JSW JAARGANG 93, MAART Vincent van den Hoogen. Een schrijf
|
|
- Hidde Dekker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vincent van den Hoogen Een schrijf 12
2 Voor ieder kind Alger van Hagen instrument op maat Het gebruik van vulpennen en ander schrijfmateriaal geeft in veel schoolteams hoofdbrekens. De meningen over aanschaf en beheer zijn nogal eens verdeeld. Van voorstanders om een streng voorgeschreven beleid te voeren tot voorstanders van een vrij beleid. Hoe maak je de juiste keuze? M eestal worden in de middenbouwgroepen pennen via de school verstrekt. In de bovenbouw mogen kinderen vaak zelf kiezen met welk schrijfmateriaal zij gaan schrijven. Duidelijk is dat op schoolniveau hierover afspraken gemaakt moeten worden. Dit artikel helpt je de eisen af te bakenen die aan schrijfmateriaal gesteld kunnen worden. VERSNELLEN EN VERTRAGEN Bij het schrijven van een letter moet de leerling niet alleen de vorm van de letter beheersen, maar tegelijkertijd binnen het af te leggen bewegingstraject bij een letter kunnen versnellen/vertragen en druk vermeerderen/verminderen. Door te oefenen bouwen ze een motorisch programma van de letter op. Het schrijven van deze letter verloopt dan automatisch. Dit tegelijkertijd kunnen beheersen van vorm, druk en snelheid wordt ook verondersteld bij het schrijven van letterparen en woorden. In groep 2 is het schrijven van een letter bij een kind nog een experimenteel en beginnend proces. Meestal moet daarbij de meest effectieve pengreep zich nog ontwikkelen. In de middenbouw (groep 3-4) is het schrijven van letters en woorden een nog niet geheel geautomatiseerd proces. In de bovenbouw (groep 6-7-8) kun je verwachten dat kinderen het schrijven van woorden en teksten beheersen. De geschreven tekst moet leesbaar zijn. Druk en snelheidsverschillen op de penpunt worden dan soepel en automatisch ingezet. De gevarieerdheid van beweging en de druk op de penpunt moet door de penvattingspieren van de duim, wijs- en middenvinger worden opgebracht. Analyse van pengrepen bij leerlingen (Case-Smith, Benbow, Selin, Hartingsveldt cs, Van Hagen) laten bij kinderen vier groepen penvattingen zien. 1. De knuistgreep: waarbij je het schrijfinstrument in de knuist vastpakt. Deze greep wordt als onrijpe greep beschouwd omdat er geen fijnmotorische taken mee kunnen worden uitgevoerd. 2. De functionele greep: waarbij de duim, wijsvinger en middenvinger gelijkmatig om het schrijfinstrument zijn geplooid. Met deze pengreep komen de schrijfbewegingen uit de spieren van de onderste kootjes van de drie schrijfvingers. De duim zorgt daarbij voor de naar rechtsgaande beweging, de wijsvinger zorgt voor de druk op de penpunt naar beneden en de middenvinger lijkt voor het remmen van de schrijfbeweging te zorgen (dit bij rechtshandige schrijvers). 3. De duim ligt over de wijsvinger: kennelijk kan de wijsvinger onvoldoende zorgen voor de gewenste druk op de penpunt en de duim helpt hierbij. De schrijfbewegingen komen nu meer uit de hand dan uit de toppen van de vingers. 4. De middenvinger ligt naast of op de wijsvinger: ook hier zorgt de wijsvinger voor onvoldoende druk. De schrijfbewegingen worden meer uit de hand uitgevoerd. Leerlingen hanteren diverse pengrepen. Wat alle grepen gemeenschappelijk hebben, is dat leerlingen op de penpunt zodanige drukverschillen moeten uitoefenen dat ze de te schrijven letters constant en gemakkelijk leesbaar uitvoeren. De schrijfbewegingen moeten met een zekere vloeiendheid tot stand kunnen komen. Voor sommige kinderen makkelijk, voor andere een moeizaam proces waarbij ze veel moeten oefenen. De keuze van een schrijfinstrument zal gebaseerd moeten zijn op de uit te voeren schrijfbewegingen, de vereiste druknuancering op de penpunt en ook op de door de leerling gehanteerde pengreep. 13
