Duurzaam grondstoffengebruik
|
|
- Jurgen Dekker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Duurzaam grndstffengebruik Wrkshp Duurzaamheidsdag KU Leuven 20 maart 2015 Prgramma Welkm en inleiding Vijf invalsheken p duurzaam grndstffengebruik Infrmatieve vragen aan de sprekers debat met het publiek 1
2 Duurzaam grndstffengebruik: prbleemstelling Karel Van Acker Materiaalvrziening stuit p grenzen Grenzen aan de beschikbaarheid van materialen ertsen wrden armer geplitieke en ecnmische impact p beschikbaarheid vr bigebaseerde materialen: eclgische limieten Surce: EC,
3 Materiaalvrziening stuit p grenzen Impact p het leefmilieu en energieverbruik bij winnen, prduceren, gebruiken en afdanken van materialen sterk verbnden met energiecrisis en klimaat brn: Allwd, J. M., 2011 Vraag naar materialen materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit 3
4 materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit kritieke materialen Wind energie / E-mbility spaarlampen bevrradingsrisic znnecellen batterijen katalysatren Surce: EC, 2014 ecnmisch belang 4
5 materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit Welke plssingsrichtingen biedt duurzaam materialenbeheer? dematerialiseren hernieuwen substitutie Meer den met minder Materialen efficiënt gebruiken ecdesign nieuwe businessmdellen prcesintensificatie Hgwaardig materiaalkringlpen sluiten recyclage, hergebruik, bigebaseerde materialen landfill mining Effectiviteit verbeteren Gebruik kstbare grndstffen beperken verbeterde functie (bijv. lichtgewicht) vervanging kritieke metalen duurzaam ntginnen life cycle thinking Denken in termen van levenscyclus integrale evaluatie in termen van milieu, ecnmische en sciale aspecten 5
6 He vrtgang beken? technlgische innvaties? tp-dwn beleid? inzetten p ne-fits-all plssing? uitgaan van materiële grei? integrale en systemische aanpak ndig Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 1: Urban Mining Karel Van Acker 6
7 1. Wat? 1. Wat? Urban mine zijn vaak rijker (hebben hgere cncentratie) aan metalen en mineralen dan ertsen 7
8 2. Huidig nderzek nieuwe recyclagetechnlgieën indicatren en impacten 250 Distributin f Nd glbal in-use-stck Glbal in-use-stck (10³ t) Nedymium Ceramics MRI Stck = tn in 2012 ng 5x jaarlijkse vraag Glass additives NiMH batteries Family appliances Metallurgy Autmbiles Wind turbines Audi systems Cmputers 3. Tekmstige uitdagingen enrme nd aan beter infrmatie ver de urban mine bijvrbeeld dr inveren van een materialenpasprt? Recycling ptential f Nd by applicatin EOL Nd (t) Nd recycling ptential frm Autmbiles Nd recycling ptential frm Wind turbines Nd recycling ptential frm Audi systems 8
9 3. Tekmstige uitdagingen prduct centered denken integrale visie p sluiten van diverse kringlpen ( dwncyclen van smmige strmen kan als het systeem er vrdeel bij heeft) design gericht p expliteren van de urban mine 3. Tekmstige uitdagingen flexibel ecsysteem met efficiënte recyclage technlgieën meer c-develpment en uitwisseling kennis kan in Vlaanderen een re-industrialisatie met zich meebrengen... is dit gewenst? 9
10 Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 2: Ecdesign en LCE Jst Duflu 1. Wat? Ecdesign: Het ntwerpen van prducten zdat ze ver de verschillende prductlevensfasen heen een z beperkt mgelijke impact genereren.. Distributie Gebruik Strten Prductterugname Materiaalverwerking Disassemblage Mijnntginning Materiaalwinning Prductfabricage 10
11 1. Wat? Design fr Disassembly/Recycling: Ontwerpen zdat bij de eindelevensbehandeling eenvudige terugwinning van cmpnenten f materialen mgelijk wrdt znder substantieel kwaliteitsverlies. (In)efficientie van materiaalrecyclage in de EU * Vrbeeld vr het terugwinnen van gud, naar C. Hagelüken, Umicre, Care Innvatin, Huidig nderzek: Prcesntwikkeling Vrbeeld: Eindelevensbehandeling van LCD TVs Recyclageprcessen: ntwerp en ptimalisering Ontwikkeling van business mdels Afleiden van ntwerprichtlijnen 22 11
12 2. Huidig nderzek: Prcesntwikkeling Vrbeeld: Herwinnen van FR bevattende plastic nderdelen van LCD TVs INPUT REGRINDING OUTPUT Huidig nderzek: Prcesntwikkeling 100% gerecycleerd materiaal: PC/ABS FR Peeters J.R. et al., Clsed Lp Recycling f Plastic Husing fr Flat Screen TVs 12
13 2. Huidig nderzek: DfD/DfR 2. Huidig nderzek: Slid State Recycling Paraskevas D., Kellens K., Renaldi, Dewulf W., Duflu J.R.,
14 3. Tekmstige uitdagingen 0: He materiaaldegeneratie mnitren/beheersen bij herhaald recycleren? Industriële symbise: Vermijden van verliesstrmen in een prductiestadium Gedifferentieerde ectaxsystemen: He disassembleerbaarheid/scheidbaarheid bjectief meten? Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 3: Ecnmie Jhan Eyckmans 14
