Sport. sector. Periodiek van studievereniging Kraket jaargang 1 nummer 2 juni 2011

Transcriptie

1 Periodiek van studievereniging Kraket jaargang 1 nummer 2 juni 2011 sector Sport Column tentamenweek DSF de weg naar een succesvolle toekomst IT consultancy de ins en outs PwC een echte mensenorganisatie Onderwijssystemen de voor- en nadelen Het alumnibestuur en hun visie

2 sector jaargang 1 nummer 2 HIPO HAALT ER MEER UIT Voorwoord SECTOR ONTDEK TNO WIJ ZOEKEN HIGH POTENTIALS MET TOMELOZE ENERGIE OM SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN TE VINDEN VOOR VRAAGSTUKKEN VAN VANDAAG EN MORGEN. WERKENBIJTNO.NL De tweede editie van de SECTOR is bij dezen een feit. Bij een nieuw blad is het begin altijd spannend. Wat zullen de reacties zijn op de eerste editie? Hebben de mensen überhaupt de moeite gedaan om het blad open te slaan? Tot onze vreugde bleek dit het geval te zijn. We hebben vele positieve en zelfs lovende reacties gehad op de eerste editie. De columns werden als humoristisch en onderhoudend beschouwd, de Acht vonden mensen leuk om te lezen en de artikelen werden inhoudelijk en toch toegankelijk gevonden. Aan de redactie de taak om een nieuwe editie te produceren die de vorige evenaart, zo niet overtreft. Dit nummer heeft als thema sport. Er bleek een behoorlijk aantal mensen te zijn die topsport met econometrie of een daaraan verbonden studie hebben gecombineerd. Het thema sport komt ook terug in de colum van Siem Jan Koopman. Verder hebben we een artikel over de dominatie van Sven Kramer door Gerard Sierksma en Berus Talsma. In dit artikel wordt beschreven wie historisch gezien de beste schaatster is en of Sven Kramer dit kan worden. Ook bieden wij jullie in verschillende rubrieken een inzicht in het bedrijfsleven waar je na je studie wellicht terecht gaat komen. Het is dan ook zeker aan te raden de interviews met PwC en Duisenberg School of Finance rustig door te lezen en te ontdekken wat zij te bieden hebben als bedrijf (PwC) of als schakel tussen bachelor en bedrijfsleven (Duisenberg). Verder vind je in de rubriek Sector uitgelicht veel informatie over de bedrijven en de werkzaamheden binnen de sector IT consultancy. Misschien niet waar je als eerste aan zou denken, maar zeker de moeite waard om eens te overwegen of het iets voor jou is. Voor zowel de column van Johan van Leeuwaarden als de artikelen Sven Kramers Dominantie op z n retour en Oost, west, thuis best? willen wij de redactie van STAtOR bedanken. Tot slot wil de redactie van SECTOR via deze weg iedereen bedanken die heeft bijgedragen aan de tot standkoming van deze uitgave. 1

3 sector inhoudsopgave sector column Colofon Inhoud Column tentamenweek SECTOR Jaargang 1, nr 2, juni 2011 SECTOR is een uitgave van studievereniging Kraket (Kritische Aktuarissen en Econometristen), de vereniging voor studenten Econometrie & Operationele Research aan de Vrije Universiteit Amsterdam. redactie: Annelieke Baller Sander Jansen Marieke Klein Jan Nooren Patrick Tuijp Yoeri van der Woerd redactieadres: Studievereniging Kraket - SECTOR De Boelelaan 1105 Kamer 4A HV Amsterdam Tel sector@kraket.nl advertenties: Informatie over adverteren in SECTOR kan worden aangevraagd op het bovenstaande redactieadres. adverteerders: Getronics Consulting Optiver PwC Towers Watson TNO ontwerp: gedesign drukwerk: Flyalarm oplage: Voorwoord Colomn tentamenweek Bedrijfsinterview Duisenberg School of Finance Rick Rudolph André Lucas Sven Kramers dominatie op z n retour Gerard Sierksma Bertus G. Talsma De acht sportief The value of starting up a power plant Hans van Dijken Cyriel de Jong Sector uitgelicht Bedrijfsinterview PwC Mara van Willigen Hajo Forsman Actualiteiten Docent vertelt Aart F. de Vos Puzzeltijd Vacature pagina Het alumni bestuur en hun visie Oost west, thuis best? Ruud H. Koning Tips & tricks Boekrecensies Column sport Agenda & afgestudeerden Verdieping tien doet dienst als tentamenzaal. In normale weken is de lift een nare ruimte, waar normale mensen zich opgelaten voelen. Tentamenweken zijn anders. De lift is voller dan anders, qua gewicht en emoties. Gesperde pupillen zoeken elkaar. De eenzaamheid van het studeren is vergeten zodra de liftschacht zich opent. Met maximale bezetting suist de stalen kooi door de beladen ether. Een kleine ruimte vol lotgenoten, mensen met een missie. Een enkeling mompelt iets, maar er is geen ruimte voor liftpraatjes. Onvaste gelaatstrekken verraden de toestand van mijn medelifters. Niemand weet wat er boven wacht. Ik stap als enige uit op verdieping negen, loop naar mijn kamer, pak de grote bruine envelop en neem de wenteltrap. Surveilleren. Driehonderd tafels, gerangschikt als een Romeins legioen, in paraatheid gebracht voor de op handen zijnde slag. De zenuwen gieren door de ruimte. De heroïek van de deelnemer is onomstreden. Voor mij het legertje studenten dat mijn tentamen zal trotseren. Twaalf weken lang heb ik ze voorbereid op dat wat komen gaat, maar er zullen slachtoffers vallen. Een goed tentamen maakt immers slachtoffers, biedt een reële kans op overleven, en laat ruimte voor een zwaarbevochten triomf. Ik open de verzegelde envelop en begin uit te delen. Vol overgave storten de deelnemers zich op het tweezijdige velletje. De meesten nemen de vijf vragen vluchtig door en beseffen meteen dat het kantje boord gaat worden. De lage tonen van de radiatoren gaan op in het zuchten van de menigte. Er zijn maar weinig momenten in het leven waarop de mens precies weet wat hem te doen staat, maar dit is er zo een. Het tentamen de strijd aanzeggen. Het tentamen dat de weg verspert tussen het nu en een onbezorgde toekomst. Verwijtende blikken. Ik ben het immers die hen dit aandoet. Driftig wordt er geschreven op de kladvellen. Ook de calculators worden aangewend, terwijl ik weet dat er niets te rekenen valt. De ramen beslaan. Na een klein uur begint het gapen, een teken van verslapping. Spanning wordt berusting en het onbestemde gevoel maakt plaats voor honger. Boterhammen. Zelf neem ik er ook nog een. Wie moet presteren kent geen honger. Sissende blikjes energiedrank doorbreken de stilte. Het pleit is beslecht en de rust keert weer. Nog twee uur zal het tentamen voortduren, maar de grootsheid van het moment is vervlogen. Voormalige atleten kunnen trainer worden, maar zo gelukkig als toen worden ze nooit meer. Aan de zijlijn staan. Voor voormalige studenten die docent worden, geldt dat evenzeer. Kent u het nog, dat gevoel dat het nu moet gebeuren, nu of nooit? Twee keer per jaar word ik eraan herinnerd, als ik weer een tentamen in elkaar sleutel. Dan wil ik ook direct door naar het strijdtoneel op vloer tien. Laat me nog een keer een tentamen doen, liefst een met onredelijke vragen, die ik met veel moeite uit het vuur kan slepen. Johan van Leeuwaarden Universitair Hoofddocent aan de TU Eindhoven Driehonderd tafels, gerangschikt als een Romeins legioen, in paraatheid gebracht voor de op handen zijnde slag. Deze column is eerder gepubliceerd in STAtOR, periodiek blad van de Vereniging voor Statistiek en Operationele Research 3

4 sector DSF Wij bieden iets wat beter is dan de standaard master op een Nederlandse universiteit. Rick Rudolph Hoofd marketing en recruitment bij DSF Opleiding: MBA gehaald bij de Rotterdam School of Management De modellen voorbij Waarom is de MSc Risk Management interessant voor studenten econometrie? André: De master combineert een aantal verschillende elementen. Risicomanagement leunt zwaar op het gebruik van kwantitatieve modellen. Zo komen binnen de opleiding maattheorie, stochastische processen en tijdreeksanalyse aan de orde. Met name voor econometriestudenten zijn deze vakken interessant. Wat bijzonder is aan de MSc Risk Management is dat we niet alleen technische kennis bieden, maar ook verder kijken dan de modellen. Het is natuurlijk belangrijk dat je de modellen begrijpt en kent, maar een gezond wantrouwen is ook op zijn plaats. André Lucas program director MSc Risk Management bij DSF Opleiding: Econometrie en Phd econometrie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam De voordelen van een goed model kunnen bijvoorbeeld teniet gedaan worden door feedback effecten. Zo kan het gebruik van Value-at-Risk limieten voor traders een hoger geaggregeerd risico tot gevolg hebben. Als veel traders door een negatieve schok hun limiet bereiken en tegelijkertijd moeten verkopen, leidt dat tot een extra druk op de koersen en daarmee tot een hoger risico dan ingeschat op basis van het model. Soortgelijke effecten spelen ook in het groot als gevolg van het nieuwe regulerende kader. Om met dergelijke situaties om te kunnen gaan willen wij studenten voorbij de modellen trekken. Om een vergelijking te maken met andere opleidingen: bij econometrie leer je vooral de modellen kennen en bij economische masters leer je juist deze modellen toe te passen. Onze combinatie van gedegen modelkennis en kritisch denken over de economische aspecten komt veel minder vaak voor. Hiermee kunnen onze studenten zich op de arbeidsmarkt onderscheiden en sneller doorstromen naar hogere functies. Verder willen we onze studenten ook breder inbedden binnen finance. Zo zijn er vakken over corporate governance, ethiek en sustainability op het gebied van finance. Deze vakken zijn volgens sommigen niet direct nuttig voor een quant trader, maar wel voor de volgende stap: managementfuncties. Daarnaast bieden we cursussen aan die betrekking hebben op presentatievaardigheden en effectief solliciteren. Dit alles om onze studenten een betere uitgangspositie te bieden op de arbeidsmarkt. Op welke manier is DSF verbonden met de financiële sector? André: DSF is niet gefinancierd door de overheid, maar door een aantal sponsoren. Deze sponsoren zijn grote bedrijven die actief zijn in Nederland en daarbuiten. Dankzij onze binding met de financiële sector zijn we in staat onze studenten goed te begeleiden bij hun zoektocht naar stageplaatsen en banen. Hierdoor kunnen we ook interessante sprekers aantrekken, zoals Koos Timmermans, de Chief Risk Officer van ING. Er komen ook regelmatig quants van ABN AMRO, Aegon, ING, RBS, SNS en verschillende hedge funds spreken. De onderwerpen komen uit de dagelijkse praktijk van de sprekers en vallen binnen onze filosofie dat we de studenten willen laten zien hoe je ermee om kunt gaan dat kwantitatieve modellen niet altijd werken. Een onderwerp dat dit goed illustreert is het waarderen van producten met een heel lange looptijd. Voor dergelijke producten is geen markt en zijn er dus ook geen data beschikbaar. Hoe kan dan toch de waarde van zo n product ingeschat worden? Geeft een master econometrie geen betere achtergrond voor financiële functies? André: Nee, alleen econometrie is niet genoeg. Bepaalde dingen leer je namelijk niet bij een master econometrie. Er wordt heel diep ingegaan op de modellen, maar vragen of het model toepasbaar is, of het werkt en wat de zwakke punten zijn van een model worden niet behandeld. Bij DSF hebben we minder econometrievakken, maar gaan we meer op de toepasbaarheid van verschillende modellen in. Kortom: bij DSF krijg je wellicht minder technische modelkennis, maar je krijgt er veel meer risicomanagement bij. Als student ben je er heel erg bij gebaat om risicomanagement in je programma te hebben. Zoals gezegd leer je dan voorbij de modellen te kijken. Typische vragen waar we ons op richten zijn: We hebben een model, maar wat is er mis mee? Hoe kunnen we dit oplossen? Hoe gaan we om met eventuele nieuwe beperkingen?. We proberen zo door een goed begrip van de modellen tot betere oplossingen te komen voor de praktijk. Wat is het verschil tussen een DSF master en een master aan een gewone universiteit? Rick: Wij bieden iets dat beter is dan de standaard master op een Nederlandse universiteit. Hier heb je een beter carrièreperspectief, veel meer interactie tussen studenten onderling, maar ook tussen student en docent. Daarnaast biedt ons contact met het bedrijfsleven veel extra mogelijkheden. Hierbij is de combinatie van parttime en fulltime studenten ook interessant. Zo krijg je van medestudenten input over problemen waar mensen in het bedrijfsleven mee te maken hebben. Als student risicomanagement begin je met een groep van maximaal dertig personen. Je hebt vakken die je alleen met deze dertig personen volgt, maar je volgt ook een aantal vakken samen met studenten van de MSc Corporate Finance and Banking en MSc Finance and Law van DSF. Dat is een goede voorbereiding op de praktijk, want als quant moet je goed kunnen communiceren met mensen zonder de technische modelkennis die je zelf hebt. Verder wijkt de mentaliteit op DSF sterk af van de mentaliteit van de gemiddelde student aan een gewone Nederlandse universiteit. Bij DSF zijn de kosten veel hoger, maar je kiest dan ook voor onderwijs op een heel hoog niveau waar je jezelf heel sterk kunt ontwikkelen op verschillende gebieden. Mensen die bereid zijn deze investering in zichzelf te doen zijn heel gemotiveerd. Dit komt het niveau enorm ten goede. Je kunt het vergelijken met mensen die nu nog aan een tweede studie beginnen. Dat kost tegenwoordig veel meer dan het standaard bedrag van 1.658,-. Deze studenten zijn er dus op gebrand in die tweede studie zo veel mogelijk te leren en die studie snel en goed af te ronden. Het is voor studenten aan DSF ontzettend leuk en leerzaam om met zo n groep zeer enthousiaste medestudenten samen te werken. 4 5

5 sector DSF Een ander voordeel van DSF is dat wij, net als alle goede business schools, een career center hebben. Middels dit career center begeleiden wij onze studenten op de arbeidsmarkt. Deze begeleiding bieden we continu gedurende een periode van twaalf maanden. Normale universiteiten in Nederland hebben dit niet. Hoe ziet de toelatingsprocedure eruit? Rick: Je moet eerst een aantal testen doen en wat formulieren invullen. Voor de MSc Risk Management is de GRE test een belangrijk onderdeel. Deze test is zo opgezet dat je vergeleken wordt met mensen van je eigen niveau in de hele wereld. Je moet dan bij de beste 20% eindigen om toegelaten te worden. Bij deze test wordt er gekeken naar de kwantitatieve en analytische vaardigheden. Ook wordt er gekeken naar je cijferlijsten, Curriculum Vitae en motivatiebrief. Verder vragen we iedereen wie zich aanmeldt een essay te schrijven over zijn/ haar visie op risicomanagement. We zijn bij kandidaten op zoek naar drie dingen: 1. In hoeverre kunnen wij deze persoon aan een baan helpen (employability). 2. Hoe heb je jezelf ontwikkeld, wat is je kennisniveau en wat zijn je vaardigheden (skills). 3. Hoe is je academische attitude (attitude). Let wel: goede cijferlijsten geven absoluut geen garantie om toegelaten te worden tot het programma aan DSF. Je moet als student aan het totaalbeeld voldoen. De ideale kandidaat voldoet niet alleen aan bovenstaande eisen, maar wil een topbaan, straalt die ambitie ook uit en kan goed communiceren. Daarnaast stellen we diversiteit ook erg op prijs. Denk aan land van herkomst, maar ook sport, werk en eventuele bestuursfuncties die je hiervoor hebt verricht. Ongeveer 70% van de studenten komt uit het buitenland en bij DSF hebben wij nu studenten van zo n twintig verschillende nationaliteiten rondlopen. Omdat iedereen een andere achtergrond heeft, leer je uiteindelijk meer. Dankzij onze strenge selectieprocedure is 100% van onze studenten na het afstuderen in staat een geschikte baan te vinden. Niet iedereen kiest uiteindelijk voor een baan bij een bedrijf. Circa 10% gaat een PhD-traject in bij een universiteit. Velen van onze afgestudeerden werken bij onze sponsoren (o.a. Aegon, RBS, ING), maar ook bij andere grote bedrijven zoals Barclays, Goldman Sachs, HSBC en JP Morgan. Ook de stages van onze studenten vinden bij deze bedrijven plaats. Een deel van de studenten wil graag internationale ervaring opdoen en vertrekt daarvoor bijvoorbeeld naar Londen. Wij bieden ze die mogelijkheid. De studenten moeten die vervolgens aangrijpen of zelf op zoek gaan naar een geschikte stage en/of geschikt werk. Dit hoort ook bij een academische attitude. We verwachten dat de studenten niet denken alles op een presenteerblad aangereikt te krijgen, maar dat ze zelf actie ondernemen. Wat betreft de startsalarissen van onze studenten zijn we vergelijkbaar met de top tien business schools in de wereld. Omdat we alleen maar finance masters aanbieden staan we niet in de rankings, maar het feit dat we qua startsalaris bij de top 10 horen is een fenomenale prestatie voor zo n jong instituut. Selectie aan de poort is voor ons een heel belangrijk middel om het niveau hoog te houden. André: DSF houdt de juiste tred met de beste business schools ter wereld. Een academische adviescommissie bestaande uit tophoogleraren Darrell Duffie (Stanford University) en Markus Brunnermeier (Princeton University) heeft het DSF programma beoordeeld. Zij zijn het eens met de filosofie van de DSF: naast een gedegen modelkennis is het zeer belangrijk te weten waar de sterke en zwakke punten van de verschillende modellen lig- Dat betekent iets minder kennis van econometrie, maar wel goed inzicht in waar de gevoeligheid in een model zit. De vergelijking met de beste business schools gaat ook op in de zin dat we naast de specialisatie in risicomanagement tevens cursussen leiderschap en alle extra s van andere business schools bieden. Krijgen jullie studenten financiële ondersteuning? Rick: Wij bieden 100% financiële ondersteuning aan onze studenten. Dit is ook een belofte aan het bedrijfsleven, onze studenten mogen niet afhaken vanwege de hoge kosten. De insteek is dan ook: atract, train and place top talent. Uitgangspunt is dat we gemiddeld 50% van de kosten van de opleiding in de vorm van een beurs vergoeden. De verdeling van het geld geschiedt op basis van verdienste. De studenten met het beste profiel krijgen een bovengemiddelde beurs aangeboden, terwijl de relatief mindere studenten het met een lagere beurs moeten doen. We zijn van mening dat onze studenten door het eigen in te brengen deel gemotiveerder zijn dan wanneer alles volledig vergoed wordt. Het deel dat niet door de beurs gedekt wordt kan via de ING geleend worden middels een speciale regeling voor onze studenten. Vanwege de uitstekende arbeidsmarktperspectieven zal het terugbetalen van deze lening weinig problemen opleveren. Wat is de kans dat een bovengemiddelde econometrie student toegelaten wordt? Rick: Met een Bachelor econometrie zit je qua kennis en kunde goed. Zeker als je de juiste financiële keuzevakken erbij hebt gekozen. Zoals al eerder gezegd is dat nog niet alles. Je communicatieve vaardigheden moeten goed zijn, je moet een academische attitude hebben en zeer gemotiveerd zijn. Zonder die mix kun je niet toegelaten worden. Selectie aan de poort is voor ons een heel belangrijk middel om het niveau hoog te houden. De afgelopen jaren merken we dat het aantal aanmeldingen snel stijgt. Doordat het aantal aanmeldingen zo snel stijgt zie je wel dat de flexibiliteit steeds minder wordt. We kunnen steeds selectiever zijn. Je moet nu echt bij de beste studenten horen, uitzonderingen kunnen eigenlijk niet meer worden gemaakt. Natuurlijk doen we nu een interview met Kraket omdat we weten dat daar veel potentiële kandidaten zitten. Nu is het aan die studenten om hun potentie te laten zien! Tegen iedereen wie geïnteresseerd is in risicomanagement zou ik zeggen: meld je aan! Je hebt niet veel te verliezen maar wel veel te winnen. De deadline voor aanmelding voor de MSc Risk Management is 1 augustus en de master zelf begint 16 augustus. Je moet er wel snel bij zijn. Zodra we 30 zeer geschikte kandidaten hebben gevonden, is de inschrijving gesloten. 6 7

