Uitvoeringsprogramma 2 Milieubeleidsovereenkomst. Grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen

Transcriptie

1 Uitvoeringsprogramma 2 Milieubeleidsovereenkomst Grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen In de Milieubeleidsovereenkomst (MBO) d.d. november 1993, die is aangegaan tot 2010, zijn doelen opgenomen voor de jaren 2000 en In dit geactualiseerde uitvoeringsprogramma zijn de doelen voor 2010 door de Stuurgroep Grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen nader uitgewerkt. Het uitvoeringsprogramma beschrijft welke activiteiten gepland zijn om de milieudoelen voor de grafische branche als geheel te behalen voor het jaar Dit programma bevat dus niet de maatregelen waaraan individuele bedrijven moeten voldoen. De door de bedrijven te nemen maatregelen worden op basis van dit uitvoeringsprogramma vastgesteld door de Stuurgroep Grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen en beschreven in het Handboek milieumaatregelen grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen. Het handboek is de basis voor de vergunningverlening, niet dit uitvoeringsprogramma. Omdat onderzoeken naar bepaalde milieuthema's nog lopen of nog opgestart zullen worden, is het nieuwe uitvoeringsprogramma een 'levend document', dat periodiek geëvalueerd en bijgesteld kan worden. Op enkele onderdelen (verzuring, verspreiding naar lucht) zijn in het programma zogenaamde 'werkhypotheses' geformuleerd. Afhankelijk van het vast te stellen beleid kunnen ook deze bijgesteld worden. Dit nieuwe uitvoeringsprogramma vervangt het oude uitvoeringsprogramma van november Den Haag, 21 februari 2001 R c

2 Inhoudsopgave 1 Algemeen Inleiding Doel van de MBO Structuur van de MBO Uitgangspunten van de MBO Terugblik Besluit detailhandel en ambachtsbedrijven Omschrijving van de bedrijfstak Afspraken ten aanzien van de milieuthema s Thema verandering van klimaat Energie CFK s en 1,1,1-trichloorethaan Thema verzuring Stifkstofoxiden Ammoniak Vluchtige organische stoffen (KWS) Algemeen Illustratiediepdruk Verpakkingsdrukkerijen Heatsetdrukkerijen Schoonmaakmiddelen in de offset Isopropylalcohol in de offset Zeefdrukkerijen Thema verspreiding naar lucht Tolueen Zwarte-lijststoffen: PER (tetrachlooretheen) en trichlooretheen Overige prioritaire stoffen Thema verspreiding naar water Fotochemicalien Zware metalen Overige schadelijke stoffen Tolueen Thema Verwijdering Inzameling van afval Preventie en hergebruik Bodembescherming Bodemsanering Thema verstoring Geluid Geur Externe veiligheid/post-sandoz Thema verdroging Organisatorische maatregelen Productbeleid, ketenbeheer, duurzaam produceren Terugdringing zware metalen Papiervezelconvenant...18 R c d.d. 21 februari van 29

3 4.1.3 Deelconvenant producenten/importeurs Effectiever gebruik van grondstoffen Leveranciersinformatie Gevaarlijk afval/bedrijfsafval ESV-lijst Loosbaarheid van stoffen en leveranciersinformatie Overige organisatorische maatregelen Modelvergunningen en CUWVO-richtlijnen Financiële zekerheidsstelling Implementatiestrategie Zelfregulering Interne milieuzorg Milieuvergunningverlening en handhaving Overige aspecten van de implementatiestrategie Telefonische vraagbaak Informeren van derden Besluit Detailhandel en Ambachtsbedrijven Procedurele afspraken Stuurgroep MBO Evaluatie MBO Monitoring verpakkingsdrukkerijen Evaluatie doelstellingen Monitoring resultaten IPA-reductie Evaluatie leveranciersinformatiesysteem Omgaan met beleidswijzigingen Algemeen Verschillende soorten van beleidswijziging Wijzigingen op het gebied van de te bereiken milieudoelstellingen Nederlandse uitwerkingen van nieuwe EG-regelgeving op milieugebied Ontwikkelingen in stand der techniek...27 Bijlage A Uitgangspunten van de MBO R c d.d. 21 februari van 29