3 14 EISEN AAN SCHRIJFINSTRUMENTEN Eisen waaraan schrijfinstrumenten op school moeten voldoen: 1. Het schrijfinstrument moet de pengreep die het kind hanteert toelaten. Door de pengreep namelijk moeten de benodigde drukverschillen kunnen worden uitgevoerd. Schrijfinstrumenten met voorgevormde penvatting hebben als risico dat de voorvorming niet past bij de gehanteerde penvatting. Vandaar dat het schrijfinstrument diverse vormen van penvattingen moet toelaten. Schrijfmateriaal met design uiterlijk, vaak aanlokkelijk voor leerlingen, moet je kritisch op de mate van effectiviteit bekijken. Meestal voldoen ze niet op basis van penvatting, lengte of mogelijke druk op de penpunt. 2. Pendikte en lengte. De pen moet qua dikte en lengte bij de vingers en de grootte van de hand van de leerling passen. Leerlingen uit groep kunnen beter een iets kleinere pen hanteren dan leerlingen in groep Het schrijfinstrument moet reageren op drukverschillen op de penpunt. Vandaar dat een vulpen bij het uitvoeren van taalproductietaken een geschikt schrijfinstrument is. Dit geldt ook voor het gebruik van potloden. Nadeel van een potlood is dat de punt tijdens het schrijven vervormt en dat door frequent slijpen de lengte steeds verschilt, wat het leren greep krijgen op druknuanceringen niet ten goede komt. Soms zie je leerlingen zelfs met een stompje potlood schrijven. Een betere oplossing is een vulpotlood. Wees dan wel bedacht op de dikte en lengte van de punt, in verband met onnodig breken. Penpunten die niet of te weinig reageren op drukverschillen zijn die van gel- en balpennen, rollerpennen en fineliners. Gel- en balpennen hebben de neiging alle kanten op te glijden en zijn gevoelig voor temperatuurwisselingen. Hoe kouder het is des stroperiger de inkt vloeit (en omgekeerd). 4. Invoering van een schrijfinstrument. Bijna alle leerlingen in scholen schrijven vanaf groep 4 met een vulpen. In groep 3 schrijven leerlingen meestal met een potlood. Enkele scholen starten meteen na Pasen in groep 3 met het schrijven met een vulpen, omdat de leerlingen dan alle letters gehad hebben. Besteed als leerkracht vooral veel inhoudelijke en motiverende aandacht aan de overgang van potlood naar vulpen. Inhoudelijk: informeer de kinderen dat een andere druk op de penpunt is vereist en hoe bij vulpengebruik vlekken kunnen ontstaan. Motiverend: leg nadruk op het feit dat kinderen in een nieuwe fase van het schrijven komen; het lijkt nu meer op het schrijven van volwassenen. ( Advertentie ) Het Digitale Krijtje! LEGAMASTER INTERACTIVE SCHOOLBORD EXTRA / IN HOOGTE VERSTELBAAR! Doordat de beamer op het bord is gemonteerd, schuift deze mee. U hoeft dus niet steeds te kalibreren. Zeer goed beschrijfbaar met normale whiteboardmarkers Permanentinkt is probleemloos verwijderbaar Bordoppervlakte is van geëmailleerd staal (leerlingproof) 25 jaar ar garantie op het probleemloos kunnen beschrijven en uitwissen van het bordoppervlakte Zeer mat projectiestaal: geen last van hotspot (hinderlijke reflectie van de beamer) Gebruiksvriendelijke software, licentievrij en onbeperkt gratis updates Werkt over elke Windows of Mac software! Legamaster biedt oplossingen voor alle typen en merken beamers. Informeer hiernaar bij uw Legamaster-dealer
4 5. De prijs. Omdat in de middenbouw de school overwegend het schrijfmateriaal (potloden en vulpennen) aan kinderen verstrekt, speelt de prijs bij de aanschaf in veel scholen een belangrijke rol. EEN SCHRIJFINSTRUMENT KIEZEN De keuze kan zowel op inhoudelijke, financiële als persoonlijke gronden gebaseerd zijn. Inhoudelijke gronden Puntdikte. Onderbouw: omdat de penvatting zich nog moet stabiliseren is het gebruik van diverse puntdiktes aan te bevelen. Dit om druknuancering op de penpunt uit te dagen. Middenbouw: is de leerling in staat de druk op de penpunt te beheersen? Meestal is pendikte M (medium) een goede keuze. Leerlingen die een goed schrijfproduct afleveren kunnen eventueel de dikte F (fijn) gebruiken. Besteed vooral aandacht aan de kinderen die moeite hebben met constantie van lettergrootte en hellingshoek (zij gebruiken ook dikte M). Bovenbouw: hier kan dikte F of EF (extra fijn) gebruikt worden. Kinderen met een wisselende constantie van de grootte bij de rompletters en de hellingshoek, kunnen het beste dikte M gebruiken. Zwakke presteerders kunnen ook 4H-, HB-, of 4B-potloden gebruiken. Reageren op drukverschillen penpunt. Onderbouw: kleur- en tekenpotloden met diverse hardheidsgraad dagen drukverschillen op de penpunt uit. Dit geldt vooral voor kinderen die moeite hebben met het uitvoeren van fijnmotorische taken. Middenbouw: potloden met diverse hardheidsgraad dagen krachtdosering uit. Daarbij moet gedacht worden aan 4H-, HB-, 4B- en crayonpotloden. Bovenbouw: gebruik van een vulpen bij alle taalproducties, omdat de vulpen naar de eigen hand gaat staan en nauwkeurig en direct reageert op druknuanceringen. Greep. Onderbouw: de penvatting bij de kinderen moet zich nog