GG&GD Utrecht Februari 2003

Transcriptie

1 Tussenrapportage evaluatieonderzoek van de 24- uur woonvoorzieningen voor Utrechtse druggebruikers: hostel de Hoek GG&GD Utrecht Februari 23 Katrien Vermeulen Jaap Toet Erik van Ameijden

2 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek 1.2 Doelstelling en onderzoeksvragen Onderzoeksopzet Procesevaluatie Effectevaluatie Dataverzameling en statistische analyse 8 1. Opbouw van het rapport 2 Resultaten Procedurele beschrijving van de Hoek Beschrijving van de hostelbewoners 2.3 Woonsituatie Gebruik en verwerving van middelen Financiële situatie Veiligheid Justitie Lichamelijke gezondheid Psychische gezondheid Zorgconsumptie: opvang en hulpverlening Oordeel over hulpverlening Woonervaringen in hostel de Hoek 22 3 Discussie, conclusies en aanbevelingen Inleiding Discussie van de resulaten en conclusies Aanbevelingen 29 4 Literatuur 3 2

3 SAMENVATTING De opvangvoorzieningen voor dakloze druggebruikers in Utrecht gaan uitgebreid worden met zes 24- uursopvangvoorzieningen voor verslaafde daklozen. Deze woonvoorzieningen hebben twee belangrijke kenmerken: er sprake van een 24-uur woonbegeleiding en middelengebruik door de bewoners is toegestaan. De eerste woonvoorziening genaamd hostel de Hoek is eind december 21 geopend. Aan de eerste drie voorzieningen is een proces- en effectevaluatieonderzoek gekoppeld dat uitgevoerd wordt door de GG&GD Utrecht. In deze eerste tussenrapportage ligt de nadruk op het beschrijven van hostel de Hoek met haar bewoners. De resultaten zijn afkomstig van de eerste nulmeting die plaats heeft gevonden in de zomer van 22. Gekeken is naar de sociale kenmerken van de bewoners van hostel de Hoek, het middelengebruik, hoe het staat met hun financiële situatie, het lichamelijk en psychisch welbevinden. Ook worden de eerste woonervaringen van de onderzoeksgroep in de Hoek toegelicht. Omschrijving van de bewoners: algemene kenmerken en middelengebruik De onderzoeksgroep bestaat voornamelijk uit mannen met een gemiddelde leeftijd van 42 jaar. Het merendeel heeft een Nederlandse nationaliteit. Iets meer dan de helft van de bewoners is nooit gehuwd geweest. Iets minder dan de helft heeft als hoogste opleiding het basisonderwijs gevolgd. Alle bewoners van hostel de Hoek hebben een lange tijd op straat gezworven zonder een eigen thuis te hebben. Voorts blijkt dat alle respondenten ooit regelmatig heroïne, cocaïne en methadon hebben gebruikt. Het combineren van middelen is door de gehele groep gedaan. Chinezen en basen zijn de meest voorkomende toedieningswijzen. Het merendeel van de bewoners koopt de benodigde drugs op straat of in openbare gebouwen in het gebied rondom Hoog Catharijne. Het gebruiken van de middelen gebeurt het vaakst in het hostel zelf. De mediaan-waarde van het geldbedrag dat recentelijk is uitgegeven aan drugs ligt op 4 euro per maand. De Hoekbewoners geven zelf aan veel last te hebben van psychosociale problemen gerelateerd aan het gebruiken van drugs. Hulp bij deze problemen vinden zij erg belangrijk. Inkomsten en schulden In het afgelopen jaar zijn de volgende inkomstenbronnen aangesproken: tweederde krijgt een bijstandsuitkering en een derde een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Iets minder dan de helft verkoopt daarbij het Straatnieuws of maakt gebruik van werkvoorzieningen speciaal voor dak- en thuislozen. Ook worden extra inkomsten gehaald uit vermogens- of geweldsdelicten. Naast de inkomsten zijn er ook schuldenposten. Bijna iedereen heeft ergens een schuld lopen. Tweederde heeft uitstaande boetes in het openbaar vervoer en bijna driekwart heeft andere bekeuringen uitgeschreven door de politie. Alle andere mogelijke schulden zijn voor iets meer dan de helft van de respondenten van toepassing. Veiligheid en justitiële contacten In het jaar voorafgaande aan de eerste meting is iets minder dan de helft het slachtoffer geweest van een gewelddadig misdrijf. Drie van de vier vrouwelijke respondenten is dit overkomen. Iets meer dan de helft is positief gestemd over de veiligheid op straat in de wijk van de Hoek. De ervaren veiligheid in het hostel zelf wordt door bijna iedereen als redelijk tot goed beschouwd. Contacten met politie en justitie zijn als volgt. Naast het feit dat een aantal respondenten zelf slachtoffer is geworden van misdrijven, is bijna driekwart gearresteerd of opgepakt vanwege een mogelijk misdrijf in het jaar voorafgaande aan het interview. Iets minder dan de helft is in dat jaar ook veroordeeld voor het plegen van strafbare feiten. De helft meldt in het afgelopen jaar gemiddeld 132 strafbare feiten gepleegd te hebben zonder hiervoor gearresteerd te zijn geworden. 3

4 Lichamelijk en geestelijk welbevinden Meer dan de helft van bewoners heeft last van vermoeidheid en een gebrek aan eetlust. Bijna een kwart vindt dat het vreselijk tot slecht gesteld is met zijn gezondheid en de helft vindt zijn fysieke conditie vreselijk tot matig. De geestelijke gezondheidstoestand wordt wat positiever geschat. Het merendeel heeft zich de afgelopen tijd redelijk gelukkig gevoeld. Iets minder dan de helft van de bewoners vindt zijn emotionele gezondheid goed. De positieve inschatting van het welbevinden zou verklaard kunnen worden uit de vrij korte maar stabiele woonsituatie in de Hoek. Woonervaringen De volgende positieve punten worden gemeld door de bewoners: algemene leefomstandigheden, privacy, veiligheid, op gemak voelen, niet alleen staan met problemen. Ook hangen de bewoners minder vaak op straat. Het contact met mensen van de straat is verminderd sinds het wonen in de Hoek. Het gebruiken van drugs op straat komt bijna niet meer voor; iedereen kan de drugs rustig op zijn kamer gebruiken. Personeel roept de bewoners tot de orde als dat nodig is. Ook staat het merendeel positief tegenover het contact dat ze hebben met medewerkers. De negatieve punten gerelateerd aan het wonen in de Hoek zijn als volgt: medewerkers houden onvoldoende toezicht, doorverwijzingen naar hulpinstanties gaan niet goed en er zijn teveel huisregels die met willekeur worden aangewend. De aanwezigheid van een verpleegkundig geschoolde medewerker zou op prijs worden gesteld door veel bewoners. De verstrekking van methadon en medicijnen wordt ook belangrijk geacht, eveneens een huisdealer in de Hoek. Conclusies De volgende hoofdconclusies worden getrokken naar aanleiding van de resultaten. De bewoners van de Hoek vallen allemaal onder de doelgroep van de 24-uurswoonvoorziening; Er is bij de bewoners sprake van lichamelijk klachten, psychische problematiek en een ongunstige financiële en juridische situatie; Hoewel meer dan de helft van de bewoners gebruik maakt van de methadonverstrekking, ligt de reguliere medische en sociale zorgconsumptie heel laag; Het leven in de 24-uurswoonvoorziening wordt op vele aspecten positief gewaardeerd; De eerste effecten van het wonen in de Hoek lijken gunstig uit te pakken. Aanbevelingen Om tot optimalisatie te komen van het functioneren van de Hoek kunnen de volgende verbeterpunten worden overwogen: Bewoners van de Hoek zouden meer betrokken moeten worden bij het gevoerde woonbeleid; De functie van trajectbegeleiding zou uitgebreid moeten worden met meer uren; Het team van hostel de Hoek zou uitgebreid moeten worden met minimaal één verslavingsdeskundige en er zou wekelijks een medisch voorlichtingsspreekuur met een huisarts of verpleegkundige moeten komen; De hostelbewoners zouden meer gestimuleerd of ondersteund moeten worden om aan een bezigheid te beginnen in de vorm van werk of een andere dagactiviteit. 4

