopkins, Royal Navy sends warship to Libya to showcase defence equipment, Guardian, 17 februari 2013 ( 39 Arjen van der Ziel, Order fregatten achter bezoek Beatrix aan Oman, Volkskrant, 3 maart Andrea Shalal-Esa, Lockheed sees F-16 fighter jet production continuing through 2020, Reuters, 14 december 2013 ( 44 Jay Solomon, Oman Stands in U.S. s Corner on Iran Deal, Wall Street Journal, 29 december 2013 ( 15

16 van het Bruto Nationaal Product (BNP) gaat op aan Defensie, een percentage dat vrijwel geen ander land ter wereld overtreft. Qatar In 2012 werd een vergunning gegeven voor de grootste order uit Qatar in tien jaar. Voor 40 miljoen euro levert Thales Nederland radar en command, control and communication (C3) systemen voor schepen van de Qatarese marine. 45 Vreemd genoeg is de vergunning daarvoor niet aan het parlement gerapporteerd, zoals gebruikelijk bij exporten boven de 2 miljoen euro naar niet-navo/eu landen. Minister Kamp van Economische zaken bracht in november 2013 een bezoek aan een werf van Damen in Qatar. 46 Qatar kwam de afgelopen jaren nadrukkelijk in het nieuws als een van de grote buitenlandse steunpilaren van het gewapende verzet in eerst Libië en later Syrië. 47 Saoedi-Arabië In 2012 verleende Nederland toestemming voor de export van militaire goederen naar Saoedi-Arabië ter waarde van 6,6 miljoen euro. Hoewel onduidelijk nog is waarvoor de vergunning(en) zijn geweest, is het bekend dat Thales Nederland SOTAS communicatieapparatuur levert voor Saoedische Abrams tanks. 48 Ondanks de apert slechte mensenrechtensituatie, ondanks de Saoedische militaire inmenging in bijvoorbeeld Bahrein en Jemen, en ondanks een in 2011 door een meerderheid van de Tweede Kamer aangenomen motie om geen militaire goederen aan dit land te leveren 49, achten de laatste twee regeringen Rutte goede handelsrelaties met het land van hoger belang dan de strikte toepassing van de wapenexportcriteria. 50 Thailand Op 4 april 2012 werd een vergunning ter waarde van 10,3 miljoen euro verstrekt voor vuurleidingssystemen voor de modernisering van drie Khamronsin-klasse patrouilleschepen van de Thaise marine. 51 Ondanks voortdurende instabiliteit en de dreiging van een zoveelste militaire coup, ziet Nederland geen aanleiding de militaire handel met Thailand aan banden te leggen. Hoewel het in dit geval gaat om een order voor de marine, werden in voorgaande jaren evengoed wapenexporten voor de landmacht goedgekeurd. Daarnaast is een punt van zorg dat Thailand s defensiebegroting sinds 2004 meer dan tachtig procent is gestegen, gecorrigeerd voor inflatie. Ook Nederland heeft daarvan aardig geprofiteerd: voor 68 miljoen euro verkocht het tussen 2003 en 2012 militair materieel aan Thailand. Turkmenistan 45 Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 Rapportage van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Buitenlandse Zaken, november 2013, bijlage november 47 Amena Bakr en Mariam Karouny, Qatar, allies tighten coordination of arms flows to Syria, Reuters, 14 mei 2013 ( Frank Slijper, Analyse Nederlandse wapenexport 2011, Campagne tegen Wapenhandel december 2012, p zie voor die criteria: Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 Rapportage van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Buitenlandse Zaken, november 2013, pagina Frank Slijper, Arms deal with Thailand a novelty in reporting, Explosive Stuff Weblog, 20 april 2012 ( 16