4 1 Algemeen 1.1 Inleiding In 1993 is er door de overheid (vertegenwoordigd door het Ministerie van VROM, het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, het Ministerie van Economische Zaken, het Interprovinciaal Overleg, de Unie van Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en de bedrijfstakorganisaties van de grafische industrie en de verpakkingsdrukkerijen (KVGO en Kartoflex) een milieubeleidsovereenkomst (MBO) aangegaan. In deze MBO zijn milieudoelen opgenomen voor de gehele bedrijfstak, te bereiken in de jaren 2000 en Het in 1993 verschenen uitvoeringsprogramma had met name betrekking op het behalen van de doelen voor De milieudoelen voor 2010 zijn nader uitgewerkt in dit uitvoeringsprogramma, op basis van de eerder opgestelde notitie Concept-milieudoelen In dit uitvoeringsprogramma is beschreven welke activiteiten gepland zijn om de milieudoelen voor 2010 te behalen. Het uitvoeringsprogramma vervangt het eerdere uitvoeringsprogramma uit Het programma zal periodiek geëvalueerd en zonodig aangepast worden. 1.2 Doel van de MBO Doel van de MBO is: - het terugdringen van de milieubelasting van de bedrijfstak, conform afgesproken reductiedoelstellingen; - het vereenvoudigen van de uitvoering van het milieubeleid, zodanig dat aan de wensen van de bedrijfstak tegemoet gekomen wordt. Deze wensen betreffen landelijke uniformiteit in inhoud en handhaving van milieumaatregelen, voorkomen van onnodig verlies van managementstijl en waar nuttig en mogelijk landelijke en bedrijfstakgewijze coördinatie van voorbereiding en uitvoering van het milieubeleid. 1.3 Structuur van de MBO De MBO bestaat uit de volgende delen: - De formele overeenkomst tussen de verschillende partijen. Hierin zijn algemene afspraken opgenomen. - Het uitvoeringsprogramma. Hierin worden de afspraken verder uitgewerkt (in afspraken met betrekking tot de te bereiken milieudoelstellingen, de implementatiestrategie en de te volgen procedures). - Het Handboek milieumaatregelen grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen. Hierin zijn de afspraken uit het uitvoeringsprogramma uitgewerkt in concrete milieumaatregelen. In het handboek zijn zowel milieumaatregelen te vinden die alle bedrijven dienen te treffen, als maatregelen waarvan individuele bedrijven zelf dienen aan te geven of uitvoering mogelijk is. 1.4 Uitgangspunten van de MBO - De MBO doet geen afbreuk aan wet- en regelgeving en de daarin neergelegde taken, bevoegdheden en waarborgen. - Partijen spannen zich in om de in dit uitvoeringsprogramma beschreven milieudoelen voor de bedrijfstak te bereiken. - In het handboek zijn de door individuele bedrijven te treffen milieumaatregelen opgenomen, waarmee de milieudoelen voor de bedrijfstak gerealiseerd kunnen worden. - Het handboek kan worden aangemerkt als het landelijk milieubeleid voor de bedrijfstak en vormt als gevolg daarvan de basis voor de vergunningverlening op grond van de Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren. R c d.d. 21 februari van 29