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Het aantal dak- en thuislozen met verslavingsproblematiek in Utrecht wordt geschat op ongeveer. De harddruggebruikende groep heeft doorgaans te kampen met ernstige psychische, lichamelijke en sociale problemen (Reinking e.a., 1998). De groep houdt zich voor een gedeelte op in en rondom het centrum van de stad, zoals het overdekte winkelcentrum Hoog Catharijne en het Vredenburg. Sinds 1999 kreeg Utrecht er een andere hotspot voor dakloze harddruggebruikers bij: de overdekte stationsdwarsstraat aan de zijkant van Hoog Catharijne. Deze plek kreeg al snel de bijnaam de tunnel waarin werd gedeald, gebruikt en geslapen. Uit onderzoek kwam naar voren dat op sommige dagen de tunnel een concentratie van 6 personen telde (Lempens e.a., 21). Uiteindelijk is eind 21 de stationsdwarsstraat gesloten voor de druggebruikers. Daklozen kunnen naar verschillende instanties waar hulp wordt geboden. Er zijn drie typen voorzieningen te onderscheiden: dagopvang, passantenverblijven en internaten. Daarnaast heeft er een specialisatie plaatsgevonden in het hulpaanbod. Het is uitgebreid met sociale pensions, medische zorg en een ziekenboeg, uitkeringsprojecten en projecten voor begeleid wonen en nazorg, dagbesteding en arbeidsreïntegratie evenals aparte opvang voor zwerfjongeren (van Doorn, 22). De GG&GD Utrecht richt op het terrein van public health en preventie en speelt een centrale rol in de ontwikkeling van een samenhangend dienstverleningsaanbod. Hierbij wordt samengewerkt met zorgaanbieders, politie, justitie en welzijnsorganisaties. De afdeling Maatschappelijke Gezondheidsbevordering en -zorg (MGZ) van de GG&GD heeft hierin een regisserende taak en houdt zich vooral bezig met signalering in de vorm van veldwerk, preventie en beleidsvoorbereiding. Voor daklozen zijn diverse medische en sociale spreekuren die plaatsvinden bij de dag- en nachtopvang, waaronder het Inloopcentrum H.C. De meest recente ontwikkelingen in het Utrechtse opvangbeleid voor verslaafde daklozen zijn drie gebruikersruimten en zes 24-uursopvangvoorzieningen. Om deze 24-uursopvangvoorzieningen te realiseren is in 2 het project Binnenplaats gestart. Het doel van het project is om voor verslaafde daken thuislozen in de periode verspreid over de hele stad Utrecht zes woonvoorzieningen met 24-uurs begeleiding te openen. De gemeenteraad heeft in september 2 een zestal locaties aangewezen. Per woonvoorziening kan het aantal bewoners variëren van 1 tot 2. Het streven is om in totaal aan 1 Utrechtse dakloze verslaafden onderdak te verlenen. De woonvoorzieningen, ook wel hostels genoemd, worden gekenmerkt door een continue woonbegeleiding. Het unieke aspect van de voorzieningen is dat het gebruiken van (hard)drugs door de bewoners in de slaapkamers wordt toegestaan. Doelstelling van de woonvoorzieningen is tweeledig: enerzijds wordt de overlast van verslaafde dak- en thuislozen in het centrum van Utrecht tegengegaan en anderzijds kan een betere laagdrempelige zorgverlening aan de doelgroep mogelijk worden gemaakt. De eerste woonvoorziening genaamd de Hoek is eind december 21 geopend. Het tweede hostel is gericht op dakloze verslaafde vrouwen: hostel Habi Tante. Dit hostel heeft haar deuren geopend eind september 22. De verwachting is dat het derde hostel in 23 van start kan gaan.

6 1.2 Doelstelling en onderzoeksvragen Aan de eerste drie genoemde 24-uurswoonvoorzieningen zit een proces- en effectevaluatieonderzoek gekoppeld. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek is een uitgetest draaiboek voor het opzetten van een effectieve en doelmatige woonvoorziening voor druggebruikers. De volgende vraagstellingen staan in het onderzoek centraal: 1) Hoe kan een 24- uur woonvoorziening voor druggebruikers het best georganiseerd worden? 2) Hoe functioneert de voorziening? 3) Wat zijn de kenmerken van de bewoners van hostels? 4) Welke effecten heeft plaatsing in de voorziening op het middelengebruik, de gezondheid, het psychisch en sociaal functioneren en de kwaliteit van leven van de bewoners? De resultaten van de proces- en effectevaluatie worden gebruikt om het oorspronkelijke draaiboek dat opgesteld is aan de hand van ervaringen van andersoortige woonvoorzieningen en literatuur, aan te passen en te verbeteren. Naast het draaiboek wordt een aantal tussenrapportages uitgebracht waarvan deze de eerste is. In deze tussenrapportage ligt de focus op het beschrijven van hostel de Hoek met haar bewoners. De resultaten die hier gepresenteerd worden, zijn afkomstig van de eerste meting. De derde onderzoeksvraag staat centraal. Er wordt gekeken naar de sociale kenmerken van de bewoners van hostel de Hoek: het middelengebruik, hun financiële status, justitiële toestand, het lichamelijk en psychisch welbevinden. Naast het geven van een beschrijving van de doelgroep worden ook de eerste bevindingen van de onderzoeksgroep met het wonen in hostel de Hoek toegelicht. Uit deze bevindingen zijn een aantal aanbevelingen gekomen voor mogelijk vervolgbeleid ten aanzien van hostel de Hoek. 1.3 Onderzoeksopzet In deze studie is gekozen voor een longitudinale onderzoeksopzet. Dit betekent dat de onderzoeksgroep op minimaal twee verschillende momenten in de tijd benaderd wordt voor een interview. Door de followup interviews en de combinatie van kwantitatief met kwalitatieve onderzoeksmethoden wordt meer diepgang bereikt in de interpretatie van de resultaten en het vinden van verklaringen Procesevaluatie De procesevaluatie wordt gekenmerkt door haar continue en kwalitatieve karakter. De onderzoekswerkzaamheden omhelzen casestudies aan de hand van interviews met bewoners gedaan, interviews met de medewerkers en wekelijkse observaties in de hostels. Allereerst wordt een heterogene groep van vijf bewoners per hostel intensief gevolgd gedurende het verblijf in het hostel. Er vinden meerdere meetmomenten plaats om het beloop van de leefsituatie en de woonervaringen te beschrijven. Dit betekent dat ze periodiek geïnterviewd worden. In het semi-gestructureerde interview wordt onder andere gevraagd naar de tevredenheid over het wonen in het hostel. Na een jaar verblijf in de hostels vindt met de totale groep bewoners een focusgroepinterview plaats. Verder worden semi-gestructureerde interviews gehouden met de leden van het behandelteam. Hierin komen de volgende onderwerpen aanbod: personeel en organisatie, zorgaanbod, in- en uitstroom van bewoners, ordehandhaving, tevredenheid met het werk en tot slot in- en externe samenwerking. Om de dagelijkse gang van zaken, het reilen en zeilen van de hostels, zo goed mogelijk in beeld te krijgen worden op locatie door de onderzoeker wekelijks observaties gehouden. De observaties vinden plaats door de week op zowel de ochtend, middag als avond. 6