stabiliseren. Ronde en zeshoekige kleur- en schrijfinstrumenten verdienen de voorkeur, omdat zij gemakkelijk diverse pengrepen toelaten. Twijfel bestaat of (afgeplatte) driehoekige schrijfinstrumenten wel zorgen voor stabilisatie van de zich ontwikkelende pengreep. Middenbouw: de keuze kan het beste vallen op ronde pennen waarbij op de plek van de penvatting een zacht stukje is gemaakt, zodat wisselende drukverschillen van de vingers enigszins kunnen worden opgevangen of gedempt. Bovenbouw: ook hier geldt dat de penvatting van de leerling bij de vulpenkeuze tot zijn recht moet komen. Het minste risico loop je met pennen die rond zijn op de plek waarop de vingers rusten. In maar enkele gevallen brengt een bepaalde voorgevormdheid van de vulpen uitkomst. Lengte. Omdat schrijven vooral is het uitvoeren van drukverschillen op de penpunt, moet de pen ook een bepaalde lengte hebben. Deze moet bij de grootte van de hand van de leerling passen. De lengte van het schrijfmateriaal zou tussen groep en groep verschillend moeten zijn. De bovenbouw kiest vaak voor design Financiële gronden Wat mag een schrijfinstrument kosten? Over het algemeen hanteren scholen een uitgavepatroon van 5 tot 10 per vulpen. Een vulpotlood kost minimaal 1,50. Vanuit soms financiële motieven wordt toegestaan dat leerlingen in de bovenbouw zelf hun schrijfmateriaal aanschaffen. Leerlingen willen dat ook graag blijkt. Persoonlijke gronden Bij een enkel kind is de penkeuze op inhoudelijke gronden niet zo eenduidig te geven. Vandaar dat het kind zelf een aantal schrijfinstrumenten zal moeten uitproberen en vervolgens beslissen. Effectief beslissen kan alleen maar als er inzicht in de materie is (Wat gebeurt er tijdens de schrijfbeweging en wat is mijn penvatting?). In de bovenbouw valt op dat de keuze van de leerlingen niet op inhoudelijke gronden gebaseerd is doch vaak op design gronden. Ouders moeten van de keuze en gebruik van schrijfinstrumenten op school op de hoogte worden gesteld met daarbij de argumenten die een rol bij de keuze hebben gespeeld. Ouders weten dan aan welke eisen schrijfmateriaal moet voldoen indien zij voor hun zoon/dochter een vulpen willen kopen. DUIDELIJKE AFSPRAKEN Het kiezen en invoeren van schrijfmateriaal in scholen verdient meer en systematische aandacht. Gebruik van schrijfmateriaal door kinderen op school mag niet vrijblijvend zijn en aan individuele leerkrachten en of ouders overgelaten worden. De gevoeligheid voor druk op de penpunt, de toegepaste pengreep en de grootte van de hand van kinderen moet bij de keuze van schrijfmateriaal van beslissende invloed zijn. De keuze wanneer en welke vulpen gebruikt gaat worden is belangrijk. Duidelijk moet op schoolniveau zijn welke schrijfinstrumenten bij schrijfopdrachten door kinderen gehanteerd gaan worden. En ook welke schrijfinstrumenten expliciet niet. De hierover gemaakte afspraken worden in alle groepen gepraktiseerd. 15
5 Als leerlingen zelf schrijfmateriaal willen aanschaffen, moeten de leerlingen en ouders zich conformeren aan de gemaakte schoolafspraken. Vandaar het belang om ouders van de schoolkeuze van schrijfmateriaal op de hoogte te stellen. Effectief is het om dit in de schoolgids te doen, zodat je alle ouders bereikt. Belangrijk is ook dat daarbij staat welke factoren bij de keuze van schrijfmateriaal een rol hebben gespeeld. Het gebruik van goed schrijfgereedschap stimuleert de inzet, het werkplezier, de nauwkeurigheid van werken en vervolgens het leesbaar schrijven van leerlingen en het verhoogt hun schoolsucces! De auteur is senior medewerker van het Onderwijs Advies Bureau in Bemmel en schreef diverse artikelen over het leren schrijven van kinderen. Voor reacties: Literatuur Benbow, M. (2006). Principles and Practices of Teaching Handwriting. Henderson, A. & C. Pehofski, Handfunction in the Child, Foundations for Remediation. Elsevier, Mosby. Case-Smith, J. (2006). Efficacy of Interventions to Enhance Hand Function. Henderson, A. & C. Pehofski, Handfunction in the Child, Foundations for Remediation. Elsevier, Mosby. Hagen, A. van (2008). Schrijven in school. Schrijfbeoordelingsinstrumenten en oefenstof in het basisonderwijs. Bemmel: O.A.B.B. Hagen, A., van (2009). Leesbaarheid verbeteren bij bovenbouwleerlingen. Een rol voor de kinderfysio therapeut? Tijdschrift voor Kinderfysiotherapie 21(1), pp Hagen, A. van (2008). Schrijfproblematiek kinderen. Bovenbouw leert leesbaar schrijven. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie 36(4), pp Hartingsveldt, M. van, E. Cup & M. Corstens-Mignot (2006). KOEK, Korte Observatie Ergotherapie Kleuters. Nijmegen: Uitgeverij Ergoboek. Kurtz, L. (2008). De motoriek van kinderen met dyspraxie, autisme, ADHD en leerstoornissen. Huizen: Uitgeverij Pica. Selin, A. (2004). Pencil Grip. A Descriptive Model and Four Empirical Studies. Oy Tibo: Abo Akademi University. 17
