Regiobijeenkomst NVRD Noord Van contact naar contract

Transcriptie

1 Waarderweg 33B-10 haarlem, postbus la haarlem, t , e info@iprnormag.nl. Uitkomst van de analyse: Contract mét contact Van contact naar contract Bedrijfsvoering en organisatie gemeentelijk afvalbeheer Trends en ontwikkelingen Drs. ing. P.M.J. de Bruin (Paul) 20 november 2014 Contractvormen moeten proactief meedenken en handelen mogelijk maken en zelfs stimuleren. Het contact tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zal daarbij verder intensiveren. Deze hand-out bevat enkele nadere toelichtingen uit de presentatie

2 Vraagstelling van uw bestuur aan IPR Normag. Vraagstelling Op het gebied van afvalbeheer (en beheer openbare ruimte) 1. Wordt de voorkeur gegeven aan uitbesteding of eigen bedrijf (op afstand)? 2. Werpen nieuwe ontwikkelingen en opgaven in het gemeentelijk domein een ander licht op de organisatie en bedrijfsvoering? 3. Komt hierdoor zelfstandige uitvoering weer in zwang? 4. Of ontstaan er nieuwe (samenwerkings)vormen van uitvoering en/of regie? 2 Aanvullende beschouwing: Van contact naar contract of juist contract mét contact? Deze stelling triggerde in hoge mate.

3 Inhoud 1. Relevante ontwikkelingen gemeentelijk afvalbeheer en de organisatie ervan 2. Welke organisatie(vorm) krijgt de voorkeur (statistisch) 3. Organisatieniveaus gemeentelijk afvalbeheer in de praktijk 4. Trends, ontwikkelingen en voorbeelden per niveau 5. Beantwoording van uw vraagstelling 3 Een korte peiling (door handen opsteken) onder de deelnemers aan de bijeenkomst: 1. 70% is exclusief werkzaam op gebied van afvalbeheer % alleen op gebied van (I)BOR 3. 20% op beide werkvelden Opmerking Paul de Bruin aan de eerste groep: naar verwachting zult u in de komende periode (ook) meer met het werkveld beheer en onderhoud van de openbare ruimte te maken krijgen.. Voor zover dat nog niet gebeurd: te beginnen met de (ruimtelijke) inpassingen van de inzamellogistiek.

4 Vroeger: de voddenboer, schillenboer, schroothandelaar, et cetera. Afval is een maatschappelijk vraagstuk.. de overheid had en heeft hierbij een duidelijk rol Verleden: slechte hygiënische omstandigheden steden, bedreiging volksgezondheid Bepaalde afvalstromen regelen zichzelf. Geen hoofdbrekens overheid. Economische incentives voor ondernemers om in te zamelen Textiel, lood en oud ijzer, groenteafval Dergelijke marktinitiatieven komen door grondstof schaarste nu ook steeds meer voor. Regulering is gewenst. Actieve rol overheid: Grootste deel ongesorteerd restafval: geen markt Tot na WO II overheid(bedrijf) voor ophalen en storten op van gemeentewege ingerichte stortplaatsen Structuur afvalverwijdering (AVI s) door overheidsinitiatief ontstaan 4 Rol en betrokkenheid van de overheid periodiek herijken De overheid is (onder meer met het VANG-programma) meer sturend en faciliterend dan voorheen

5 Inmiddels is veel veranderd: de overheid stelt duidelijke kaders Mondiaal: schaarste grondstoffen Circulaire economie: omslag in het denken Toename wereldbevolking (verdubbeling in 50 jaar). In x meer grondstoffen nodig om te kunnen voorzien in de welvaart en verstedelijking Stevige regie Rijksoverheid: Van afval naar grondstof (VANG-programma) 65% afvalscheiding in % in 2020 max. 100 kg restafval/inw. 90% in 2025 en nog slechts 30 kg restafval/inw. Diverse richtlijnen voor producentenverantwoordelijkheid 5 Wettelijke zorgplicht gemeente: organiseer dit. VANG-programma niet vrijblijvend Ontwikkelingen gedragsbeïnvloeding én techniek Gemeentelijk afval beheer is meer dan het inzamelen alleen. 5

6 Wie ver wil komen, moet dichtbij beginnen een cruciale rol voor de inwoners Communicatie (overtuigen, voorlichten en promoten) Verleiden met serviceprikkel (inzamelstructuur en voorzieningen) Prijsprikkel (+ of -). Hoe beter grondstoffen gescheiden, des te lager de kosten Handhaving 6 11

7 Minder organisaties ook door gemeentelijke herindeling. In 10 jaar aantal gemeenten 20% afgenomen tot 390 (stand 20nov2014) Afvalbeheer bij voorkeur uitbesteed of eigen bedrijf op afstand? Aantal organisaties neemt trendmatig af. 44%, van 230 in 2000 naar 129 in Aantal gemeentelijke diensten daalt. Van 165 in 2000 tot 71 in Een afname van 57% 7 Stabilisering sinds Dit zet zich door.. Regionale spelers gaan op in (de) grote. Gemeentelijke samenwerking/-voeging Uitbesteding inruilen voor overheidssamenwerking Het aantal particuliere bedrijven is eveneens fors afgenomen. Van 30 in 2000 naar 15 in De helft. Aantal overheidsbedrijven en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden GR/NV/BV) is toegenomen met 65% van 24 tot bijna 40 in 2013.