7 Er wordt niet nader ingegaan op de resultaten van de procesevaluatie. Dit gebeurt in een aparte tussenrapportage aansluitend op de onderzoeksgegevens die hier gemeld worden Effectevaluatie Naast de procesevaluatie wordt ook een effectevaluatie uitgevoerd. Er worden een aantal metingen verricht bij de bewoners om de effecten van de woonvoorzieningen op het middelengebruik, de gezondheid, criminaliteit, sociaal functioneren en de kwaliteit van leven van de bewoners te evalueren. Bij de onderzoekspopulatie van hostel de Hoek vinden na de baselinemeting drie follow-up metingen plaats na respectievelijk 6, 12 en 24 maanden. Bij de onderzoekspopulatie van hostel Habi Tante vinden twee follow-up metingen plaats en tot slot bij het derde hostel één follow-up meting na zes maanden. In latere tussenrapportages en in de eindrapportage zal gebruik worden gemaakt van twee controlegroepen. De eerste controlegroep is afkomstig van een onderzoeksproject naar evaluatie van de drie gebruikersruimten in Utrecht. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het Trimbos-instituut. Bij deze studie wordt dezelfde vragenlijst afgenomen bij een vergelijkbare populatie harddruggebruikers die niet in een hostel verblijven. De tweede controlegroep is afkomstig van een gelijktijdig lopend onderzoek naar Utrechtse dakloze harddruggebruikers die niet gebruik maken van de gebruikersruimten en niet in een hostel verblijven. Ook bij deze steekproef is gebruik gemaakt van dezelfde vragenlijst. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving (IVO). Meetinstrument De vragenlijst die afgenomen wordt binnen de effectevaluatie bestaat uit secties afkomstig van de Europ- Asi, de Korte Kwaliteit van Leven Lijst (KKvl), General Health Questionnaire (GHQ), en eigen ontwikkelde items. De EuropASI is de Europese versie van de Addiction Severity Index (Mclelllan e.a., 198; Kokkevi en Hartgers, 199). Met de ASI wordt inzicht verkregen in de aard en ernst van problemen op een aantal leefgebieden. Naast deze vragen geeft de respondent aan voor elk leefgebied in welke mate hij of zij de afgelopen maand last heeft gehad van deze problemen en in hoeverre hulp hierbij nodig wordt geacht. De sectie alcohol en druggebruik is voor dit onderzoek overgenomen. De Korte Kwaliteit van Leven Lijst (KKvL) is een vertaling van de Lancashire Quality of Life Questionnaire (Lehman e.a., 199) en deze verkorte versie wordt gebruikt bij onderzoek onder dak- en thuislozen. De General Health Questionnaire is een ontwikkelde zelfbeoordelingvragenlijst voor de detectie van mensen met niet-psychotische psychiatrische aandoeningen, met name emotionele stoornissen als angst en depressie. De hoogte van de GHQ-score duidt de waarschijnlijkheid aan dat er bij de respondent sprake is van geestelijke gezondheidsproblemen. Uit de oorspronkelijke 6-item versie van de GHQ (GHQ-6) zijn een aantal kortere versies ontwikkeld. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de GHQ-12. Ieder item heeft 4 antwoordcategorieën 1) helemaal niet/wat minder dan gewoonlijk, 2) niet meer dan gewoonlijk, 3) wat meer dan gewoonlijk en 4) veel meer dan gewoonlijk. De categorieën zijn op te vatten als een schaal waarbij alleen afwijkingen van het gewone dagelijkse functioneren van de respondenten worden gescoord. De totaalscore op de GHQ is dan het aantal keren dat iemand wat (veel) meer dan gewoonlijk heeft gescoord. Deze manier van scoren wordt de GHQ-scoring genoemd waarbij de gewichten,, 1, 1, aan de antwoordcategorieën wordt toegekend. De gemiddelde GHQ-score van de hostelbewoners wordt vergeleken met referentiegegevens gevonden onder de algemene bevolking, eerstelijns patiënten en poliklinische patiënten. Ook wordt gekeken naar het percentage bewoners met een GHQ-score van 2 of hoger. Deze drempelwaarde of cut-off punt wordt gebruikt ter bepaling van de psychische ongezondheid. 7

8 De overige items zijn door onderzoekers van de GG&GD, het Trimbos-instituut en het IVO ontwikkeld en toegevoegd aan de vragenlijst. Deze items hebben betrekking op de tevredenheid met het wonen in de woonvoorzieningen en er wordt gevraagd naar het belang van hulp en opvang in de voorziening. In deze tussenrapportage worden de resultaten genoemd afkomstig van de baselinemeting onder bewoners van hostel de Hoek. Tijdens de dataverzameling in het kader van deze baselinemeting zaten de bewoners gemiddeld al 2.8 maanden in hostel de Hoek. Er kan dan ook niet gesproken worden van een zuivere nulmeting. De respondenten waren tijdens de gehouden interviews immers al een tijd van de straat. Dit zal van positieve invloed kunnen zijn op het ervaren welbevinden en op een aantal andere leefgebieden. 1.4 Dataverzameling en statistische analyse Eind december vorig jaar zijn de eerste bewoners van de Hoek ingestroomd. In de periode mei tot oktober 22 zijn binnen de effectevaluatie vragenlijsten afgenomen onder deze bewoners. Van de 2 bewoners hebben 2 bewoners toestemming gegeven voor een interview: een respons van 8%. De overige vijf bewoners waren tijdens de periode van dataverzameling zelden in het hostel aanwezig (n=1), waren geschorst of gedetineerd (n=3) en er was sprake van een opname in een verslavingskliniek (n=1). De dataset is geanalyseerd met behulp van het statistische analyseprogramma SPSS 11.. De statistiek die gebruikt is, is van beschrijvende aard en geeft geen inzicht in verbanden of vergelijkingen. Het gaat om het geven van een eerste beschrijving van de doelgroep en er wordt ingegaan op de eerste woonervaringen in de Hoek. 1. Opbouw van het rapport Deze rapportage is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de beschrijving van de onderzoeksgroep inzake achtergrondkenmerken, woonsituatie, middelengebruik en een aantal leefgebieden zoals financiën lichamelijke en psychische gezondheid. Ook wordt in dit hoofdstuk verslag gedaan van het oordeel van de onderzoeksgroep over de hulpverlening in het algemeen en de gebruiksruimten. Het hoofdstuk sluit af met een uitgebreid verslag over de woonervaringen in de Hoek. Hoofdstuk 3 omvat de discussie van de gepresenteerde resultaten uit hoofdstuk 2. Er worden conclusies getrokken en aanbevelingen gegeven. Tot slot zijn literatuurverwijzingen opgenomen. 8