Pengrepen bij kinderen in groepen 2 tot en met 8
Pengrepen bij kinderen in groepen 2 tot en met 8 Mot research totaal pengrepen vier basisscholen jan 2010 Inleiding Doel van het onderzoek was om op enkele scholen te onderzoeken welke pengrepen door kinderen
Nadere informatieOverzicht competenties Schrijven
Overzicht competenties Schrijven Inleiding De insteek bij alle hbo-opleidingen is om in de komende jaren een competentiegerichte aanpak te gaan hanteren. De bedoeling daarbij is om onder andere de student
Nadere informatie5.3.2.0. OMSCHRIJVING VAN HET VAKGEBIED
DEELSCHOOLWERKPLAN; SCHRIJVEN INHOUDSOPGAVE; 5.3.2.0. omschrijving vakgebied 5.3.2.1. visie op schrijven 5.3.2.2. bijdrage van het leergebied aan de integrale doelen 5.3.2.3. beginsituatie 5.3.2.4. globale
Nadere informatieplatformhso@home.nl Maria van der Heijden (E-mail: mariavdheijden@hotmail.com) Onderwerp: Eigenschappen van schrijfmateriaal
platformhso@home.nl Maria van der Heijden (E-mail: mariavdheijden@hotmail.com) Onderwerp: Eigenschappen van schrijfmateriaal Je vraag (d.d. 08.04.09) Gisteren kwam vraag 94 telefonisch binnen: Hoe heet
Nadere informatieSCHRIJVEN. Doel workshop. Definitie van schrijven. Soorten schrijfproblemen. Handvatten om het schrijven te verbeteren
SCHRIJVEN Doel workshop Soorten schrijfproblemen Handvatten om het schrijven te verbeteren Definitie van schrijven Schrijven is het op papier zetten van een boodschap Motorische vaardigheid Communicatiemiddel
Nadere informatieOefenschrift. 24 oefeningen met de griffix -Waskrijtstift. Eerste oefeningen met de waskrijtstift voor een optimale bewegingsuitvoering. Naam.
Leren schrijven Oefenschrift Eerste oefeningen met de waskrijtstift voor een optimale bewegingsuitvoering. Naam Klas 24 oefeningen met de griffix -Waskrijtstift Leren Schrijven -systeem Succesvol leren
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/68386
Nadere informatieOverzicht gegeven adviezen over schrijfmaterialen
www.handschriftontwikkeling.nl Overzicht gegeven adviezen over schrijfmaterialen Uit de gegeven adviezen over schrijfmaterialen is hieronder nadere informatie geselecteerd. Dit overzicht kan een waardevolle
Nadere informatieOefenschrift. Naam. Klas
Leren schrijven Oefenschrift Oefeningen met het vulpotlood volgend op de waskrijtstift voor een optimale bewegingsuitvoering en als voorbereiding op eerste schrijfoefeningen.. Naam Klas Leren Schrijven
Nadere informatie9-2-2016. Het volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek. Wat heb je met de kleine motoriek? MOTORISCHE ONTWIKKELING. Breda 2 februari 2016
MOTORISCHE ONTWIKKELING Wat heb je met de kleine motoriek? Het volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek Breda 2 februari 2016 Hans Stroes Voorkennis? Hoe volg jij de kleinmotorische ontwikkeling? En
Nadere informatieSchrijfprotocol. Obs de Wezeboom. Oosteinde. Schrijfprotocol obs de Wezeboom versie; 01-08-2015 1
Schrijfprotocol Obs de Wezeboom Oosteinde Schrijfprotocol obs de Wezeboom versie; 01-08-2015 1 Inleiding Voor u ligt het schrijfprotocol van obs de Wezeboom. In dit protocol worden de volgende onderdelen
Nadere informatieDoor: Prof. Dr. Ralph Bruder Directeur van het Instituut voor Ergonomie en Arbeidswetenschappen/ Technische Universiteit van Darmstadt
ERGONOMISCH RAPPORT Ergonomisch rapport STABILO EASYcolors / EASYgraph Door: Prof. Dr. Ralph Bruder Directeur van het Instituut voor Ergonomie en Arbeidswetenschappen/ Technische Universiteit van Darmstadt
Nadere informatie. In een notendop. Over de auteur
Boek : DCD-hulpgids voor leerkrachten. Achtergrond en adviezen bij de motorische coördinatiestoornis. Auteur : Eelke van Haeften 2009, Pica ISBN: 9789077671276 Bespreker : Sofie Bruyneel Datum : april
Nadere informatieDoordat bewegen en uitvoeren van activiteiten moeilijker gaat, voelt een kind met DCD zich soms onzeker. Ook kan het activiteiten spannend vinden.