17 Op een vergunning ter waarde van zeven miljoen euro in volgde in 2012 een nieuwe grote order voor Thales Nederland. Daarover schrijft de regering in haar begeleidende brief bij het jaarrapport wapenexportbeleid 2012: Over één vergunning die wel aan de selectiecriteria voor versnelde rapportage voldeed, is abusievelijk geen Kamerbrief verzonden. In augustus 2012 werd namelijk een vergunning met een waarde van 19,25 miljoen afgegeven voor de uitvoer via Turkije van een aantal rondzoekradarsystemen, bestemd voor patrouillevaartuigen van de Turkmeense kustwacht. Hoewel de mensenrechtensituatie in Turkmenistan nog altijd zorgwekkend is, is geoordeeld dat noch de radarsystemen noch de patrouillevaartuigen een bijdrage kunnen leveren aan mensenrechtenschendingen. Ook bestaan er zorgen over regionale onenigheid over de afbakening van de grenzen in de Kaspische Zee. Dit dispuut heeft echter niet tot gewapende botsingen geleid. Alles overziend resulteerde de toetsing aan de criteria van het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB tot een positief besluit. Kortom: er zit dan wel een brute dictator, maar het is geen punt het regime van militair materieel te voorzien. 3. Doorvoer van wapens via Nederland Voor de doorvoer van wapens via Nederland gelden verschillende regels, afhankelijk van de aard van de goederen als ook de herkomst en bestemming. In het kort komt het er op neer dat voor doorvoer van militaire goederen afkomstig uit én op weg naar landen van buiten de NAVO of EU (plus Australië, Japan, Nieuw-Zeeland en Zwitserland - in het jargon: EU/NAVO+ ) een vergunningplicht geldt die vergelijkbaar is aan de export van wapens vanuit Nederland. In het geval van wapenzendingen waarbij of herkomst of bestemming EU/NAVO+ is gold tot voor kort alleen een meldplicht. Naar aanleiding van enkele controversiële zendingen de afgelopen jaren is sinds 1 juli 2012 daaraan een uitzondering toegevoegd. Sindsdien geldt ook voor doorvoer van militaire goederen afkomstig uit EU/NAVO+ landen en op weg naar niet-eu/navo+ landen een vergunningsplicht, mits het gaat om vuurwapens en munitie, dan wel complete wapensystemen (militaire voertuigen, vliegtuigen, vaartuigen) en mits bovendien sprake is van overlading. 53 De vergunningplicht geldt dus voor de hypothetische zending Tsjechische mitrailleurs die onderweg naar Mexico in Rotterdam van vrachtwagen op schip wordt overgeladen, maar niet voor het hypothetische Amerikaanse vliegtuig met granaten voor Bahrein dat op Schiphol stopt om bij te tanken, terwijl de granaten aan boord blijven. In het licht van deze meest recente aanscherping in de regelgeving valt op dat een aantal gemelde wapenvrachten niet aan die vergunningplicht onderworpen lijkt te zijn geweest. Hieronder geven we een aantal voorbeelden van wapenvrachten vanuit EU landen naar onder meer Jordanië, Koeweit, Madagaskar, Mexico en Oman waarbij niet duidelijk is of de vergunningsprocedure is doorlopen. Dat wil zeggen: ze staan alleen als melding genoemd in de doorvoeroverzichten. Een aantal van die landen komt weliswaar ook voor in het 52 Frank Slijper, Analyse Nederlandse wapenexport 2011, Campagne tegen Wapenhandel december 2012, p Staatscourant 2012 nr , 5 juni 2012; Staatsblad 2012 nr. 225, 24 mei 2012; Regeringsbrief aan de Tweede Kamer, Aanpassingen in het wapenexportbeleid, 10 juni Zie ook Frank Slijper, Analyse Nederlandse wapenexport 2011, Campagne tegen Wapenhandel december 2012, p.21 17