6 sector Sven Kramer Gerard Sierksma Bertus G. Talsma honorair hoogleraar Kwantitatieve Logistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en senior research advisor bij ORTEC-TSS Sven Kramers dominantie op z n retour De beste schaatser en schaatsster aller tijden Na drie jaren van absolute dominantie op de langste schaatsafstanden is in het Olympisch seizoen 2010, zelfs zonder de fatale wissel, de concurrentie duidelijk op Sven Kramer ingelopen. Ook de verwachte greep naar de macht in het Universeel Klassement is uitgebleven. Maar wie zijn op dit moment dan wel de beste schaatsers en schaatssters aller tijden? Uit de meer dan schaatsers en schaatssters, die sinds 1893 om de prijzen en de eer strijden en uit meer dan schaatstijden is dit Universeel Schaatsklassement berekend voor zowel allrounders als sprinters. Inderdaad was Sven Kramer hard op weg de beste allrounder aller tijden te worden, maar na zijn misser in Vancouver is de positie van Eric Heiden voorlopig onomstreden. De tijden veranderen Het is 23 februari Eric Heiden staat op het punt een nooit eerder vertoond grand slam te behalen. In een grauwe sneeuwjacht op het openlucht-schuurpapier-ijs van Lake Placid (zeeniveau!) verpulvert Heiden in een tijd van 14 minuten en 28,13 seconden het oude record van Viktor Ljoskin met maar liefst 6,20 seconden. Wat niemand voor mogelijk hield is geschied: Lotskins record, gevestigd op het olie-ijs van de Medeobaan Ph.D.-student Operations Research aan de Rijksuniversiteit Groningen op 1691 meter boven zeeniveau, is uit de boeken. Amper twee maanden later geschiedt baan in Medeo een wereldrecord in 14.26,71. Maar wie leverde nu eigenlijk de grootste prestatie? Heiden schaatste zijn gouden tijd in een sneeuwstorm, terwijl Ogloblin de wonderbaan van Medeo gebruikte. De wonderlijke Medeobaan bestaat niet meer en Oglobin is allang vergeten. Figuur 1. Ontwikkeling wereldrecord 1500m, mannen en vrouwen Calgary, 28 februari De eerste indoor(!) Olympische schaatswedstrijden houden Nederland uit de slaap. Waar niemand op heeft durven hopen is eerder die week toch gebeurd: Yvonne van Gennip heeft de Oost-Duitse meiden twee keer geklopt. Op de 5000 meter haalt Van Gennip haar derde gouden plak in een direct duel met de dan nog onbekende Gunda Niemann, die na een val huilend over de finish komt. Is Yvonne van Gennip, daarmee de beste schaatsster aller tijden? In Calgary zal niemand daaraan getwijfeld hebben, maar drie weken later op het oeroude zonovergoten natuurijsbaantje in het Noorse Skiën herstelt Karin Kania de aloude Oostduitse hegemonie en wordt zij wereldkampioen. Fenomenen als Jaap Eden, Oscar Mathisen, Ard Schenk en Eric Heiden kunnen de cijfers een paar jaar in hun greep houden, maar altijd komt het moment dat het doek valt. Niet omdat ze verslagen worden, want dan zijn de helden van aleer allang gestopt. In het blad SchaatsSport (2004) van de KNSB stelt Ottavio Cinquanta, de president van de International Speed Skating Union, de vraag of er een correcte methode is om de toppers van nu en vroeger te vergelijken en te rangschikken. Figuur 2. Aantallen schaatsers en schaatssters. Van strak pak tot klapschaats Talloze ontwikkelingen en innovaties hebben ervoor gezorgd dat het alsmaar harder is gegaan en gaat. Wie herinnert zich nog de Zwitserse schaatsveteraan Franz Krienbühl, die bij het Europees kampioenschap in 1974 aan de start verschijnt in een naadloos sluitend skinpak? De introductie van kunstijsbanen (1958: Gothenburg), indoorbanen (1987: Thialf) en klapschaatsen (1995: Tonny de Jong) zorgden voor vergelijkbare sprongen voorwaarts. De gevolgen van al die ontwikkelingen laten zich raden. Het gaat steeds sneller, soms met sprongen tegelijk. In Figuur 1 is de ontwikkeling te zien van de 1500m-wereldrecords en de beste seizoentijden op de grote toernooien vanaf Hoewel de vrouwen zich in de beginperiode (de jaren dertig) als het ware op de mannen stortten, lijkt zich nu een constante afstand tussen de beide sexen af te tekenen. Met al die nieuwigheden lijken de prestaties van Jaap Eden, Kees Broekman, Henk van der Grift, Stien Kaiser en Carry Geijsen onvergelijkbaar geworden met die van Marianne Timmer, Gerard van Velde en de toppers van de moderne tijd. Tenzij op een andere manier naar de schaatstijden wordt gekeken. Van absolute tijden naar tijdsverschillen Sinds 1893 hebben ongeveer 2200 mannen en vanaf 1947 zo n 1100 vrouwen gestreden om de titels en de eer. In Figuur 2 hebben we het verloop van deze aantallen weergegeven. Opvallend is de enorme toename bij zowel de mannen als de vrouwen, waarbij de invoering van de World Cup tot een extra toename bij de mannen heeft geleid. De pieken in beide grafieken worden veroorzaakt door de Olympische Spelen, omdat dan ook de kleine schaatslanden sporters afvaardigen 8 500m Tijd (s) Ard en Keesie tijdperk 1975 Strakke pak 1987 Indoor banen 1500 m Mannen 1500 m Vrouwen 1996 Klapschaats Klapschaatsen, kunstijsbanen en vele andere zaken hebben de schaatshelden van weleer verwezen naar de catacomben van de Adelskalender; subtoppers rijden tegenwoordig stukken sneller dan de toppers van toen. De tijden zijn veranderd, maar geldt dat ook voor de prestaties? Het aantal toernooien voor mannen en vrouwen samen loopt tegen de duizend. Het totale aantal wedstrijden ligt een flink stuk boven de De data set van Jeroen Heijmans (zie bevat meer dan schaatstijden. In Figuur 3 hebben we alle(!) schaatstijden uit de database van Heijmans in box plots weergeven. Langs de horizontale as staan de seizoenen, waarbij een jaartal het in dat jaar beginnende winterseizoen voorstelt. Langs de verticale as staan de, naar 500-meter 9

7 sector Sven Kramer Figuur 3(a). Alle schaatstijden omgerekend naar 500m-tijden; mannen Figuur 3(b). Alle schaatstijden omgerekend naar 500mtijden; vrouwen omgerekende, schaatstijden. Duidelijk is te zien dat de gemiddelde seizoentijden een dalend karakter vertonen en dat de boxen steeds kleiner worden. Met andere woorden de schaatstijden, in het bijzonder de hele snelle, komen steeds dichter op elkaar te liggen. Voor een eerlijke vergelijking moeten alle schaatstijden worden gecorrigeerd en wel zó dat de voor- en nadelen van de omstandigheden worden geneutraliseerd. Omdat absolute tijden ongeschikt zijn, lijkt het slimmer naar onderlinge tijdsverschillen te kijken. Tijdsverschillen in de uitslag van een wedstrijd weerspiegelen immers veel beter de onderlinge krachtsverschillen. Regelmatig winnen met grote voorsprong, zoals Gianni Romme deed in de periode , tekent het grote talent en de suprematie van de allergrootsten. Het ligt voor de hand om voor elke wedstrijduitslag de verschillen met de nummer een te nemen. Het nadeel hiervan is dat dan alle nummers een gelijkwaardig worden. Immers pas vanaf de nummer twee krijgt elke schaatser een verschiltijd toegewezen. Het feit dat Romme en Kramer hun 10 kilometers met veel grotere voorsprong wonnen dan bijvoorbeeld Bob de Jong (Olympisch goud in Turijn 2006 en Wereldkampioen in 2011!) wordt dan niet verdisconteerd. Daarom is gekozen om per gereden afstand de verschillen te nemen met de gemiddelde tijd van de eerste vijf. Het feit dat voor die vijf is gekozen is in zekere zin willekeurig. Een voordeel van deze keuze is dat nu ook de nummers een en twee per toernooi zich kunnen onderscheiden, waarmee recht wordt gedaan aan de suprematie van mensen als Romme en Kramer op de lange afstanden. De aldus gecorrigeerde onderlinge tijdsverschillen worden nog gewogen naar de belangrijkheid van de toernooien. Zo zijn Olympische Spelen als viermaal zo belangrijk In Tabel 3 staat de top-15 van beide allroundklassementen en in Tabel 4 de top-15 sprinters na afloop van het seizoen 2010/11. Tabel 3. Universeel Klassement Top-15 Allround Allroundlijst mannen Allroundlijst vrouwen 1 Eric Heiden VS 1 Gunda Niemann DUI 2 Ard Schenk NED 2 Karin Enke DUI 3 Sven Kramer NED 3 Andrea Mitscherlich DUI 4 Johann Olav Koss NOR 4 Lidia Skoblikova SOV 5 Oscar Mathisen NOR 5 Claudia Pechstein DUI 6 Gianni Romme NED 6 Anni Friesinger DUI 7 Jaap Eden NED 7 Natalya Petrusyova SOV 8 Hjalmar Andersen NOR 8 Cindy Klassen CAN 9 Clas Thunberg FIN 9 Inga Artamonova SOV 10 Ivar Ballangrud NOR 10 Bonnie Blair VS 11 Rintje Ritsma NED 11 Valentina Stenina SOV 12 Ids Postma NED 12 Stien Kaiser NED 13 Kees Verkerk NED 13 Rimma Zhukova SOV 14 Oleg Goncharenko SOV 14 Yvonne van Gennip NED 15 Bernt Evensen NOR 15 Martina Sablikova TSJ Tabel 4. Universeel Klassement Top-15 Allround Sprintlijst mannen Sprintlijst vrouwen 1 Eric Heiden VS 1 Karin Enke DUI 2 Igor Zhelezovski SOV 2 Bonnie Blair VS 3 Uwe-Jens Mey DUI 3 Natalya Petrusyova SOV 4 Gaetan Boucher CAN 4 Christa Rothenburger DUI 5 Dan Jansen VS 5 Jenny Wolf DUI 6 Jeremy Wotherspoon CAN 6 Catriona LeMay CAN 7 Hiroyasu Shimizu JPN 7 Sheila Young VS 8 Sergey Klevchenya SOV 8 Monique Garbrecht DUI 9 Frode Ronning NOR 9 Leah Poulos VS 10 Valeri Muratov SOV 10 Qiaobo Ye CHN 11 Erhard Keller DUI 11 Angela Stahnke DUI 12 Kyu-Hyeok Lee KOR 12 Anni Friesinger DUI 13 Peter Mueller VS 13 Sabine Volker DUI 14 Jan Bos NED 14 Franziska Schenk DUI 15 Akira Kuroiwa JPN 15 Sylvia Burka CAN genomen als Wereldkampioenschappen. De andere toernooien zijn mutatis mutandis gewaardeerd op basis van hun specifieke status. Rest nog een laatste probleem. Zouden we het gemiddelde hebben genomen over alle schaatsjaren van een schaatser, dan wordt bijvoorbeeld Rintje Ritsma gestraft voor het zeer lang rekken van zijn carrière. Vandaar dat gekozen is de schaatsers te rangschikken op basis van hun vier allerbeste jaren. Eis is wel dat tenminste een van die vier jaren een Olympisch jaar is, ook al is dat geen topjaar van de betreffende schaatser. In het geval een schaatser nooit aan de Spelen heeft meegedaan wordt een straftijd toegekend, die lager is naarmate men actiever is geweest op andere toernooien. Schaatsers met minder dan vier actieve jaren zijn niet meegenomen in de rangschikking. Eric Heiden en Gunda Niemann! Op 13 januari 2008 wordt Sven Kramer in Kolomna met twee vingers in de neus Europees kampioen. Op de 10 kilometer speelt hij een kat-en-muis spelletje met zijn directe tegenstander de Noor Håvard Bøkko. Pas in de laatste drie ronden rijdt Kramer bij hem weg en wint met slechts drie seconden voorsprong. Computerberekeningen laten zien dat in 2010 het mannen-allroundschaatsen een nieuwe leider had kunnen krijgen. Kramer zou dan ook op de 10 kilometer flink gas moeten blijven geven én op de Olympische Spelen in 2010 goud moeten pakken op de 5 en de 10. Het leuke van sport is dat verwachtingen soms overtroffen worden, maar helaas ook niet altijd worden waargemaakt. De verwachting dat Gunda Niemann binnenkort van de troon wordt gestoten in het Universeel Klassement is laag. Maar stel nou dat Ireen Wüst., of wordt het Martina Sablikova? De fatale Olympische wissel Op 15 maart 2009 lijkt Sven Kramer regelrecht af te stevenen op de koppositie van Eric Heiden in het Allround Universeel Klassement. De grijze staaf in Figuur 4 geeft het berekende verwachte resultaat weer, in de veronderstelling dat Kramer goud en zilver zou winnen op de Olympische Winterspelen van 2010 en verder de lijn van de vorige seizoenen zou doortrekken dat jaar. Kramer is op die vijftiende maart wereldkampioen op de 5 en de 10 kilometer en heeft zich op de 1500 meter in de top-10 gereden. Zelfs een top-3 positie behoort dan op die afstand tot de mogelijkheden. Twee weken daarvoor is hij voor de derde keer op rij wereldkampioen allround geworden. Figuur 4. De opkomst van Sven Kramer en zijn verwachte koppositie 10 11

8 sector Sven Kramer Gemiddelde achterstand Kortom, de verwachtingen lijken niet te hoog gespannen. Kramer zal een van de grootste helden van de komende Winterspelen worden. Het Olympisch seizoen begint met een vierde allroundtitel voor de vedette en na het Olympisch goud op de 5000 meter zit Nederland klaar voor de 10-kilometerklapper. De foute wissel maakt weer eens duidelijk dat de realiteit soms dramatisch verschilt van die der statistiek. En zo hoort het ook. Fabris pakt WR Kramer af. Laatste keer dat Kramer 5000m verliest Kramers afnemende superioriteit in 2010 op de 5000m Figuur 5. Kramers afnemende superioriteit op de 5000m Figuur 6. De concurrenten komen steeds dichterbij op de 5000m Een wat grondiger analyse van Kramers prestatieontwikkeling werpt een enigszins ander licht op de verwachting en de teleurstelling. De fatale wissel niet meegerekend, is het seizoen 2009/2010 voor Kramer goed beschouwd een stuk minder dan zijn voorgaande. Hij is vaak ziek en kan bij lange na niet zo overtuigen als in de voorgaande jaren: de verschillen met de concurrentie is veel minder groot dan voorheen. De dominantie van weleer is er niet meer. De overwinning op de 5000 meter in Heerenveen tijdens de Zieke Kramer wint nipt van Bokko. WC Heerenveen 14 nov Sven Kramer Seung Hoon Lee Havard Bokko Bob de Jong Ivan Skobrev Alexis Contin Enrico Fabris 09 Feb Mar Nov Jan Mar Nov Dec Jan Mar 2010 Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 World-Cupwedstrijd behaalt hij ziek en met een marge van slechts 0,10 seconde op Bob de Jong. De vorm is duidelijk minder en de concurrentie is dichterbij gekomen. Deze ontwikkeling wordt treffend in beeld gebracht met de grafieken van Figuur 5 en 6. Beide grafieken betreffen de 5000 meter, samen met de meter, de favoriete afstand van Kramer. Figuur 5 geeft voor de meest recente seizoenen telkens het gemiddelde verschil met de de nummer een, twee, drie, vier en vijf per wedstrijd. Figuur 4 geeft van Kramers grootste concurrenten de ontwikkeling te zien in het Universeel Klassement. Uit beide grafieken komt naar voren dat Kramers dominantie langzaam maar zeker aan het slinken is. Konden we in maart 2009 nog hopen op een top- 3 positie op de 1500 meter, de werkelijkheid van Vancouver is een tamelijk teleurstellende dertiende plek. Interessant lijkt het uit te rekenen hoe fataal de foute wissel was met betrekking tot de koppositie in het Universeel Klassement. Zou Eric Heiden van de troon zijn gestoten als we de gediskwalificeerde Positie Naam Land Score Beste seizoenen in afnemende volgorde 1 Eric Heiden VS Sven Kramer NED Ard Schenk NED Johann Olav Koss NOR Oscar Mathisen NOR Gianni Romme NED Jaap Eden NED Hjalmar Andersen NOR Clas Thunberg FIN Ivar Ballangrud NOR Tabel 5. Fictief Universeel Klassement met Kramers afgekeurde 10km-tijd tijdens de Olympische Spelen in 2010 tijd van Kramer op de Olympische tien als geldig meenemen? In Tabel 5 staat het antwoord. Nee dus. Wel was Kramer Nederlands beste schaatser aller tijden geworden, ten koste van Ard Schenk, maar Heidens positie is nog een schaatslengte te ver. In Tabel 5 hebben we de beste vier jaren van de schaatsers opgenomen en wel in afnemende volgorde; zie ook Tabel 4. Na zijn beginjaar 2007 is 2008 Kramers beste jaar tot nu toe. Nu gaat het nog steeds heel erg goed, maar wordt de kloof met de concurrentie kleiner en kleiner. De beste is niemand voor eeuwig, maar of Sven Kramer in 2013 de ultieme Olympus zal bestijgen ten koste van Eric Heiden is op grond van de statistieken niet te verwachten. Gelukkig is de realiteit soms mooier. Literatuur S.M. Berry, S.C. Reese, P.D. Larkey (1999), Bridging Different Eras in Sports, Journal of the American Statistical Association 94, pp D. Heuvelman, G. Sierksma (2007), Tour de France Top 100 ; de Honderd Beste Tourrenners Aller Tijden, Tirion Sport. R.H. Koning (2005), Home Advantage in Speed Skating: Evidence from Individual Data, Journal of Sports Sciences 23, pp G.H. Kuper, E. Sterken (2002), Endurance in Speed Skating: The Development of World Records, European Journal of Operational Research 148, pp G. Sierksma, H. Snoep (2008), Schaatsen Top 100; de Honderd Beste Schaatsers en Schaatssters Aller Tijden, Tirion Sport. G. Sierksma, Redactie Elf Voetbal, Voetbal Top 100; de Honderd Beste Nederlandse Voetballers Aller Tijden, Tirion Sport. R.T. Stefani (1997), Survey of the Major World Sports Rating Systems, Journal of Applied Statistics 24, pp