15 1. Wat nderzeken ecnmen? Envirnmental / resurce ecnmics Ecnmie = analyse van incentives Wat drijft cnsumenten, prducenten, verheden? Nrmatieve analyse: Wat is de maatschappelijk wenselijke situatie rekening hudend met huidige & tekmstige cnsumenten, prducenten en milieu effecten? Verdeling van prductie van niet-hernieuwbare brnnen drheen de tijd (tijdspad van explitatie)? Maatschappelijk wenselijke mate van inzameling/recyclage? Hangt af van waarde-rdelen! Afweging belangen cnsumenten / prducenten / milieu? 1. Wat nderzeken ecnmen? Beschrijvende analyse Tt welke uitkmsten leidt marktwerking? Zullen winstmaximerende mijnbedrijven grndstffen te snel uitputten? Waarm kmt recyclage sms wel/niet van de grnd? Indien marktwerking niet leidt tt wenselijke situatie, welke beleidsinterventies zijn dan ndig? Extended Prducer Respnsibility EPR Taksen versus subsidies Nrmen en standaarden Sft instruments 15
16 2. Huidig nderzek Cnsensus rnd ndzaak verheidsinterventie in kader van resurce efficiency mwille van: Milieu-externaliteiten in (1) mijnbuw en verwerking grndstffen, (2) gebruiksfase gederen, (3) end-f-life fase Asymmetrische infrmatie in afval = grndstf en re-use Onvldende incentives green design / design fr recycling, alternatieve business mdellen, Barrières in recyclage, lgistics, Minder cnsensus rnd ndzaak interventie mwille van lutere uitputting niet-hernieuwbare grndstffen Cmplexe interacties van verschillende effecten (hge private discntveten, marktmacht, ) 3. Tekmstige uitdagingen Uitdagingen in ecnmisch nderzek? Empirische validatie theretische resultaten Cnsistente mdelering van materiaal-cyclus (value chain) rekening hudend met: Algemeen evenwichtseffecten Materiaalbalansen Interactie van verschillende beleidsinstrumenten Strategisch gedrag van beleidsmakers internatinaal, interreginaal, Strategisch gedrag actren in reactie p regulering Verschuiven prductie in ruimte en tijd, Illegaal gedrag 16
17 Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 4: Rl van het beleid Katja Biedenkpf 1. Wat? 17
18 2. Huidig nderzek Externe effecten van EU beleid (EU & Vlaamse) beleidsinstrumenten 3. Tekmstige uitdagingen He kan beleid de transitie naar een circulaire ecnmie steunen? He kan beleid meer innvatie aanmedigen? He kan de tepassing van bestaande innvaties versneld wrden? Multidisciplinariteit 18
19 Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 5: Sciale prcessen Marc Craps 1. Wat? Sciale prcessen = Actren (individuen, grepen) in interactie met elkaar Overheid: hiërarchie & cntrle Bedrijven: markten & cmpetitie Civiel: cnflict & nderhandeling C-creatie: verschillende actren en sectren in samenwerking met elkaar, vanuit systemisch bewustzijn Idealistisch? Bedrijven Overheid Ndzakelijk in een vlle cmplexe wereld grte nderlinge afhankelijkheid diversiteit en cnnectiviteit dragen bij tt veerkracht Vral gericht p innvatie, vr transities Civiele samenleving 19
20 2. Huidig nderzek He interactieve prcessen tussen actren bevrderen vr transitie van lineaire naar circulaire waardeketens Interactieve werkvrmen Sturing & leiderschap Institutinele cndities Nieuwe rllen en cmpetenties Bundary spanning tussen actren Op verschillende niveaus, bijv.: Vlaams materialenbeleid: VMP Specifieke materialenstrmen: vlakglas Lkaal: Stadslab Antwerpen Fashin flw Nrd-Zuid: Wrldlp 3. Tekmstige uitdagingen Verhuding tussen klassieke en nieuwe rllen en werkvrmen Glbale uitdagingen en lkale acties: crss-level afstemming Aandacht vr ruimtelijk-sciale aspecten - stedelijk metablisme Grndstffen uitputting - tenemende cnflicten: samenwerking nder druk Circulaire ecnmie - business mdellen (urban mining, peer-tpeer, sharing, ) = nieuwe interactievrmen tussen bedrijven, verheid en sciale initiatieven Interactief = infrmeel: he ndemcratische lbbying vermijden - transparantie Nd aan c-ntwerpend, c-creërend én kritisch (actie-) nderzek 20
Inleiding Van einde terug naar begin
Studiedag circulaire ecnmie SERV- Minaraad - Mechelen 13 september 2016 Inleiding Van einde terug naar begin Karel Van Acker KU Leuven, metafrum C.E. SuMMa plan C EIT RawMaterials Circulaire ecnmie een
Nadere informatiemateriaalverbruik stuit op grenzen
Minaraad, Hrzitting Transitiemanagement, Brussel, 2013.09.30 De transitie naar een duurzaam materialenbeheer. Ervaringen binnen Plan C en Summa Karel Van Acker vrzitter plan C prmtr-cördinatr SuMMa materiaalverbruik
Nadere informatieECP 13 mei 2013. Monika Sormann, dept. EWI
ECP 13 mei 2013 Mnika Srmann, dept. EWI Beleidsinstrumentarium 2 Vlaanderen in Actie Vlaanderen in Actie (ViA) is het tekmstprject vr Vlaanderen. Vlaanderen wil tegen 2020 uitmunten als een ecnmisch innvatieve,
Nadere informatieHoorzitting circulaire economie
Vlaams parlement cmmissie ecnmie 24 maart 2016 Hrzitting circulaire ecnmie Karel Van Acker KU Leuven, metafrum C.E. SuMMa plan C EIT RawMaterials Circulaire ecnmie een vernieuwend paradigma nieuwe technlgieën
Nadere informatieFocus op antimoon. Prof. Dr. Carlo Vandecasteele Dr. Ing. Bram Verbinnen KU Leuven Departement Chemische Ingenieurstechnieken