9 2 Resultaten 2.1 Procedurele beschrijving van de Hoek Aanmelding De Hoek aan de Sartreweg maakt deel uit van een gepland zestal 24-uursopvangvoorzieningen voor verslaafde daklozen in Utrecht. Men kon zich in de dagopvang Inloopcentrum HC inschrijven voor een plaats in de Hoek. De inschrijvingen zijn bekeken door een indicatiecommissie bestaande uit leden van de GG&GD, Centrum Maliebaan en het Centrum voor Maatschappelijke Opvang van het Leger des Heils (CMO). Laatstgenoemde is daarbij exploitant van de eerste twee woonvoorzieningen. Als de aanmelding goed wordt gekeurd, volgt een afspraak voor een intakegesprek. Dit gesprek vindt alleen maar plaats als er al een kamer vrij staat in de Hoek die direct betrokken kan worden. Tijdens het intakegesprek wordt de woonovereenkomst ondertekend, de huisregels uitgelegd en een verklaring ondertekend waarin staat dat de aanmelder de huisregels begrijpt en er mee akkoord gaat. Verder vraagt de exploitant aan de aanmelder dat de huur voor de kamer betaald wordt via een machtiging. Men kan het GAK of het Bureau Uitkeringbeheer machtigen of de aanmelder schrijft zelf een machtiging naar de sociale dienst zodat de eigen bijdrage maandelijks of wekelijks wordt afgeschreven. Woonbeleid Het personeel bestaat uit woonbegeleiders en trajectbegeleiding. De trajectbegeleiding zorgt dat de hulpverlening rondom de nieuwe bewoner gestroomlijnd wordt. Er wordt geïnventariseerd welke hulpverlening geregeld is en of er geen dubbele trajecten lopen zoals twee huisartsen, meerdere apothekers of schuldsaneerders. Nieuwe zorg is op aanvraag van de bewoner zelf; de bewoner wordt aangespoord om hulp zoveel mogelijk buiten de deur van de woonvoorziening te zoeken. De bewoner heeft net een lange periode van dakloosheid achter de rug en moet (opnieuw) gaan leren om in een huis te wonen. Het CMO heeft een aantal richtlijnen over het hostel opgesteld. Deze zijn: het voorkomen van verloedering van de bewoner en letten op de leefbaarheid rondom en in de woonvoorziening, de beheersbaarheid van het hostel en de zelfstandigheid van de bewoner. Hospitalisatie moet zoveel mogelijk voorkomen worden zonder betuttelend gedrag van het personeel. Woonbegeleiders hebben wel de intentie om bemoeizorg uit te dragen, hoewel dit op het eerste gezicht niet samenvalt met de doelstelling van het Leger des Heils: het faciliteren van bed, bad, en brood. Mocht een bewoner in een psychose raken dan kan het al bestaande netwerk van de crisisdienst, huisartsendienst en de politie ingeschakeld worden door het personeel. Het sleutelsysteem is een middel om te controleren hoe het gesteld is een bewoner. Als een bewoner naar buiten gaat, moet de kamersleutel ingeleverd worden bij de receptie. Bewoners moeten zich bij binnenkomst altijd eerst melden bij de portier. Indien iemand 16 uur niet gesignaleerd is door het personeel dan gaan twee man naar de slaapkamer, kloppen aan en vragen of alles in orde is met de bewoner. Bezoek voor de bewoners is welkom tussen. en 22. op de eigen kamer. Dit gebeurt niet in de gemeenschappelijke woonkamer. Het drug- en alcoholgebruik mag ook alleen plaatsvinden in de eigen kamer en niet in de woonkamer, recreatiekamer of de eetkamer. In de eetkamer kan men driemaal daags aan tafel schuiven voor een maaltijd, tussendoor kan koffie en thee gedronken worden in de woonkamer. 9

10 2.2 Beschrijving van de hostelbewoners In tabel 1 zijn de sociaal-demografische kenmerken weergegeven van de onderzoeksgroep. De groep bestaat voornamelijk uit mannen (8%) met een gemiddelde leeftijd van 42 jaar. De leeftijd van de bewoners loopt vrij uiteen, de jongste is 26 en de oudste is 3 jaar. Het merendeel heeft een Nederlandse nationaliteit (9%). Het geboorteland is divers. De groep komt voornamelijk uit Nederland (6%), Suriname (1%) en Marokko (1%). Het merendeel is nooit gehuwd geweest of leeft gescheiden van de partner (respectievelijk % en 4%). Iets minder dan de helft heeft het basisonderwijs gevolgd (4%). Tabel 1: achtergrondkenmerken bewoners van hostel de Hoek (N=2) n % Geslacht Man Vrouw Leeftijd Gemiddeld Jongste oudste Nationaliteit Nederlands Marokkaans Geboorteland Nederland Nederl. Antillen Aruba Suriname Marokko Burg. Staat Nooit gehuwd Gescheiden Huidige leefsituatie Alleenstaand Met partner Legitimatie Ja Nee Hoogst volt. Opleiding Geen Basisonderwijs LBO MVO MBO VWO