9 sector de acht sportief De acht sportief Heb jij je wel eens afgevraagd wat topsporters doen als hun carriere erop zit? Geloof het of niet er zijn veel topsporters die een carriere in de sport weten te combineren met een studie en na hun carriere direct in het bedrijfsleven aan de slag kunnen. In deze rubriek vragen wij verschillende (voormalig) topsporters hoe zij een studie (econometrie of verwante richting) hebben weten in te passen in hun leven, hoe topsport en studie elkaar beïnvloeden en welke tips zij hebben voor huidige studenten. Ramsy Villan Econometrie & OR VU Sport: voetbal Deed je ook al aan topsport toen je nog studeerde? Tijdens mijn studie heb ik altijd op hoog niveau gevoetbald. Ik ben in de jeugd van AZ begonnen en daarna heb ik twee jaar in het beloftenelftal van AZ gespeeld. Mijn laatste seizoen heb ik in het beloftenelftal van FC Welke hoogtepunten heb je bereikt in de sport die je beoefent? In 2004 ben ik topscorer van de Eredivisie voor A-junioren geworden. In de rust van de Johan Cruijff Schaal werd ik gehuldigd, dat was een mooi moment. Wat is het dieptepunt wat je hebt meegemaakt in je sportcarrière? Ik heb helaas een paar ernstige blessures gehad tijdens mijn carrière. Hoe zag een gemiddelde week eruit in de tijd dat je topsport bedreef? Ik trainde zes keer in de week en speelde één wedstrijd. De trainingen waren altijd overdag en soms twee keer per dag. Daarom kon ik niet alle colleges volgen. Ik studeerde tussen de trainingen door, in de avond of op mijn vrije dagen. Ik deed dus veel aan zelfstudie, maar ik had ook veel aan mijn medestudenten. Had je nog genoeg tijd voor sociale contacten naast sport en studie/werk? Ik had voldoende tijd om mijn vrienden en familie te zien. Natuurlijk was mijn tijd beperkt, dus was een goede planning noodzakelijk. In hoeverre heeft sport je belemmerd tijdens je studie/werk? Mijn voetbalcarrière heeft me zeker niet belemmerd tijdens het studeren. Ik heb mijn bachelordiploma in drie jaar behaald. Vervolgens heb ik twee jaar over de masteropleiding gedaan, waar ik mijn masterscriptie gecombineerd heb met een stage van zeven maanden. Bovendien vond ik het prettig om naast mijn studie te sporten en andersom. Werd er vanuit de universiteit/je werkgever goed meegewerkt? Als topsporter trainde ik veel en vaak overdag. Hierdoor kon ik niet altijd aanwezig zijn tijdens colleges en werkgroepen. Gelukkig heeft de VU altijd goed meegewerkt. Zo hoefde ik niet aanwezig te zijn bij verplichte werkgroepen, maar kon ik een extra case maken. Ook AZ en FC Volendam werkten goed mee. In hoeverre denk je dat de topsportmentaliteit je prestaties op de universiteit/in het werkende leven heeft beïnvloed? Door het beoefenen van topsport heb ik een aantal goede eigenschappen verder kunnen ontwikkelen. Deze eigenschappen komen goed van pas zowel op de universiteit als in het bedrijfsleven. Zo beschik ik over discipline en doorzettingsvermogen. Ook ben ik doelgericht en een teamspeler. Gerry Koning Actuariaat UvA Sport: voetbal Deed je ook al aan topsport toen je nog studeerde? Ja, ik ben mijn universitaire studie in 1997 begonnen en ben uiteindelijk in 2003 afgestudeerd. In die periode speelde ik bij FC Volendam. Ik maakte mijn debuut in het eerste elftal in 1998 en kreeg vanaf de zomer van 1999 een profcontract. Welke hoogtepunten heb je bereikt in de sport die je beoefent? Allereerst de promotie met FC Volendam naar de Eredivisie in het seizoen 02/ 03. Daarnaast het spelen van Europees voetbal met SC Heerenveen. Wat is het dieptepunt wat je hebt meegemaakt in je sportcarrière? Tweemaal degradatie met FC Volendam (in seizoen 2003/04 en 2008/09) en de blessures die ik in het begin van mijn carrière heb gekend. Hierdoor heb ik zo n tweeënhalf jaar bijna geen wedstrijden kunnen spelen. Hoe ziet je gemiddelde week eruit? Ik speel momenteel bij SC Heerenveen. Wij trainen gemiddeld zo n zes dagen per week, variërend van één tot twee keer per dag. Daarnaast ben ik voor twee dagen per week werkzaam bij Triple A Risk Finance B.V.. Ik ben gemiddeld één dag per week echt fysiek aanwezig op kantoor (op de dag dat ik bij SC Heerenveen niet hoef te trainen) en de andere dag (vrij in te delen over de gehele week) werk ik vanuit huis. Hoe zag je gemiddelde week eruit toen je nog studeerde? Qua voetbal zag de week er eigenlijk hetzelfde uit als nu. Zoals gezegd speelde ik toen bij FC Volendam. Daarnaast was ik bezig met mijn studie. In de eerste jaren kon ik de lessen nog grotendeels volgen. In de laatste jaren van mijn studie werd dit echter steeds lastiger te combineren met mijn trainingsschema s. Ik beperkte mijn aanwezigheid dan vaak alleen tot de lessen waarvoor aanwezigheid verplicht was of op enigerlei wijze punten opleverde voor het eindtentamen. Had/Heb je genoeg tijd voor sociale contacten? Eigenlijk heb ik daar nooit problemen mee gehad. Ik had in die periode nog genoeg tijd over om andere leuke dingen te doen. In hoeverre heeft sport je belemmerd tijdens studie of werk? Door het sporten kon ik vaak niet alle lessen volgen. Dit was wel eens lastig. Verder is het wel eens lastig dat je niet de hele week werkt. Je ontwikkelt je op die manier natuurlijk toch wat langzamer. Verder ben ik bij projecten soms niet van begin tot eind betrokken, aangezien ik beperkt aanwezig ben op kantoor. In hoeverre denk je dat topsportmentaliteit jouw prestatie op de universiteit of tijdens jouw werk heeft beïnvloed? Wil je op hoog niveau sporten, dan dien je te beschikken over een bepaalde mate van doorzettingsvermogen en wilskracht. Ik denk dat dat zeker heeft geholpen bij het afronden van mijn studie en ook bij mijn werk van pas komt. Wat is belangrijker: sport of studie/werk? Momenteel ben ik nog het grootste gedeelte van de week bezig met het voetbal en alles wat daar bij hoort. Dit heeft op dit moment dus nog mijn prioriteit. Dit zal over enkele jaren echter anders worden, aangezien ik naar verwachting over enkele jaren mijn voetbalcarrière zal afsluiten

10 sector de acht sportief Marleen Veldhuis Technische bedrijfskunde TU/e & Economics VU Sport: zwemmen interviewen. Marleen Veldhuis is bekend om haar uitmuntende prestaties in het zwemmen. Minder bekend is dat ze daarnaast twee master opleidingen (Technische Bedrijfskunde en Economics) heeft afgerond, een dochter ter wereld heeft gebracht en een stage gelopen heeft bij Philips. Dus genoeg redenen om haar te Wat was de motivatie om te studeren naast het zwemmen? Zwemmen en studeren is goed te combineren en ik kon me daardoor op andere vlakken ontwikkelen. Een andere optie was om een baan voor 10 uur in de week te zoeken ter afleiding, maar die zijn lastig te vinden. Wanneer vond je tijd om te studeren? In de ochtend train ik vaak vier uur en in de middag nog eens twee uur, daartussen studeer ik tenzij er een zwaardere middagtraining dan normaal op het progamma staat. Op trainingskampen had ik meer tijd om te studeren omdat je in een hotel zit. Koken en dat soort dingen worden daar voor je gedaan. Het kwam wel eens voor dat een examen tijdens een toernooi was, dan deed ik dat examen een half jaar later. In het algemeen heb ik veel aan zelfstudie gedaan omdat ik door het vele trainen vaak niet aanwezig kon zijn bij colleges. Meestal keek ik op welke datum het tentamen was en werkte ik daar naartoe. Had je genoeg tijd voor sociale contacten naast studie en sport? Ja, mijn studie heeft me hierin niet belemmerd. Als topsporter is het natuurlijk belangrijk om een regelmatig leven te leiden dus als je een keer uitgaat voel je dat wel bij de volgende training. Het studeren deed ik overdag wanneer de meeste mensen gewoon aan het werk zijn en s avonds had ik net als iedereen vrij. Wees realistisch, het is beter om twee vakken in een periode te doen dan met vier vakken te beginnen en er uiteindelijk twee of minder te halen. Heeft het studeren je sportprestaties negatief beïnvloed? Nee, ik denk dat studeren mijn sportprestaties juist heeft verbeterd. Ik train 30 uur per week, dus ik kan daarnaast prima tijd vinden om te studeren. Hoe zie je jezelf over tien jaar? Het lijkt me leuk om na mijn zwemcarrière bij een multinational te werken in een functie die nog wel iets te maken heeft met het zwemmen of topsport, maar niet meer zo intensief als nu. Heb je nog tips voor studenten die topsport bedrijven? Wees duidelijk tegen de universiteit en docenten over je situatie en hoe je het wil aanpakken. Discipline is natuurlijk belangrijk. Wees realistisch, het is beter om twee vakken in een periode te doen dan met vier vakken te beginnen en er uiteinde- Nicci de Haas Econometrie & OR VU Sport: hockey Deed je ook al aan topsport toen je nog econometrie studeerde? Ja, vanaf mijn derde studiejaar speelde ik echt hockey op het hoogste niveau in Nederland. Hoe ziet een gemiddelde week eruit? Ik maak dagen van half 9 tot ongeveer 6 uur, met soms nog wat uitloop. Ik ben momenteel leider van een project in winkels van Makro. Makro is in Argentinië wel iets anders dan in Nederland, de winkel heeft hier een eenvoudiger assortiment. Verder hockey ik nog op het hoogste niveau, ik train drie avonden per week met een lokaal team. Hockey in Argentinië gaat veel meer om de mooie acties, het spel wordt met meer passie gespeeld. In Nederland is alles meer gestructureerd en wordt er meer nagedacht over een tactiek. De Nederlandse competitie is wel sterker, want er spelen veel buitenlanders in die competitie. Heb je nog genoeg tijd voor sociale contacten naast sport en werk? Sociale contacten onderhouden is wel moeilijk, ik heb vrienden in veel verschillende hoeken. Tijdens mijn studie zat ik ook bij een studentenvereniging, daar begrepen mensen het niet altijd. Maar je maakt een keuze, je hebt misschien minder vrienden, maar het is je persoonlijke instelling. Soms is het wel lastig, dan kan je bijvoorbeeld niet naar een bruiloft toe. In hoeverre heeft sport je belemmerd tijdens je studie of werk? Tijdens mijn studie was het soms erg lastig, er was geen regeling vanuit de VU. Een keer wilde ik een hertentamen eerder maken, omdat ik tijdens het officiële moment in het buitenland zou zijn. Als ik dit hertentamen zou halen, kon ik met mijn master beginnen. De docent vond het prima, maar de examencommissie ging niet akkoord, daardoor liep ik een jaar studievertraging op. Ik heb zelfs de ombudsman nog ingeschakeld, helaas is het uiteindelijk niet gelukt om het hertentamen eerder te mogen doen. Welke hoogtepunten heb je bereikt in de sport die je beoefent? Ik heb nog een tijd in het nationale team van de Nederlandse Antillen gespeeld. Tegenwoordig bestaat dit niet meer omdat Curaçao een apart land binnen het Koninkrijk der Nederlanden is. Met dat team was het hoogtepunt het winnen van brons op de Pan American Games in Brazilië. Het is vergelijkbaar met de Olympische Spelen, maar dan met alle landen uit Noord- en Zuid-Amerika. Die bronzen medaille was een heel goede prestatie en het was een hele ervaring om daar voor een paar weken in een soort Olympisch dorp te zitten. In hoeverre denk je dat je topsportmentaliteit je prestaties op de universiteit en in het werkende leven heeft beïnvloed? Superpositief! Nu kom ik ook nog veel teamwerk tegen, dat geeft vergelijkbare ervaringen als in hockey. Ik heb meer doorzettingsvermogen en ken sommige situaties al. Ik herken bepaalde gevoelens van mezelf, hierdoor zou ik ook iedereen die het kan aanraden om voor je sport te gaan. Heb je nog tips voor de studenten met betrekking tot planning? Niet alles uitstellen, al was ik daar zelf ook goed in! Zoals ik al zei, als je het kan, ga zeker aan topsport doen. Probeer het zo vroeg mogelijk te communiceren met de universiteit. Je hebt mensen nodig die met je mee denken. Het is vooral lastig als je niet op Olympisch niveau speelt of bijvoorbeeld in het Nederlands elftal. Dus mijn tip is: overleg goed met de mensen van de universiteit om alles goed te regelen

11 sector de acht sportief Maarten van der Weijden Wiskunde UU Sport: zwemmen Maarten van der Weijden is een voormalige Nederlandse zwemmer. Hij is olympisch kampioen en wereldkampioen in het openwaterzwemmen. Indoor behaalde hij diverse nationale titels. In 2008 werd hij gekroond tot Sportman van het jaar. Verder is Maarten van der Weijden de auteur van het boek BETER dat hij in augustus 2009 uitbracht. Klopt het dat je een bachelor wiskunde hebt gevolgd aan de Universiteit van Utrecht? Dat klopt. Ik haalde hoge cijfers voor wiskunde op de middelbare school, mijn vader was wiskundedocent en daarmee was de keuze snel gemaakt. Ik haalde veel plezier uit het oplossen van logische raadsels, wat wiskunde eigenlijk is. Toen ik één jaar studeerde kreeg ik leukemie en was het moeilijk om het daarna weer op te pakken, maar stapje voor stapje is dat wel gelukt. Ben je na jouw studie werkzaam geweest bij een werkgever waarbij je onderdelen van jouw studie toepaste? Ik ben tegenwoordig Finance management partner bij Unilever. Dat is meer financiën dan wiskunde, maar logisch nadenken kan gelukkig geen kwaad in mijn functie. Hoe heb je jouw studie en topsport weten te combineren? Ik had mijn hele week zo ingericht dat zowel mijn studie als mijn trainingsuren allemaal in een dag pasten. Na een tijdje is die combinatie niet meer mogelijk en daarom ben ik de laatste drie jaar alleen maar bezig geweest met zwemmen. In mijn boek staat uiteraard veel over deze periode. In hoeverre heeft sport jouw studie en sociale leven belemmerd en in hoeverre denk je dat de topsportmentaliteit jouw prestaties op de universiteit heeft bevorderd? Door het efficiënte werken had ik geen tijd voor een echt sociaal studentenleven. Dit was een keuze, gelukkig kun je ook binnen de sport een sociaal leven hebben, wellicht iets anders ingericht. Topsport dwong mij om efficiënt te zijn, ook tijdens mijn studie. Ik heb mijn leukemie niet overwonnen, dat vind ik een verkeerde benaming, ik ben gaan liggen en ik heb geluk gehad. Heeft jouw studie wiskunde mogelijk bijgedragen aan het bereiken van de successen in jouw leven? En hoe zie jij je over 10 jaar? Wiskunde is een studie, maar wiskunde en logica is ook een levenswijze. Als sporter was ik veel rationeler dan al mijn tegenstanders en dit heeft mij geholpen. Ik werk bij Unilever en ik heb het daar enorm naar mijn zin, het voordeel van Unilever is dat je van richting kan veranderen binnen het bedrijf. Als ik nu de banen zie van mijn marketing/ sales collega s dan lijkt me dat ook enorm gaaf. Tot slot, heb jij nog tips voor studenten die topsport bedrijven en studeren? Blijf zo lang mogelijk studeren. Dat is goed voor je carrière na je studie, maar ook voor je sport. Te lang alleen maar sporten is voor velen niet stimulerend. Marlot Meddens Econometrie & OR VU Sport: tennis Marlot Meddens studeert momenteel econometrie op de Vrije Universiteit van Amsterdam. In haar eerste studiejaar was zij ook geregeld in het buitenland om toernooien te tennissen. Haar hoogste noterig was de 293ste plek op de wereldranglijst. Welke hoogtepunten heb je bereikt in de sport die je beoefent? In 2008 ben ik Nederlands Kampioen geworden. Het jaar daarna werd ik tweede. Verder heb ik in 2006 aan Roland Garros meegedaan, is mijn hoogste plaats op de wereldranglijst 293 en heb ik meegedaan aan de hoogste competities in Nederland en Duitsland. Het meest trots ben ik op het feit dat ik het NK heb gewonnen. Voor het NK zat ik in een diep dal. Dat ik daar uitgeklommen ben en vervolgens kampioen ben geworden maakt het extra bijzonder voor me. Een verschil tussen het NK en andere toernooien is dat je een beetje geschiedenis schrijft. Ik sta nu voor altijd tussen grote namen als Richard Krajicek en Sjeng Schalken. Het gaf me een goed gevoel, hier heb ik heel veel moeite voor gedaan en ben ik steeds om kwart over vijf voor opgestaan. Wat is het dieptepunt wat je hebt meegemaakt in je sportcarrière? Het feit dat ik niet meer kan tennissen op mijn oude niveau. Mijn geest wil er wel hard voor gaan, maar mijn lichaam kan niet meer. Dat is heel zwaar. Ik ben sinds ik zes was bezig geweest om de top te bereiken. Het is dan heel moeilijk om te horen dat je lichaam het niet kan. Aan de andere kant is dat wel nuttig voor mijn studie / in het bedrijfsleven. Daar krijg je soms ook met bij-effecten te maken die je tegenhouden, bijvoorbeeld als je een tentamen wilt halen, of als je hogerop wilt komen. Mijn ervaring in mijn sport helpt dan om daarmee om te gaan. Had je nog genoeg tijd voor sociale contacten naast sport en studie? Ja, zonder sociaal leven hoefde tennis voor mij niet. Ik had op school veel vriendinnen die ik nu nog steeds heb. Toen ik fulltime ging tennissen gingen mijn vriendinnen alle kanten op, terwijl ik nog bij mijn ouders woonde. Ik ben dan ook deels vanwege het sociale aspect samen met een goede vriendin in Amsterdam gaan wonen. Tennis is een soort tunnel waar je in terechtkomt, ik miste school. Iedereen praat over tennis, niemand leest nog kranten. Ik merkte dat ik qua persoonlijke ontwikkeling een plafond raakte en ben dus gaan studeren. Ook omdat ik dat toch al wilde. In hoeverre denk je dat de topsportmentaliteit je prestaties op de universiteit heeft beïnvloed? In zeer grote mate. Tennis was voor mij op een gegeven moment geen sport meer, maar werk. Je leert dan dat je, of je nou zin hebt of niet, elke dag weer de grens moet opzoeken. Anders word je niet beter in je sport. Verder was ik in het buitenland heel erg op mezelf aangewezen. Er was niemand die op me lette, me motiveerde, etc. Ik moest alles zelf doen, ook zelf mijn oefeningen en conditie bijhouden. Daarnaast ben je in het buitenland altijd alleen. Daardoor leer je snel contact te leggen en toch jezelf te zijn, ook bij mensen die veel bereikt hebben. Ik denk dat dat erg nuttig is, zowel bij studie als bij werk. Verder heb ik goed leren plannen. Toen ik fulltime tenniste kon ik eens per twee maanden met vriendinnen uit, wat betekende dat we steeds moesten zoeken naar een datum waarop het kon. Wat ik ook geleerd heb is nee zeggen tegen leuke dingen voor tennis. Dit kan ik nu ook voor mijn studie