Fcus p antimn Prf. Dr. Carl Vandecasteele Dr. Ing. Bram Verbinnen KU Leuven Departement Chemische Ingenieurstechnieken Dr. Ing. J Van Caneghem KU Leuven - Grep T Internatinal Engineering Schl Kathlieke
Nadere informatieHergebruikinitiatieven
Hergebruikinitiatieven Principe: materialen en verpakkingen hergebruiken vr ze afval wrden Hergebruik betekent de terugwinning en het hergebruik van prducten f nderdelen ervan: hergebruik van de verschillende
Nadere informatieAmbitie HAS Hogeschool: Afvalvrij in Resultaten afgelopen 3 jaar Zie bijlage 1: Grafieken. Samenwerking Ecosmart
Ambitie HAS Hgeschl: Afvalvrij in 2025 HAS Hgeschl is hét hger berepspleidings- en expertisecentrum in Zuid Nederland in het dmein van agr, fd en leefmgeving. Als zelfstandige tp-hgeschl leiden we studenten
Nadere informatieWaarom en hoe accountants hun verdienmodel moeten aanpassen. Van uren factureren naar value added pricing
Waarm en he accuntants hun verdienmdel meten aanpassen Van uren factureren naar value added pricing Waarm en he accuntants hun verdienmdel meten aanpassen 2 Inhud Inleiding 3 De ntwikkelingen 4 Blijvende
Nadere informatieUitstroomprofiel opleiding Klinisch Informatica September 2014
Uitstrmprfiel pleiding Klinisch Infrmatica 1 Inleiding Dit uitstrmprfiel sluit aan p het berepsprfiel van de klinisch infrmaticus. Het berepsprfiel beschrijft evenwel de ttale breedte van het veld van
Nadere informatieBusiness Breakthrough Biomimicry. Green Business Benefits oktober 2015
Business Breakthrugh Bimimicry ktber 2015 Business Breakthrugh Bimimicry Wat is de achtergrnd van het traject? Veel prduct- en prcesntwerpen ntlenen ideeën en principes aan vrbeelden uit de natuur. Het
Nadere informatieSamenvatting mediapartners Shopping2020
Samenvatting mediapartners Shpping2020 Samenvatting eindrapprt expertgrep Supply Chain De supply chain van de tekmst wrdt gekenmerkt dr cntinue verandering en vraagt m flexibiliteit. De veranderende retailmgeving
Nadere informatieE-car sharing in Zuid - Limburg
E-car sharing in Zuid - Limburg Januari 2014 Inhudspgave 1. Intrductie e-car sharing 2. Visie en tepassing in Zuid Limburg 3. Pilt prject Sittard - Geleen Intrductie e-car sharing Wat is (e-) car sharing
Nadere informatieOO: De sector van de verwerking van duurzame voeding ontwikkelen
OO: De sectr van de verwerking van duurzame veding ntwikkelen Uitdagingen Op het vlak van milieu - Verwerkte duurzame vedingswaren aanbieden aan verbruikers: het aanbd vergrten m de milieu-impact van het
Nadere informatieParticipatie van het Publiek
Participatie van het Publiek KU Leuven Prf. Dr. Frankie Schram Frankie.schram@sc.kuleuven.be Ideeën Cmmissie Versnelling Maatschappelijk Belangrijke Investeringsprjecten (Cmmissie Sauwens) Te ruime inspraak-
Nadere informatieBij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen.
1 Leefbaarheid is een belangrijk, z niet hét thema van de laatste jaren. De wnmgeving wrdt vr mensen steeds belangrijker vr de ervaren wn. Ok vanuit het perspectief van sciale chesie, veiligheid en sciaal-ecnmische
Nadere informatieSamenvatting H9 - Schommelingen in de economie
Samenvatting H9 - Schmmelingen in de ecnmie 9.1 Als je het gemiddelde neemt van een grei f afname nem je dat een trend. Als je die trend van een paar jaar neemt, nem je dat trendmatige grei. De prductiemvang
Nadere informatieOndersteuning gericht op kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van personen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken.
Ondersteuning gericht p kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van persnen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken. Bea Maes KU Leuven Een veld in beweging Vlwaardig burgerschap
Nadere informatieOO: het aanbod lokale, seizoen- en bio producten in de distributiesector vergroten
OO: het aanbd lkale, seizen- en bi prducten in de distributiesectr vergrten Onder 'distributiesectr' verstaat men alle handelszaken van het intermediaire aanbd (grthandel) en het eindaanbd (grtdistributie,
Nadere informatieVerslag 2010 van de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid: Groene banen Leuven 16 december 2010
Verslag 21 van de Hge Raad vr de Werkgelegenheid: Grene banen Leuven 16 december 21 Jan De Mulder Department Studiën Structuur presentatie De Hge Raad vr de Werkgelegenheid (HRW) Het HRW-verslag 21: "Grene
Nadere informatieCopyright Alle teksten en andere items in dit document zijn beschermd door het auteursrecht. Voor niet-commercieel gebruik mogen de teksten en de
Cpyright Alle teksten en andere items in dit dcument zijn beschermd dr het auteursrecht. Vr niet-cmmercieel gebruik mgen de teksten en de gegevens znder vrafgaande testemming gratis wrden gereprduceerd
Nadere informatieKantines tegen voedselverspilling
Kantines tegen vedselverspilling Principe: zwel klanten als kantinepersneel aanspren m vedselverspilling te verminderen Kantines van administraties, ng's, schlen f bedrijven zijn plekken waar grte heveelheden
Nadere informatieChic, zo n gedragspatroongrafiek!