Onlangs is uw kind gezien in het observatieteam en is de diagnose DCD gesteld. In deze folder leest u wat DCD is, wat de behandeling bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch inhoudt en hoe
Nadere informatieHoofdstuk 4 Letterreparatie oefening 1
Hoofdstuk 4 Letterreparatie oefening 1 Info Er zijn soms letters die zo slecht leesbaar zijn dat deze letters in aanmerking komen voor letterreparatie. Meestal zijn dat de moeilijk te schrijven letters
Nadere informatieVoorbereidende schrijfoefeningen gaan onvoldoende Slordig of slecht leesbaar handschrift
Ouderinformatiebrief: Motorische schrijfproblemen & kinderfysiotherapie Het belang van Schrijven is een manier om te communiceren en om je creatief te uiten. Daarom is belangrijk in de ontwikkeling van
Nadere informatieHandschrift ontwikkeling
2.4.1 Handschrift ontwikkeling Marjolein van Buuren Anne van Wensveen Werkcollege 6 Werkcollege 6 Doelen Je kunt jouw kennis van de handschriftontwikkeling van kinderen in groep 1 t/m 3 gebruiken om deze
Nadere informatieZijn zithouding heeft de volgende kenmerken: - te dicht op papier - schouders/ hoofd scheef - rechterelleboog niet op tafel - zit onderuitgezakt
Samenvatting Aangezien het niveau van de motorische - en schrijfvaardigheden van de kinderen in mijn stagegroep laag ligt, wil ik de kwaliteit van het handschrift verbeteren. In dit onderzoek geef ik antwoord
Nadere informatieMotorische research Schrijven in de basisschool. Leren schrijven in school
Motorische research Schrijven in de basisschool Leren schrijven in school Alger van Hagen 28 november 2012 2 Leren schrijven van letters, woorden en zinnen in basisscholen Kansen zien en zoeken naar oplossingen
Nadere informatiehandschrift Structuur van het vak Het aanleren van handschrift is opgebouwd uit een drietal kernconcepten, namelijk vormgeving, materialen
handschrift Belang van het vak Het kind kan zich pas cultureel ontwikkelen als het een goede beheersing heeft van het schrift van de samenleving waarin hij opgroeit. Handschrift is een basisvaardigheid.
Nadere informatieSchrift 3290 SCHRIFT 1
Schrift Kinderen een leesbaar en verzorgd handschrift helpen verwerven behoort tot de opdrachten van de basisschool. Deze opdracht is echter niet eenvoudig. We merken dat de ontwikkeling tot een vloeiend
Nadere informatieSignalering motorische problemen bij schoolgaande kinderen met een mogelijke indicatie voor kinderfysiotherapie
Signalering motorische problemen bij schoolgaande kinderen met een mogelijke indicatie voor kinderfysiotherapie Leeftijd Kleuter 4-5 jaar Signalen - Er is nog geen voorkeurshouding aanwezig - Kind hanteert
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar
Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet
Nadere informatieGeknipt voor u! Een overzicht van het aanbod schrijfmateriaal en scharen. Bestel online via www.heutink.nl
Geknipt voor u! Een overzicht van het aanbod schrijfmateriaal en scharen. Bestel online via De Schrijfbox Wat is nu het ideale schrijfmiddel? Het antwoord is niet te geven, omdat dat voor ieder kind zal
Nadere informatieGRATIS 2x zoveel inhoud
PROCURA januari 2016 T: 016/58.55.98 F: 016/70.14.09 info@procura-ktc.be www.procura-ktc.be MAANDELIJKSE NOVITEITEN, DEZELFDE MAAND AL LEVERBAARAR Fotopapier Sigel Everyday Plus hoogglans Everyday plus
Nadere informatieAlles over. Schrijven in de basisschool. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Schrijven in de basisschool Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.
Nadere informatieMogen wij zien wat uw leerlingen al kunnen?
Mogen wij zien wat uw leerlingen al kunnen? ÿs±c
Nadere informatieAlles over. Pennenstreken. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Pennenstreken Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking
Nadere informatieAlles over. Schrijven in de basisschool. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Schrijven in de basisschool Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.
Nadere informatieClassificatie. Bij kinderen met cerebrale parese
Classificatie Bij kinderen met cerebrale parese Waarom classificeren? Om een goed beeld te krijgen van het functioneren van uw kind met cerebrale parese, gebruiken we classificatiesystemen. In deze folder
Nadere informatievastleggen: van grafisch naar traditioneel
1 Hoe werk je met grafische notatie in de onderbouw en hoe kom je tot traditionele notatie? Een uitleg met praktijkvoorbeelden van eenvoudig naar complex. Vastleggen: van grafisch naar traditioneel Hans
Nadere informatieTAALONTWIKKELING 2. Activiteiten bij leren. Inspiratie:
TAALONTWIKKELING 2 Boek: Activiteiten bij leren Inspiratie: Blz. 15 Blz. 18 Blz. 39 Taalactiviteiten bij een boek Leergebieden in samenhang (kerndoelen) linken naar Taalactiviteiten rond een boek Voor
Nadere informatie6 een mogelijke opbouw van oefeningen
6 een mogelijke opbouw van oefeningen We bieden hier een oefenpakket aan, bestaande uit oefeningen die onmiddellijk in de klas of thuis kunnen worden gemaakt. Het is absoluut niet de bedoeling om een volledige
Nadere informatieDE NATIONALE VOORLEES- KAMPIOENSCHAPPEN
DE NATIONALE VOORLEES- KAMPIOENSCHAPPEN Handleiding voor leerkrachten Voorwoord Na de succesvolle Nationale Voorleeskampioenschappen van 2014 zijn wij weer op zoek naar voorleestalent. En ook nu hebben
Nadere informatieDEELBEWEGING 1 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG
DEELBEWEGING 1 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG LINKSHANDIG RECHTSHANDIG DEELBEWEGING 2 VAN HET SCHRIJVEN: LINKSHANDIG VERSUS RECHTSHANDIG LINKSHANDIG RECHTSHANDIG DEELBEWEGING 3 VAN
Nadere informatiePlanmatig samenwerken met ouders
Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe!