12 sector de acht sportief Charlotte Bech Econometrie & OR VU Sport: hockey Charlotte Bech studeert momenteel econometrie op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ondertussen speelt zij ook hockey op topniveau. Na een lange tijd gespeeld te hebben voor Den Bosch, komt ze nu uit voor SV Kampong in Utrecht. Hoe ziet een gemiddelde week er voor jou uit? Natuurlijk heb ik gewoon college, maar daarnaast heb ik ook vijf trainingen in de week, twee op dinsdag, twee op donderdag en één op vrijdag. Op zondag is er altijd een wedstrijd. Wanneer ik niet aan het hockeyen of op college ben, maak ik huiswerk en ga ik om met mijn vrienden. Wat is het hoogtepunt wat je bereikt hebt in het hockey? Mijn hoogtepunt was toch echt wel mijn laatste jaar van de jeugd. Toen zijn we niet alleen landskampioen geworden, maar ook nog Europees kampioen. Dat is geweldig om mee te maken. Wat is het dieptepunt wat je hebt meegemaakt in je sportcarrière? Toen ik nog in de jeugd zat, mocht ik mee met de dames Europa in. Dat ging helaas niet door, vanwege een blessure en door die blessure heb ik ook nog de kampioenswedstrijd moeten missen. Gelukkig werden we wel kampioen, dat verzacht de pijn dan wat. Heb je nog genoeg tijd voor sociale contacten naast je studie en het hockey? Ik vind zelf altijd wel wat tijd die ik kan doorbrengen met mijn vrienden. Ik ga dan waarschijnlijk wel niet zoveel uit als de gemiddelde student, maar ik vind het zo wel prima. Wordt er vanuit de universiteit goed meegewerkt? Er wordt zeker goed meegewerkt. Ik heb een topsporterstatus, waardoor ik uitstel van tentamens kan krijgen als ik dan bijvoorbeeld een training heb of een wedstrijd. Ik weet namelijk zelf ook wel dat ik op een gegeven moment niet meer in de topsport mee kan. Dan moet je nog wel iets hebben om van rond te komen. In hoeverre denk je dat de topsportmentaliteit je prestaties op de universiteit heeft beïnvloed? Dat heeft me wel een beetje beïnvloed, maar niet zoveel als je zou denken. Je leert er beter door te plannen en je krijgt meer discipline, maar beiden moet je al hebben voordat je topsport gaat beoefenen. Anders krijg je het nooit voor elkaar om echt in de topsport te belanden. Wat is belangrijker voor je: sport of studie? Voor mij is sport op de korte termijn belangrijker. Dat wil zeggen: ik sla liever een tentamen over dan dat ik een wedstrijd mis. Maar op de lange termijn kies ik toch voor de studie. Ik weet namelijk zelf ook wel dat ik op een gegeven moment niet meer in de topsport mee kan. Dan moet je nog wel iets hebben om van rond te komen. Heb je nog tips voor de studenten? Gewoon ervoor gaan, laat niets je tegenhouden. Hans van Goor Econometrie & OR en Rechten VU Sport: zwemmen Welke studie heb je gedaan en waar werk je nu? Ik ben in 1988 aan de VU met econometrie begonnen en afgestudeerd in de richting bedrijfseconometrie. In 1989 ben ik naast econometrie met rechten begonnen en afgestudeerd in internationaal privaat recht. Nu ben ik zelfstandig ondernemer. Ik heb een investeringsmaatschappij met investeringen in retail, duurzame energie en vastgoedprojecten. Welke sport deed jij toen je nog studeerde en doe je dat nog steeds? Ik zwom op topsportniveau tijdens mijn studie. Momenteel zwem ik niet meer. Ik ben nog wel sportief. Ik doe wekelijks aan racefietsen, hardlopen of ga naar de sportschool. Hoe zag jouw gemiddelde week eruit toen je nog studeerde? Ik stond elke dag om tien voor vijf op. Ik moest om half zes in het zwembad in Hoorn zijn, de aanvang was om kwart voor zes en geen minuut later. De training duurde dan tot acht uur waarna ik vervolgens carpoolde naar de VU. Daar was ik dan van negen tot half vijf. In deze tijd volgde ik colleges, studeerde ik in de bibliotheek en regelde zaken voor de faculteit. s Avonds trainde ik van vijf tot zeven in het Floraparkbad in Amsterdam-Noord. In de avond zat ik dan soms nog aan de studie. Zondag had ik altijd een vrije dag. De andere zes dagen deed ik heel veel maar ik zorgde er voor dat de zondag altijd vrij was. Ik leefde heel regelmatig en heb in een jaar nooit meer dan tien trainingen gemist. Had je genoeg tijd voor sociale contacten? Volop, ten eerste in de sport. Ten tweede in de studie en ten derde activiteiten rond de faculteit. Door de sport kreeg ik ook veel internationale contacten. Heeft sport je belemmerd tijdens studie of werk? Sport heeft mij zo verschrikkelijk veel gebracht. Een dergelijke topsportcarrière is een onwaarschijnlijke verrijking van je leven en belemmert in het geheel niet. Het is verschrikkelijk hard werken en vraagt een enorme discipline dus soms is het afzien maar je krijgt er zoveel voor terug. Ik wens het iedereen toe. Denk je dat topsportmentaliteit jouw prestatie op de universiteit of tijdens jouw werk heeft beïnvloed? Ja, ontegenzeggelijk. Een deel zijn zaken die in je zitten opgesloten; die heb je of die heb je niet. Maar door de topsportervaringen worden zaken als resultaatgerichtheid, gestructureerd denken en de periodisering aangescherpt. Al die zaken pas je ook toe in je professionele omgeving. Waar legde je de prioriteit en hoe heeft dat de studie of sport beïnvloed? De prioriteit lag bij mijn studie, ik voorzag geen carrière in de sport maar wel er buiten. Ik denk dat ik meer uit mijn sportcarrière had kunnen halen als ik daar de prioriteit had gelegd. Als je je sportcarrière wil optimaliseren kan je er geen twee studies naast doen. Een training is waarschijnlijk effectiever als je die van negen tot elf doet in plaats van zes tot acht in de ochtend. Heb je nog een tip voor studenten? Zorg dat je tijdig je planning maakt en houd je daaraan. Zorg verder voor genoeg witte blokken in je planning voor dingen die je niet kunt voorzien. Er is niks zo frustrerend als een overvolle planning en een onverwachte gebeurtenis. De belangrijkste tip is dat je moet genieten van je studententijd, want mooier gaat het niet worden

13 sector uit de markt van Kyos Hans van Dijken Director at KYOS Energy Consulting The value of starting up a power plant Avoiding perfect foresight with least-squares Monte Carlo Introduction Gas-fired power plants provide the primary source of production flexibility in many power markets. With the increasing penetration of wind power, this flexibility will become essential to balance the system. In this article we demonstrate the impact of various start-stop constraints and costs. This impact analysis is possible by applying advanced techniques for generating realistic Monte Carlo price simulations in combination with techniques for optimizing the production pattern. Cyriel de Jong Director at KYOS Energy Consulting Cyriel de Jong and Hans van Dijken are owner-directors at KYOS Energy Consulting, based in Haarlem. Cyriel studied econometrics in Maastricht and completed his PhD at Erasmus University, Rotterdam. His research focused on derivatives pricing and market volatility. He left academia to work as a quantitative consultant in energy trading and risk management. Hans van Dijken has an MSc in business administration from the university of Twente. Before joining KYOS, he has worked for Reliant Energy and Nuon in various quantitative roles. Building blocks for plant valuation The accurate valuation of thermal plants assets requires three fundamental elements: 1. A realistic model to describe how prices evolve over time; the model should be able to generate realistic Monte Carlo simulations. Here we only stress that cointegration between power and fuel prices is essential. 2. A powerful methodology to find the optimal production pattern for the different price scenarios, incorporating all relevant costs and constraints 3. A framework to analyze different trading and hedging strategies Start limitations Some start costs are very clearly defined, such as the purchase of start fuel, which is the fuel consumed while firing up to the minimum stable generation level. A challenging aspect of start costs is that they may depend on the temperature of the unit, e.g. cold, warm, or hot. In the solution framework of dynamic programming this creates additional states. An even more challenging operational constraint is a hard bound limitation to the number of starts. Combining this with the hot-warm-cold aspect, the plant operator needs to keep track of two quite different statistics: 1. How many hours is the plant already offline, or producing? This is a state which looks at the recent history of actions. 2. How many times did the plant start already this year? Whatever the model implementation is, an optimization tries to search for the optimal dispatch taking into account the current and future spark spread levels, the current short-history state, and the current long-history state. Solution approaches to handle start constraints In this paragraph we will demonstrate three different solution approaches, each using backward valuation dynamic programming. These approaches are: 1. A dynamic programming approach for the short-history constraint, and a shadow cost for the long-history constraint to limit the number of starts. This approach assumes perfect foresight about future price levels. 2. A dynamic programming approach for both types of constraints, meaning we have an additional dimension to keep track of the number of previously made starts. This approach assumes perfect foresight about future price levels. 3. As 2, but assuming no perfect foresight. This means the plant operator has to judge the likely level of spark spreads in the future and take decisions which are inevitably suboptimal in certain situations. We use least-squares Monte Carlo to establish this strategy. The paper of Tseng and Barz (2002) is the primary academic reference for a description of a dynamic programming approach to handle short-history constraints of up/down times. The picture below shows the main logic. The model distinguishes between different states (y-axis) that the plant can reach at different hours (x-axis). In the shown example with 2 hours minimum on-time and 2 hours minimum off-time, if the plant is on for 2 hours or more it can stay on or go off ; if it is off for 1 hour (idem if on for 1 hour), the operator has no choice other than to stay off for one more hour. At each node, the model compares the continuation values (F) for the alternatives it has and chooses the maximum. For example, when at the end of hour t the plant is already off for 2 hours or more, the choice is: 1: Plant switched on in hour t+1 2: Plant remains off in hour t+1 Solution approach 1 means we run through the dynamic program a couple of times. In round 1 we only include the real costs for starting up and set the shadow costs for starts to zero. If the number of starts is below the maximum, we are done. If the number of starts in the previous round is above the maximum, we modify the shadow cost until the model reaches the maximum plant value within the start limitation per year. Solution approach 2 can be carried out with a single model run, but still is more time-consuming. The reason is that we expand the state-space by the number of allowed starts per year: whereas the original dimensions in the previous example 22 23

14 sector uit de markt van Kyos 21 are 8760 x 4, they now become 8760 x 4 x 50 when e.g. 50 starts are allowed. Continuing the previous example, and assuming we already started 20 times before (N=20), the choice is: 1: Plant makes 21 st start in hour t+1 2: Plant remains off in hour t+1 24 Solution approach 3 is least-squares Monte Carlo (LSMC). The general idea is to estimate the values at the different nodes. In the above example and a maximum of 50 starts, the model carries out 8760 x 4 x 50 individual linear regressions ( least squares ) to estimate the values at the node. For example, in order to estimate the continuation value it is based on a regression estimate, which may take the following form: This equation is estimated at each node, with P(t) and S(t) being spark spreads, so in our example we get different parameters for each of the 8760 x 4 x 50 nodes. This whole process makes the model roughly 10 times slower than with approach 2 and roughly 50 times slower than with approach 1. Case description We consider a CCGT power plant over the year 2011 in the UK market with a 860 MW max capacity and 57.5% efficiency. When spark spreads are negative, the plant can reduce its output to the minimum stable level of 510 MW at an efficiency of 54.5%. It can also turn off the production and restart at a later point in time. In the base case the plant can start and stop without any limitation and without any start costs. Based on a single scenario the optimal production pattern produces an intrinsic value of 93.5 mln GBP. Volatility in the market prices creates extrinsic value on top, leading to a total average value across the simulations of mln GBP. Non-perfect foresight: least-squares Monte Carlo With perfect foresight per scenario we may not get a fair assessment of the value that can be extracted from this power plant. The LSMC approach provides a methodology to introduce a degree of non-perfect foresight. Its impact is most pronounced when the number of allowed starts per year is the only limiting factor. So, there are no explicit start costs or minimum run-times. The following figure shows that there is a decline in value when the optimal moments to start cannot be selected with perfect foresight. The more stringent the start limitation, the more difficult it is to operate optimally, ultimately leading to a value decline of around 6 mln GBP if only 10 starts per year are allowed. Conclusion In this article we showed how start costs and constraints can be introduced in an investment analysis. We also showed that there is considerable real option value in the hourly production flexibility. However, this flexibility is likely to be overstated when assuming perfect foresight in the optimal dispatch decision. Using the least-squares Monte Carlo methodology, our calculations demonstrate that the value loss due to non-perfect foresight may amount to 5% of the total plant value. References Boogert, A., and C. de Jong, 2008, Gas Storage Valuation Using a Monte Carlo Method, Journal of Derivatives Tseng, C.L., and G. Barz, 2002, Short-term generation asset valuation: a real options approach. Operations Research 29.7 BEFORE YOU STARTED READING, YOU ALREADY KNEW THE SQUARE SIZE OF THIS AD. WE ARE SCOUTING FOR BRILLIANT MINDS ONLY START YOUR CAREER IN TRADING APPLY AT

15 sector uitgelicht Sector IT Consultancy In deze editie staat de sector IT Consultancy in het middelpunt. Deze nog onderbelichte sector, die econometristen toch zeker kan aanspreken, ontdekken wij in deze rubriek. In het volgende interview met Michael Deumers bespreken wij alle aspecten van de sector en waarom het absoluut een aanrader is deze sector eens in overweging te nemen. Michael is bijna anderhalf jaar werkzaam bij Getronics Consulting en heeft HBO bedrijfskundige informatica gedaan en daarna een studie BCO (sociale wetenschappen) aan de VU. Na dit interview zijn een aantal korte interviews te vinden met verschillende bedrijven actief in de IT Consultancy, dit geeft je een goed beeld van mogelijke werkgevers. Hoe ziet jouw werkdag er over het algemeen uit? Over het algemeen begint mijn dag met een praatje bij de koffieautomaat wat zowel sociale praat is als een gesprek over werkgerelateerde zaken. Daarna check ik mijn en begin ik aan mijn to-do list. Hier staan meestal zaken op als het voorbereiden van vergaderingen, het schrijven van voorstellen, rapporten en voortgangsdocumentatie. De rest van mijn bezigheden verschilt heel erg per dag. Soms zit ik de hele dag achter mijn laptop en ben ik bezig met eerdergenoemde taken, andere dagen ga ik van de ene naar de andere vergadering en weer andere dagen ben ik het hele land aan het doorreizen naar verschillende afspraken. Kun je een beschrijving geven van je werkzaamheden? Dit verschilt erg per project. Ik heb bijvoorbeeld een aantal maanden bij het UWV gezeten, waar ik me bezighield met het herstructureren van contracten. Daar was ik bijna de hele dag aan het telefoneren. Onlangs heb ik ook een tijd bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) gezeten, waar ik met de migratie van de huisstijl van de overheid binnen het instituut bezig was. Dat waren weer meer reguliere bezigheden zoals het opstellen van documenten. Hoe belangrijk is samenwerken in deze sector? Erg belangrijk, bij dit werk kun je eigenlijk niets alleen. In het begin van je carrière, als Young professional, word je begeleid door een senior professional van wie je verschillende aspecten van het vak leert. Als consultant werk je samen met je eigen collega s, maar ook vaak met verschillende mensen bij de klant. Hierdoor leer je snel om met verschillende mensen samen te werken om het doel van het project te halen. Ondanks dat vanuit het bedrijf mensen op veel verschillende plekken werken, is er regelmatig een bijeenkomst met elkaar, hierin kan je je collega s weer updaten over waar je mee bezig bent. Dan bespreek je met elkaar ideeën die je hebt en zo kom je samen vaak tot goede inzichten. Ben je veel bij de klant, voor korte of langdurige projecten? Ik ben erg veel bij de klant, het overgrote deel van mijn tijd. De duur van projecten verschilt erg per keer. Een consultant heeft vaak met een aantal bedrijven langdurige contracten en dan kan het zijn dat je ook voor een aantal jaar bij een klant zult zijn. Meestal gebeurt het echter op ad hoc basis. Als een bestaande of nieuwe klant een project heeft liggen wordt er gekeken welke mensen het profiel hebben wat bij dit project past en ga je, meestal voor een paar maanden, aan de slag. Hoe belangrijk is uitgebreide IT kennis? IT is ongelooflijk breed. Het gaat over informatie verzamelen, verwerken en verspreiden en komt in veel aspecten in het dagelijks leven terug. In een lamp met een tijdschakelaar, of in een heel ingenieus softwarepakket wat door een groot bedrijf gebruikt wordt. Binnen IT Consultancy zul je mensen tegenkomen die heel verschillende IT kennis hebben. Vaak is een combinatie van mensen met verschillende specialismen vereist voor een project. Sommigen zijn bijvoorbeeld heel erg behendig in programmeren, anderen zitten liever fysiek aan apparatuur en je hebt projectmanagers, die deze mensen aansturen. Belangrijk is wel dat je de basiskennis hebt met betrekking tot programmeren en dat je vooral de methodiek goed door hebt. Dan heb je het grootste gedeelte gehad. Een consultant heeft vaak een specifiek specialisme, dit kan de programmeur zijn, maar ook de projectmanager. Samenwerken is erg belangrijk, bij dit werk kun je eigenlijk niets alleen. Je werkt samen met je eigen collega s, maar ook vaak met verschillende mensen bij de klant. Welke eigenschappen moet je hebben om in de sector IT Consultancy te slagen? Goed zijn in je specialisme. En kunnen omgaan met de wisselende werklocaties en klanten. Hiernaast is het belangrijk dat je initiatief durft te nemen. Als je iets niet weet ga je het navragen bij collega s en neem je initiatief om mensen hiervoor te benaderen. Verder is een babbel belangrijk, in je werkzaamheden werk je veel samen, samenwerken zonder communiceren gaat vaak niet. Een goed empathisch vermogen is in sommige specialismen erg belangrijk. Vaak is het namelijk van groot belang dat je goed kunt meedenken met de klant, erachter komt wat er in hun omgaat en wat ze willen dat jij voor ze doet. Verder moet je enigszins avontuurlijk zijn aangezien je in veel verschillende omgevingen terecht zult komen. Zodra je opdracht dit vereist, moet je ook van onregelmatigheid houden, je kan elke dag weer in een ander ritme zitten. De ene dag ben je aan het rennen en vliegen en de andere dag is het weer wat rustiger. Waarom is deze sector voor econometristen interessant en leuk? Als eerste is dit werk een enorme toevoeging aan je zelfontwikkeling. Naast de vele cursussen die je krijgt, doe je constant nieuwe kennis op en vooral ook op het communicatieve vlak leer je er erg veel van, iets waar tijdens de studie econometrie misschien iets minder de focus ligt. Verder is de sector erg dynamisch en je kunt de academische manier van denken op veel verschillende plekken en op veel verschillende manieren toepassen