Chic, z n gedragspatrngrafiek! Leerdelen: De leerlingen kunnen nder begeleiding de verwevenheid tussen ecnmische, sciale en eclgische aspecten in duurzaamheidsvraagstukken herkennen. De leerlingen krijgen
Nadere informatieICT IN HET BASISONDERWIJS?
OVERZICHT SESSIE DATAGEBRUIK BIJ HET VORMGEVEN VAN SCHOOLSPECIFIEK ICT-BELEID ICT in het nderwijs ICT-eindtermen 22 NOVEMBER 2012 Dr. Ruben Vanderlinde Vakgrep Onderwijskunde Meer inf: Ruben.Vanderlinde@UGent.
Nadere informatieGedragscode voor de leden van de Beroepsvereniging van Nederlandse Stedebouwkundigen en Planologen
Gedragscde vr de leden van de Berepsvereniging van Nederlandse Stedebuwkundigen en Planlgen Gedragscde vr de leden van de Berepsvereniging van Nederlandse Stedebuwkundigen en Planlgen Inhudspgave Hfdstuk
Nadere informatieVisieatelier Industriële Symbiose 26/6/2012 Antwerpen
Visieatelier Industriële Symbise 26/6/2012 Antwerpen Verslag Samenvatting Feedback Visieatelier ALGEMENE SAMENVATTING VISIEATELIER Zwel bedrijven als kennisinstituten en verheidsrganen maakten kennis met
Nadere informatiePedagogische Civil Society
Pedaggische Civil Sciety Nieuwkmer in het cntinuüm van pvedndersteuning? 4 juni 2010 Drs. Cécile Winkelman Irene Sies, MSc Welkm Drs. Cécile Winkelman Irene Sies, MSc Werkzaam bij SO&T: kwaliteit in Opveden
Nadere informatieProgramma Welzijn en Zorg. Nieuwe Zorg en Domotica
Prgramma Welzijn en Zrg Nieuwe Zrg en Dmtica Aanleiding De mgelijkheden vr het langer zelfstandig thuis blijven wnen, meten wrden verbreed. Technlgische ntwikkelingen die zrg p afstand en het participeren
Nadere informatieVoedingsonderzoek aan KULeuven Kulak en relatie met zorgeconomie Imogen Foubert
Vedingsnderzek aan KULeuven Kulak en relatie met zrgecnmie Imgen Fubert Fd & Lipids Imgen.fubert@kuleuven-kulak.be http://www.kuleuven-kulak.be/fdandlipids s://www.kuleuven- Fd & Lipids Sinds 1 ktber 2007
Nadere informatiePedagogisch klimaat en autisme. Pedagogisch klimaat en de Klimaatschaal. Groepsprocessen bij jongeren: rol van de leerkracht.
Pedaggisch klimaat en autisme dr Ad Dnkers Klimaatschaal SIGA Dinsdag 9 december 2014 Inleiding Even vrstellen.. Pedaggisch klimaat en de Klimaatschaal Grepsprcessen bij jngeren: rl van de leerkracht.
Nadere informatieToekomst Nederlands zorglandschap
Tekmst Nederlands zrglandschap Vrjaarscngres SVN en VDSMH Ede, 22 maart 2013 Olf Suttrp, vice-vrzitter Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen Inhud Krte intrductie NVZ Spreiding en cncentratie in relatie
Nadere informatieMET EEN TRAINING BEN JE ER NOG NIET! BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN VOOR IMPLEMENTATIE VAN HET VLAGGENSYSTEEM RJ
MET EEN TRAINING BEN JE ER NOG NIET! BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN VOOR IMPLEMENTATIE VAN HET VLAGGENSYSTEEM RJ Wrkshpleiders: Remy Vink & Gaby de Lijster (TNO) RESULTATEN NAAR AANLEIDING VAN IMPLEMENTATIE
Nadere informatieBio-economie in Vlaanderen. ambities en stand van zaken. 15 juni 2017 Annemie Janssens
Bi-ecnmie in Vlaanderen ambities en stand van zaken 15 juni 2017 Annemie Janssens Overzicht 1. Wat is bi-ecnmie? 2. Bi-ecnmie in cijfers: Eurpa en Vlaanderen 3. Vlaams beleid 4. Uitdagingen 5. Cnclusie
Nadere informatie18 april 2012. Jan Joost Flim adviseur
18 april 2012 Jan Jst Flim adviseur Prgramma draaijer+partners Ontwikkelingen Het Nieuwe Werken Vragen De uitgangspunten Ervaringen Prces 2 De feiten ver draaijer+partners 2 vestigingen, in Bunnik en Grningen
Nadere informatieAGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013
AGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013 De Eurpese Unie is p een cruciaal mment gekmen en nderzekt de hervrming van haar visie en haar bij vrrang belangrijkste dmeinen, in het licht van de
Nadere informatieTITELSTIJL VAN MODEL BEWERKEN
TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKEN TITELSTIJL HET EEN OF VAN HET MODEL ANDER? BEWERKEN Maatschappelijke uitdagingen aanpakken is ndzakelijk: vergrijzing, armede, klimaatverandering, milieu, eenzaamheid, diversiteit,
Nadere informatieLes Hernieuwbare energie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Hernieuwbare energie Werkblad Les Hernieuwbare energie Werkblad "100% duurzaam", "Hllandse wind", "Kies bigas!": wie de reclames van energiebedrijven bekijkt zu bijna denken
Nadere informatieIWT-TETRA project. Stortklaar zelfverdichtend beton Naar een optimale integratie in het bouwproces. dr. ir. Ann Van Gysel ing.