11 2.3 Woonsituatie Het belangrijkste criterium om in aanmerking te komen voor een plek in het hostel is dat men dakloos moet zijn. Alle bewoners van hostel de Hoek zijn in het verleden dakloos 1 geweest: gemiddeld voor een periode van 8 jaar (n=2). Het minimum aantal jaren van dakloosheid lag op 2 jaar en het maximum op 2 jaar. De respondenten hebben in het jaar voorafgaande aan het interview in gemiddeld 4 verschillende woonsituaties gezeten (n=2). De verschillende overnachtingsmogelijkheden in de maand voorafgaande aan de bewoning van het hostel staan in tabel 2 genoteerd. Iets meer dan de helft van de respondenten heeft op straat in de open lucht of in overdekte openbare ruimten geslapen: gemiddeld bleven zij daar 24 nachten slapen. Tabel 2: overnachtingsmogelijkheden in de maand voor hostelbewoning (N=2) Geslapen in de maand voor hostelbewoning (%)* Op straat of in overdekte openbare ruimten Passantenverblijf Bij familie, vrienden of kennissen zonder uitzicht op langer verblijf Woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen Particulier pension, hotel Kraakpand, caravan, zomerhuisje Gevangenis, huis van bewaring * minimaal één nacht Gemiddeld aantal nachten Gebruik en verwerving van middelen In tabel 3 staat een overzicht van het middelengebruik van de bewoners. Alle respondenten hebben ooit regelmatig heroïne gebruikt, 9% cocaïne en 8% methadon op medisch voorschrift. Het combineren van middelen is door de gehele groep gedaan. De gemiddelde leeftijd waarop men methadon is gaan gebruiken ligt vrij hoog: 36 jaar. Hier is niet direct een verklaring voor te vinden. Naast het ooit regelmatig gebruiken van drugs en alcohol is gevraagd naar het recente gebruik in de dertig dagen voorafgaande aan het interview. Bijna de gehele onderzoekgroep heeft in de afgelopen maand ten minste één dag heroïne, cocaïne, methadon of cannabis gebruikt. Het combineren van middelen wordt door iedere respondent gedaan; 4% doet dit elke dag. 1 Dakloosheid is in de vragenlijst gedefinieerd als ten minste dertig dagen achter elkaar slapen op plekken zoals: 1) buiten in de open lucht, in overdekte openbare ruimten zoals portieken, fietsenstallingen, stations of winkelcentra; 2) binnen in passantenverblijven of 3) binnen bij vrienden, kennissen of familie, zonder vooruitzicht op een slaapplek voor de daaropvolgende nacht. 11

12 Tabel 3: middelengebruik bewoners van hostel de Hoek (N=2) Middel Ooit gebruikt (%) Gemiddelde beginleeftijd Heroïne Cocaïne Methadon Cannabis Alcohol: elke hoeveelheid Alcohol: glazen of meer p.d Amfetamine Combinatie * ten minste één dag gebruikt Gebruik in de afgelopen maand (%)* Gemiddeld aantal dagen bij gebruik Gebruikswijze De respondenten die heroïne gebruiken, chinezen dit (9%). Slecht twee respondenten geven aan heroïne intraveneus te gebruiken. Cocaïne wordt door 9% gerookt door een pijpje (basen), % snuift het en % spuit het middel intraveneus. Kosten van en problemen met gebruik De mediaan-waarde van het geldbedrag dat uitgegeven is aan drugs in de maand voorafgaande aan het interview is 4 euro (n=2). De spreiding is groot: het minimum bedrag is euro en het maximale bedrag dat uitgegeven is aan drugs is 319 euro. Aan de respondenten is bovendien gevraagd welk middel het grootste probleem vormt. Hierop antwoordde een kwart van de respondenten dat dit het polydruggebruik is, eveneens een kwart vond dat dit het cocaïnegebruik is en voor 3% vormt heroïne het grootste probleem. De overige respondenten hebben geen probleem met het middelengebruik (1%) en tot slot vormt voor % het alcoholgebruik het grootste probleem. Iets meer dan de helft van de respondenten heeft geen enkele dag van de afgelopen dertig dagen last gehad van problemen met het druggebruik (%). De overige respondenten hebben hier elke dag last van gehad. In tabel 4 staat weergegeven de mate waarin ze last hadden van problemen met het middelengebruik. Tabel 4: mate van last en belang van hulp bij drugsproblematiek In welke mate last van problemen met drugs (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk In hoeverre is hulp belangrijk voor Problemen met drugs (%) Hieruit blijkt dat het merendeel van de respondenten nogal tot erg veel last heeft van problemen met het gebruiken van drugs en hulp bij deze problemen erg belangrijk vindt. 12

13 Kopen en gebruiken van harddrugs In tabel is te zien waar de onderzoeksgroep in de maand voorafgaande aan de eerste meting drugs hebben gekocht, op hoeveel dagen dit gebeurd is, welke minimumprijs daarvoor betaald is en hoeveel van de dertig dagen men gemiddeld gebruikt heeft. Het merendeel van de respondenten heeft op straat of in openbare gebouwen harddrugs gekocht. Dit vond allemaal plaats in het gebied rondom Hoog Catharijne en het station: de directe omgeving van het Inloopcentrum, het Moreelse park, het Smakkelaarsveld en het Vredenburg. De respondenten die de drugs aldaar hebben gekocht, hebben dit gemiddeld 13 dagen in de afgelopen maand op straat gebruikt. De respondenten die naar een drugspand gaan om te kopen doen dit in Utrecht Noordoost. Dit is in dezelfde buurt waar hostel de Hoek is gevestigd. Slechts een respondent laat via de telefoon drugs bezorgen in hostel de Hoek. Een kwart van de respondenten maakt gebruik van een vast persoon in de Hoek die de drugs gaat halen. Als de persoon die elke dag in een drugspand zijn drugs heeft gebruikt buiten beschouwing laten, dan zien we dat de onderzoeksgroep het vaakst drugs gebruikt in het hostel zelf. Tabel : plekken voor kopen en gebruiken van drugs Plek Gekocht (%) Gemiddeld aantal dagen gekocht afgelopen maand Gemiddelde prijs (euro s) In een drugspand Op straat of in openbare gebouwen Via telefonische verkoop Thuisbezorgd in hostel Op straat afgehandeld Via een vast persoon In hostel de Hoek In de gebruikersruimte Gemiddeld aantal dagen gebruikt afgelopen maand