16 sector uitgelicht Atos Consulting oplossing. Alleen met de juiste combinatie van IQ en EQ zul je hier kunnen excelleren. Centric Getronics Consulting Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? Als zelfstandige divisie van Atos Origin staat Atos Consulting aan de top van de consultancy dienstverlening in Nederland. We werken voor de top 100 van het Nederlandse bedrijfsleven. Een ideale werkomgeving dus voor de ambitieuze starter. Wat is de verhouding qua tijd tussen IT en Consultancy werkzaamheden? Atos Consulting is een toonaangevende, internationale business- en IT-consultancy organisatie. IT is dus zeker een belangrijk aspect van onze vraagstukken. Hoe loopt het starterstraject? Vanaf de allereerste dag werk je mee aan projecten en breng je een aanzienlijk deel van je tijd door bij de klant. Ons uitgebreid opleidingsprogramma is deels afgestemd op jouw eigen ambities en toekomstverwachtingen. Hierdoor ben je grotendeels zelf verantwoordelijk voor jouw professionele ontwikkeling. Het opleiden van onze medewerkers staat bij ons hoog in het vaandel. De kaders zijn helder, de grenzen bepaal je zelf. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden? Je begint als business consultant en het loopbaanpad gaat vervolgens via senior business consultant en executive business consultant naar principal consultant en eventueel naar partner. Verantwoordelijkheden en complexiteit nemen steeds toe. Bij ons werk je vanaf de allereerste dag mee aan projecten Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? Als business consultant heb je een afgeronde WO opleiding. Bij ons krijg je te maken met pittige organisatiekundige vraagstukken. Klanten verwachten zorgvuldige analyses en creatieve oplossingsrichtingen. Hier is inlevingsvermogen en overtuigingskracht voor nodig. Je zult daarom méér nodig hebben dan alleen een doordacht idee of een goede Tevens hebben allen affiniteit met een van onze vijf vakgebieden: IT, Project Management, Finance, Primary Processes, People and change. Als business consultant ben je sociaal zeer vaardig en een echte teamplayer die uitdagingen niet uit de weg gaat. Bostec Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? Bostec voelt zich thuis bij het uitvoeren van gerichte adviesopdrachten. Wij hebben daarnaast de intentie om langdurige relaties met onze opdrachtgevers te ontwikkelen. Niet om afhankelijkheid te creëren, maar om samen adviestrajecten te doorlopen en projecten te realiseren. Dit betekent dat wij graag actief meedenken, meedoen en de verantwoordelijkheid nemen om samen dingen voor elkaar te krijgen. Dit noemen wij true partnership Hoe loopt het starterstraject? Een starter loopt in sommige gevallen mee met een van de meer ervaren medewerkers. Verder is er begeleiding en coaching door een managing consultant/senior consultant. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden? De doorgroeimogelijkheden zijn afhankelijk van de competenties. In principe zijn de volgende stappen mogelijk. Junior Consultant/Consultant A/ Consultant B/Senior Consultant A/Senior Consultant B/Principal Consultant/Senior Principal Consultant. Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? Dit is afhankelijk van de functie. Enkele eigenschappen die op voor ons vakgebied van belang zijn: goede communicatieve vaardigheiden, inlevingsvermogen, initiatief rijk en proactief, leiderschap, zelfreflectie. Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? Centric is een van oorsprong Nederlands bedrijf met inmiddels ruim medewerkers en vestigingen in tien Europese landen. Centric richt zich op verschillende branches, heeft kennis van de nieuwste technologieën en biedt een breed portfolio van software- en infrastructuur oplossingen en gerelateerde diensten. Bovenal is Centric een no-nonsense bedrijf met veel kennis van de branches waarin haar klanten opereren. De medewerkers van Centric zijn betrokken en deskundig. Voor de jonge medewerkers is er een sociaal netwerk opgezet over de divisies heen waardoor deze medewerkers elkaar beter leren kennen en kennis met elkaar delen. Hoe loopt het starterstraject? Dit is afhankelijk van de functie en is de afdeling binnen Centric hiervoor bepalend. Wat wel algemeen is dat er vanuit de centrale HRM organisatie maandelijks een introductiedag voor nieuwe medewerkers wordt georganiseerd. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden? De grootte van de organisatie, de brede portfolio en de hoge mate van innovatie biedt veel doorgroeimogelijkheden aan onze medewerkers. Er is voldoende ruimte voor het volgen van opleidingen en er zijn mogelijkheden om intern carrière te maken door een zijstap te maken naar een andere branche of aandachtsgebied, of bijvoorbeeld van een detacheringfunctie naar een vaste werkplek op een van onze kantoren. Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? Betrokkenheid! Betrokkenheid uit zich in vele vormen. Klantgerichtheid is daar een belangrijk voorbeeld van maar ook samenwerking met collega s, betrouwbaarheid en resultaatgerichtheid. Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? De enorme vrijheid die je hebt om je eigen carrière te bepalen, zowel wat betreft snelheid als de inhoud van klussen en opleidingen. Hoe loopt het starterstraject? Het eerste jaar zal in het teken staan van het Young Professionaltraject. Tijdens dit traject leer je onze organisatie en je collega s goed kennen. Je start met verschillende trainingen, onder andere op het gebied van Prince2, ITIL en Microsoft technologie, maar ook business- en soft skills. Vervolgens voer je twee projecten uit bij toonaangevende klanten. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden? Na het eerste jaar ontwikkel je je verder richting project management, service & performance management of techniek/architectuur. Je kunt daarbij als High Potential een vliegende start maken met onze Acceleration Tracks, waar je in korte tijd de kennis, kunde en ervaring opdoet voor de rest van je loopbaan. Zo groei je uit tot een consultant die organisaties met concrete adviezen naar een hoger niveau tilt. Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? We zijn op zoek naar mensen die staan voor kwaliteit, initiatiefrijk zijn, ondernemend zijn en communicatief sterk zijn. Mensen die het grote plaatje zien en business en IT nader tot elkaar weten te brengen. Wat zijn de mogelijkheden qua sport en spel op jullie afdeling? Bij Getronics Consulting wordt veel aandacht besteed aan de band met je collega s. Zo zijn er het hele jaar door uitjes en netwerkavonden, daarnaast organiseren we ieder jaar een groot feest, een zomerbarbecue en we gaan met elkaar op skivakantie. Elke donderdagmiddag is er een borrel op het hoofdkantoor

17 sector uitgelicht M&I/Partners Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? Wij zijn een middelgroot onafhankelijk advieskantoor in de ICT-sector. Wij zijn onderscheidend, omdat we onafhankelijk zijn. We zijn groot genoeg om in de buitenwereld met de grote jongens mee te kunnen doen en hoogwaardige diensten te kunnen leveren, en klein genoeg om intern voldoende persoonlijk contact te hebben met alle lagen van onze organisatie. Verder onderscheiden we ons met onze grote betrokkenheid bij onze opdrachtgevers, die vaak verder gaat dan de directe adviesvraag. Hoe loopt het starterstraject? Een starter krijgt bij ons één van de partners als fieldmanager. Samen kijk je elke maand naar je persoonlijke en vakmatige ontwikkeling. Welke opdrachten doe je, welke rol heb je, welke opleidingen wil je volgen voor je persoonlijke ontwikkeling etc. De partner is ervoor verantwoordelijk dat je op opdrachten zit. Daarnaast krijg je een eigen mentor. Bij je mentor, een directe collega, kan je met de meest uiteenlopende vragen terecht, zowel zakelijk als privé. De afspraak is dat wat je aan de mentor verteld vertrouwelijk is. Elk jaar wordt met je fieldmanager gemonitord wat je ontwikkeling is geweest en wat de stappen zijn voor volgend jaar. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden? Je begint als trainee/junior adviseur. In maximaal 3 jaar kun je doorgroeien naar medior adviseur. Afhankelijk van je eigen wensen en groeisnelheid ben je met 3 tot 5 jaar senior adviseur. Uiteindelijk kan je aan de slag als princpial adviseur of kan je zelfs tot partner benoemd worden, als dit je ambitie is. Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? Belangrijke eigenschappen zijn zelfstandigheid, leergierigheid, bereidheid om snel in te springen op nieuwe ontwikkelingen en veerkracht. Je komt op veel plekken in veel verschillende organisaties in verschillende rollen en uitdagingen. Ook is het belangrijk om goed in een team samen te kunnen werken. Dat klinkt misschien zoals veel andere bedrijven, maar bij M&I/Partners krijg je echt de kans je eigen kracht te ontdekken en ontwikkelen, in een mensgerichte omgeving. Ordina Wat onderscheidt jullie van andere bedrijven in deze sector? Ordina wil mensen en bedrijven verbinden en in beweging brengen met als doel: zorgen dat zij hun ambities waar kunnen maken. Jong talent bieden wij een excellente werkomgeving en een aantrekkelijk toekomstperspectief. Ordina staat bekend om haar hoge ervaringsniveau, diepgaande expertise en maatschappelijk relevante projecten in de Nederlandse financiële, overheid- en zorgmarkt. Wat is de verhouding qua tijd tussen IT en Consultancy werkzaamheden? Ordina kent veel verschillende soorten rollen. Een Software Engineer heeft vooral IT gerelateerde taken. Een Business Intelligence Young Professional verbetert juist de besturing van organisaties door oplossingen te ontwikkelen voor het meten en rapporteren van performance doelstellingen. Je werkt dus altijd op het snijvlak tussen ICT en consultancy. IT is ongelooflijk breed. Het gaat over informatie verzamelen, verwerken en verspreiden en komt in veel aspecten in het dagelijks leven terug. Michael Deumers Getronics Consulting Hoe loopt het starterstraject? Ordina biedt alle starters het Young Professional Programma aan in het eerste jaar met trainingsmodules als Prince2, adviesstijlen & adviesvaardigheden, time management en presentatievaardigheden. Na uiterlijk twee maanden ga je werken Wat is aan de een verhouding uitdagend traders/ project. En iedere Business ICT-werknemers? Unit heeft een eigen maatwerk vakopleiding. Wat is de verhouding vast salaris / variabel salaris voor een starter? Wat Wat zijn is de gemiddelde doorgroeimogelijkheden? leeftijd van de Vaak werknemers? ontwikkelen collega s zich verder binnen het In gekozen hoeveel vakgebied landen zit naar jullie een bedrijf? senior rol. Maar het is ook mogelijk over te stappen naar bijvoorbeeld projectmanagement of een andere vakdiscipline. Medewerkers bepalen hierin hun eigen loopbaan. Wat zoeken jullie in een medewerker, wat zijn belangrijke persoonlijke eigenschappen? Young Professionals hebben altijd een afgeronde Bachelor of Master opleiding en een aantoonbare affiniteit met ICT en bijvoorbeeld informatievoorziening of procesverbetering. Medewerkers van Ordina zijn ondernemend en willen samen toonaangevende prestaties neerzetten waarbij de klantbehoefte centraal staat. Wat zijn de mogelijkheden qua sport en spel op jullie bedrijf? Bij Ordina zijn pooltafel, flipperkasten en Wii s aanwezig. Bovendien hecht Ordina veel waarde aan de mentale en fysieke gezondheid van haar medewerkers en faciliteert zij hen daarin. Statistieken 1. Hoeveel werknemers zijn er werkzaam op de afdeling? 2. Hoeveel econometristen werken er op de afdeling? 3. Hoelang is de gemiddelde werkweek? 4. Wat is de verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke werknemers? Atos Consulting medewerkers wereldwijd uur 4. 60/40 Bostec medewerkers uur 4. 90/10 Centric 1. Ruim 5500 medewerkers uur 4. 75/25 Getronics Consulting 1. Ruim 1400 mederwerkers. Per project met 1 tot 30 medewerkers bij een klant econometristen uur 4. 80/20 M&I/Partners 1. 6 partners, 50 adviseurs en 14 medewerkers in de ondersteuning uur 4. Advies niveau: 85/15, ondersteunend 10/90. We streven naar meer vrouwen op adviesfuncties. Ordina 1. Ordina telt in Nederland in totaal 3000 medewerkers 3. standaard 40 uur, maar je kan je arbeidsvoorwaardenpakket samen stellen en hierin variaties aanbrengen /

18 sector PwC Mara van Willigen is werkzaam bij PwC als actuarieel consultant Werk blijft werk, maar het is hier wel altijd heel gezellig Een echte mensenorganisatie Om uitgebreid kennis te maken met het bedrijf PwC zijn wij afgereisd naar het relatief nieuwe, grote bedrijventerrein in Slotervaart. Daar zetelden wij ons, samen met oud-kraketters Hajo Forsman en Mara van Willigen, in een knus kamertje geheel in de beach sfeer die past bij de uitstraling van het bedrijf. Hajo is sinds mei vorig jaar werkzaam bij de Quantitative Analysis groep en Mara is ongeveer vier jaar werkzaam bij de Actuariële groep. Zij vertellen over het bedrijf PwC en hun werkzaamheden. Waarom hebben jullie voor PwC gekozen en waarom voor advisory/actuariaat? Hajo: Ik wist al dat ik iets in de financiële sector wilde gaan doen, maar niet precies wat. Ik heb dan ook veel rondgekeken om mij te oriënteren en kwam terecht bij de Amsterdamse Carriére Dagen. PwC vertelde hier over de mogelijkheden bij Advisory en Assurance. Dit sprak mij zo aan dat ik gesolliciteerd heb voor een startersfunctie. Wat mij met name aansprak is de flexibiliteit die PwC biedt. De work life balance is hier goed, het is een echte mensenorganisatie. Hajo Forsman is werkzaam bij PwC als Quantitative Analysist Mara: Ik ben er als het ware ingerold. Toen ik klaar was met mijn studie had ik nog geen idee wat ik ging doen. Ik was bezig met een stage, maar dat was niet het werk wat ik wilde gaan doen. Ik heb toen meegedaan aan de perfecte vakantiebaan en ben zo in contact gekomen met PwC. Het was dicht bij huis en het had veel met de studie te maken. Het was dan ook leuk en uitdagend werk. Een afgeronde opleiding Actuariaat was niet nodig, maar het is zeker wel handig. Ik werk vier dagen in de week en de andere dag besteed ik dan aan mijn studie aan het Actuarieel Instituut. Hoe is je eerste periode bij PwC verlopen? Hajo: Op de eerste dag ben ik opgehaald door een collega en hebben we een rondje over de afdeling gedaan. Op deze manier maak je direct kennis met je nieuwe collega s en werkomgeving. Het was een dag van veel indrukken. De eerste periode ga je aan de slag met je career coach. Een career coach helpt je op weg. Hij of zij helpt je met het opstellen van een jaarplan en aan hem/haar kun je altijd advies vragen. Ook ben ik al vrij snel naar klanten toe gegaan. Dit vond ik in het begin een beetje onwennig, maar omdat je nooit alleen op een opdracht zit, raak je hier snel aan gewend. Mara: Je krijgt een coach om je op weg te helpen en om over dingen te praten die je tegen komt tijdens je werk. Dit kan van alles zijn, en hoeft niet direct iets met de inhoud van het vak te maken te hebben. Bijvoorbeeld communicatie; hoe communiceer je effectief? Vervolgens heb ik een training over communicatie gevolgd. Kun je een beeld geven van je werkzaamheden? Mara: Het verschilt echt per dag. Je hebt gewone kantoordagen, maar ik zit ook wel eens thuis om bijvoorbeeld aan een presentatie te werken. Ik ben natuurlijk ook regelmatig bij de klant. We helpen klanten met het oplossen van uiteenlopende problemen. Veel projecten hebben nu betrekking op veranderende wet- en regelgeving. Dit heeft grote impact op de gehele bedrijfsstructuur. Hajo: Een van de dingen die ik doe is het bouwen van databases. De data op dezelfde manier invoeren en alle data rangschikken. Wat je doel is, is dat de ruwe data die je hebt er uiteindelijk uitkomt in een mooi rapport. Overleg met de klant is ook een groot deel van mijn werk, feedback krijgen van de klant over je opdracht is van belang voor het slagen van de opdracht. Het is belangrijk dat de opdracht naar hun specificaties wordt uitgevoerd. Kun je één project noemen dat typerend is voor je afdeling? Hajo: Wat wij hier heel vaak tegen komen zijn bedrijven die met verouderde systemen werken. Ik heb bijvoorbeeld aan een opdracht van een bank gewerkt. Bij deze bank hadden ze in de loop der tijd nieuwe systemen in gebruik genomen. Echter, niet alle databases konden overgezet worden naar het nieuwe systeem, waardoor er verschillende systemen naast elkaar gebruikt werden. We hebben toen de verschillende databases op een rijtje gezet en geordend zodat dit voor de bank een stuk gemakkelijker was in het gebruik. Mara: Er is niet echt één project wat je kunt noemen, dat is heel lastig. Wij helpen klanten bijvoorbeeld met het opstarten of wijzigen van hun pensioenregeling. Of inventariseren de risico s van de pensioensituatie bij een overname. Verder zijn verzekeraars en pensioenfondsen belangrijke klanten van onze afdeling. Kunnen jullie een project noemen waar jullie beide afdelingen samen aan werken? Mara: Onze afdelingen werken geregeld samen aan een project. Bij grote opdrachten zetten wij altijd een breed en divers team neer. Ik ben dan op actuarieel gebied bezig, terwijl Hajo voornamelijk met de processen bezig is en daarbij databases maakt. Hajo: Heel vaak zie je dat zo n klant bijvoorbeeld acht verschillende systemen heeft. Al die systemen hebben relaties tot elkaar. Er zijn heel veel links tussen de systemen, waardoor het een onoverzichtelijke warboel wordt. Onze taak is om de juiste links te vinden en de overbodige links te verwijderen, zodat de klant een overzichtelijk systeem overhoudt. Je hebt gewone kantoordagen, maar ik zit ook wel eens thuis om bijvoorbeeld aan een presentatie te werken. Ik ben natuurlijk ook regelmatig bij de klant

19 sector PwC Maak je nog gebruik van kennis opgedaan in je studie? Hajo: Programmeren komt wel veel terug. Verder niet echt iets concreets. De analytische denkwijze, het pragmatische denken dat je leert dat komt wel heel goed van pas. Mara: Het pragmatische denken helpt inderdaad veel. Statistiek en kansrekening zijn op onze afdeling heel handig. Ook het programmeren komt vaak van pas. Welke studieachtergrond is gebruikelijk op de afdeling? Hajo: Voornamelijk econometrie, of in ieder geval een modelmatige achtergrond. Wat je wel merkt met zoveel mensen met dezelfde achtergrond bij elkaar is dat je ook echt toegespitste humor begint te krijgen. Als een alfa onze grappen zou horen, zou hij geen idee hebben waar het over gaat. Mara: Bij ons is het over het algemeen genomen driedelig. Je hebt actuarissen, econometristen en wiskundigen die onder andere het actuariële rekenwerk doen. Daarnaast zijn er fiscalisten en juristen die vooral bezig zijn met de fiscale en juridische kanten van pensioen- en verzekeringsgerelateerde zaken. Hoe zou je de sfeer bij PwC typeren? Hajo: In het kort is de sfeer open, vriendelijk, vrolijk en heel gezellig. Mara: Er is weinig sprake van hiërarchie binnen onze afdeling bij PwC. Ik ervaar niet echt een baas versus werknemer gevoel. Je kunt gemakkelijk bij iemand met een hogere functie binnen lopen om iets te vragen. Wat wordt er na werktijd vanuit PwC voor de werknemers georganiseerd? Hajo: Er wordt behoorlijk wat georganiseerd, van de wekelijkse borrel op donderdagmiddag tot uitjes vanuit de afdeling of zelfs voor heel PwC. Een activiteit die vanuit mijn afdeling is georganiseerd, was de heidedag. Tijdens deze dag hebben allerlei collega s presentaties gegeven over hun werkzaamheden zodat je meer zicht krijgt op de werkzaamheden van collega s. Daarnaast heeft PwC haar eigen netwerk: Young PwC. Young PwC organiseert activiteiten voor de jonge medewerkers van PwC. Onlangs heeft Young PwC nog een dag georganiseerd in het kader van Persoonlijk Leiderschap. Tijdens dit event kon je allerlei workshops volgen, werden er presentaties gegeven en was er volop de gelegenheid om in contact te komen met collega s van andere PwC kantoren en afdelingen. Wat zijn de doorgroeimogelijkheden en wat zijn de mogelijkheden op het gebied van buitenlandervaring? Mara: Er zijn verschillende mogelijkheden om naar het buitenland te gaan. Bijvoorbeeld door een internationale klantopdracht of voor een secondment, wat betekent dat je langere tijd gaat werken op een kantoor van PwC in het buitenland. Om naar het buitenland te kunnen gaan is het wel belangrijk dat je over voldoende kennis en ervaring beschikt. Hajo: Binnen het bedrijf kun je heel erg doorgroeien. Je komt binnen als analist, kan dan doorgroeien naar advisor, vervolgens wordt je senior advisor en daarna principal manager. Je zou zelfs partner kunnen worden van het bedrijf, hoewel natuurlijk niet zomaar iedereen dat wordt. Er wordt wel verwacht dat je ambitie toont en jezelf wilt ontwikkelen. PwC is een erg groot en internationaal bedrijf. Wat zijn hier de voor- en nadelen van? Mara: Een voordeel van een groot bedrijf is dat je de mogelijkheid hebt om te switchen naar een andere baan binnen de organisatie. De structuur van het bedrijf ligt er al, en dus zijn de doorgroeimogelijkheden ook bekend. Wat ik ook leuk vind is dat we in Amsterdam een groot kantoor hebben, waar alleen PwCers werken. Dit geeft een prettige werkomgeving. Eigenlijk zie ik niet echt een nadeel, ik heb het erg naar mijn zin bij PwC. Hajo: Een nadeel zou kunnen zijn dat je de mensen die aan de top van de organisatie staan onbekend en onbereikbaar zijn. Bij PwC is dit niet het geval en ik zie het dan ook niet als een nadeel. In één zin, waarom zou een econometrist bij PwC moeten gaan werken? Hajo: Door de enorme gezelligheid met collega s heb ik het gevoel dat ik nog steeds op de universiteit zit, sterker nog ik heb me nog nooit zo studentikoos gevoeld. Mara: Werk blijft werk, maar het is hier wel altijd heel gezellig. Of weet jij een betere plek voor het echte werk? PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) Alle rechten voorbehouden.