18 overzicht van doorvoervergunningen in het jaarrapport van de regering, maar onduidelijk is of het hier (deels) om de zelfde transporten gaat. 54 Wat dat betreft zou het zicht op de doorvoer helderder zijn wanneer de overzichten van de doorvoer duidelijk maken of er alleen gemeld is, of dat ook vervolgens een vergunningsaanvraag is vereist. In een niet al te ver verleden gebeurde dat ook al, maar is die manier van rapporteren daarna achterwege gebleven. Overigens zijn er vijf wapenvrachten wel tegengehouden in Bijlage 4 van Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 noemt drie zendingen voor Cuba (straaljagermotor, raketmotoren en onderdelen van tanks), een voor Thailand (kogelpatronen) en een voor Birma/Myanmar (helikopterdelen). In 2012 is van 1131 wapenzendingen melding gemaakt. In 2008 lag dat aantal nog twee keer zo hoog: 2269 militaire doorvoerzendingen. In de tussenliggende jaren is dat gestaag verder gedaald. Daarmee lijkt de strengere controle op de doorvoer van wapens via Nederland effect te sorteren, hoewel natuurlijk de vraag is of de afname in doorvoermeldingen in Nederland niet parallel loopt met een toename in de ons omringende landen. Ruim de helft van de gemelde doorvoer heeft betrekking op losse wapens en kleine hoeveelheden munitie die door bijvoorbeeld jagers of sportschutters worden meegenomen op reis. Dergelijke meldingen (voorzien van de toevoeging v.v., oftewel vice versa) komen vele tientallen malen voor op bestemmingen als Canada (39), Tanzania (264), VK (40) Zambia (40) en Zuid-Afrika (139). Op een handvol zendingen na 55 gaat de meeste doorvoer via Schiphol (847 vrachten) en Rotterdam (276). Niettemin blijven nog altijd opmerkelijke wapenvrachten via Nederlands grondgebied plaatsvinden. Onderstaande zendingen zijn terug te vinden in door de Campagne tegen Wapenhandel samengestelde jaaroverzichten van vergunningen. 56 Algerije Zo n kilogram militaire communicatie apparatuur gaat verdeeld over negen vluchten van de VS via Schiphol naar Algerije. Israël Via Schiphol lopen twee vrachten van Amerikaanse delen van militaire vliegtuigen, cq. helikopters naar Israël. Jordanië Negen vrachten naar Jordanië zijn in 2012 gemeld aan de Douane, waaronder Amerikaanse militaire helikopteronderdelen, twintig Belgische machinegeweren en tweehonderd Duitse pistolen. De enige vracht die in de tweede helft van 2012, dus na de gewijzigde regels, is gemeld is een Tsjechische zending van 1,2 miljoen vuurwapenpatronen die via Rotterdam naar Jordanië is vertrokken is op 9 oktober Het Nederlandse wapenexportbeleid in 2012 Rapportage van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de minister van Buitenlandse Zaken, november 2013, bijlage 3 55 Via Maastricht (4), Hazeldonk (2), Eemshaven en Meer

19 aangemeld. Op basis van de nieuwe regels zou daarvoor een vergunningplicht hebben moeten gelden, ervan uitgaand dat zo n zending in Rotterdam is overgeladen (van vrachtwagen op schip, of van rivierschip op zeeschip). Kazakstan In de categorie curiosa: op 28 juni 2012 wordt de doorvoer via Schiphol van een uit Zwitserland afkomstig 24 karaats gouden pistool met bestemming Kazakstan gemeld. Koeweit Vanuit België (2x) en Italië (3x) gaan via Nederland machinegeweren en bijna 7 miljoen patronen voor diverse kalibers vuurwapens naar Golfstaat Koeweit. Twee Italiaanse meldingen worden na juni gedaan. Madagaskar Per boot uit Rotterdam gaan stuks uit Italië afkomstige munitie naar Madagaskar, het Afrikaanse eiland dat na een militaire coup in 2009 geplaagd wordt door politieke onrust. De melding dateert van 13 november 2012, maar nergens blijkt uit dat daarvoor een vergunningsprocedure is doorlopen. Marokko Vanuit Zwitserland gaat via de Rotterdamse haven een vracht met ruim 47 duizend kilogram van de zeer explosieve stof penthrite of PETN naar Marokko. 57 Het is ook een van de hoofdbestanddelen voor Semtex en wordt gebruikt bij de productie van klein kaliber munitie. De stof geniet verder ook populariteit voor het plegen van aanslagen, niet in de laatste plaats omdat het moeilijk te detecteren is. 58 Het is onmogelijk het karakter van deze zending te beoordelen. Hier wreekt zich dat de overheid geen informatie over de aard van de ontvanger wil verstrekken, in dit geval zeer relevant. Mexico Uit Spanje komen 4,4 miljoen patronen voor diverse kalibers vuurwapens, die in Rotterdam naar Mexico verscheept worden. Het land is al jaren berucht vanwege het grote aantal moorden en verdwijningen, dat verder is geëscaleerd sinds de in 2006 afgekondigde war on drugs. Moordcijfers komen uit op voor de periode Ook hier betreft het een melding onder het nieuwe doorvoerregime, waarbij een vergunningsprocedure doorlopen zou moeten zijn. Oman Vijftien zendingen met militaire goederen worden aangemeld, waaronder 200 stuks traangasmunitie, 151 machinegeweren en meer dan 3 miljoen stuks vuurwapenmunitie. Wederom is onduidelijk of alle meldingen na 30 juni 2012 daadwerkelijk tot een vergunning hebben geleid. 57 Melding van 13 januari Nik Steinberg, Vanished: The Disappeared of Mexico s Drug War, (gepubliceerd in Foreign Policy), 8 januari 2014 ( 19