14 2. Financiële situatie In de vorige paragraaf is gemeld dat het gemiddelde geldbedrag dat uitgegeven wordt aan drugs in de maand voorafgaande aan het interview 87 euro is. Om dit te bekostigen worden de volgende inkomstenbronnen aangesproken, te zien in tabel 6. De gehele onderzoeksgroep heeft een uitkering: 6% ontvangt geld uit een bijstandsuitkering en 3% krijgt een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Onder werkvoorzieningen voor dak- en thuislozen worden verstaan het verkopen van het Straatnieuws, de Klussenbus en het daglonersbureau. Iets minder dan de helft van de respondenten (4%) heeft hier gebruik van gemaakt in het afgelopen jaar. Inkomsten halen uit vermogens- of geweldsdelicten is ook gedaan door 4% van de onderzoeksgroep. Van deze groep pleegt een kwart de delicten in en rondom het stationsgebied en Hoog Catharijne. Tabel 6: inkomstenbronnen in de laatste 12 maanden Inkomsten Stationsgebied Eerste bron Tweede bron n % n % n % n % Werk Wit werk: loondienst Werkvoorziening voor dak- en thuislozen Zwart legaal werk* Illegaal werk Dealen Verkoop van pillen, methadon, parafernalia Werken voor dealer Vermogens- of geweldsdelicten Prostitutie Ander illegaal werk Uitkeringen Uitkering ziekte of arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, pensionering Bijstandsuitkering, daklozenuitkering n.v.t n.v.t. 2 Andere bronnen Alimentatie, geld van ouders, partner, kinderbijslag 2 2 * Onder zwart legaal werk wordt verstaan het doen van klussen voor andere mensen of het zwart werken in de detailhandel. Bronnen van inkomsten De belangrijkste bronnen van inkomsten in het afgelopen half jaar staan eveneens in de tabel weergegeven. Hieruit blijkt dat de inkomsten verkregen uit uitkeringen voor een aantal respondenten of de eerste belangrijkste bron van inkomsten is geweest of de tweede belangrijkste bron (2% en 3%). Ook het plegen van vermogens- of geweldsdelicten wordt als eerste of tweede belangrijkste bron gezien (2% en %). Het gemiddelde bedrag dat met de eerste belangrijkste inkomstenbron is verdiend in de afgelopen maand is 931 euro (n=18, mediaan=742), het gemiddelde bedrag gehaald uit de tweede belangrijkste bron is 2 euro (n=14, mediaan=1) 2. Alle geldbronnen tezamen komen gemiddeld neer op 12 euro (n=17, mediaan=1). Het gemiddelde bestedingsbedrag wat de onderzoeksgroep kon uitgeven voor zichzelf, n.v.t De geldbedragen zijn scheefverdeeld met veel kleine waarden en weinig grote waarden. Om de invloed van deze grote bedragen te verminderen worden naast de gemiddelden ook de mediaan-waarden gemeld. 14

15 zonder de huur van de kamer en de maaltijden in het hostel, kwam neer op 68 euro (n=19, mediaan=3). De huur en het geld voor de maaltijden worden automatisch van hun uitkering afgehouden. Het merendeel van de respondenten is van mening dat zij dan onvoldoende geld overhouden voor kleding (9%), voor het reizen naar de stad (6%), voor het doen van sociale activiteiten zoals naar de bioscoop gaan (9%). Het geld dat zij kunnen uitgeven aan drugs of alcohol is volgens de helft van de respondenten onvoldoende. Werkervaringen in het zwarte legale circuit In tabel 6 is te zien dat 3% van de respondenten inkomsten heeft gehaald uit zwart legaal werk. Dit kunnen opknapwerkzaamheden zijn die gedaan worden voor andere mensen, of bijvoorbeeld het zwart werken in de detailhandel. De waardering die deze groep voor dit soort werk heeft is positief: 43% vindt het werk redelijk, 14% vindt het werk goed en 43% noemt het prima. Ook wordt de fysieke omgeving waarin gewerkt wordt goed bevonden. Slecht 14% vindt de eigenlijke werkplek vreselijk. De hoogte van het inkomen dat met dit werk verdiend wordt ervaart iets minder dan de helft als redelijk (42%). Ongeveer een derde vindt het inkomen vreselijk tot matig (29%) en hetzelfde aantal vindt het inkomen goed tot prima. Het merendeel heeft in de afgelopen maand geen last gehad van problemen met het werk (8%). Schulden Om goed inzicht te krijgen in de financiële situatie van de bewoners van hostel de Hoek is tevens gevraagd naar diverse schuldenposten. Bijna iedereen heeft een schuld (9%). Tweederde heeft uitstaande boetes in het openbaar vervoer (6%) en bijna driekwart heeft andere bekeuringen uitgeschreven door de politie (7%). Slechts 1% heeft een uitkeringsschuld of een geldlening bij een (giro)bank. Iets meer respondenten hebben een geldlening uitstaan bij vrienden of familie: 3%. Alle andere mogelijke schulden zoals een belastingsschuld, huurschuld, ziektekostenschuld, schuld via katvangerschap 3, bij een financieringsbedrijf of bij een woekeraar is voor iets meer dan de helft van de respondenten van toepassing (%). De mediaan-waarde van de schuldlast bedraagt 12 euro (n=12). In tabel 8 staat in welke mate de onderzoeksgroep last heeft van problemen met de financiën en in hoeverre zij hiervoor hulp nodig achten. Zoals verwacht ervaart meer dan de helft tamelijk tot erg veel last te hebben van financiële problemen (6%) en eveneens 6% vindt dat hulp bij deze problemen op het moment van afname van de interviews erg belangrijk. Tabel 8: mate van last en belang van hulp bij financiële situatie In welke mate last van problemen met financiën (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk In hoeverre is hulp belangrijk voor problemen met financiën (%) Katvangerschap is een benaming voor het frauderen met nummerplaten voor auto s. Deze nummerplaten worden tegen een betaling op iemand anders naam gezet. Hierdoor kan de autobezitter bekeuringen ontwijken. 1

16 2.6 Veiligheid In deze paragraaf staat de ervaren veiligheid van de bewoners van de Hoek centraal. In het afgelopen jaar voorafgaande aan het interview is 4% het slachtoffer van een gewelddadig misdrijf zoals mishandeling, verkrachting of een overval waarbij geweld werd gebruikt. Drie van de vier vrouwelijke respondenten is dit overkomen. Eveneens 4% van de respondenten heeft een misdrijf zonder geweld meegemaakt, bijvoorbeeld diefstal van eigendommen of geld. Tabel 9: waardering van de veiligheid Vreselijk Slecht Matig Niet slecht/niet goed Redelijk Prima Goed Op straat Hostel de Hoek Bescherming tegen aanval n % n % N % De waardering van de veiligheid op straat in de buurt van de Hoek, in de Hoek zelf en de bescherming die ze hebben tegen een beroving of een aanval staan weergegeven in tabel 9. Iets meer dan de helft is van mening dat de veiligheid op straat in de buurt waarin hostel de Hoek is gesitueerd prima tot goed te noemen is (6%). De ervaren veiligheid in het hostel zelf wordt door bijna iedereen als redelijk tot goed beschouwd (9%). Toch meent ongeveer een derde dat ze een slechte tot matige bescherming heeft tegen een aanval of een beroving in het hostel (3%). Zo vindt de helft van de onderzoeksgroep dat hulp tamelijk tot erg belangrijk is bij de problemen met hun veiligheid (%, zie tabel ). In welke vorm deze hulp dan gegeven zou kunnen worden, is niet nagevraagd. Tabel : mate van last en belang van hulp bij veiligheidsproblemen In welke mate last van problemen met veiligheid (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk 6 2 In hoeverre is hulp belangrijk voor problemen met veiligheid (%)