20 sector actualiteiten Actualiteiten De politiek lijkt het er over eens dat het huidige onderwijssysteem onbetaalbaar wordt. Tijdens de verkiezingen zijn verschillende oplossingen de revue gepasseerd en het huidige kabinet lijkt te kiezen voor de langstudeerders boete. Daarnaast is in het vorige kabinet al besloten om in te voeren dat studenten instellingsgeld moeten betalen voor een tweede studie. Wat voor effect hebben de verschillende bezuinigingen en wie wordt er mee getroffen? Voor deze editie van SECTOR hebben we alle betrokken partijen (studenten, universiteit en de overheid) gevraagd zowel voor- als tegenargumenten aan te dragen voor de verschillende maatregelen. Hierbij hebben we reactie ontvangen van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVB) en Facultaire Studenten Raad (FSR) (studenten), universiteitsbestuur (universiteit) en Groenlinks en VVD (overheid). Oude systeem In het huidige onderwijssysteem kan iedereen tegen circa 10% van de kostprijs een studie volgen. Bovendien krijgen studenten gedurende de normale duur van studie, studiefinanciering om aan circa 50% van de studiekosten te kunnen voldoen. Er zijn geen extra kosten voor het volgen van een tweede studie of langstudeerders. Voordelen Hoger onderwijs is toegankelijk voor iedereen Studenten betalen dezelfde prijs, doorstuderen wordt niet afgeremd Studenten worden niet geremd in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling Steuntje in de rug voor mensen om te gaan studeren, verhoogt het algemene kennisniveau in het land. Iedereen die wil studeren krijgt een bescheiden tegemoetkoming in de studiekosten. Mensen die zich willen verdiepen hebben er de kans voor, doordat de tweede studie nog betaalbaar is. Dit is zeer waardevol, voor sommige beroepen zijn twee studies een must (bijvoorbeeld medicijnen en tandheelkunde voor kaakchirurgie) of geeft het extra verdieping (bijvoorbeeld recht en management). Studenten die zich naast hun studie willen ontplooien door vrijwilligerswerk, medezeggenschap, bestuurswerk, stages, het volgen van extra vakken, buitenlandbezoek en dergelijke kunnen dat doen zonder al te hoge extra kosten. Het maken van een verkeerde studiekeuze wordt niet hard afgestraft (je hebt als student wel een jaar studiefinanciering opgebruikt). Studenten hoeven geen schuld af te lossen. Nadelen Sneller studeren wordt niet beloond Dit systeem is nu niet rendabel. Anders worden bezuinigingen op andere manieren doorgevoerd die ten koste gaan van kwaliteit van onderwijs. De studiefinanciering voldoet bij lange na niet om in de kosten van levensonderhoud te voorzien, laat staan de studiekosten. In Europees perspectief zijn de studiekosten zeer hoog, zeker in combinatie met de in Nederland hoge kamerprijzen. (Groot-Brittanië wordt vaak als voorbeeld gebruikt dat het in Nederland allemaal wel meevalt, maar dat is een van de weinige Europese landen waar een studie duurder is). Studenten zijn gedwongen te werken (wat ten koste gaat van de studie) en/of te lenen (wat met name studenten uit zwakkere milieus afschrikt om te studeren). De logica dat je als student toch veel gaat verdienen en dus best wat kan lenen klinkt leuk en zelfs sociaal (sterkste schouders zwaarste lasten), maar is een drogredenering. Studenten zijn geen homogene groep; gemiddeld genomen gaat er wel veel verdiend worden, maar grote groepen studenten uit het hbo die aan de Pabo studeren of hbo-verpleegkunde doen, zullen waarschijnlijk nooit veel gaan verdienen. Starters hadden het in het oude systeem al behoorlijk zwaar. Een sociale huurwoning kom je niet in (niet genoeg wachttijd), een hypotheek krijg je niet dus je bent aangewezen op de (dure) particuliere huurmarkt. Het salaris dat je hebt is nog niet zo hoog, en met een beetje studieschuld ben je nog een flink deel van je maandelijkse inkomsten kwijt aan DUO. Omdat iedereen studiefinanciering krijgt, krijgen ook mensen het die het niet nodig hebben. De kosten lopen op en de kwaliteit komt op sommige plekken onder druk te staan. Het lage aantal contacturen en de enorme groepsgrootte bij sommige studies zijn daar een voorbeeld van Collegegeld is niet kostendekkend meer en het kost de staat veel geld. Zorgt voor inkomensoverdrachten van de gemiddelde belastingbetaler naar de groep toekomstig welgestelden. Bondig samengevat: de slager op de hoek betaalt mee aan de studie van de advocaat. Instellingsgeld tweede studie Kabinet Balkenende IV heeft besloten dat het oude onderwijssysteem niet langer houdbaar was en besloot daarom een bezuinigingsmaatregel door te voeren. Het instellingsgeld voor een tweede studie werd ingevoerd. In het nieuwe systeem betaalt een student voor een tweede studie de volledige kostprijs. Zowel de overheid als de universiteit draagt niet meer bij aan een tweede studie en de kosten komen dus volledig ten laste van de student. Deze maatregel werd niet ingevoerd omdat het onderwijssysteem niet meer houdbaar was, maar het was een ideologisch punt van Plasterk die vond dat de samenleving verantwoordelijk was voor één bachelor en één master, en dat als iemand meer wil dat vervolgens de eigen verantwoordelijkheid was. Voordelen De incidentele, financieel welgestelde oudere mens die al een diploma heeft en als hobby bijvoorbeeld filosofie of geschiedenis gaat studeren, waar de maatschappij weinig baat bij heeft, krijgt niet langer een deel van zijn studie bekostigd door de overheid. Iedereen heeft recht op één gesubsidieerde studie waardoor toegang tot hoger onderwijs gewaarborgd blijft Je leent tegen een lage rente en mag het in 20 jaar, naar draagkracht, terugbetalen Ook universiteiten gaan bewustere keuzes maken: zowel in het aantal opleidingen dat ze aanbieden als in de organisatie van het onderwijs Studenten die het aankunnen kunnen wel twee studies tegelijk blijven combineren Nadelen Doorstuderen wordt ontmoedigd, wat ten koste gaat van de kenniseconomie (niet voor studenten die twee studies tegelijk doen) Opbrengsten klein omdat er een selecte groep is die er gebruik van maakt. Bij latere constatering dat een andere studie beter bij je past moet hier ruimte voor zijn. Deze regel kan de uiteindelijke keuze voor beroep (best fit) negatief beïnvloeden. Gaat in tegen het principe leven lang leren, waar ook het kabinet voor staat. Voor sommige beroepen moet je twee studies doen, zie eerder voorbeeld over kaakchirurgie. Wetenschappelijk gezien is het doen van twee studies heel interessant, veel innovaties vinden plaats op het kruisvlak van verschillende disciplines. Voor de lotingsstudies is het doen van een gerelateerde studie bij uitloting vaak een handige optie, dat kan niet meer door het instellingsgeld van de tweede studie. De maatregel levert de overheid financieel niets op. Het beschikbare geld voor hoger onderwijs is gelijk gebleven, het niet meer financieren van tweede studies betekent alleen dat het beschikbare overheidsgeld iets anders verdeeld wordt. Op zijn best levert het iets aan extra inkomsten op voor de onderwijsinstellingen, namelijk het verschil tussen instellings- en regulier collegegeld van mensen die een tweede studie doen

21 sector actualiteiten Boete voor langstudeerders In het voorstel waar een boete wordt opgelegd aan langstudeerders, zullen studenten die studievertraging oplopen extra collegegeld moeten betalen. De boete gaat gelden als je langer dan vier jaar over de bachelor doet, of langer dan twee jaar over je master. Circa 30% van de kostprijs wordt door de student voldaan, 20% komt voor de rekening van de universiteit en de overige 50% betaalt de overheid. Besparing Circa 370 miljoen euro Voordelen Alleen studenten die studievertraging oplopen betalen extra. Studenten die volgens de norm (en/of met één jaar uitloop) studeren, worden niet geraakt Studenten die willen betalen voor investeren in zichzelf zullen dit blijven doen. Voor sommige studenten die treuzelen zal de draconische boete een motivatie zijn om sneller hun studie af te ronden. Het kost de maatschappij 6000 euro per student per jaar. Er zijn ongeveer langstudeerders in Nederland op dit moment, van die studenten mag dus best een hogere eigen bijdrage gevraagd worden waarmee geïnvesteerd kan worden in het hoger onderwijs Draagt bij aan een hoger rendement en studenten gaan bewuster nadenken over de keuzes die zij maken ten aanzien van hun studierichting en een bijbaan naast de studie. Ook universiteiten worden gedwongen beter over hun onderwijsprogramma s na te denken omdat ze studenten nu beter moeten gaan faciliteren. Nadelen De kosten voor de universiteit draagt bij aan verdere afbrokkeling van het niveau van het onderwijs Geen overgangsregeling, studenten hebben er geen rekening mee kunnen houden. Nevenactiviteiten worden ontmoedigd, stremt de persoonlijke ontwikkeling. Het is een onrechtvaardige maatregel voor mensen die buiten hun schuld vertraging oplopen. Het is een enorme rem op alle betrokkenheid naast studie, geen ontplooiing, stages, buitenland, medezeggenschap. Het is ook een zware klap voor het studentenleven in het algemeen; omdat er minder bestuurders en commissieleden zullen zijn voor alle studie-, sport en gezelligheidsverenigingen zullen er ook minder activiteiten zijn. De maatregel maakt studeren steeds meer risicovolle investering; mocht je een studie niet af kunnen ronden of er veel tijd voor nodig hebt, dan kost dat heel veel geld. Studenten die een studie niet af kunnen maken omdat het te duur wordt, leiden enorme schade, en de maatschappij met hen. De 190 miljoen korting op instellingen gaat ten koste van het onderwijs Gaat uit van het principe dat studeren als het zo snel mogelijk klaarstomen voor de arbeidsmarkt en niet van het studeren voor de brede zelfontplooiing. Sociaal leenstelsel In het sociale leenstelsel wordt de studiefinanciering een lening. Studenten gaan de lening terugbetalen na de afronding van de studie, mits zij voldoende verdienen. Besparing De ambtelijke werkgroep hoger onderwijs komt uit op een besparing van 350 miljoen per jaar in 2015 en 800 miljoen in Voordelen Alleen studenten die de kosten kunnen dragen, betalen de kosten; als je bevoorrecht bent dat je kan studeren, mag je er ook vanuit gaan dat je later redelijk tot goed gaat verdienen Studenten worden gedwongen studeren te zien als investeren in zichzelf en zullen de investering (studeren) serieus aanpakken. Iedereen kan nog steeds studeren aangezien de investering zich later uitbetaald. Welgestelde studenten die geen steun nodig hebben, ontvangen het ook niet. Alles wordt tegen een lage rente geleend en naar draagkracht over een heel lange periode terugbetaald Studenten kunnen zelf bepalen wat ze met het geleende geld doen, of dat nu voor topsport is, bestuur, of een stage in het buitenland, het is de eigen verantwoordelijkheid van de student. Iedereen wordt gelijk geraakt en tegelijkertijd wordt veel geld vrij gemaakt om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen verbeteren De student hoeft het geld pas terug te betalen als het daar ook toe in staat is. Studeren blijft daardoor laagdrempelig Mensen die geen hoger onderwijs genieten hoeven er ook niet meer voor mee te betalen ( de slager betaalt dus niet meer mee aan de studie van de advocaat ). De student heeft meer te besteden dan in het huidige systeem met studiefinanciering. Nadelen Alle studenten worden geraakt. Mensen kiezen minder voor studeren en eerder voor werken, waardoor kennisniveau kan verlagen. Negatief voor de kenniseconomie Mensen kiezen voor de makkelijkste optie die het meeste verdient. Sociale sector wordt de dupe. Veel nadelen in het huidige systeem blijven van kracht. Er heerst nog steeds leenangst, met name onder studenten met minder welgestelde ouders. Deze maatregel gaat (net als alle andere) ten koste van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. De misleidende naam is een mooi voorbeeld van overheidsframing: mensen denken daadwerkelijk dat het om een sociale maatregel gaat, in plaats van een harde bezuiniging. Na de studententijd hebben starters hogere lasten 38 39

22 sector docent vertelt Aart de Vos Universitair hoofddocent Vrije Universiteit Amsterdam Mijn wetenschappelijk testament Ik ga met pensioen. Als u dit leest ben ik dat al. Niet dat het veel uitmaakt. Al jaren doe ik geen dingen meer die ik niet leuk vind of die anderen beter kunnen doen. En waarschijnlijk mag ik mijn hoekje op de VU nog wel even houden om af en toe te komen kletsen over de projecten waar ik nog mee bezig ben. Misschien huur ik nog eens wat studenten in, zoals het afgelopen jaar voor mijn project voor de NS om uit te rekenen hoeveel mensen er in de trein zitten. Om dat te kunnen doen ben ik een bedrijfje begonnen. Econometric and Statistical Systems, omdat de afkorting Ecstasy zo leuk is. Dat had ik veertig jaar geleden verzonnen en kwam eindelijk van pas. Ik moet kiezen wat ik nog wil doen, maar dat lukt niet. Ik ben een inefficiënte last in first out geleerde. Moet nog twintig dingen doen. Afgewezen artikelen herzien, bijna voltooide stukken afmaken, enzovoorts. Drie jaar geleden waren dat er nog achttien, er is er 1 afgekomen en er kwamen er drie bij, dat schiet niet echt op. De enige troost is dat het toch niet af komt. Dus dat ik net zo goed kan gaan genieten van de dingen van het leven, maar dat wil nog niet echt lukken. Ik heb een maand geleden een stuk geschreven dat ik mijn wetenschappelijk testament noem. Project 21. Men vroeg mij of ik het leuk zou vinden als er een symposium voor mijn afscheid georganiseerd zou worden. Dat leek me alleen leuk als ik daar met een uitdagende stellingname een rol in zou kunnen spelen. En zowaar, het lukte mij om een paar thema s waar ik al jaren op liep te kauwen om te zetten in een uitdagend stuk, waar ik inmiddels verrassend positieve reacties op gekregen heb. Ik zal hier een deel van het stuk opnemen, maar ik moet eerst iets uitleggen vrees ik. Omdat de studenten die dit lezen vermoedelijk niet of nauwelijks weten dat de statistiek, zoals zij die leren, omstreden is. Dat er al meer dan vijftig jaar een steeds groeiend aantal geleerden is die beweren dat het anders moet. Dat het niet moet gaan over kansverdelingen van data gegeven de waarheid (weergegeven met parameters en hypothesen), maar over de kansverdeling van parameters en hypothesen gegeven de data. Over omgekeerde kansen, die je kunt berekenen met de regel van Bayes. Die geleerden noemen zich daarom Bayesianen en zij zeggen heel onaangename dingen over de conventionele statistiek. Dat ga ik hier allemaal niet uitleggen (zie desgewenst mijn primer op mijn website). Ik heb heel lang vergeefs geworsteld om de Bayesiaanse inzichten een prominentere rol te laten spelen in de opleiding econometrie, en ik heb nooit goed begrepen waarom gerespecteerde collega s het debat uit de weg gingen. In mijn testament gaat het over een simpele situatie waarin de controverse heel duidelijk is en het is toegespitst op bedrijfskundigen die statistiek krijgen zonder het te begrijpen. Het is aan de lezer om te beoordelen of dat voor econometristen anders ligt. Ik geef het eerste deel, de volledige tekst komt op mijn website. Hoe de p-waarde te gebruiken bij beslissingen (Er zit significant te weinig verf in mijn potjes! Moet ik iets doen?) Geen onderwerp is zo controversieel als de p- waarde. Bayesianen drijven er de spot mee, maar het is een basiselement in iedere standaardcursus statistiek. De p-waarde is de kans dat, als de nulhypothese (H o ) waar is, de data zo extreem zijn als ze zijn of nog extremer. Betekenis krijgt dit bij vergelijking met een norm, a, die meestal 0,05 is. Als p < a dan is iets significant. Centraal in de verwarring over de betekenis hiervan staat de p-value fallacy : de p-waarde aanzien voor de kans dat de nulhypothese waar is. Dat is natuurlijk fout, die kans bestaat niet eens in de klassieke visie, maar hij is wel nodig voor het nemen van beslissingen onder onzekerheid. Wat moet een bedrijfseconoom (mijn voorbeeld in dit artikel, maar het geldt veel algemener) met een steekproefuitkomst die zegt er zit significant te weinig verf in mijn potjes anders dan denken dat je iets moet doen omdat de kans groot is dat er iets mis is? Naar mijn overtuiging is het ontbreken van een koppeling tussen toetsen en beslissen in het statistiekonderwijs een drama dat maakt dat dit onderwijs zinloos is en gevaarlijk. De p-value fallacy is een variant van de prosecutors fallacy. Als verdachte onschuldig is (H o ) is het gebeurde uiterst onwaarschijnlijk, dus zal verdachte wel schuldig zijn. Het proces Lucia de Berk is een pregnant voorbeeld (al ging daar nog veel meer mis). Ook studenten die uitgebreid statistiek hebben gehad zijn geschokt als ik een eenvoudig voorbeeld laat zien: Een student doet een multiple choice tentamen, 50 vragen, steeds drie antwoorden mogelijk, er zijn er 27 goed. Gegokt? Als de kans per vraag 1/3 is, is de kans op 27 of meer goed Zeer significant. Dus niet gegokt? Als het een redelijk goede student is laat ik met een spreadsheet zien, is 65% kans dat hij gegokt heeft redelijk plausibel. 27 antwoorden goed is nog onwaarschijnlijker als hij geleerd heeft (en zijn kans per vraag 0.75 is) dan wanneer hij gegokt heeft. En het gaat om de aannemelijkheidsverhouding van de data (27 goed dus, meer doet niet ter zake). Posterior odds is prior odds times likelihood ratio. Dus weg met de p-waarde? Nee. Ik denk te begrijpen in welke richting de oplossing (op zijn minst voor bedrijfseconomen) gezocht moet worden: in een economische onderbouwing van een sequentiele procedure die een brug vormt tussen de frequentistische en de Bayesiaanse aanpak. Of p < a (en zo ja, dan is iets significant) blijft daarin het format voor beslissingen. Hoe je kunt kiezen krijgt een economische onderbouwing waardoor een eerste keuze kan worden gemaakt. Gevolgd door een beslissing die geparafraseerd kan worden met de slagzin: Als iets niet significant is: niet verder over nadenken. Als wel: huur een Bayesiaan. Zoals in de gezondheidszorg. De huisarts heeft twee diagnoses: pluis of niet pluis. In het laatste geval verwijst hij naar de specialist. En met pluis bedoelt hij dat de kans dat er iets aan de hand is te klein is om de kosten van nader onderzoek te rechtvaardigen. Zoiets geldt niet alleen in de gezondheidszorg. Huur een Bayesiaan staat voor het feit dat in vrijwel alle situaties een volwaardige Bayesiaanse analyse lastig en dus kostbaar is. Het vergt het opstellen van (deels subjectieve) priors en verliesfuncties en het in kaart brengen van diverse beslissingen. De klassieke toets is dus een soort zelfbescherming. Wij worden voortdurend bestormd door significante feiten die iets zouden kunnen betekenen, terwijl er meestal niets aan de hand is. Ik moet eerst iets uitleggen vrees ik. Omdat de studenten die dit lezen vermoedelijk niet of nauwelijks weten dat de statistiek, zoals zij die leren, omstreden is. Er over nadenken kost veel tijd. En die kosten zijn ten onrechte gemaakt als er niets aan de hand blijkt te zijn. Dat is het geval in een fractie P(H o ) (1 - a) van alle gevallen, met P(H o ) de priorkans dat er niets aan de hand is en je hanteert de de regel: denk na als de p-waarde kleiner is dan a. De klassieke toets stelt: verwerp H o als p < a met a =0,05 of soms 0,01 om vaag omschreven redenen. Studenten leren braaf hoe je een test statistic (S) kan specificeren waarvan je de verdeling kent en je dus de overschrijdingskans kunt opzoeken van de gerealiseerde S: de p-waarde dus