5 - Partijen spannen zich er voor in dat individuele bedrijven en het bevoegde gezag zo veel mogelijk uitgaan van de maatregelen, zoals vermeld in het handboek. - De MBO legt het initiatief voor de implementatie van de milieumaatregelen vooral bij de bedrijfstakorganisaties. - De MBO heeft betrekking op bedrijven met productieprocessen, zoals beschreven in het handboek, voor zover deze vergunningplichtig zijn op basis van de Wet milieubeheer en/of de Wet verontreiniging oppervlaktewateren. - Voor bedrijven met productieprocessen, zoals beschreven in het handboek, die onder de AmvB Detailhandel en Ambachtsbedrijven vallen, geldt dat het handboek een kader vormt voor de invulling van de zorgplicht van bedrijven en het stellen van nadere eisen. - De maatregelen uit het handboek die betrekking hebben op het voorkomen van waterverontreiniging zijn alleen opgesteld voor bedrijven die via een rioolwaterzuiveringsinstallatie afvalwater lozen. Voor lozingen direct op oppervlaktewater zijn geen passende maatregelen geformuleerd. Meer uitgebreid staan bovenstaande uitgangspunten verwoord in bijlage Terugblik In 1988 is door KVGO het initiatief genomen om te komen tot een doelgroepbeleid milieu voor de bedrijfstak. Na korte tijd heeft Kartoflex zich hierbij aangesloten. In 1989 werd in opdracht van de Ministeries van VROM en EZ en begeleid door alle MBO-partijen een bedrijfstakgewijze milieustudie uitgevoerd (door Berenschot en Tebodin). Dit leidde tot het eindrapport Doelgroepanalyse grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen, waarin een kwantificering van alle procesemissies van de bedrijfstak en een overzicht van de mogelijke vermindering ervan wordt gegeven. Op grond van de aanbevelingen van de begeleidingscommissie is het doelgroepoverleg milieu voor de grafische industrie en de verpakkingsdrukkerijen ingesteld. In 1990 werd een intentieverklaring, in de vorm van de notitie Uitgangspunten voor het doelgroepoverleg voor de grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen vastgesteld, die door alle bij de MBO betrokken partijen is onderschreven. Op basis van de afspraken uit de intentieverklaring is in 1993 de formele overeenkomst en een eerste uitvoeringsprogramma opgesteld (betreffende de periode ). Ook is het handboek opgesteld, dat aan het bevoegd gezag op basis van de Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren is toegezonden. Tegelijk hebben alle grafische bedrijven en verpakkingsdrukkerijen de voor hen relevante delen van het handboek gekregen. Het handboek is in 1996 geactualiseerd en uitgebreid. Over 1996 heeft er een evaluatie van de uitvoering van de MBO plaatsgevonden. De resultaten uit de evaluatie hebben geleid tot een aantal aanvullende onderzoeken en activiteiten. De resultaten zijn in dit uitvoeringsprogramma terug te vinden bij de verschillende milieuthema s en andere onderdelen. In 1998 heeft de stuurgroep zich gebogen over de milieudoelen voor de periode De aanleiding hiertoe werd gevormd door het gegeven dat de in de intentieverklaring (en het Uitvoeringsprogramma uit 1993) geformuleerde milieudoelen voor het jaar 2010 een richtinggevend karakter hadden en om nadere concretisering vroegen. Dit heeft geleid tot de notitie Concept-milieudoelen In deze notitie worden de doelen weergegeven waarvoor op het niveau van de bedrijfstak een inspanningsverplichting wordt aangegaan. De doelen vloeien voort uit bestaand beleid en taakstellingen uit het Nationaal Milieubeleidsplan 3, de Vierde Nota Waterhuishouding, de Energiebesparingsnota en de Integrale Milieutaakstellingen (IMT) van andere bedrijfstakken. De doelen zijn terug te vinden in dit uitvoeringsprogramma. R c d.d. 21 februari van 29

6 1.6 Besluit detailhandel en ambachtsbedrijven In 1998 is het gewijzigde Besluit Detailhandel en Ambachtsbedrijven van kracht geworden. Onder dit besluit valt ook een groot aantal prepress-bedrijven (gericht op de voorbereiding van het drukproces) en kleinere offset-bedrijven, voor zover het totale elektromotorisch en verbrandingsmotorische vermogen voor het vervaardigen van producten niet meer bedraagt dan 40 kw per bedrijf. Van de bedrijven die onder de reikwijdte van het besluit vallen, wordt verwacht dat zij zich houden aan de eisen, zoals die in het besluit genoemd zijn. Het handboek is bij deze bedrijven (mede) bepalend voor het invullen van de zorgplicht en het stellen van nadere eisen. Het handboek kan daarbij gezien worden als een algemeen aanvaard kennisdocument waarin de stand der techniek van de bedrijfstak beschreven wordt. De afstemming tussen het Besluit Detailhandel en Ambachtsbedrijven en de MBO vindt plaats in het bedrijfstakoverleg, dat ingesteld is naar aanleiding van de MBO. Volgens afspraak wordt in (het kader van) dit overleg nieuw beleid door de betrokken overheden aan de orde gesteld. R c d.d. 21 februari van 29