17 2.7 Justitie In het afgelopen jaar is 7% van de onderzoeksgroep gearresteerd of opgepakt vanwege een mogelijk misdrijf. Het aantal arrestaties ligt gemiddeld op 4 met een maximum van 2 arrestaties. Iets minder dan de helft van de respondenten is in het afgelopen jaar veroordeeld voor het plegen van strafbare feiten (4%). Het gemiddeld aantal veroordelingen ligt vrij laag. Zo is de onderzoeksgroep gemiddeld vijf keer veroordeeld voor vermogensdelicten (n=6), twee bewoners zijn gemiddeld anderhalf keer veroordeeld voor het plegen van geweldsdelicten en tot slot zijn drie bewoners gemiddeld tweemaal veroordeeld voor andere delicten in het afgelopen jaar. Bovengenoemde cijfers lijken een beeld te scheppen van een relatief redelijk crimineelvrije groep. Dit is voornamelijk schijn want de helft van de onderzoeksgroep heeft in het afgelopen jaar gemiddeld 132 strafbare feiten gepleegd zonder hiervoor gearresteerd te zijn geworden (n=). De groep heeft geen noemenswaardig aantal delicten gepleegd om zodoende aan onderdak of hulp te krijgen via de tussenkomst van de politie: slechts een respondent heeft dit in het afgelopen jaar drie keer gedaan. Het merendeel van de respondenten meldt helemaal geen last te hebben van problemen met justitie (7%). Van de groep die hier wel last van heeft duiden vier respondenten aan dat hulp bij deze problemen tamelijk tot erg belangrijk is. Tabel 11: mate van last en belang van hulp bij justitiële problemen In welke mate last van problemen met justitie (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk 7 1 In hoeverre is hulp belangrijk voor problemen met justitie (%) Lichamelijke gezondheid In tabel 12 staat een aantal lichamelijke gezondheidsklachten weergegeven. De hostelbewoners hebben aangegeven of zij deze klachten in de maand voorafgaande aan het interview hebben ervaren. Meer dan de helft van de respondenten heeft last van gebrek aan eetlust en vermoeidheid (% en 6%). Eenderde zegt zelfs voortdurend vermoeid te zijn. De waardering die de respondenten geven aan hun gezondheid in het algemeen is als volgt. Een vijfde vindt dat het vreselijk tot slecht gesteld is met hun gezondheid (2%) en % is van mening dat het een matige gezondheid heeft. Het merendeel is positiever gestemd: 7% meent een redelijke tot prima algemene gezondheid te hebben. De fysieke conditie wordt daarentegen lager geschat. Zo vindt de helft van de onderzoeksgroep dat deze vreselijk tot matig is. 17

18 Tabel 12: voorkomen van recente lichamelijke gezondheidsklachten n (%) Gebrek aan eetlust Vermoeidheid Misselijkheid Maagpijn Kortademigheid Pijn in de borststreek Pijnlijke gewrichten Spierpijn Doof of tintelend gevoel in armen of benen Trillen en beven De mate waarin men last heeft van de genoemde lichamelijke klachten en in hoeverre daar hulp bij nodig wordt geacht, staan genoteerd in tabel 13. Een derde heeft helemaal geen last van lichamelijke klachten, een kwart heeft een beetje last. Van de respondenten die last hebben van de gezondheidsproblemen, is 39% van mening dat zij hulp daarbij erg belangrijk vinden. Tabel 13: mate van last en belang van hulp bij problemen met lichamelijke gezondheid In welke mate last van problemen met gezondheid (%) In hoeverre is hulp belangrijk voor problemen met gezondheid (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk Aan de hostelbewoners is daarbij gevraagd of zij ooit getest zijn op een aantal infectieziekten, te weten hepatitis B, C, B of C (type hepatitis onbekend), TBC en HIV. De helft heeft zich laten testen op hepatitis B: bij 7% was de ziekte niet aanwezig, % wilde de uitslag niet vertellen en de overige respondenten wisten de uitslag niet meer. Een stuk minder bewoners zijn getest op hepatitis C (37%). Bij iets meer dan de helft was de ziekte aanwezig, 14% wist de uitslag niet meer en bij 28% was de ziekte niet aanwezig. Veel respondenten hebben een test gedaan voor TBC (8%), maar weinig respondenten hadden een positief test resultaat (19%). Wat minder dan de helft heeft zich laten testen op de aanwezigheid van het aids-virus(4%). Niemand van de geteste respondenten bleek geinfecteerd te zijn. 18

19 2.9 Psychische gezondheid Naast de lichamelijke gezondheidsklachten is ook gevraagd naar de subjectieve geestelijke gezondheid waarin de hostelbewoners zich bevinden. Iets minder dan de helft van de onderzoeksgroep (4%) heeft het gevoel gehad de laatste tijd minder zinvol tot veel minder zinvol bezig te zijn geweest. Een zelfde percentage heeft het gevoel gehad dat zij moeilijkheden minder goed de baas konden zijn. Het merendeel van de respondenten heeft de afgelopen paar weken geen slaaptekort gekend door problemen, heeft niet onder druk gestaan en is in staat geweest om zich redelijk gelukkig te voelen. Tabel 14: voorkomen van recente geestelijke gezondheidsklachten (%, N=2) Door zorgen slaap tekort gekomen Voortdurend onder druk staan Concentreren op bezigheden Zinvol bezig zijn Problemen onder ogen zien In staat om beslissingen te nemen Moeilijkheden niet de baas zijn Redelijk gelukkig voelen Plezier beleven aan dagelijkse bezigheden Ongelukkig en neerslachtig voelen Vertrouwen kwijtgeraakt Als een waardeloos iemand voelen anders =minder dan anders/helemaal niet; =niet meer dan anders; = wat meer dan anders; =veel meer dan Na het hercoderen van de scores op alle items en het middelen van de scores (zie ook paragraaf 1.3) is de totale gemiddelde somscore berekend. In tabel 1 staan ook de referentiegegevens gevonden onder de algemene bevolking, eerstelijns patiënten en poliklinische patiënten. De hostelbewoners bepalen hun psychische gezondheid wat ongunstiger dan mensen uit een steekproef van de algemene bevolking. Er zit weinig verschil tussen de geschatte psychische gezondheidstoestand van de hostelbewoners, de huisartsenpatiënten en de poliklinische psychiatrische patiënten. Tabel 1: GHQ-somscore Gemiddelde SD Mediaan Minimum-maximum N Hostelbewoners *Apeldoorn, mannen **huisartspatiënten mannen ***poliklinische psychiatrische patiënten, mannen Algemene bevolking* Eerste lijn** Polikliniek*** Als de drempelwaarde van 2 of hoger in acht wordt genomen als indicator van psychische ongezondheid, dan wordt het volgende gevonden. Van de respondenten heeft 4% een score van 2 of hoger. Dit wil zeggen dat 8 van de 2 bewoners psychische problemen ondervind. 19