20 Pakistan Tien vrachten met onderdelen van militaire helikopters vliegen in 2012 vanuit de VS via Schiphol naar Pakistan. Qatar Tussen de vier meldingen van wapendoorvoer naar Qatar is er een Franse vracht met onder meer traangasgranaten en 1250 rubber kogels. 60 Verenigd Koninkrijk Tussen de tientallen wapenvrachten naar het Verenigd Koninkrijk vallen twee Amerikaanse transporten op van samen bijna 75 miljoen stuks munitie. 61 Vanuit Zwitserland gaan tussen april en juni drie vrachten met samen handgranaten naar onze westerburen. Verenigde Staten Afgezien van de eerder genoemde vergunningen voor jacht- en schietsportdoeleinden (die meereizen en dus geen handel zijn), is de VS met stip de belangrijkste bestemming voor doorgevoerde wapens: 210 commerciële, dan wel militaire zendingen worden in 2012 gerapporteerd 62, vrijwel allemaal vuurwapens, munitie of onderdelen daarvan. Dat is geen verrassing, want al jaren gaan grote hoeveelheden vuurwapens en munitie vanuit vooral Rusland naar de VS. Ook in eerdere rapporten hebben wij gememoreerd dat zowel vanwege het grote aantal vuurwapenslachtoffers binnen de VS, maar ook vanwege de ontwrichtende (meestal illegale) doorverkoop van wapens naar landen in Midden en Zuid- Amerika wij deze handel met de VS via de Rotterdamse haven meer dan zorgelijk vinden. 63 Een greep uit de grootste vrachten wapens die, merendeels via de Rotterdamse haven, naar de VS verscheept worden levert een onthutsend beeld op: ruim 1900 geweren uit Portugal, 2768 uit Spanje, 3735 uit Rusland, 5418 uit Slowakije en uit Servië. Vanuit Roemenië gaat een vracht van 2600 machinepistolen naar de VS, vanuit Polen en Kroatië komen vrachten met een mix van 3722, resp. ruim pistolen en (machine)geweren. In totaal meer dan vuurwapens. Als het gaat om munitie lopen de aantallen in de tientallen miljoenen stuks. In 2012 werden ruim 37 miljoen stuks Russische patronen plus 32 miljoen stuks patroonhulzen via Rotterdam doorgevoerd. 64 Via de Eemshaven ging een vracht met 38 miljoen stuks Zweedse vuurwapenmunitie naar de VS. 65 Tenslotte waren er ook vrachten Oekraïense (13 miljoen), Tsjechische (6 miljoen), Deense (1,8 miljoen) en Montenegrijnse (1,6 miljoen) munitie die via Rotterdam de Atlantische Oceaan overstaken. 60 Melding van 23 mei Meldingen van 29 maart en 15 augustus De rapportages van de overheid laten helaas in het midden voor welk type eindbestemming de vergunning is. Een onderscheid naar overheid (krijgsmacht, politie), handel of persoonlijk bezit zou verhelderend zijn. 63 Zie bijvoorbeeld ook: Marguerite Ward, Guns to Gardening: Ending the Illegal Arms Trade, World Policy Blog, 19 november 2013 ( 64 Tientallen meldingen verspreid over het hele jaar. 65 Melding van 9 oktober