8 Actuele situatie Dit betreft een technische (statistische) analyse. Verklaringen (het waarom) volgen Overheidsgedomineerd bedrijf Gemeentelijk dienst Privaat bedrijf 8 80% van de huishoudens (70% gemeenten) overheidsbedrijf Eigen inzameldienst ondergebracht in overheidsbedrijf Aantal gemeenten dat kiest voor uitbesteding stabiel Door marktpartij bediende huishoudens 70% door 2 landelijke spelers bediend. De overige zijn lokale / regionale spelers. Hun aantal neemt af. Er zijn regio s waar slechts één aanbieder zich meldde bij aanbesteding.

9 Ontwikkelniveaus: focus en rol organisatie afvalbeheer en meer Deze niveaus zijn cumulatief. Bijvoorbeeld een organisatie (gemeente, samenwerkingsverband of verzelfstandigd bedrijf) in niveau 3, heeft ook te maken met de focus, uitdagingen en vaardigheden op niveau 1 en 2. 9 Niveau 1 Efficiënte inzameling Focus: lage kosten Domein: dienstverlening Vaardigheid: inrichting en uitvoering logistiek + Zelf doen + uitbesteden Niveau 2 Doeltreffend afvalbeheer Focus: duurzaam en kostenefficiënt Domein milieu en duurzaamheid Vaardigheden: + beleidsinhoudelijk, sturen op afvalgedrag, ketenregie Beleidseffectiviteit Waaronder beheer en onderhoud van de openbare ruimte Niveau 3 Netwerk organisatie Focus: maatschappelijk effect Domeinen: Milieu, duurzaam, openbare ruimte, sociaal Vaardigheden: partnerschap, netwerk Huis op orde

10 Niveau I: Efficiënte bedrijfsvoering Diverse voorbeelden. Dynamische modellen waarmee de voordelen van de markt en van eigen uitvoering worden gecombineerd Verdere optimalisatie van uitvoeringsefficiëntie kent zijn grenzen Van eigen uitvoering -> slimme inzet derden / marktpartijen Ongebondenheid, flexibiliteit intelligente keuzes zelf doen of uitbesteden Waarborg marktwerking en behoud uitvoeringsdeskundigheid Toepassing innovatieve ICT Managementinformatie en aansturing bedrijfsprocessen Personaliseren relatie met inwoners Kleine uitvoeringsorganisaties rond 10 tot huishoudens kunnen praktisch geoptimaliseerd zijn. Het inregelen van nieuwe inzamellogistiek (voor meer grondstofstromen) kan problematisch zijn. Duurzaamheid: duurzame bedrijfsvoering en inzet van bedrijfsmiddelen 10 Ook voor deze transities is schaalgrootte/financieel draagvlak en kennis noodzakelijk Diverse voorbeelden van back office shared service centra voor ondersteunende functies Verdergaande schaalvergroting door partiële (gelegenheid)samenwerking

11 Dit kan betekenen dat indirecte kosten toenemen!! Bedrijfsprofiel verandert. Dit uit zich in de kostenstructuur. Niveau II: Doeltreffend afvalbeheer Van techniek naar sturen op gedragsverandering Nieuwe instrumenten en regisseur van gedrag,: mensenwerk Verandering van de ondersteunende staf. Van sturen op input -> sturen op prestaties Bezuinigingen en taakopvatting: gemeenten trekken zich verder terug Behouden vaak wel beleidsautonomie: afvalbeheer-keuzes primaat van de raad/politiek Meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf (participatie) Relatie opdrachtgever opdrachtnemer (inrichting DVO-structuur). Ook prestaties (zoals preventie, hergebruik) waarvoor de afvalbeheerorganisatie zich mede verantwoordelijk voelt, maar niet autonoom aan alle knoppen kan/mag draaien. Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten samenwerken!! Innovatieve contractvormen. Gericht op (door)ontwikkelen. 11 Samenwerking gemeenten en samenwerkingsverbanden Relatie grote en kleine gemeenten: die gaan best goed samen Regionaal afvalbeheer beleid (eenduidig, consistent, lange termijn) Ambtelijke samenwerking (nog eerder dan herindeling). Diverse voorbeelden. En verschillen variërend van regionaal kader (met volop ruimte) tot regionaal beleidsplan met eenduidige uitvoering.