20 Iets minder dan de helft van de onderzoeksgroep oordeelt zelf over de emotionele gezondheid dat deze goed te noemen is (47%). Ongeveer eenderde is van mening dat het met hun welbevinden matig gesteld is (32%). Het leven in zijn algemeen genomen vindt 39% redelijk, bijna een kwart van de respondenten vindt het goed (23%). Tabel 16: waardering van de emotionele gezondheid en het leven Welbevinden Algemene levenswaardering n % n % Vreselijk Slecht Matig Niet slecht/niet goed Redelijk Prima Goed Overeenkomstig met het positieve oordeel over de emotionele gezondheid is een zelfde percentage van de respondenten van mening dat zij de maand voorafgaande aan het interview helemaal geen last hebben gehad van emotionele problemen (47%). Iets meer dan eenderde ervaart een beetje last te hebben van problemen met het welbevinden (37%). De respondenten die aangeven een beetje last tot erg veel last te hebben van emotionele problemen, staan terughoudend tegen hulp voor deze problemen. Zo vindt 4% hulp helemaal niet belangrijk en % vindt het een beetje belangrijk. Deze cijfers zijn terug te vinden in tabel 17. Tabel 17: mate van last en belang van hulp bij emotionele problemen In welke mate last van emotionele problemen (%) Helemaal niet Een beetje Nogal Tamelijk veel/belangrijk Erg veel/belangrijk In hoeverre is hulp belangrijk voor emotionele problemen (%)

21 2. Zorgconsumptie: opvang en hulpverlening In de vragenlijst is gevraagd naar het gebruik maken van opvangmogelijkheden en hulpverlening in Utrecht. In tabel 18 is te zien dat de meeste respondenten ooit gebruik hebben gemaakt van de ambulante methadonverstrekking (9%) en veel respondenten lopen nog recentelijk bij een methadonprogramma (7%). Driekwart van de onderzoeksgroep is wel eens in een algemeen ziekenhuis geweest voor een (poliklinische) behandeling. Van individuele ondersteuning door belangenbehartigers zoals de Stichting Straatadvocaat Utrecht of de Stichting GOUD is niet veel gebruik gemaakt door de hostelbewoners; slechts 1% heeft hier wel eens contact meegezocht. Ook het gebruik maken van ambulante verslavingszorg, ambulante psychiatrische hulp, medische sociale spreekuren en het algemeen maatschappelijk werk is door een ruime minderheid ooit gedaan (respectievelijk 2, 2, 3 en 2%). Het recente gebruik van opvangmogelijkheden en hulpverlening is opvallend laag: 1% maakt gebruik van de medische zorg in de maand voorafgaande aan het interview. Men maakt recentelijk nog wel veel gebruik van de ambulante methadonverstrekking (7%). Tabel 18: gebruik maken van hulpverlening (%, N=2) Hulp Ooit gebruikt Afgelopen 6 maanden Psychiatrische hulp Ambulant Klinische opname Verslavingszorg Ambulant Ambulante methadonverstrekking Klinische opname Medische zorg Sociaal medische spreekuren Huisarts Algemeen ziekenhuis Overige hulp Algemeen maatschappelijk werk Belangenbehartigers Strafrechtelijke Opvang Verslaafden Afgelopen maand Oordeel over hulpverlening De onderzoeksgroep kreeg vervolgens open vragen voorgelegd over de algemene hulpverlening. Wat vinden de respondenten positieve en negatieve aspecten en wat kan verbeterd worden aan de hulpverlening? De hulpverlening in het algemeen kent een aantal positieve kanten. Zo is gezegd dat hulpverleners vriendelijke mensen zijn, ze geven advies en raad en de verscheidenheid in aanbod is goed. De genoemde negatieve aspecten zijn wat talrijker. Als hulpverleners van mening zijn dat een cliënt uitbehandeld is doen ze niets meer voor hen, aldus een aantal respondenten. Ook worden kortzichtigheid, onwetendheid, vaagheid, gebrek aan deskundigheid over verslavingsproblematiek genoemd als eigenschappen van hulpverleners. Soms vindt men dat men van het bekende (hulpverleners)kastje naar de muur wordt gestuurd. Ook wordt de slechte samenwerking tussen hulpverleners van verschillende instellingen genoemd. Veel respondenten maken gebruik van de ambulante methadonverstrekking. Positieve kanten van deze vorm van hulpverlening zijn dat de gebruikers door de methadon zich minder ziek zijn gaan voelen. Ze 21

22 voelen zich rustiger, de opgefoktheid is minder. Het levert meer tijd op om aan onderliggende problemen te werken. De andere kant van de medaille is dat het gebruiken van methadon een zware afhankelijkheid geeft. Ook menen respondenten dat het methadonprogramma slecht te bereiken is. Naast de positieve en negatieve aspecten van deze vormen van hulpverlening is ook gevraagd naar verbeteringen voor de hulpverlening. De respondenten zouden meer invloed willen hebben op het behandelbeleid van zorginstellingen. Ook is deskundigheidsbevordering onder behandelmedewerkers over verslavingsproblematiek gewenst. En tot slot zou men het een verbetering vinden als op meer plekken in Utrecht methadonverstrekking mogelijk wordt gemaakt Woonervaringen in hostel de Hoek Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een omschrijving van de waardering en de tevredenheid met het wonen in de Hoek. Ook wordt ingegaan op de behoefte aan opvang en hulp in de Hoek en respondenten geven hun mening over hoe het leven en wonen in de Hoek verbeterd kan worden. Waardering De leefomstandigheden tijdens afname van de interviews in hostel de Hoek wordt door iets meer dan de helft (%) als positief gewaardeerd. De privacy die samenhangt met de nieuwe woonplek wordt door 4% als goed bestempelt. Het vooruitzicht om voor langere tijd te blijven in het hostel vindt het merendeel van de onderzoeksgroep een redelijk tot prima vooruitzicht (6%). Tabel 19: waardering van het wonen (%, N=2) Waardering Huidige leefomstandigheden Privacy Vooruitzicht langere tijd blijven in hostel de Hoek Vreselijk Slecht 1 Matig Niet slecht/niet goed 2 1 Redelijk Goed Prima Tevredenheid met het wonen in de Hoek In tabel 2 wordt ingegaan op de tevredenheid over het wonen in hostel de Hoek. Het merendeel is van mening dat men minder vaak op straat hangt en dat het contact met hun maten verminderd is sinds hun verblijf in de Hoek (respectievelijk 9% en 8%). Het merendeel voelt zich op hun gemak in de Hoek (9%) en heeft het gevoel niet alleen te staan met hun problemen (7%). Het gebruiken van drugs op straat komt bijna niet meer voor; iedereen kan de drugs rustig in het hostel gebruiken. De medewerkers roepen de bewoners tot de orde indien nodig, zijn respectvol en helpen om onderlinge ruzies op te lossen, zo oordeelt het merendeel van de respondenten. Ook staat het merendeel positief tegenover het contact dat ze hebben met medewerkers. Toch vindt minder dan de helft van de onderzoeksgroep dat de medewerkers voldoende toezicht houden. Ook het precies kunnen zeggen waar men welke hulp kan krijgen de doorverwijzing naar hulpinstanties is niet voor iedereen duidelijk. Slechts ongeveer eenderde is het eens met de uitspraak dat de hulp van de medewerkers precies is wat ze nodig hebben (3%). De Hoek als gebouw wordt door bijna iedereen als positief ervaren: het is groot genoeg en het wordt goed schoongemaakt. Alleen de slaapkamers zouden voor 4% van de respondenten wel wat groter mogen zijn. 22