Tabel 1: Waarde van afgegeven vergunningen voor de definitieve uitvoer van militaire goederen in het eerste halfjaar van 2009 per categorie 1

Tabel 1: Waarde van afgegeven vergunningen voor de definitieve uitvoer van militaire goederen in het eerste halfjaar van 2009 per categorie 1 Rapportage wapenexportbeleid 2009 (1 e helft) Tabel 1: Waarde van afgegeven vergunningen voor de definitieve uitvoer van militaire goederen in het eerste halfjaar van 2009 per categorie 1 Hoofdcategorie

Nadere informatie

Vlaamse buitenlandse wapenhandel in 2016

Vlaamse buitenlandse wapenhandel in 2016 03 10 2017 Vlaamse buitenlandse wapenhandel in 2016 De handel in militair materieel naar, vanuit en over het grondgebied van Vlaanderen In 2016 leverde de Vlaamse Regering 716 vergunningen voor buitenlandse

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigde Arabische Emiraten- Nederland 1 1. Goederenexport van de Verenigde Arabische Emiraten naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners van de Verenigde Arabische

Nadere informatie

JAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS

JAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS Hout en Plaatmateriaal JAAROVERZICHT gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS 1 van 22 08/15/2011 Hout Nederland - Index en Samenvatting Per Categorie (genummerd) zijn de gegevens uitgesplitst

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 9/06/2009 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Brunei 30/04/09 Nieuwe Overeenkomst.

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Libië-Nederland 1 1. Goederenexport van Libië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Libische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14. Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie

Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14. Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14 Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Pakistan-Nederland 1 1. Goederenexport van Pakistan naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Pakistaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Turkije-Nederland 1 1. Goederenexport van Turkije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Turkse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Directie Veiligheidsbeleid Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie BZDOC-951201123-28

Nadere informatie

Statistiek internationale kinderontvoering 2008

Statistiek internationale kinderontvoering 2008 Statistiek internationale kinderontvoering 8 Cijfers 8 Aantal zaken: Aantal betrokken kinderen: Aantal afgeronde zaken : Aantal kinderen in afgeronde zaken: Inkomende zaken: 59 76 44 57 Verzoeken teruggeleiding?

Nadere informatie

Statistiek internationale kinderontvoering 2008

Statistiek internationale kinderontvoering 2008 Cijfers 8 Statistiek internationale kinderontvoering 8 Aantal zaken: Aantal betrokken kinderen: Aantal afgeronde zaken : Aantal kinderen in afgeronde zaken: Inkomende zaken: 59 76 44 57 Verzoeken teruggeleiding

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 1. Goederenexport van Tunesië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Tunesische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Rusland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Rusland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Rusland-Nederland 1 1. Goederenexport van Rusland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Russische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zweden-Nederland 1 1. Goederenexport van Zweden naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zweedse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Lijst van verdragen op alfabetische volgorde: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Lijst van verdragen op alfabetische volgorde: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Lijst van verdragen op alfabetische volgorde: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Albanië dubbele 14-12-2001 22-07-2004 15-11-2005 Trb.2004, 281 Argentinië dubbele 04-03-1994 27-12-1996

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019

Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019 Handels- en investeringscijfers Kenia-Nederland juli 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. David Mark via Pixabay Nairobi, Kenia Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Italië-Nederland 1 1. Goederenexport van Italië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Italiaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Luxemburg-Nederland 1 1. Goederenexport van Luxemburg naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Luxemburgse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1 1. Goederenexport van Zuid-Korea naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zuid-Koreaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro). Bron: International

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Frankrijk-Nederland 1 1. Goederenexport van Frankrijk naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Franse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers België-Nederland 1 1. Goederenexport van België naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Belgische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Duitsland-Nederland 1 1. Goederenexport van Duitsland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Duitse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Iran-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Iran-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Iran-Nederland 1 1. Goederenexport van Iran naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Iraanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN 2014