IWT-TETRA prject Strtklaar zelfverdichtend betn Naar een ptimale integratie in het buwprces dr. ir. Ann Van Gysel ing. Thmas Cls Inhud Intrductie Vrstelling prject Methdiek + Prjectteam Gebruikersgrep
Nadere informatieSales Acceleratie Management
Sales Acceleratie Management Sales Wetmatigheid 2 - Kanalen 1. Het belang van multichannel management Niet ieder kanaal past bij het riëntatie- en inkpprces van je delgrep en levert eenzelfde rendement.
Nadere informatieIntroductie MVO Prestatieladder
Intrductie De is een certificeerbare nrm vr Maatschappelijke Verantwrdelijkheid van Organisaties (MVO). De nrm is gemaakt vr rganisaties die hun eigen MVO ambities en perfrmance aantnbaar willen maken,
Nadere informatieWerkgroep : verbetering Veiligheidsoverleg Spoorwegexploitatie 27 september Verslag
Werkgrep : verbetering Veiligheidsverleg Sprwegexplitatie 27 september 2013 Verslag 1. Inleiding / cntext (T.Breyne - DVIS) De parlementaire cmmissie Buizingen stelde de prichting van een verlegplatfrm
Nadere informatieWat is een Balanced ScoreCard?
Wat is een Balanced ScreCard? De Balanced Screcard (BSC) is een mdel waarmee de prestaties van een rganisatie, een team enzvrts p een evenwichtige manier kunnen wrden berdeeld. Meten staat daarbij centraal.
Nadere informatieStart duurzame inzetbaarheid
Start duurzame inzetbaarheid Een praktijkcasus Dr: Rlf Weijers, Pauline Miedema Hewel duurzame inzetbaarheid een veelbesprken thema is, blijft het lastig m het cncreet te maken en er handen aan veten aan
Nadere informatieFunctieomschrijving Projectmanager R&D
Functiemschrijving Prjectmanager R&D Inleiding Cultuurcnnect wil met investeringen in kansen, middelen en mensen p het terrein het werkveld helpen m het digitale p een kritische manier te marmen en er
Nadere informatieOnderzoeksrapportage Enquête naar IT Trends en aanpak van organisatieverandering bij midden- en grote organisaties in Nederland
Onderzeksrapprtage Enquête naar IT Trends en aanpak van rganisatieverandering bij midden- en grte rganisaties in Nederland Utrecht, nvember/december 2016 Intrductie Het krachtenveld rnd rganisaties verandert
Nadere informatieBurgerschap op de Noord
Burgerschap p de Nrd expertgrep burgerschap september 2014 Burgerschap p bs De Nrd De Nrd is een schl waar het kind centraal staat. In een warme sfeer, binnen een veilige setting wrden er betekenisvlle
Nadere informatieVVD SYMPOSIUM DECENTRALE ENERGIE
VVD SYMPOSIUM DECENTRALE ENERGIE INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 2 INLEIDING... 3 PROGRAMMA VVD ENERGIESYMPOSIUM... 4 1. MARTIJN BONGAERTS, ALLIANDER... 5 2. PEER DE RIJK, FEDERATIE E-DECENTRAAL... 7 3.
Nadere informatieEen rechtvaardige financiering van de energietransitie. Tien aanbevelingen
Een rechtvaardige financiering van de energietransitie Tien aanbevelingen 1 Eclgische duurzaamheid, sciale rechtvaardigheid en ecnmische ntwikkeling meten samen aangepakt wrden. We meten een energiepact
Nadere informatieVerandering en weerstand
Verandering en weerstand Micrplitiek in nderwijsvernieuwing Geert Kelchtermans Virginie März Centrum vr Onderwijsbeleid, -vernieuwing en Lerarenpleiding Wat is het prbleem? Butade: het enige cnstante in
Nadere informatieSamenwerking brengt innovatie in de bouw: Portland klinker van bijproducten en gerecycleerde materialen uit de bouw- en constructiesector
Samenwerking brengt innvatie in de buw: Prtland klinker van bijprducten en gerecycleerde materialen uit de buw- en cnstructiesectr dr. Jris Schn 2 december 2015 Huis van de Buw, Gent a S.A. Sagrex N.V..
Nadere informatieHOW TO REVIEW THE LITERATURE AND CONDUCT ETHICAL STUDIES
HOW TO REVIEW THE LITERATURE AND CONDUCT ETHICAL STUDIES The literature review Het is belangrijk m te bepalen wat anderen al ver het prbleem geleerd hebben vr je het zelf bestudeerd. Het idee van een literatuurstudie
Nadere informatieE. Mondiale verantwoordelijkheid
E. Mndiale verantwrdelijkheid Interesse Kerk in Actie gaat in het bijznder uit naar Mensenrechten 1 Maatschappelijk verantwrd ndernemen met integrale aandacht vr sciale & eclgische waarden en vr transparante
Nadere informatie12VK22-B Verkiezingsprogramma s gelezen op interesse Kerk in Actie in punten over duurzaamheid 1 augustus 2012
B. Duurzaamheid Interesse Kerk in Actie gaat in het bijznder uit naar Mndiale crises en sciale & eclgische transitie 1 Vergrening van het belastingstelsel Maatschappelijk verantwrd ndernemen met integrale
Nadere informatieV-ICT-OR begeleidt besturen in hun informatiehuishouding voor optimaal verloop van samenvoeging gemeente en OCMW
V-ICT-OR begeleidt besturen in hun infrmatiehuishuding vr ptimaal verlp van samenveging gemeente en OCMW De infrmatica in steden en gemeenten greide sinds de jaren 80 rganisch. Dat stapje bij stapje greien
Nadere informatieGrote prijsschommelingen landbouwprijzen en speculatie met voedsel
Psitie van de Calitie tegen de Hnger (Januari 2012) Grte prijsschmmelingen landbuwprijzen en speculatie met vedsel Gelet p de tenemende speculatie p de vedselgrndstffenmarkt zal de regering bij de internatinale
Nadere informatieStakeholders dialogue on Biodiversity and Key Market Players Welke markt(en) voor de biodiversiteit?