Op stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Lieven Coppens Vooraf De ontwikkeling van een kind verloopt op verschillende domeinen. Elk kind ontwikkelt op zijn eigen
Nadere informatieIn de 4 vorige afleveringen kon je ontdekken hoe één aspect van het vormtekenen leidt tot het
WAAROM VORMTEKENEN? In de 4 vorige afleveringen kon je ontdekken hoe één aspect van het vormtekenen leidt tot het gebonden (of lopend) schrift. Hoe het vormtekenen als vanzelf overgaat in het gebonden
Nadere informatieInleiding. Les kalligrafie of sierschrijven met wasknijpers. doel. duur van de les. materialen. groep 5 t/m 8
Les kalligrafie of sierschrijven met wasknijpers groep 5 t/m 8 Inleiding Deze werkwijze is grafo-cognitief. Dit houdt in dat de vaardigheid van de kinderen wordt geoefend, in samenhang met hun letterkennis.
Nadere informatieMR: MeeR InZicht. Beste ouders/verzorgers,
MR: MeeR InZicht Beste ouders/verzorgers, Op uitnodiging van de school en de Medezeggenschapsraad kwam op 17 maart een grote groep ouders bijeen om met elkaar van gedachten te wisselen over welke vaardigheden
Nadere informatieHet volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek. Anne Frank school Utrecht 19 april Wat heb je met de kleine motoriek?
MOTORISCHE ONTWIKKELING Wat heb je met de kleine motoriek? Het volgen en ontwikkelen van de kleine motoriek Anne Frank school Utrecht 19 april 2016 Hans Stroes Voorkennis? Hoe volg jij de kleinmotorische
Nadere informatieSchrijven doe je zo! Informatiebundel voor ouders en leerkrachten
Schrijven doe je zo! Informatiebundel voor ouders en leerkrachten Nu uw kind leert schrijven of al volop begonnen is, is het voor u als ouder fijn te weten waar er nu allemaal op gelet moet worden en aan
Nadere informatieAlles over. Handschrift. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieHoogbegaafde kinderen met een motorische ontwikkelingsachterstand
Hoogbegaafde kinderen met een motorische ontwikkelingsachterstand Oefentherapie Cesar kan uitkomst bieden Auteurs: Mignon Biesta Detti Steeman Het verschil zit hem in het aanbieden van de oefenstof De
Nadere informatieZorgkinderen in groep 1 en 2
Zorgkinderen in groep 1 en 2 Hoe eerder we erachter komen dat een kind zorg nodig heeft, hoe beter het voor iedereen is. Door dit systeem is er een goed overzicht van de ontwikkelingen van een kind op
Nadere informatieAlles over. Klinkers. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieVersjes en liedjes bij schrijflessen
Versjes en liedjes bij schrijflessen 1. Versjes voor algemene aandachtspunten: zit- schrijfhouding en penhantering Algemeen: Mijn voeten stevig op de grond. Tegen de leuning met mijn kont. Mijn rug is
Nadere informatieProtocol overgang groep 1 naar groep 2 Protocol overgang groep 2 naar groep 3
Fleringenbrink 2, 7544 XN Enschede tel.: 053-4308678 info@spoe.nl Protocol overgang groep 1 naar groep 2 Protocol overgang groep 2 naar groep 3 Algemeen..afname van Taal voor Kleuters en toets Ordenen.gegevens
Nadere informatieSchrijven een complexe beweging
Schrijven een complexe beweging Margriet Vegter Marja Kolen Richard Koningstein mei 2009 obs Schuilingsoord Zuidlaren 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. Hoofdstuk 1: Aanleiding en onderzoeksvraag 3 Hoofdstuk
Nadere informatieBijlage 4: Leidraad taxatie ontwikkelingsproblemen kleuters: Motorische ontwikkeling
Bijlage 4: Leidraad taxatie ontwikkelingsproblemen kleuters: Motorische ontwikkeling Syntheseblad Zijn er op vlak van de motorische ontwikkeling aanwijzingen voor o Leeftijdsadequaat functioneren o Een
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieMaakt leren schrijven. leuker. www.jufinabox.com
Maakt leren schrijven leuker www.jufinabox.com 1 op de 4 leerlingen heeft moeite met schrijven Motorische schrijfproblemen komen veel voor in het basisonderwijs. Cijfers in de literatuur variëren van 5
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatieSlim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden
Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Werkplek - De spullen binnen handbereik o Houd spullen die nuttig zijn bij het maken van huiswerk dicht bij de hand. o Handige spullen bij het
Nadere informatieThema in de kijker : Filosoferen met kinderen
Thema in de kijker : Filosoferen met kinderen Wat is filosoferen met kinderen? Samen op een gestructureerde wijze nadenken en praten over filosofische vragen. Zoeken naar antwoorden op vragen die kinderen
Nadere informatieUit de greep van de pen.