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Indonesië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Indonesië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Indonesië-Nederland 1 1. Goederenexport van Indonesië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Indonesische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Mexico-Nederland 1 1. Goederenexport van Mexico naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Mexicaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland

nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland Kinderen moeten

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Colombia-Nederland 1 1. Goederenexport van Colombia naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Colombiaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Marokko-Nederland 1 1. Goederenexport van Marokko naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Marokkaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Algerije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Algerije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Algerije-Nederland 1 1. Goederenexport van Algerije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Algerijnse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Ivoorkust-Nederland 1 1. Goederenexport van Ivoorkust naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners Ivoorkust (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Israël-Nederland 1 1. Goederenexport van Israël naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Israëlische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Noorwegen-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Noorwegen-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Noorwegen-Nederland 1 1. Goederenexport van Noorwegen naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Noorse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Portugal-Nederland 1 1. Goederenexport van Portugal naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Portugese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Tunesië-Nederland 1 1. Goederenexport van Tunesië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Tunesische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 24 maart 2017 Betreft Nazending Kamerbrief

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Slowakije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Slowakije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Slowakije-Nederland 1 1. Goederenexport van Slowakije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Slowaakse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Hongarije-Nederland 1 1. Goederenexport van Hongarije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Hongaarse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Saoedi-Arabië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Saoedi-Arabië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Saoedi-Arabië-Nederland 1 1. Goederenexport van Saoedi-Arabië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Saoudi-Arabische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Bulgarije-Nederland 1 1. Goederenexport van Bulgarije naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Bulgaarse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Estland-Nederland 1 1. Goederenexport van Estland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Estse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Egypte-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Egypte-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Egypte-Nederland 1 1. Goederenexport van Egypte naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Egyptische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland Kinderen moeten

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Nigeria-Nederland 1 1. Goederenexport van Nigeria naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Nigeriaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Kroatië-Nederland 1 1. Goederenexport van Kroatië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Kroatische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers China-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers China-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers China-Nederland 1 1. Goederenexport van China naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Chinese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigde Staten-Nederland 1 1. Goederenexport van de Verenigde Staten naar andere landen Tabel 1: Voornaamste exportpartners uit de Verenigde Staten (bedragen x 1.000 euro)

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Hongkong-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Hongkong-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Hongkong-Nederland 1 1. Goederenexport van Hongkong naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Hongkongse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland 1 1. Goederenexport van Vietnam naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Vietnamese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland 1 1. Goederenexport van Brazilië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Braziliaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Chili-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Chili-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Chili-Nederland 1 1. Goederenexport van Chili naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Chileense exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Ghana-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Ghana-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Ghana-Nederland 1 1. Goederenexport van Ghana naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Ghanese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Griekenland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Griekenland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Griekenland-Nederland 1 1. Goederenexport van Griekenland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Griekse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1 1. Goederenexport van Zuid-Afrika naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zuid-Afrikaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Polen-Nederland 1 1. Goederenexport van Polen naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Polen exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN 2015

Nadere informatie

Bijlage. 3 - meename door moeder meename door beiden meename door derde(n)

Bijlage. 3 - meename door moeder meename door beiden meename door derde(n) Cijfers 22 Bijlage Cijfers 22 Aantal zaken Aantal afgeronde zaken Inkomende zaken: 49 24 Aantal betrokken kinderen: 65 33 Verzoeken teruggeleiding 2 47 22 meename door vader 3 meename door moeder 35 9

Nadere informatie

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2013 tot en met 31/01/2013

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2013 tot en met 31/01/2013 1 van 22 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2013 tot en met 31/01/2013 Dossier Land van Bestemming Land van Eindgebruik Controlelijst Categorie Controlelijst Subcategorie Bedrag

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Singapore-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Singapore-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Singapore-Nederland 1 1. Goederenexport van Singapore naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Singaporese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dan Pretoria, Zuid -Afrika Wat kunt u verwachten bij deze