Stakehlders dialgue n Bidiversity and Key Market Players Welke markt(en) vr de bidiversiteit? Discussiewrkshps - 10 december 2013, Ateliers des Tanneurs, Brussel BIJLAGE: Verslag van de wrkshpdiscussies
Nadere informatieDossier Ecocheques. Bron: Lex4you op www.securex.eu. BOL BUDIV vzw Kerkstraat 108 9050 Gentbrugge 09 324 38 77. helpdesk@bol budiv.be www.bol budiv.
Dssier Eccheques Brn: Lex4yu p www.securex.eu BOL BUDIV vzw Kerkstraat 108 9050 Gentbrugge 09 324 38 77 helpdesk@bl budiv.be www.bl budiv.be Dssier Eccheques Wat is een eccheque? Eccheques zijn een initiatief
Nadere informatieDe Belgische cementindustrie. Standpunt
De Belgische cementindustrie Standpunt 1. Eén van de pijlers van het Waalse ecnmische landschap. De cementindustrie is één van de "pijlers" van het Belgische industriële landschap en van het Waalse in
Nadere informatieSamenwerken over de sectoren heen. Dilemma's en hoe ermee om te gaan Caroline Vermeiren
Samenwerken ver de sectren heen. Dilemma's en he ermee m te gaan Carline Vermeiren Netwerken Steeds meer bewustwrding mtrent (kinder)armede Vertaalt zich in tename van de beschikbare middelen m hierp in
Nadere informatiegeothermie, welke toepassingen en gebouwen?
gethermie, welke tepassingen en gebuwen? prf. ir. Wim Bydens gedelegeerd bestuurder, studiebureau bydens nv gastdcent Ugent, Faculteit tegepaste wetenschappen vakgrep architectuur en stedenbuw Hasselt
Nadere informatieReglement subsidies acties fair trade gedurende de maand oktober
Reglement subsidies acties fair trade gedurende de maand ktber Waarm werken rnd eerlijke handel? Vandaag lijden 800 miljen wereldburgers hnger. Het is dan k vlkmen naanvaardbaar m in nderhandelingen 'vedsel'
Nadere informatieECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding. Module. Lestijden 40
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Ondernemingscmmunicatie Mdule MarketingManagement Cde A2 Lestijden 40 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte ttale studiebelasting (in uren) 1 Mgelijkheid tt JA aanvragen
Nadere informatieBeveiliging van SCADA systemen
Beveiliging van SCADA systemen NiV www.niv.nl Waar gaan we het verhebben 1. Wat is SCADA? 2. Risic s en impact binnen SCADA 3. He beveiligen? 4. Aanpak NiV www.niv.nl 1. WAT IS SCADA? NiV www.niv.nl NiV
Nadere informatieStichting de Wielborgh Wonen, zorg en welzijn. Van harte welkom. Training Meten moet! Casper van der Most
Stichting de Wielbrgh Wnen, zrg en welzijn Van harte welkm Training Meten met! Casper van der Mst Stichting de Wielbrgh Wnen, zrg en welzijn Prfessinele rganisatie Meten Analyseren Plannen Verbeteren Reviews
Nadere informatieGoed kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcoach! Trainingen rechtstreeks van de ontwikkelaar van het model.
Natuurlijk, een netwerkcach. Tweedaagse vr Cördinatren. Een prgramma dr Nfactry van Slt & Partners Natuurlijk een Netwerkcach! Trainingsprgramma s dr Nfactry van Slt & Partners, ntwikkelaars van dit mdel
Nadere informatieack-aquaconcept.com, concept GmbH en Microdyn-Nadir Nadir,, Slotgrachtstraat 25, 9940 Telephone: +32 (0)9 3445176, Fax: +32 (0)9 3445176
Kwaliteitsverbetering in prductieprcessen dr tepassing van aangepaste UV desinfectiemethdes en geavanceerde UV xidatie. Van Daele Drine. 1, www.dvd-technlgy.be www.ack-aquacncept.cm aquacncept.cm. 1 a.c.k.
Nadere informatieTjalling de Vries Gemeente Enschede. #TwenteM2S
Tjalling de Vries Gemeente Enschede www.twentemve2scial.nl #TwenteM2S Versnellen sciale ndernemingen Wij helpen innva
Nadere informatieFAQ Innovatieve bedrijfsnetwerken versie 18 november 2015
FAQ Innvatieve bedrijfsnetwerken versie 18 nvember 2015 Wanneer kan het IBN effectief van start gaan? De steun aan een innvatiecluster kan p zijn vregst starten p de eerste werkdag van de maand die vlgt
Nadere informatiePROJECTOPROEP "be Circular - be Brussels" Kandidatuurdossier 2016
Kandidatuurfrmulier vr luik 4 PROJECTOPROEP "be Circular - be Brussels" Kandidatuurdssier 2016 Vr gratis begeleiding bij de implementatie van de methde "Resilience Design" ter identificatie van de relevante
Nadere informatieKenmerken en uitkomsten van professionele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen
Kenmerken en uitkmsten van prfessinele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen 20 nvember 2015 Prf. Dr. Sfie Vanassche Dr. An Katrien Sdermans Prf. dr. Ken Matthijs Family and Ppulatin Studies, KU Leuven
Nadere informatieDe transitie naar duurzaam materialenbeheer. Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011
De transitie naar duurzaam materialenbeheer Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011 Uitputting van niet-hernieuwbare grondstoffen Gelijkaardig probleem voor uitputting van fosfaatvoorraden
Nadere informatieProjectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân
1 Prjectaanvraag Versterking sciale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1. Aanleiding Eind 2012 heeft Prvinciale Staten van de prvincie Fryslân keuzes gemaakt mtrent de 'kerntakendiscussie'.