Uit de greep van de pen. Met mijn kleine fijne handjes kom ik ook in jouw wereld zien. Ik wil rekken, strekken, plooien, draaien, graaien. Met alle vingers tien. Laat me sukkelen en proberen. Geef me wat
Nadere informatieen zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht
I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen
Nadere informatieLeren schrijven 4/5 JAAR. Van puntjes tot lijn. Lijnen en versiering. Van lijn tot letter. Om thuis te doen
K E O B F IJ R H C S MIJN Leren schrijven 4/5 JAAR Van puntjes tot lijn Lijnen en versiering Van lijn tot letter Om thuis te doen 2 Van school tot thuis Van school tot thuis Beste ouders, Leren schrijven
Nadere informatieGebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing:
Gebruiksvriendelijkheid: Elon Education is een tool waarmee online woordjes geleerd kunnen worden voor de vreemde talen. Ook is het mogelijk om met Elon Education de tafels te oefenen, werkwoorden enz.
Nadere informatieSchrijfmotoriek in de klas (kleuter- en lager onderwijs)
Schrijfmotoriek in de klas (kleuter- en lager onderwijs) 1) Hoe loopt het normaal? 2) Wat kan er fout gaan? 3) Praktische tips Werkgroep grafo- en schrijfmotoriek Gratis ter beschikking op www.sig-net.be
Nadere informatieLes spiralen schrijven. Inleiding. doel. duur van de les. materialen. Groep 6,7,8
Les spiralen schrijven Groep 6,7,8 Inleiding Deze werkwijze is grafo-cognitief. Dit houdt in dat de vaardigheid van de kinderen wordt geoefend, in samenhang met hun letterkennis. In deze les is vooral
Nadere informatieNIEUWSBRIEF 23 oktober 2012 Nr.05
NIEUWSBRIEF 23 oktober 2012 Nr.05 Algemeen: HONDEN OP HET SCHOOLPLEIN Gisteren is er weer een kind op het schoolplein gebeten door een kleine hond. Gelukkig bleek de schade mee te vallen. Toch doen wij
Nadere informatieQuickstart Digitaal schoolbord
QuickstartDigitaalschoolbord WerkenmethetACTIVboard Documentgegevens auteur(s) : Maikel Beumer, Heutink ict versie : Werken met het ACTIVboard, training 3.0 datum : Februari 2008 2 Kalibreren U moet kalibreren
Nadere informatieInleiding. Ophalen en neerhalen (1e van 2 lessen) groep 7/8
Ophalen en neerhalen (1e van 2 lessen) groep 7/8 Inleiding De methode " " is grafo-cognitief. Dit houdt in dat de vaardigheid van de kinderen wordt geoefend, in samenhang met hun letterkennis. In deze
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieDiscussiëren Kun Je Leren:
Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet
Nadere informatie(Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten
Titel Belgische voet Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten (Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten Benodigdheden Stroken; A3 in de lengte in vieren (smalle strook), bij voorkeur in verschillende
Nadere informatieInformatie. vakgebieden. Groep 3
Informatie vakgebieden Groep 3 Rekenen en wiskunde Gehanteerde methode: Wereld in getallen. Sinds een aantal jaren rekenen we met de nieuwe methode: De wereld in getallen. De inhoud van een rekenles bestaat
Nadere informatieeen speciaal schetsboek voor creatief handletteren Lee Suttey
een speciaal schetsboek voor creatief handletteren Lee Suttey INHOUD 9 INLEIDING 10 WAT JE NODIG HEBT 12 BEGINNEN 14 LETTERANATOMIE 52 LETTERSTIJLEN 90 RETROLETTERS 124 FUTURISTISCHE LETTERS 150 DECORATIEVE
Nadere informatiePrivacy Impact Assessment
Privacy Impact Assessment Versie: 1.0 - oktober 2018 Auteurs: ir. H.S. Leisink CIPP/E mr. ir. F.P.A. Dondorp CIPP/E Versie Datum Wijziging 0.1 juli 2018 Eerste versie. 0.2 september 2018 Verwerking eerste
Nadere informatieRooms Katholieke Basisschool De Tweemaster
Rooms Katholieke Basisschool De Tweemaster www.tweemasterhuizen.nl - directie@tweemasterhuizen.nl Holleblok 8, 1273 EG Huizen 035-5250955 Koers 43, 1276 GP Huizen 035-5252828 Landweg 3, 1276 AS Huizen
Nadere informatieWat heeft dit kind nodig?
ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Developmental Coordination Disorder Questionnaire Original author: Wilson Translated by: Schoemaker, Reinders-Messelink, & de Kloet Date version:
Nadere informatieWriting Readiness Inventory Tool In Context (WRITIC)
WRITIC Scoreboek jaar maand dag Naam: Datum: Groep: Geboortedatum: Therapeut: Chronologische leeftijd: 1. Kind 1.1 Interesse papier- en pentaken Hoe vaak kleur je een kleurplaat of maak je een tekening
Nadere informatieBenodigdheden: Thuiswerkblad, voor kind en ouder(s) (afhankelijk van niveau meer of minder hulp van ouders hierbij) Kringopstelling
Titel van deze les: De piekerparkeerplaats Uitdaging: Overtuigingen (attributiestijlen) Denkwolk onderwerp: Piekeren (blz. 21) Vakgebied(en): Psycho-educatie, sociaal emotionele ontwikkeling Doelgroep
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
EEN ADEMBENEMEND INSTRUMENT Een liedje fluiten is niet zo makkelijk. Je lippen en je tong moet je in allerlei bochten wringen. Met een muziekinstrument gaat het al een stukje makkelijker. Even blazen en
Nadere informatieLEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN
LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs
Nadere informatieAmbulante Dienstverlening De Korre Deestraat 3 4458 AJ s-heer Arendskerke 0113 569100 s.denhollander@dekorre.nl Digitale Actuele Berichten Nieuwsbrief no. 5 sept. 2010 DAB-tjes De Dienst Ambulante Begeleiding
Nadere informatieHoe werkt een balpen?