Nadere informatie

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen Ten gevolge van de

Nadere informatie

land van herkomst land van eind bestemming land van bestemming verval datum land van oorsprong waarde ( )

land van herkomst land van eind bestemming land van bestemming verval datum land van oorsprong waarde ( ) pagina 1 van 5 afgifte nummer SGP CAT goederen omschrijving D/T Verl. V/N U/D T.v.v. eind 01-07-2014 NL0074CDIU0004222 ML6a A10 Deel van een Leopard 2 tank D 2 DUITSLAND NEDERLAND 3764 30-06-2015 01-07-2014

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Benin-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Benin-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Benin-Nederland 1 1. Goederenexport van Benin naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Beninse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Vietnam-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Rijstvelden in de provincie Hà Giang, Vietnam - Pixabay Wat kunt

Nadere informatie

HERKOMST EN BESTEMMING GOEDEREN VIA ROTTERDAM

HERKOMST EN BESTEMMING GOEDEREN VIA ROTTERDAM Landen van Herkomst Agribulk Breakbulk Containers Ertsen Kolen LNG Minerale olie Overig droog Overig nat Ruwe olie TOTAAL Algerije 518 562 1.814 2.894 Angola 25 64 2.061 2.150 Argentinië 1.627 142 447

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1 1. Goederenexport van het Verenigd Koninkrijk naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Britse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 10/11/2009 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Land Botswana 03/07/09 Herziene

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland 1 1. Goederenexport van Australië naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Australische exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 2/02/2010 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Botswana 12/05/09 03/07/09

Nadere informatie

Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen van het lid Karabulut over export van dual use - goederen en wapens naar Saudi-Arabië

Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen van het lid Karabulut over export van dual use - goederen en wapens naar Saudi-Arabië Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1 1. Goederenexport van Spanje naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Spaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 1. Goederenexport van Canada naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Canadese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019

Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019 Handels- en investeringscijfers China-Nederland februari 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Beijing West treinstation, China Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

VOETBAL TORNOOI VAN DE LAGERE SCHOLEN VAN SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE

VOETBAL TORNOOI VAN DE LAGERE SCHOLEN VAN SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE Klein GROEP A Duitsland - Cuba 3-0 Wales - Chili 1-1 Kameroen - Finland 1-0 Duitsland - Wales 4-0 Chili - Kameroen 0-3 Cuba - Finland 1-0 Duitsland - Chili 4-0 Cuba - Kameroen 0-2 Wales - Finland 1-1 Duitsland

Nadere informatie

FACTSHEET FRESH VEGETABLES

FACTSHEET FRESH VEGETABLES miljoen dollar cq. 1000 ton Factsheet verse groenten januari 2016 FACTSHEET FRESH VEGETABLES Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELDHANDEL VERSE GROENTEN IN 2015

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1 1. Goederenexport van Zwitserland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zwitserse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Brazilië-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Thaysey Pixabay, Brazilië Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1 1. Goederenexport van Ierland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Ierse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019

Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019 Handels- en investeringscijfers België-Nederland juni 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. David Mark via Pixabay - brouwerij, België Wat kunt u verwachten

Nadere informatie

Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid.

Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid. Wapenexportbeleid Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid. Voorzitter. Voor het kerstreces hebben wij met de staatssecretaris van

Nadere informatie

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2016 tot en met 31/01/2016

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2016 tot en met 31/01/2016 Datum 1 februari 2016 1 van 2 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2016 tot en met 31/01/2016 1 Verenigd Koninkrijk CAT00 B005 15.266,96 Totaal aantal vergunningen 1 Totale Waarde

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 15/06/2010 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Barbados 08-12/02/10 11/02/10

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019

Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019 Handels- en investeringscijfers Denemarken-Nederland april 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Nyhavn in Kopenhagen, Denemarken Wat kunt u verwachten bij

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019 Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland maart 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Skyline Calgary, Canada Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

FACTSHEET AARDAPPELEN

FACTSHEET AARDAPPELEN FACTSHEET AARDAPPELEN Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELHANDEL AARDAPPELEN GROEIT Vooral aardappelproducten doet het goed De wereldhandel in aardappelen

Nadere informatie

Kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de wapenhandel in 2008.

Kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de wapenhandel in 2008. Kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de wapenhandel in 2008. Brussel, 2 januari 2009. SAMENVATTING In het jaar 2008 heeft het Vlaamse Gewest 430 invoervergunningen afgeleverd voor 07.783.403 euro

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019

Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019 Handels- en investeringscijfers Australië-Nederland mei 2019 Dit overzicht is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Orange Opera House Wat kunt u verwachten bij deze handelscijfers:

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2014-II

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2014-II nstituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Kwartaalbericht 2014- nstituut voor de nationale rekeningen Nationale Bank van België, Brussel Alle rechten voorbehouden. De volledige

Nadere informatie

PT Marktbeeld Uien. Marktinformatie binnen- en buitenland

PT Marktbeeld Uien. Marktinformatie binnen- en buitenland Nummer 1, 12 februari 2010 Peter van der Salm 079-3470662 I. Beursprijzen PT Marktbeeld Uien Marktinformatie binnen- en buitenland Het jaar 2009 begon met lage uienprijzen, maar vanaf het voorjaar hebben

Nadere informatie

Druiven: Ontwikkeling wereldhandel en aandeel Chili (export) en Nederland (import) 10%

Druiven: Ontwikkeling wereldhandel en aandeel Chili (export) en Nederland (import) 10% wereldhandel in 1000 ton Factsheet druiven oktober FACTSHEET DRUIVEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Groei wereldhandel in druiven, vooral nieuwe markten Zuid en

Nadere informatie

4. Op deze manier lezen jullie ook de paragrafen Wandelgangenpolitiek en Obama and the Beast.

4. Op deze manier lezen jullie ook de paragrafen Wandelgangenpolitiek en Obama and the Beast. Tekst actief lezen 1. Jullie gaan in tweetallen de tekst Belangrijke wereldleiders in Nederland voor NSS 2014 lezen. Zorg dat jullie een pen of potlood bij de hand hebben. Jullie gaan om de beurt een stukje

Nadere informatie

Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016

Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016 Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016 Nieuwe aanvrage tot registratie officiële taksen in totale kosten in * basisbedrag t/m 3 klassen 755 1055 toeslag merk in kleur 250 275 Vernieuwing

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Cuba-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Cuba-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Cuba-Nederland 1 1. Goederenexport van Cuba naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Cubaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT IN

Nadere informatie

JAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS

JAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS Hout en Plaatmateriaal JAAROVERZICHT gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS 1 van 20 08/15/2011 Hout Nederland - Index en Samenvatting Per Categorie (genummerd) zijn de gegevens uitgesplitst

Nadere informatie

Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden. Land Visum vereist / niet vereist Opmerking*

Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden. Land Visum vereist / niet vereist Opmerking* Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden Land Visum vereist / niet vereist Opmerking* 1. Oostenrijk Geen visum nodig voor een verblijf van 2. Afghanistan DP - houders van diplomatieke paspoorten

Nadere informatie

Lokale Coloplast kantoren

Lokale Coloplast kantoren Afrika Azië Australië Europa Noord Amerika Zuid Amerika Afrika Algerije (Frans, Arabisch) (gratis nummer*) +213 0560 16 50 18, +213 0560 16 59 59 dzconsumerservice@coloplast.com Congo, Egypte, Kenia, Marokko,

Nadere informatie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie 7 november 2014 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Topjaar 2014, analyse Nederlandse wapenexport. Stop Wapenhandel, december 2015 Mark Akkerman

Topjaar 2014, analyse Nederlandse wapenexport. Stop Wapenhandel, december 2015 Mark Akkerman Topjaar 2014, analyse Nederlandse wapenexport Stop Wapenhandel, december 2015 Mark Akkerman Colofon Uitgave: Stop Wapenhandel, december 2015 Auteur: Mark Akkerman Stop Wapenhandel Anna Spenglerstraat 71

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2013-I

Instituut voor de nationale rekeningen. Statistiek buitenlandse handel. Kwartaalbericht 2013-I nstituut voor de nationale rekeningen Statistiek buitenlandse handel Kwartaalbericht 2013- nstituut voor de nationale rekeningen Nationale Bank van België, Brussel Alle rechten voorbehouden. De volledige

Nadere informatie