23 sector docent vertelt Nu is het te bewijzen dat vrijwel alle in een standaardboek Statistics for Business Students vermelde eenzijdige toetsen een Bayesiaanse interpretatie hebben die voorschrijft: doe iets als S > k. (of S < k, afhankelijk van de situatie), en dat dit ook geschreven kan worden als: doe iets (op grond van een kosten-baten afweging) als p < a im. Met p de p-waarde en de impliciete a im die afhangt van priors en verliesfuncties. Het verschil tussen frequentisten en Bayesianen is dus eigenlijk dat de laatsten beweren te weten hoe a moet worden bepaald, dat doen ze overigens zelden. Bayesianen conditioneren op de data, de kansverdeling van data onder Ho interesseert ze niet. Wat jammer is omdat de representatie van een beslissingsprobleem in termen van p en a als voordeel heeft dat p alleen afhangt van Ho en de data, en a van priors en verliesfuncties. De coherente manier om over de situatie te denken is in termen van een gegeven p en een prior voor a. Waarbij het bij sequentieel beslissen dus een optie is om meer informatie over a te vergaren (een Bayesiaan te huren). De basisvraag is dan: hoe kom je aan een prior voor a zonder priors en verliesfuncties expliciet te definiëren? Het antwoord is: door ervaring, gesteund door voorbeelden die aangeven hoe a im afhangt van de context. Het resultaat zal al vlug beter zijn dan altijd 5% invullen. Puzzel tijd 1. Honden en katten Hoe kun je vijf honden en drie katten op een veld van vijf bij vijf hokjes zetten zodanig dat: een hond geen kat tegenkomt als zij vanaf hun hokje horizontaal, verticaal of diagonaal over het veld bewegen maar dan anders Vind een getal van 9 cijfers waarin de cijfers 1 tot en met 9 allen een keer voorkomen. Dit getal moet aan de volgende voorwaarden voldoen: a: het getal moet deelbaar zijn door 9 b: als het meest rechtse cijfer wordt weggehaald moet het overgebleven getal van 8 cijfers deelbaar zijn door 8 c: als daarna opnieuw het meest rechtse cijfer wordt weggehaald moet het overgebleven getal van 7 cijfers deelbaar zijn door 7 Enzovoorts tot het laatst overgebleven getal van 1 cijfer dat deelbaar moet zijn door 1. Uitwerking linkse hobby Cohen had Amsterdammers op de ring opgesteld. Hij koos een willekeurig persoon en ging toen de rij af. Elke persoon die langer was dan de personen tot dan toe betaalde hij 1000, waarna hij met die langere persoon de rij verder af liep. De eerste persoon die hij random had gekozen kreeg ook 1000 voor de moeite. Wat zijn de verwachte kosten van deze linkse hobby en wat zou de variantie hiervan zijn? Antwoord: Het uit te keren bedrag bedraagt zo n Dus de verwachting is dat Cohen 13 langere personen tegen zal komen. De variantie is 12,75 met een standaardafwijking van De volledige uitwerking is te vinden op sector.kraket.nl dr. R.D. Nobel Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, Econometrie WeTeach zoekt docenten! Ondanks dat WeTeach een jong bedrijf is, waarborgt de organisatie veel ervaring. Al vijf jaar geven Econometristen bijles wiskunde, maar nu neemt WeTeach de organisatie over van Marieke. Kun jij wiskunde op een begrijpbare manier uitleggen en lijkt het je leuk om bijles te geven aan eerstejaars studenten en premasters Economie en Bedrijfskunde voor minimaal vier uur in de week tegen een goed salaris? Dan is een bijbaan bij WeTeach misschien iets voor jou. Kijk op voor meer informatie of meld je direct aan via solliciteren@weteach.nl. Graag ontvangen wij met de sollicitatie een motivatiebrief en curriculum vitae. FLOW TRADERS Junior Traders Flow Traders is one of the leading arbitrage trading houses in the world. We stand for innovation and advanced technology with an eye on the people factor. We re always looking for the perfect mix of maximizing growth, while offering challenges to our team. Flow Traders is looking for Junior Traders for their headquarters in Amsterdam. We want to attract talent with demonstrable interest in financial markets, excellent analytical and mathematical skills. You have an academic background with a Master degree preferably in Finance or Mathematics. Are you competitive by nature and eager to win, outgoing, Innovative and creative and able to deal well with pressure. And are you looking for an open collegial environment where you can make a difference and would you like to be part of our success? Please contact: Vivian Noverraz , vivian@flowtraders.com NEXT INHOUSE DAY MAY 27 TH 2011!! Hier kan uw vacature staan! Heeft u een openstaande vacature en wilt u die onder de aandacht brengen van studenten en/of alumni econometrie? Neem dan contact met ons op via sector@kraket.nl

24 sector alumni bestuur large scale computing valuation of mortgages principe rond april een extra activiteit willen organiseren. M: De extra activiteit in april willen wij het liefst in samenwerking met de VU organiseren. Of beter gezegd, faciliteren vanuit ons netwerk. We richten de aandacht op activiteiten waarmee we een brugfunctie kunnen vervullen tussen de universiteit (VU, studenten) en de praktijk (bedrijfsleven). L: In samenwerking met de VU en meneer Ridder willen wij graag de scriptieprijs uitreiken. Dit is voor de student met de beste scriptie. Meneer Ridder stuurt de beste vier masterscripties op en wij zullen deze doornemen en een keuze maken, totaal onafhankelijk van cijfers en/of input van docenten/ begeleiders. Hierbij kijken we met name naar toepassingen die in de praktijk gebruikt kunnen worden. Over de prijs moeten we nog nadenken, maar een vermelding in bijvoorbeeld SECTOR zou een onderdeel van de prijs kunnen zijn. Het leuke is dat je zo ook direct masterstudenten bij de alumnivereniging betrekt. Ook willen wij de buluitreikingen van bachelor- en masterstudenten bijwonen. activiteiten aankondigen. S: Ja dit klopt. Ook is het handiger om alles centraal te houden. Dan kan ik de recruiters mooi uit onze LinkedIn groep bannen. Decline, decline, decline!. Hoe gaan jullie nieuwe leden werven? L: Allereerst levert dit natuurlijk al mooi wat publiciteit op! En ik denk dat het alleen maar leuk is om jaargenoten later ook nog af en toe te zien. Je zit toch minimaal 4 jaar met elkaar op de studie. Ook de scriptieprijs en aanwezigheid van ons op uitreikingen van bachelor en master titels draagt hopelijk bij aan de kloof die er bestaat. Daarnaast hebben wij natuurlijk ook de reünieborrel waar alle kraketleden ook van harte welkom zijn. Ik hoop dat er elk jaar een leuke groep aanwezig is en dat het aantal groeiende blijft! S: Het lijkt me ook goed om een lijst te maken met alle oud-bestuursleden bij Kraket. Zij kennen de meeste leden. Als zij lid worden, dan kunnen zij jaargenoten stimuleren om dit ook te doen. Dit komt de gezelligheid alleen maar ten goede! 44 Van links naar rechts: Steven Kliffen (secretaris), Mattijn Bezemer (voorzitter) en Lilit Sarkisian (penningmeester). Het alumnibestuur en hun visie De alumnivereniging van Econometrie & OR van de VU heeft al een aantal maanden een nieuw bestuur. Steven, Mattijn en Lilit houden de vereniging draaiende en proberen om nog meer oud-studenten betrokken te krijgen. Hoogste tijd om hen voor te stellen aan Kraket, aan alumni en aan de VU. Hoe zijn jullie in het alumnibestuur terecht gekomen? M: Het vorige bestuur heeft meer dan vijf jaar met de scepter gezwaaid. Ze kwamen tot de conclusie dat ze onvoldoende tijd hadden om het alumnibestuur actief draaiende te houden. Vanuit dat bestuur kwam dan ook een oproep voor nieuwe bestuursleden. Voor mij een uitstekende kans om de banden met econometrie aan de VU aan te halen. Ik ben sinds 3 jaar zelfstandig ondernemer en maak in mijn werk op het gebied van marketing intelligence regelmatig gebruik van econometrische modellen. S: In een mail naar alle alumni leden hebben Lilit en ik ons ook nog aangemeld. Zonder deze aanmeldingen zou de alumni vereniging niet meer hebben bestaan. Dit kon ik als oprichter en lid van het eerste uur niet laten gebeuren. Dat zou natuurlijk ontzettend zonde zijn. L: Ik was tijdens mijn studie niet actief. Achteraf is dat toch best jammer en daarom heb ik er voor gekozen om nu actief te zijn bij de alumnivereniging waar contact is tussen oud-kraketleden, docenten en huidige Kraketleden. Dat spreekt mij aan. Welke activiteiten willen jullie op korte en lange termijn organiseren? S: Uiteraard blijven we de reünie houden. Dit is een ideaal moment voor alumni en (oud)docenten om elkaar te spreken. Daarnaast is het ook leuk dat huidige Kraketleden op een gezamenlijke borrel voorafgaand aan het diner aanwezig zijn. Deze mix maakt het des te leuker. Verder zouden wij in Wij hopen steeds meer leden met SECTOR te kunnen bedienen. Waarom gebruiken jullie LinkedIn als het communicatiemiddel van de alumnivereniging? S: Het vorige bestuur heeft voor ons LinkedIn accounts achtergelaten waar veel oud-kraketleden lid van zijn. Verder hebben bijna alle econometristen die werken een LinkedIn account. Veel minder leden hebben Hyves en Facebook. Ik denk dus dat dit ook het handigste middel is om met elkaar in contact te blijven. M: Het is niet handig dat we momenteel zowel als persoon en als groep op LinkedIn staan. De meesten leden zijn lid van de persoon-account. Wij willen eigenlijk alles naar de groep halen. Dat werkt handiger met mails sturen, discussies starten of Wat is jullie visie op de alumnivereniging voor de komende jaren? Wij blijven als het goed is minimaal drie jaar in het bestuur zitten. En in deze drie jaar moeten wij een aantal doelen realiseren. Het is belangrijk dat wij de LinkedIn groep actief of actiever moeten krijgen! Daarvoor is het allereerst nodig dat wij iedereen kunnen plaatsen in de groep. Daarnaast hopen wij steeds meer leden met SECTOR te kunnen bedienen. Verder willen wij twee activiteiten per jaar waar de reünie er natuurlijk al één van is. Ook zouden wij studenten stages kunnen aanbieden zodra hier vraag naar is. Wij hebben veel leden die bij heel veel verschillende bedrijven werken. Dit is een voordeel waar Kraketleden gebruik van zouden kunnen maken. 45

25 sector Oost, west, thuis best? 46 Oost, west, thuis best? Thuisvoordeel is een zeer bekend fenomeen in de sport. Sporters die thuis spelen halen in het algemeen meer succes, en dat heeft er toe geleid dat oud-minister Winsemius er zelfs een boekje voor managers over heeft geschreven: Speel nooit een uitwedstrijd. Dit roept wel de vraag op hoe groot thuisvoordeel nu eigenlijk is. Als je verder thuisvoordeel echt wilt gebruiken, is het ook nuttig te weten wat nu de oorzaken zijn van dat voordeel. In deze bijdrage gaan we nader in op meting van het thuisvoordeel. Het leidende voorbeeld is meting van thuisvoordeel in de Nederlandse eredivisie in het seizoen 2006/2007, maar dat voorbeeld kan ook voor andere sporten (en natuurlijk andere seizoenen) worden gebruikt. Thuisvoordeel wordt in het algemeen toegerekend aan vier verschillende factoren: steun van het (thuis)publiek; bekendheid met de locale omstandigheden; reistijd; spelregels. De eerste factor behoeft weinig toelichting. Een voorbeeld van de tweede factor is de bekendheid van een sporter met de belijning in zijn eigen sporthal, terwijl die in een andere sporthal anders kan zijn. Reizen kan vermoeiend zijn, dus het bezoekende team of de bezoekende sporter heeft op dit gebied een nadeel. Ruud H. Koning Hoogleraar sporteconomie verbonden aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. In sommige sporten bieden de spelregels bepaalde voordelen aan het team dat thuis speelt, zo moeten uitspelende honkbal teams in de Verenigde Staten aan slag beginnen, zodat het thuisteam steeds weet hoeveel punten het moet maken om de wedstrijd te winnen. Een overzicht van thuisvoordeel in verschillende sporten wordt gegeven in Stefani (2007). Hij analyseert alleen teamsporten, en definieert thuisvoordeel als de mate waarin een team thuis vaker wint dan in uitwedstrijden. De sport met het grootste thuisvoordeel is rugby (25.1%), gevolgd door voetbal (21.7%), NBA basketbal (21.0%), American Football (17.5%), NHL ijshockey (9.7%), en MLB honkbal (7.5%). De verschillen tussen de sporten zijn groot te noemen, waarbij het opvalt dat de sporten met het grootste thuisvoordeel continu zijn: spelers beginnen en zijn in het algemeen pas uitgespeeld bij het eindsignaal. Vermoeidheid ten gevolge van reizen kan een verklaring zijn voor dat grote thuisvoordeel. Deze aanpak om thuisvoordeel te meten heeft één groot voordeel eenvoud en twee nadelen: de maatstaf zegt niets over mogelijke variatie van thuisvoordeel tussen verschillende teams, en de maatstaf is ook niet goed toepasbaar in individuele sporten. Voetbal Thuisvoordeel in voetbal is van alle tijden, en van alle landen. Ruwweg de helft van alle wedstrijden wordt gewonnen door het thuisspelende team, een kwart eindigt in een gelijkspel, en een kwart wordt gewonnen door het team dat uit speelt. Echter, dit zijn gegevens op geaggregeerd niveau, voor een hele competitie over langere tijd. Voetballiefhebbers weten echter dat het soms spookt in de Euroborg, terwijl elders wordt geschamperd over Ajax-publiek. Thuisvoordeel zal niet hetzelfde zijn voor elke club, dus een iets fijnzinniger maat is nodig. Een praktische procedure om thuisvoordeel te meten voor individuele teamsporten in een De sport met het grootste thuisvoordeel is rugby volledige competitie is voorgesteld door Clark en Norman (1995). Zij gaan er van uit dat het verwachte resultaat in een wedstrijd is toe te dichten aan twee factoren: thuisvoordeel en kwaliteitsverschil. Beide factoren worden voor elk team geschat. Nu zit er wel een addertje onder het gras als je thuisvoordeel voor indivuele teams gaat meten. Stel dat de competitie uit drie teams zou bestaan, A, B, en C. Team A is het sterkste team, en wint zowel thuis als uit van B met 2-1, en van C met 3-1. Team B wint thuis en uit van C met 2-1. Er is geen thuisvoordeel, en alle teams scoren thuis even veel als uit, en krijgen thuis even veel goals tegen als uit. De doelsaldo s van de drie teams staan vermeld in de eerste twee kolommen van tabel 1. Er is geen thuisvoordeel, het doelsaldo van alle teams in thuis- en uitwedstrijden is even goed. Nu krijgt team C een thuisvoordeel van twee doelpunten, dus het speelt thuis gelijk tegen team A, en wint met 3-2 van team B. Het doelsaldo van team A in thuiswedstrijden is nu +3, en in uitwedstrijden is het +1, zoals ook in de laatste twee kolommen van tabel 1 staat. Echter, het lijkt nu alsof team A ook een thuisvoordeel heeft, terwijl dit niet het geval is. Het verschil in doelsaldo tussen thuis- en uitwedstrijden is geen goede maatstaf voor individueel thuisvoordeel, aangezien het ook het gemiddelde thuisvoordeel in de gehele competitie bevat. Clarke en Norman stellen dus een andere maatstaf van thuisvoordeel voor. Allereerst modelleren zij het doelpuntenverschil in een wedstrijd tussen teams i (thuis) en j (uit) als volgt: w ij = u i - u j +h i + ε ij. (1) In deze vergelijking is w ij het doelpuntenverschil in een wedstrijd. Dit is positief als het thuisteam wint, nul als de wedstrijd in een gelijkspel eindigt, en negatief als het uitteam wint. Dit verschil hangt af van drie factoren: het verschil in kwaliteit tussen beide teams (u i -u j ), het thuisvoordeel van team i (h i ), en toevalsfactoren (het weer, een gemiste strafschop) die worden gemodelleerd met een storingsterm (ε ij ), die verwachting 0 heeft en gelijke variantie voor elke waarneming. De verwachting van het resultaat is dus Ew ij = u i - u j + h i, ofwel, het verwachte resultaat hangt af van het kwaliteitsverschil (u i - u j ) en het thuisvoordeel van het thuisspelende team h i. Het resultaat van een individuele wedstrijd wordt uiteraard ook nog bepaald door het toeval, ε ij, maar uiteindelijk zijn we meer geïnteresseerd in de parameters u en h, die kwaliteit en thuisvoordeel gedurende een GEEN THUISVOORDEEL THUISVOORDEEL C HGD AGD HGD AGD TEAM A TEAM B TEAM C Tabel 1. Doelsaldo in thuis- en uitwedstrijden (zonder en met thuisvoordeel voor team C, HGD = doelsaldo thuiswedstrijden, AGD = doelsaldo uitwedstrijden). 47

26 sector Oost, west, thuis best? heel seizoen weergeven, dan in toeval dat soms een belangrijke rol speelt bij de bepaling van de uitslag van een individuele wedstrijd. In zekere zin is het ontwikkelen en gebruiken van thuisvoordeel ook een kwaliteit, maar dat bedoelen we niet met de parameter u i. u i meet de kwaliteit van een team, als op een neutraal terrein zou worden gespeeld. Het gemiddelde van alle u s is 0, zodat een team met een positieve u beter is dan het gemiddelde team, en een team met een negatieve u slechter. Thuisvoordeel heeft nu ook een natuurlijke interpretatie: het is het verwachte doelpuntenverschil als beide teams even goed zijn (dus als u i -u j =0). De restrictie dat de som van alle kwaliteitsparameters 0 is, is noodzakelijk, anders is kan het model niet worden geschat. Als in vergelijking (1) alle u s met een constante worden verhoogd, verandert het verschil niet, en dus wordt de kansverdeling van de geobserveerde grootheid (het doelpuntenverschil) dan niet uniek bepaald door de parameters. De identificerende restrictie i u i =0 lost dit probleem op. Een andere identificerende restrictie zou kunnen zijn u 1 =0, dus de de kwaliteit van het eerste team is 0, en de kwaliteitsparameters van alle andere teams worden dus gemeten ten opzichte van team 1. Echter, het is informatiever om te weten dat een bepaald team een positieve u heeft, en dus beter dan gemiddeld is, dan dat dit team beter is dan team 1. De parameters u i en h i kunnen geschat worden met de methode der kleinste kwadraten, maar het kan ook op een equivalente, andere manier. We gebruiken tabel 2, waarin de gegevens van de Nederlandse eredivisie van het seizoen 2006/2007 staan vermeld. Er namen 18 teams deel aan deze competitie, dus elk team speelt 17 thuiswedstrijden. In die tabel staan gegevens over thuiswedstrijden (in de kolommen met een H), en gegevens over uitwedstrijden (kolommen team HW HD HL H.f H.a HGD AW AD AL A.f A.a AGD GD p h u 1 Ajax AZ ADO Den Haag Excelsior Feyenoord FC Groningen sc Heerenveen Heracles Almelo NAC Breda N.E.C PSV Roda JC Sparta Rotterdam FC Twente FC Utrecht Vitesse RKC Waalwijk Willem II Tabel 2. Berekening individueel thuisvoordeel. met een A). De eerste kolom is het aantal gewonnen thuiswedstrijden (HW), die wordt gevolgd door het aantal gelijk geëindigde thuiswedsrijden (HD) en het aantal verloren thuiswedstrijden (HL). Vervolgens wordt voor de thuiswedstrijden het aantal doelpunten voor (H.f), tegen (H.a) en het doelsaldo in thuiswedstrijden (HGD) gegeven. De laatste twee kolommen geven de schattingen voor thuisvoordeel h en kwaliteit u. Die zijn als volgt berekend: 1. H is het gemiddelde thuisvoordeel voor de gehele competitie, H = i HGD i /17. In dit geval vinden we H = Het thuisvoordeel voor elk team is h i = (HGD i - AGD i -H)/16, dus het verschil van het doelsaldo in thuis- en uitwedstrijden, verminderd met het gemiddelde thuisvoordeel, gedeeld door 16. Er moet door 16 worden gedeeld, omdat de waarnemingen HGD i -AGD i -H aan twee restricties voldoen: H = i HGD i /17 en i HGD i + i AGD i =0. 3. Kwaliteit tenslotte is dat deel van het doelsaldo in thuiswedstrijden dat niet te danken is aan thuisvoordeel: u i = (HGD i -(18-1) h i )/18. In zekere zin is het ontwikkelen en gebruiken van thuisvoordeel ook een kwaliteit. De resultaten van deze rekenpartij staan in de laatste twee kolommen van tabel 2. Het team met de hoogste kwaliteit was AZ Alkmaar, maar hun thuisvoordeel was laag. Als elke competitiewedstrijd op neutraal terrein zou zijn gespeeld, was AZ misschien wel kampioen geworden. Aan de andere kant zien we ook dat de kwaliteit van PSV lager is dan die van Ajax, maar dat het thuisvoordeel in Eindhoven de doorslag heeft gegeven. Uit de tabel is in elk geval duidelijk dat het ene team een veel groter thuisvoordeel heeft dan het andere team. Het model is in staat om ruim 40% van de variatie in wedstrijdresultaten te verklaren. De geschatte residuen ε ij volgen inderdaad bij benadering een normale verdeling. De Clarke-Norman methode voor het schatten van thuisvoordeel is bruikbaar voor alle sporten die in een volledige competitie worden gespeeld, zoals voetbal, hockey, waterpolo en basketbal. Een nadeel van deze methode is dat die niet bruikbaar is om thuisvoordeel in individuele sporten te schatten. Conclusie Thuisvoordeel is belangrijk in sport. Goede meting van thuisvoordeel is echter moeilijk, omdat sportwedstrijden niet als experiment worden uitgevoerd. De vorm van de competitie (volledige competitie met uit- en thuiswedstrijden, of een toernooi vorm waarbij niet elke speler tegen elkaar speelt) bepaalt in grote mate in hoeverre thuisvoordeel meetbaar is, en welke maatstaf handig is. In het voorbeeld is gebleken dat thuisvoordeel niet gelijk is voor elk team in de Nederlandse eredivisie in het seizoen De methode die is besproken om thuisvoordeel te schatten is goed toepasbaar in sporten, waarin een volledige competitie met uit- en thuiswedstrijden wordt gespeeld. Thuisvoordeel in individuele sporten, die vaak in toernooivorm worden gespeeld, is moeilijker (zie bijvoorbeeld voor meting van thuisvoordeel in tennis Koning (2008). Toch is ook voor verschillende individuele sporten het belang van thuisvoordeel aangetoond. Literatuur Clarke, S.R. and J.M. Norman (1995). Home ground advantage of individual clubs in English soccer. The Statistician 44(4), Koning, R.H. (2008). Home advantage in professional tennis. Manuscript. Stefani, R. (2007). Measurement and interpretation of home advantage. In: J. Albert and R.H. Koning (eds), Statistical Thinking in Sports, Boca Raton: Chapman & Hall/CRC, pp