7 2 Omschrijving van de bedrijfstak De bedrijfstak waarop het overeengekomen milieubeleid van toepassing is, omvat de grafische industrie en de verpakkingsdrukkerijen. De bedrijfstak telt circa bedrijven met in totaal ongeveer werknemers. Daarnaast bezitten niet-grafische bedrijven soms een eigen huisdrukkerij; dit zijn er naar schatting met ongeveer werknemers. Kenmerkend voor de grafische bedrijfstak is het grote aantal bedrijven met weinig werknemers. In ongeveer 65% van de bedrijven werken 10 man of minder. Slechts 2% van de bedrijven telt meer dan 100 werkzame personen; deze hebben wel 25% van het totale personeelsbestand in dienst. De bedrijfstak is goed georganiseerd. Het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen en de Vereniging Kartoflex tellen gezamenlijk ledenbedrijven met ongeveer personeelsleden, exclusief de huisdrukkerijen. De totale omzet van de bedrijfstak bedraagt ongeveer ƒ ,-. Gegevens over omzetontwikkeling en bruto-rendement illustreren hoezeer de grafische branche afhankelijk is van de algemene conjunctuurbeweging. De kleinere grafische bedrijven (vellen-offset) zijn over het algemeen niet sterk georiënteerd op de buitenlandse markt. Dit geldt wel voor bijvoorbeeld de illustratiediepdruk, verpakkingsdruk en rotatie heatset. De totale export bedraagt circa ƒ ,- ofwel 12% van de totale omzet en ligt daarmee op wat hoger niveau dan de import (ƒ ,-). Mede door de volgende ontwikkelingen wordt de positie van de bedrijfstak beïnvloed door voortgaande (internationale) concentratie bij toeleveranciers en afnemers: Concurrentie door substituten welke niet aan het traditionele grafische bedrijf zijn gebonden, zoals andere technologieën (personal computer met printer en kopieermachine) en andere informatiedragers (Internet, cd-rom, ). Veranderingen in de markt vragen om personalisatie van drukwerk en drukwerk op afroep (printing-on-demand). Verbreding in producten en diensten. Opdrachtgevers vragen een steeds verdergaande dienstverlening van het grafimedia-bedrijf: het overnemen van bestandsbeheer, verzorgen van abonnementenadministratie, distributie van drukwerk. Toenemende concurrentie tussen druktechnieken (bijvoorbeeld vellen-offset ondervindt concurrentie van printers en kopieermachines). Wijzigingen in productietechnologie: computer-to-plate (CTP), digitaal drukken, persautomatisering. De meeste bedrijven zijn klein en beschikken over weinig leidinggevend of ondersteunend personeel. Gezien het karakter van deze bedrijven zijn nauwelijks zelfstandige ontwikkelingsactiviteiten ten aanzien van het voorkomen van milieuverontreinigingen te verwachten. Van oudsher staat de bedrijfstak wel open voor de door toeleveranciers aangeboden innovatieve oplossingen. Bedrijfstakgewijze coördinatie van maatregelen met betrekking tot de ontwikkeling van preventieve maatregelen is dan ook noodzakelijk. De bedrijfstak is, vanuit milieuoogpunt bezien, ingewikkeld. Er worden veel verschillende productieprocessen gebruikt. Voor de MBO zijn deze productieprocessen conform de doelgroepanalyse gegroepeerd in twintig verschillende modules. In bijna elk bedrijf komen ten minste drie verschillende modules voor. R c d.d. 21 februari van 29

8 3 Afspraken ten aanzien van de milieuthema s Onder milieumaatregelen worden maatregelen verstaan die door individuele bedrijven getroffen worden, gericht op het bereiken van de afgesproken doelstellingen. De milieumaatregelen zijn ingedeeld in thema s. EMISSIES EN REDUCTIE PERCENTAGES Lucht Situatie 1990 Emissie 1990 Emissie 1996 Situatie 1996 Situatie 2000 Zeker Onzeker Gerealiseerd reductieperc. Doelstelling Doelstelling Situatie 2010 Zeker Onzeker Koolwaterstoffen ton ton 21% 75% 60,8% 14,2% p.m. p.m. p.m. Zwarte lijststoffen (PER) 68 ton 15 ton 78% 75% 100% 0% 95% n.v.t. n.v.t. Water Fotochemicalien 610 ton 44 ton 93% 100% 100% 0% geen Zware metalen (Ag/Cr/Cu) kg 534 kg 62% 50% 50% 0% 70% 70% 0% Schadelijke stoffen 125 ton?? 70% 70% 0% 85% 85% 0% Zwarte lijststoffen (tolueen) 830 kg 129 kg 84% 95% 95% 0% geen n.v.t. n.v.t. Bodem n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Gevaarlijk afval Cf. Wca behandeld Preventie/ hergebruik Bedrijfsafval (tot.) ton > 99% wordt op de juiste wijze afgevoerd 75% 100% 100% 0% ca. 2,5%?? 25% 25% 0% 50% 50% 0% ton Reeds hergebruikt 98% Niet hergebruikt ton?? 10% 0% 10% 50% 0% 50% Geur n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Geluid n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Energie 9,7 Petajoule (verbruik 1990) 8,7 Petajoule (verbruik 1997) 25% 20% p.m. 3.1 Thema verandering van klimaat Energie Doelstelling: Het treffen van rendabele energiebesparende maatregelen bij bedrijven. Een rendabele maatregel is een maatregel met een positieve netto constante waarde bij een interne rentevoet van 15% (voor belasting). Als equivalent kan een terugverdientijd van maximaal 5 jaar worden gehanteerd. Uit een in 1998 door Tebodin uitgevoerd onderzoek bleek door de bedrijfstak een energie-efficiency van 25% bereikt te zijn in de periode Deze energie-efficiency is bereikt door de inzet van verschillende instrumenten, zoals: R c d.d. 21 februari van 29