12 Niveau III: Netwerkorganisatie maatschappelijke doelen Samenwerking met partijen in de (productie-consumptie) keten Zie ook de presentatie van IPR Normag Verbinden in de openbare ruimte, en hoe dit te organiseren NVRD bijeenkomst 13 november Met producenten voor directe levering en be-/verwerking Inzamelstructuur specifieke grondstoffen Uitwisseling van gegevens/hoeveelheid grondstoffen Van afvalbeheer naar beheer en onderhoud openbare ruimte Waarom? Afvalbeheerbedrijf heeft raakvlakken met beheer openbare ruimte. Samenwerking overige uitvoeringspartners (buurtbeheerbedrijf, aannnemers) Keuze te maken in de knip tussen beleid-beheer-uitvoering Diverse voorbeelden uit de praktijk. Zowel sectoraal (actueel: initiatieven m.b.t. luiers) als regionaal/gemeentelijk (textiel) Recente ervaringen IPR Normag met de hoge knip. Structurele bijdrage aan doelstellingen sociaal domein (SROI, arbeidsparticipatie) 12 Passieve variant (x% van de omzet) actieve variant (job carving, leer-werktrajecten) Vergt samenwerking betrokken partners (UWV, arbeidsmarktregio, SW-bedrijf) Van kapitaalsintensief naar arbeidsintensief Voorbeeld: product- en dienstverleningsconcept voor structurele analyse en organisatie van Regiobijeenkomst arbeidsparticipatie NVRD Noord

13 Verbreding takenpakket/dienstverlening afvalbeheerorganisaties (aantal organisaties) 75% 50% 25% 13 Uitsluitend afvalbeheer 24% 31% + reiniging 21% 19% + IBOR initiatieven 5% + IBOR + IBOR in deel gemeenten Bron: IPR Normag, cijfers t/m 2013 Dit betreft 40 overheidsbedrijven 215 gemeenten (de helft) 55% huishoudens (4 miljoen) Meer dan 50% heeft breder taakpakket dan afvalbeheer 20% overweegt dit

14 De rol en vaardigheden van de (afvalbeheer) organisatie Kennisorganisatie Advies m.b.t. inrichting, ontwikkeling en optimalisatie gemeentelijke afvalbeheer en beheer van de openbare ruimte. Doel: bijdragen aan het verleiden van burgers tot gewenst afvalgedrag en een goed gebruik van de openbare ruimte Regisseur afvalbeheer Regie afvalketen, inkoopfunctie afvalcontracten Doel: zorg dragen voor nuttig en doelmatig (her)gebruik van grondstoffen en Uitvoeringsbedrijf Efficiënte uitvoering (goede balans tussen zelf doen en uitbesteden) afvalbeheer beheer van faciliteiten en reiniging van de openbare ruimte. Doel: adequate retour-logistiek, een schone openbare ruimte en kostenefficiënte uitvoering 14 Netwerkorganisatie Verbinding met overige spelers en stakeholders: inrichting, beheer openbare ruimte, arbeidsparticipatie, burgerparticipatie Doel: maatschappelijke meerwaarde

15 Contractvormen moeten proactief meedenken en handelen mogelijk maken en zelfs stimuleren. Het contact tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zal daarbij verder intensiveren. Samenvattend Wordt de voorkeur gegeven aan uitbesteding of eigen bedrijf (op afstand)? Er worden intelligente keuzes gemaakt. De hybride markt krijgt alle ruimte Werpen nieuwe ontwikkelingen en opgaven in het gemeentelijk domein een ander licht op de organisatie en bedrijfsvoering? Ja. De drie niveaus van organiseren illustreren dit Komt hierdoor zelfstandige uitvoering weer in zwang? Ja, maar eerder in de vorm van een gespecialiseerde organisatie op afstand De uitvoering komt eerder dichterbij de gemeente De werkzaamheden komen steeds dichter bij de gemeente. In de fysieke ruimte, qua belang (ook sociaal domein), en meer interactie met inwoners. Er ontstaan nieuwe (samenwerkings)vormen van uitvoering en/of regie. 15 Opstelling partijen niet uitsluitend als contractpartij, maar als samenwerkingspartner. Contract maar vooral ook veel en goed contact!!!!

16 Bedankt voor uw aandacht IPR Normag is een gerenommeerd adviesbureau op het gebied van strategie, beleid en organisatie. Wij opereren voornamelijk in de publieke sector en zijn ons bewust van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van onze cliënten. Ons doel is dan ook optimale dienstverlening met duidelijke meerwaarde. Betrokkenheid, denkkracht voor scherpe en heldere analyses, gevoel voor verhoudingen en belangen, en daadkracht bij het implementeren van adviezen zijn onze kernwaarden. 16