27 sector tips en trics Sollicitatietips Van studie naar werk Beste student, Imke Peters werkzaam bij The Boston Consulting Group als campus recruiter Mijn naam is Imke Peters en ik werk bij The Boston Consulting Group als campus recruiter. Dit betekent dat ik evenementen organiseer om studenten bekend en enthousiast te maken met The Boston Consulting Group. Hierbij kan gedacht worden aan evenementen op faculteiten en recruitmentdagen maar ook inhouse, dus op ons kantoor. Verder organiseer ik elk jaar samen met een van mijn collega s twee 5-daagse business courses in Rome en Parijs en twee 2-daagse business courses in Amsterdam. Op zoek gaan naar je eerste baan is een hele stap. Je gaat bedenken welke bedrijven je interessant vindt en, belangrijker nog, welke functie. Wat kan je met je studieachtergrond doen, wat lijkt je leuk en wat lijkt je minder leuk. Vervolgens wil je ook nog uitgenodigd worden voor een gesprek waarin je wil laten zien dat jij toch echt degene bent die ze zoeken. Dit is best een uitdaging en ik hoop je hierbij dan ook een aantal punten mee te geven waardoor je je nog beter voor kunt bereiden. 1. Je valt positief op als je een mooi cv hebt. Het gaat er niet alleen om wat er op staat maar ook hoe het er staat. Ga chronologisch te werk en zet je meest recente studie bovenaan. Zorg dat duidelijk is wanneer je Bachelor of Master is gestart en wanneer je denkt deze af te ronden. Je kan het aantal ECT s vermelden en je specialisatievakken beschrijven, of de vakken waar de focus op lag. Je zou zelfs de titel van je scriptie kunnen vermelden. Eén regel met je studie is dus niet voldoende. Je middelbare school kan je uitwerken door het profiel dat je gevolgd hebt te noteren en de vakken in dat profiel te benoemen. Als je wil kan je zelfs de cijfers per vak noteren. Ook wat werkervaring betreft ga je chronologisch te werk en zet je de meest recente (bij)baan bovenaan. Een korte omschrijving van je werkervaring met de belangrijkste functieomschrijving is een aanrader. Bedrijven hechten ook veel waarde aan ontwikkeling naast je studie. Deze activiteiten worden nevenactiviteiten of extra-curriculaire activiteiten genoemd. Je kan hierbij denken aan besturen of deelname aan een kleinere commissie binnen studie- en studentenverenigingen, maar ook aan topsport of muziek op hoog niveau. Veel mensen vergeten te vermelden welke cursussen ze naast of zelfs tijdens hun studie hebben gedaan. Dit is zonde want ook dit geeft een beeld van wat je allemaal kunt. Vergeet ook niet te vermelden wat je allemaal op de computer kan naast Office Bijvoorbeeld SPSS of InDesign. 2. Als je cv helemaal in orde is kan je aan je motivatiebrief werken. Probeer duidelijk uit te leggen waarom een bepaalde functie of een bepaald bedrijf bij jou past. Werk dus goed uit wat je zo aanspreekt in een functie en zorg dat je brief geen extra vragen oproept bij de lezer. 3. Zodra je cv en brief klaar zijn kan je eindelijk solliciteren. Als je op gesprek wordt uitgenodigd zijn een aantal zaken van belang. Een goede voorbereiding bijvoorbeeld. Lees je goed in over het bedrijf en de functie waarop je solliciteert. Als je weet dat er bepaalde assessments worden afgenomen, oefen dit dan. Vraag ook aan vrienden en kennissen of ze al eens een dergelijk gesprek hebben gehad zodat je een beetje weet wat je te wachten staat. Bij de meeste grote consultants zijn ze op zoek naar mensen met een sterk analytisch vermogen. Wij kijken daarom naast je cv en brief ook naar de cijferlijsten van het vwo en de universiteit. Bij ons bedrijf ontmoet je in de eerste sollicitatieronde twee van onze collega s elk gedurende 55 minuten. Zij zullen jouw achtergrond, ambitie en motivatie voor consulting met je bespreken. Ze nemen ook de tijd om specifieke vragen te beantwoorden die je mogelijk over BCG hebt. Daarnaast wordt een deel van de interviews besteed aan een case study. Je krijgt dan een real-life business case voorgelegd. Als je nog nooit een case interview hebt gedaan raden we je aan om je goed voor te bereiden door veel te oefenen. Bij de meeste grote consultancy kantoren staan, net als bij ons, voorbeeldcases op de website. Daarnaast maak je bij ons ook een on-line case. Net zoals de case interviews is het een goede manier om een beter beeld te krijgen van de kwesties die wij tegenkomen bij onze klanten. Daarnaast geeft het ons inzicht in een aantal belangrijke vaardigheden zoals logisch nadenken, analyseren en business sense. Wanneer je de eerste ronde succesvol afgerond hebt, nodigen we je uit voor een tweede ronde. Je krijgt dan wederom twee case interviews, dit maal met meer senior interviewers. Naast de twee case interviews krijg je ook een written case voorgelegd. Dit is een pakket met informatie waaruit je zelf de relevante informatie moet filteren om de probleemstelling die je voorgelegd krijgt op te lossen. Hopelijk geeft bovenstaande informatie je wat houvast tijdens het schrijven van je cv en motivatiebrief. Ik wens je in ieder geval veel succes met solliciteren en wellicht tot ziens! 50 51

28 sector boekrecensies Sector boekrecensies FC Algebra Hans van Maanen Barbarians at the Gate Bryan Burrough en John Helyar Econometrie Operat. Research Economie Econometrie Operat. Research Economie Scan deze Ben jij een adviestalent? s Werelds grootste multinationals kijken Towers Watson aan om belangrijke business issues voor hen te tackelen. Ontwikkel je talent en begin een uitdagende carrière bij de thought leader in Retirement Solutions, Finance en Human Resources. QR code met je smart phone werkenbijtowerswatson.nl Hans van Maanen, wetenschapsredacteur van het Parool, is de schrijver van dit boek, waarin verschillende sporten en sportgegevens wiskundig worden geanalyseerd. FC Algebra bestaat uit verschillende kleine verhalen, waarin iedere keer een facet van de sport cijfermatig wordt benaderd. De wiskunde in het boek is redelijk eenvoudig en oppervlakkig beschreven, maar door meer kennis van zaken weet je wel welke modellen hieraan ten grondslag hebben gelegen. Zo is het best interessant om te lezen over een regressie die gedaan is om te onderzoeken of er bij voetbal meer doelpunten worden gescoord aan het eind van een wedstrijd. Voor iedereen die interesse heeft in sport, sportcijfers en nutteloze feitjes is het zeker de moeite waard. Naarmate het boek vordert kom je wiskundig meer aan je trekken, maar zijn de onderwerpen minder interessant. Hoe de tennis- en schaakranglijst wordt gemaakt kan mij persoonlijk niet direct boeien. Toch zitten er voor de sportliefhebber meer dan genoeg onderwerpen in waarbij je je hart kan ophalen. Dit boek is al in 1998 verschenen, maar behalve dat de data een beetje verouderd zijn, merk je daar tijdens het lezen vrij weinig van. Barbarians at the Gate is een boek uit 1990 over een leveraged buyout/(lbo) van Bryan Burrough en John Helyar. Ondanks dat het boek meer dan 30 jaar oud is, wordt het gezien als een standaard werk voor mensen die werkzaam zijn in de financiële wereld. Het boek is geschreven door twee journalisten van de Wall Street Journal, die naar aanleiding van de door hun geschreven artikelen dit boek zijn gaan schrijven. Voor het boek hebben ze bijna alle hoofdrolspelers te spreken gekregen, wat resulteert in een zeer gedetailleerd verhaal. Ik vond het persoonlijk te gedetailleerd. Eerst wordt in ongeveer honderd bladzijdes de geschiedenis van het bedrijf beschreven en in nog eens honderd bladzijdes de opkomst van Ross Johnson als CEO die de spil is in de LBO. De schrijvers lijken name dropping tot een kunst te willen verheffen waardoor er gemiddeld op een pagina 5 nieuwe namen van een bedrijf of persoon worden geïntroduceerd. Hierdoor raakte ik de hoofdlijn van het verhaal kwijt. Dit is zonde aangezien het inhoudelijk een sterk boek is. Het is ongelofelijk hoe iemand als Ross Johnson, een niet uitzonderlijk intelligent persoon maar sociaal heel sterk, aan de top komt van een zeer groot bedrijf en vervolgens voor de grootste LBO tot dan toe zorgt. De conclusie is dat ondanks dat het een inhoudelijk sterk boek is de leesbaarheid niet heel goed is. Voor de mensen die dit ook als obstakel zien is er gelukkig een verfilming

29 sector column Column sport Sport is een populair onderwerp van gesprek bij velen en ook bij econometristen. Voor sommige econometristen is sport zelfs zo populair dat zij hun technieken en methoden toepassen op gegevens die door sportbeoefening verzameld worden: de ene passie laten interacteren met een andere passie. Hiervoor kunnen verschillende motivaties ten grondslag liggen. Velen doen het vooral om de technieken te illustreren met iets dat nu eens niets te maken heeft met economie. Men denkt dat dergelijke illustraties de studenten (en anderen) meer zal motiveren om onze technieken en methoden te bestuderen. Dit lijkt mij niet de manier om onze studenten te motiveren. De motivatie voor onze studie dient niet uit de toepassing te komen maar uit de interesse voor de econometrie. Daarnaast is het gedrag van een sporter niet erg veel anders dan die van een homo economicus. De economische agent wil zijn nutsfunctie optimaliseren (winst, inkomen) en de sportbeoefenaar wil winnen; althans, dit is het geval bij veel sporten. Meer meten en analyseren betekent niet altijd meer weten. Zoals we in de economie gegevens over het gedrag van economische agenten op macro en micro niveau verzamelen, zo kunnen we ook gegevens over het gedrag of prestaties van sporters doen, op macro en micro nivo. In een ver verleden heb ik mijn eigen jogging-activiteiten voor enige tijd geregistreerd door de snelheden in tijd te meten van een bepaalde route die ik joggend aflegde (ik geef u deze informatie in zeer vage termen). Ik was nieuwsgierig of mijn veelvuldige joggingsactiviteiten, mij in staat zouden stellen om sneller die route te kunnen afleggen. Ik jogde wel regelmatig maar zeker niet elke dag. Er waren ook langere onderbrekingen door afwezigheid. Op reis kon ik weliswaar blijven joggen (het voordeel van deze sport is dat je niet veel mee hoeft te nemen) maar het zou een andere route zijn en het ging mij om die ene route rondom mijn huis. Na enige tijd (we houden het wederom vooral vaag) had ik een lijstje van metingen waarbij ik de datum en de snelheid in tijd had geregistreerd. De snelheidsmetingen waren irregulier over tijd gedaan. Door mijn beroepsdeformatie zag ik meteen een tijdreeks van dagmetingen met vele missing values. Een tijdsgrafiek liet enigszins een aflopend beeld zien hetgeen mij plezierde. Naarmate ik meer hardloop, kan ik tot een grotere snelheid komen. Er bestaat dus zoiets als conditie en het speelt een rol, ook bij mij. Maar als econometrist wilde ik natuurlijk ook onderzoeken of de daling significant over tijd was. Voor deze analyse heb ik dan mijn eigen software programma STAMP gebruikt die kan omgaan met missing values in tijdreeksen. De analyse van mijn loopsnelheden ging razendsnel, dat wel, en het was mooi om een neerwaartse trend te kunnen onderscheiden in de onregelmatige wolk van waargenomen snelheidsmetingen. Maar een significante neerwaartse veranderingen over tijd heb ik nimmer kunnen ontdekken in mijn gegevens, en ik heb veel verschillende model specificaties geprobeerd. Nadat ik het model had uitgebreid met dag-dummies, bleek overigens dat ik op zaterdag het parcours in de snelste tijd kon lopen. Dat was een significant en interessant resultaat maar ik kon dat niet makkelijk interpreteren. Zeker, ik ren in de ochtend en ik heb zaterdag de neiging om daarna vroeg naar de markt te gaan, voordat het druk wordt. Wellicht dat er dan extra energie aangereikt wordt vanuit mijn lichaam om het mij mogelijk te maken bij tijds de markt te betreden. Het is wel enigszins teleurstellend dat dit simpele effect mij wel significant sneller kan doen laten lopen maar mijn algehele conditie die extra energie niet significant kan leveren. Dit voorbeeld illustreert een minimissimo analyse: het betreft een enkel sportpersoon (!). De resultaten van de analyses zijn slechts relevant voor die ene sporter. Andere voorbeelden waarbij econometrie en statistiek wellicht een nuttige bijdrage kunnen leveren tot het analyseren van sportresultaten zijn er in allerlei sporten waaronder natuurlijk het voetbal. In het nieuwe sportcomplex bij de jeugd van Ajax is veel meet-technologie binnen gebracht die tot een verzamelingswoede van gegevens zal leiden. Ik heb begrepen dat dit een doorn in het oog van Cruijff c.s. is. Dit fenomeen ziet men veel. Ik heb tijdens mijn PhD gewerkt voor een Amerikaans electriciteitsbedrijf (Puget Sound Energy in Bellevue en SeaTac, WA) en daarin moesten we een statistisch model ontwikkelen die het electriciteitsverbruik in Seattle en omstreken moest voorspellen voor de volgende dag. De lokale Johan Cruijff van de electriciteit-voorspellers deed dagelijks zijn neus naar buiten, belde wat mensen op en kon dan precies vertellen hoeveel energie de volgende dag verbruikt zou worden. We deden mee met een competitie om te kijken of we zijn voorspellingen konden verslaan in precisie. Verschillende modellen werden ontwikkeld door verschillende onderzoekers (zelfs een die later een Nobelprijs voor de Economie zou ontvangen!) maar de onderzoekers waren niet in staat om de voorspellingen van de lokale expert te verbeteren. Dus ik voel met Cruijff mee, meer meten en analyseren betekent niet altijd meer weten, zeker niet zolang er mensen met grote specifieke talenten rondlopen in deze wereld. Overigens sta ik zeer positief tegenover wetenschap in de sport. De VU is wereldberoemd met de studie bewegingswetenschappen en daarin wordt dagelijks onderzoek gedaan die onder andere zeer relevant voor sportbeoefening is. Maar ondanks mijn kritisch commentaar op de betekenis van econometrie in sportbeoefening, ken ik wel degelijk zeer goede en interessante analyses van sportresultaten. De meest in het oog springende zijn analyses die proberen sportresultaten te analyseren en te voorspellen. Dergelijke studies zijn onder andere gedaan voor tennis en basketbal. Wij doen dit jaarlijks met onze master econometrie studenten voor de roeiwedstrijd tussen de studententeams van Cambridge en Oxford die elk jaar in Maart wordt gehouden op de Thames nabij Londen ( Het blijkt vooral dat ons relatief eenvoudig model een goede voorspelling kan maken voor de winnaar van het komende jaar. Met een kleine investering als een econometrie studie, kan men dan al snel hoge ogen gooien bij de bookmakers! Siem Jan Koopman Hoogleraar Econometrie aan de VU spellers De lokale deed Johan dagelijks zijn neus naar buiten, belde Cruijff van de electriciteit-voorspellertellen hoeveel energie de wat mensen oan precies ver- deed volgende dagelijks verbruikt zijn zou worden neus naar buiten, belde wat mensen op en kon dan precies vertellen hoeveel energie de volgende dag verbruikt zou worden. e 54 55

30 sector agenda Agenda Afgestudeerd 4 juli 2011 Utrecht Summer School 2011 De commissie van SECTOR feliciteert de volgende studenten met halen van hun bul: The Utrecht Summer School biedt zomercurssusen aan in Statistics and Operations Research. Maart juli 2011 Pieter van den Berg (BSc) Johan den Breejen (BSc) 19th Triennial Conference of the International Federation of Operational Research Societies 19th Triennial Conference of the International Federation of Operational Research Societies zal plaatsvinden is Melbourne, Australië juli 2011 Internationale Wiskunde Olympiade The Netherlands takes great pride in hosting the 52nd International Mathematical Olympiad from 16 to 24 July The IMO is the largest and oldest Olympiad for the exact sciences and we will have the honour of receiving over six hundred incredibly talented young mathematicians from across the globe. 9 november 2011 Casedag Kraket Aan deze dag zullen zes bedrijven van verschillende sectoren deelnemen juli 2012 Ayazmaderesi Cad. Karadut Sok. No: 7 8th World Congress in Probability and Statistics Marieke Klein (MSc) Wieke de Wit (MSc) Chagiet Bloemendal (MSc) Koen Engels (MSc) Bouk van Geloven (MSc) Eric Laas Nesbitt (MSc) Anouk Muis (MSc) April Tim Neijs (BSc) Juni Marije Alblas (MSc) Martijn van Altena (MSc) Bram de Vries (MSc) OP WEG NAAR NUMMER 1 Wij willen het beste en meest gevraagde IT-consulting bedrijf zijn. Om dit waar te kunnen maken zijn wij voortdurend op zoek naar gedreven young professionals met een passie voor IT. Wil jij de top van het bedrijfsleven helpen excelleren? En samen met ons nummer 1 worden? Kijk dan op onze site naar de mogelijkheden. Het achtste World Congress in Probability and Statistics zal plaatsvinden in Istanbul, Turkije van 9-14 juli GetronicsConsulting.com

31 SECTOR is een uitgave van Kraket is de studievereniging voor Econometrie en Operationele Research aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. De naam Kraket staat voor Kritische Aktuarissen en Econometristen.