Nadere informatieSamenvattend rapport Operationeel Leidinggevenden
Samenvattend rapprt Operatineel Leidinggevenden Entiteit: Bevragingsperide: Rapprtdatum: Vrbeeld 25/11/2014-24/12/2014 23/01/2015 He situeert u dit rapprt? Dit rapprt bevat het glbale verzicht van de bttm-up
Nadere informatieWaterbeheer, kan jij het aan?
Waterbeheer, kan jij het aan? Een rllenspel ver waterbeheer in het beheergebied van een waterschap Vakgebied: Aardrijkskunde, Bilgie, Maatschappijleer Niveau: klas 3 HAVO en VWO Tijdsduur: 60 minuten Waterbeheer
Nadere informatieWorkshop Backcasting from Cradle to Cradle Nationaal Sustainability Congres 2011
Wrkshp Backcasting frm Cradle t Cradle Natinaal Sustainability Cngres 2011 A hitchhiker s guide t the Circular Ecnmy !! This calls fr a fundamental change in the relatinship between prducer and cnsumer,
Nadere informatieBachelor: vaste vakkenpakketten Erasmus+ Master: specialisaties in het buitenland. Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Mobility Windows
Bachelr: vaste vakkenpakketten Erasmus+ Master: specialisaties in het buitenland Faculteit Bi-ingenieurswetenschappen Mbility Windws Bachelr: vaste vakkenpakketten Erasmus+ Faculteit Bi-ingenieurswetenschappen
Nadere informatieNaast mij zit Peter Oeij. Eveneens onderzoeker bij TNO, op het gebied van sociale innovatie.
Tekst 1 Mdule 1 Wat is sciale innvatie? Dit is de tekst van het cllege-interview ver Sciale Innvatie. Deze tekst is uitbereider dan de vide (die is ingekrt) en geeft daardr een bredere uitleg met meer
Nadere informatieGS brief aan Provinciale Staten
GS brief aan Prvinciale Staten Pstadres Prvinciehuis Pstbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-hlland.nl Datum zie verzenddatum Aan Prvinciale Staten Bijlagen 2 Onderwerp Infrmatie ver het
Nadere informatieSamenvattend rapport Operationeel Leidinggevenden
Samenvattend rapprt Operatineel Leidinggevenden Organisatie: Bevragingsperide: Rapprtdatum: ttaal 25/11/2014-24/12/2014 27/01/2015 He situeert u dit rapprt? Dit rapprt bevat het glbale verzicht van de
Nadere informatieVeel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012
Veel gestelde vragen huurbeleid 18 ktber 2012 Algemeen: 1. Waarm kmt er een nieuw huurbeleid? Een aantal ntwikkelingen heeft ervr gezrgd dat wij ns huurbeleid hebben aangepast. Deze ntwikkelingen zijn:
Nadere informatieBijlage 10: Verslag marktconsultatie 10 september Verslag ronde tafel Algemene structuur van het voorstel
Bijlage 10: Verslag marktcnsultatie 10 september 2014 Verslag rnde tafel Algemene structuur van het vrstel - Eisen stellen aan bureau s die een fferte mgen inleveren - Met een cnsrtium meten zijn - Eisen
Nadere informatieDuurzaam inzetbaar in een vitale organisatie
Duurzaam inzetbaar in een vitale rganisatie Vitaliteit en bevlgenheid vrmen sleutelbegrippen vr het ptimaal en duurzaam inzetten van medewerkers. Vitale medewerkers bruisen van energie, velen zich fit
Nadere informatieChecklist Veranderaanpak Inhoud en Proces
list Veranderaanpak Inhud en Prces AdMva 2011 www.admva.nl www.arbcatalgusvvt.nl list Veranderaanpak Inhud en Prces www.arbcatalgusvvt.nl Clfn Sturen p Werkdrukbalans en Energie AdMva 2011 Erna van der
Nadere informatieGOEDE PRESTATIES EN POSITIEVE VOORUITZICHTEN SURINAAMSE ECONOMIE ONDANKS UITDAGENDE EXTERNE OMGEVING 2010-2015. President D. D. Bouterse.
GOEDE PRESTATIES EN POSITIEVE VOORUITZICHTEN SURINAAMSE ECONOMIE ONDANKS UITDAGENDE EXTERNE OMGEVING 2010-2015 President D. D. Buterse 8 mei 2015 INHOUD Ecnmische uitdagingen bij vername regering in augustus
Nadere informatieConvenant. Publieke uitvoeringsorganisaties bevorderen internationale handel. Betrokken partijen
De Er Publieke Rijk, De De 22januari2018 versterking handelsbevrdering vr Nederlandse bedrijfsleven en instellingen Cnvenant Publieke uitveringsrganisaties bevrderen internatinale handel Betrkken partijen
Nadere informatieRAPPORTAGE VELDONDERZOEK BEDRIJFSLEVEN EN BIOBASED ONDERWIJS
RAPPORTAGE VELDONDERZOEK BEDRIJFSLEVEN EN BIOBASED ONDERWIJS INHOUDSOPGAVE Inleiding... 2 Aanpak... 2 Resultaten kennisbehefte...4 Resultaten cmpetentiebehefte... 5 Cnclusie...6 Bijlage 1 Interviewschema/-script...