Hoe werkt een balpen? Balpennen zijn er in allerlei kleuren, vormen en modellen. Het is een voorwerp dat de leerlingen dagelijks gebruiken. Ze zullen het zeker leuk vinden eens in een balpen te mogen kijken.
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieSKOEM e.o. Stichting Katholiek Onderwijs Echt-Maasbracht e.o. Overgang groep 1-2-3
SKOEM e.o. Stichting Katholiek Onderwijs Echt-Maasbracht e.o. Overgang groep 1-2-3 Geldig t/m 31/07/2017 Inleiding: De wet Primair Onderwijs stelt dat de kalenderleeftijd van een kind niet langer bepalend
Nadere informatiePrimair onderwijs Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau
Primair onderwijs Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau Balans van de handschriftkwaliteit in het basis- en speciaal basisonderwijs PPON-reeks nummer 50 Cito/Arnhem, februari 2013 Methodegebruik (par.
Nadere informatieeen korte introductie
een korte introductie Uitgeverij Bontekoe Zijpendaalseweg 91 6814 CG Arnhem 026 751 8901 info@uitgeverijbontekoe.nl Uitgebreide informatie vindt u op: www.uitgeverijbontekoe.nl Interveniërende methodiek
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatieCOMPACTEN & VERRIJKEN GROEP 9
COMPACTEN & VERRIJKEN en GROEP 9 in de midden- en bovenbouw De Nobelaer Inleiding Dit jaar starten we met een nieuwe aanpak voor leerlingen die meer aankunnen dan de reguliere lesstof. We vinden het belangrijk
Nadere informatieOvergang kleuters eerste leerjaar. Overgangsdagen
Overgang kleuters eerste leerjaar Kleuters voorbereiden op het eerste leerjaar is een belangrijke taak van de kleuterschool. Dat begint al vanaf de eerste schooldag dat uw kleuter naar onze kleuterwerking
Nadere informatieKwaliteit. 1. Introductie. Deel 1. Algemene Kennis
1. Introductie Kwaliteit In deze module gaan we iets verder in op het begrip "kwaliteit". Het is de bedoeling om wat achtergrondinformatie te geven die van pas kan komen bij de andere modules. Kwaliteit
Nadere informatieMet Vincent aan het werk
Met Vincent aan het werk Ceciel de Bie Met illustraties van Georgien Overwater Van Gogh Museum Publicaties 4 Inhoud 1 Ontdekken door te doen 9 2 Heb je tekenspullen in huis? 10 3 Tekenen, tekenen en nog
Nadere informatieHet stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren
Studieschema voor goed en zelfverzekerd spelen Page 1 of 5 Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren Taak Een nieuw stuk leren zonder instrument Noten instuderen Opname beluisteren Notenbeeld
Nadere informatieHCS Audiovisueel. Oplossingen voor elk klaslokaal. Projectieborden / beamer oplossingen pagina 9-12
HCS Audiovisueel Onze oplossingen/concepten HCS Audiovisueel Pagina 3 Oplossingen voor elk klaslokaal Touchscreens pagina 2-5 Pagina 2 HCS Audiovisueel Touchscreens Pagina 2 Onze oplossingen/concepten
Nadere informatieEvaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort
Evaluatie Pilot Klasse-ergo basisschool De Bolster Amersfoort Ergotherapie Kinderen Amersfoort Groep: 2 Leerkracht : Arianne van der Laan IB-er: Ria Ruyne Ergotherapeuten: Eelke van Haeften en Viviane
Nadere informatieLEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE.
LEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE. Leren lezen is een ingewikkeld proces, waarbij heel wat vaardigheden moeten worden ontwikkeld. OBS Dijkerhoek heeft daarom heel bewust gekozen voor de Davis leerstrategie
Nadere informatieZo leer je kinderen schrijven
Alger van Hagen Anouk Valkenburg Zo leer je kinderen schrijven Eerste druk Noordhoff Uitgevers bv Zo leer je kinderen schrijven Alger van Hagen Anouk Valkenburg Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten
Nadere informatieNieuwsbrief. November 2015. Aan de ouders/verzorgers,
Nieuwsbrief November 2015 Aan de ouders/verzorgers, Nadat na de herfstvakantie de lokalen van de groepen 1-2a, 3 en 6-7 in gebruik zijn genomen zijn vrijdagmiddag de groepen 4-5 en 7-8 overgegaan naar
Nadere informatieCP3. Naar de basisschool
CP Naar de basisschool In Nederland gaan de meeste kinderen als ze vier jaar zijn, naar de basisschool. Vanaf hun vijfde jaar zijn kinderen leerplichtig. Dan moeten ze naar school. In deze cruciale praktijksituatie
Nadere informatie