9 - de factsheet en checklist energie uit het handboek; - het uitvoeren van energie-efficiency-scans en het opstellen van energiebesparingsplannen bij de grootste energieverbruikers; - activiteiten gericht op voorlichting van en kennisuitwisseling tussen bedrijven. Daarnaast spelen ook autonome factoren een rol (als een hogere bezettingsgraad van apparaten en technologische vernieuwing). De checklist energie was in 1996 door 6% van de bedrijven gebruikt, zoals bleek uit de evaluatie van de MBO die over 1996 uitgevoerd werd. De checklist energie werd in juli 1996 verspreid onder bedrijven en bevoegde gezagen. Behoeft extra aandacht in de periode , gezien de doelstelling voor Activiteiten: - Actualisatie van factsheet en checklist Energie van het handboek. - Ondersteuning en stimulering van bedrijven bij het treffen van energiemaatregelen, op basis van een geactualiseerd Meerjarenplan energie-efficiency bij grafische bedrijven. Dit meerjarenplan zal primair gericht zijn op het treffen van procesgerichte maatregelen. Daarnaast zal ook aandacht besteed worden aan de inzet van aanvullende instrumenten, gericht op product-efficiency en industriële samenwerking (bedrijventerreinen en industriële logistiek) CFK s en 1,1,1-trichloorethaan Doelstelling: Geen specifieke doelstelling geformuleerd voor de bedrijfstak. Er gelden een aantal algemene afspraken: - CFK s: 100% reductie gebruik; - HCFK s: 35% (2005) en 65% (2010) reductie op consumptie; - trichloorethaan: 100% reductie gebruik in 2005; - HFK s/pfk s: 100% reductie gebruik en productie. 3.2 Thema verzuring Stifkstofoxiden Doelstelling: Uit de evaluatie van de MBO bleek dat alleen bedrijven die beschikken over een oude voorraad nog CFK-houdende spuitbussen gebruiken (circa 5% van de bedrijven). Het ging hierbij om bedrijven die nagenoeg geen spuitbussen gebruiken en lang met hun voorraad doen. Trichloorethaan wordt thans niet meer gebruikt in de grafische industrie. Er zijn geen aanvullende activiteiten nodig. Geen specifieke doelstelling geformuleerd voor de bedrijfstak. Aangesloten zal worden op de uitvoering van het Besluit emissie-eisen stoominstallaties (BEES). Door de aanpassing van het BEES in 1998 worden de emissie-eisen ten aanzien van stookinstallaties verscherpt en vallen meer stookinstallaties onder de eisen van het BEES (met ingang van 1999/2000). R c d.d. 21 februari van 29