Nadere informatieHERSTELPLAN Bachelor in de Vroedkunde Vives Noord, campus Brugge
1 HERSTELPLAN Bachelr in de Vredkunde Vives Nrd, campus Brugge INLEIDING Op basis van de externe berdeling die p 21 en 22 maart 2013 heeft plaatsgevnden, heeft de pleiding Vredkunde p 18 nvember 2013 het
Nadere informatieMijn stad, mijn dorp
Visiedcument Mijn Stad Mijn Drp Mijn stad, mijn drp Visiedcument (Cncept) Auteur : Wendy Oude Nijeweme d Hllsy Dcument : Visiedcument Mijn Stad Mijn Drp Versie 1.0.dc 1 Visiedcument Mijn Stad Mijn Drp
Nadere informatieINTERNATIONALE SAMENWERKING AANVRAAGFORMULIER Infotoelagen voor sensibiliserende en educatieve activiteiten
INTERNATIONALE SAMENWERKING AANVRAAGFORMULIER Inftelagen vr sensibiliserende en educatieve activiteiten Stad Aalst wenst niet enkel prjecten in andere landen te steunen, maar wil k de Aalstenaars warm
Nadere informatieHieronder wordt de plaats van het informatieproduct integraal operationeel plan weergegeven in het stroomschema evenementenveiligheid.
Hiernder wrdt de plaats van het infrmatieprduct integraal peratineel plan weergegeven in het strmschema evenementenveiligheid. In het integraal peratineel plan wrden de te treffen maatregelen en vrzieningen
Nadere informatieVERANDERINGEN: DE SECTOR AAN HET WOORD
DagvanhetFilmberep2009 Samenvattendverslag 1. INLEIDING Opmaandag12ktber2009rganiseerdenhetsteunpuntvrbeeldende,audivisueleenmediakunst BAM,hetVlaamsAudivisueelFndsVAF,MEDIADeskBelgië VlaamseGemeenschap,SACD/Scam*en
Nadere informatieProfileringsmogelijkheden. Bouwcampus Duurzaamheidscongres 2013 Samen maken we duurzaam waardevol. 27 juni 2013 Rijtuigenloods Amersfoort
Prfileringsmgelijkheden Buwcampus Duurzaamheidscngres 2013 Samen maken we duurzaam waardevl 27 juni 2013 Rijtuigenlds Amersfrt Buwcampus Duurzaamheidscngres SBRCURnet rganiseert 27 juni het eerste Buwcampus
Nadere informatieVerslag bijeenkomst bloeiende stationsomgevingen. 1 juni 2015
1 juni 2015 Aanwezig: Bart van Eijk (bleiende, Metr en Tram), Erik Buma (reclame, Metr en Tram), Alexander ten Have (GVB, cmmercie), Hans Smit (wayfinding, Metr en Tram), Kees Kaptein (mgevingsmanager
Nadere informatieComplete dienstverlening in de interne en externe werking. Een reflectie uitlokken over de burgerlijke opdracht
Het ptreden van het arbeidsauditraat in burgerlijke zaken Cmplete dienstverlening in de interne en externe werking Stephanie Steylemans, arbeidsauditeur te Antwerpen Delstelling Het del van de bijdrage:
Nadere informatieVaardig genoeg voor de 21ste eeuw?
Cnferentie Vaardig geneg vr de 21ste eeuw? Samen aan de slag met de Vlaamse PIAAC resultaten! Ghislain De Bndt, stafmedewerker Centrum vr Basiseducatie Zuid-Ost-Vlaanderen Centra vr Basiseducatie Opleidingen
Nadere informatieInkoopevolutie. Inkopers zijn misschien niet hip. Maar evolutie is onvermijdelijk - de theorie. En herken je zo. Research
Inkpevlutie Trends, Tips & Tricks Inkpers zijn misschien niet hip Janneke Orriëns Maar evlutie is nvermijdelijk - de therie En herken je z TRADITIONEEL TACTISCH STRATEGISCH Eindgebruiker kpt zelf in Inkp
Nadere informatieGME is in Nederland exclusief reseller van:
Marssteden 212 7547 TD Enschede www.gmelabsystems.nl inf@gme.nl GME is in Nederland exclusief reseller van: Lggers vr temperatuur en vchtigheid via Bluetth Verig Pds Lggers vr temperatuur en vchtigheid
Nadere informatieActieplan Alternatieve Eiwitbronnen
Actieplan Alternatieve Eiwitbrnnen Geert Rmbuts Departement Landbuw en Visserij Sympsium Vlaamse sja Melle, 23 nvember 2017 INHOUD Krte terugblik Telichting 2 de Actieplan Alternatieve Aiwitbrnnen Vlaamse
Nadere informatieMASTER OF ENGINEERING: INDUSTRIAL ENGINEERING & OPERATIONS RESEARCH
MASTER OF ENGINEERING: INDUSTRIAL ENGINEERING & OPERATIONS RESEARCH Master in de Ingenieurswetenschappen: Bedrijfskundige Systeemtechnieken en Operatineel Onderzek BEDRIJFSKUNDIG INGENIEUR: Flexibele persn
Nadere informatieVeilig Onderweg 6-8 jaar
FACTSHEET TEAM Vraf in te vullen dr het TEAM en dient ingeleverd te wrden bij de DRIE jurypanels Veilig Onderweg 6-8 jaar Teamnr. (in te vullen dr jurypanel) Teamnaam: Instelling / Schl / BSO: Teamleden
Nadere informatie