10 Activiteiten: Ammoniak Doelstelling: Handhaving van reeds gemaakte afspraken (BEES). Opname van (een verwijzing naar) het BEES in het handboek. Vooralsnog niet geformuleerd. Ammoniak kan vrijkomen bij het gebruik van watergedragen inkten. Dit speelt ondermeer in de verpakkingsdruk. In de illustratiediepdruk vindt onderzoek plaats naar de vervanging van tolueen door water en ammoniak (zie 3.3.1). Wanneer de emissie van de grafische industrie boven de 1% van de totale industriële emissie uitkomt, zullen nadere afspraken gemaakt worden. Behoeft zonodig aandacht in de periode Activiteiten: Op basis van de resultaten van het onderzoek naar de vervanging van tolueen zal een inschatting gemaakt worden van het (potentiële) aandeel van de emissie van de grafische industrie Vluchtige organische stoffen (KWS) Algemeen Doelstelling: Werkhypothese: 80% emissiereductie in 2010 ten opzichte van Het percentage kan verhoogd of verlaagd worden op basis van het VOS-potentieel onderzoek. De voorlopige indruk van de bedrijfstak is dat het nemen van kosteneffectieve maatregelen in 2010 een reductie van 75% zal opleveren. Uit de evaluatie bleek dat in 1996 een reductie van 21% gerealiseerd was ten opzichte van de emissie van 1990 (exclusief PER; zie 3.3.2). Deze reductie was met name een gevolg van: - het toepassen van een nageschakelde techniek in de heatset; - de terugdringing van de tolueenemissie door illustratiediepdrukkerijen; - de terugdringing van oplosmiddelen in de verpakkingsdruk; - de opslag van poetsdoeken. De emissie van de verpakkingsdrukkerijen bedroeg in ton. In 1997 was deze emissie teruggedrongen tot circa ton. Naar verwachting gold deze emissie ook voor Dit impliceert een reductie van 16%. Ten aanzien van verschillende productieprocessen en deelgebieden is nadere actie ondernomen om verdere reductie van VOS-emissies te bewerkstelligen. Daarbij kunnen met name genoemd worden: - de verpakkingsdrukkerijen; - het gebruik van IPA in de offset; - het gebruik van minder vluchtige schoonmaakmiddelen in de offset; - de opslag van poetsdoeken; - het gebruik van minder vluchtige schoonmaakmiddelen en inkten in de zeefdruk. Onderstaand wordt nader op deze onderwerpen ingegaan. R c d.d. 21 februari van 29

11 De terugdringing van vluchtige organische stoffen heeft extra aandacht gekregen om reden van mogelijke risico s voor de volksgezondheid (het ontstaan van het organo-psycho-syndroom (OPS). Op grond daarvan wordt aan arbo-wetgeving gewerkt, gericht op - waar mogelijk - de vervanging van oplosmiddelen (bronbeleid). De MBO en de arbowetgeving worden zoveel als mogelijk en doelmatig op elkaar afgestemd. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: - Door het Ministerie van VROM wordt een zogeheten VOSpotentieelonderzoek uitgevoerd. Doel van dit onderzoek is om nader inzicht te krijgen in de VOS-emissies, in relatie tot de mogelijkheden en kosten van reductie. Op basis van dit onderzoek zullen voorstellen voor verdere reductie van VOS gedaan worden, eventueel ook ten aanzien van de grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen. - Op basis van het VOS-potentieelonderzoek eventueel komen met voorstellen voor aanvullende maatregelen in het handboek. - Het handboek afstemmen op de VOS-richtlijn van de Europese Unie en de op basis daarvan op te stellen AmvB Illustratiediepdruk Bij de illustratiediepdrukkerijen gaat het vooral om de emissie van tolueen (zie 3.3.1) Verpakkingsdrukkerijen Volgens afspraak dienden de verpakkingsdrukkerijen uiterlijk in 1997 of 1998 (afhankelijk van de gekozen maatregel) maatregelen te treffen om de uitstoot van oplosmiddelen terug te dringen. Bedrijven met een oplosmiddelengebruik van groter dan 150 ton per jaar dien(d)en over te schakelen op watergedragen systemen, terugwinning van oplosmiddelen of het plaatsen van een naverbrander. Voor bedrijven met een oplosmiddelengebruik van minder dan 150 ton per jaar geldt dat het bevoegd gezag per bedrijf door toepassing van het ALARA-beginsel moet bezien welke maatregelen redelijk zijn. Naar verwachting leidt dit tot een afname van de VOS-emissie van de gehele bedrijfstak met circa 68%. Uit een peiling onder bedrijven en bevoegde gezagen in 1998 bleek dat veel bedrijven achterblijven bij het treffen van maatregelen. Door Kartoflex en VNG zijn verschillende acties in gang gezet om de implementatie van de maatregelen te bewerkstelligen. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: Heatsetdrukkerijen Voor de komende periode zijn de volgende activiteiten gedefinieerd: - Bewerkstelligen van de uitvoering van eerder gemaakte afspraken. - Het herformuleren van de maatregelen voor verpakkingsdrukkerijen met een oplosmiddelengebruik van minder dan 150 ton per jaar, mede op basis van de VOS-richtlijn voor de Europese Unie. Heatsetbedrijven met een inkt- en IPA-gebruik van meer dan 45 ton per jaar dienen een nageschakelde techniek te hebben. Heatsetbedrijven R c d.d. 21 februari van 29

12 met een inkt- en IPA-gebruik van minder dan 45 ton per jaar dienen bij vervanging van een heatsetpers of -droger de minerale olie uit de drooglucht van de desbetreffende pers of droger te verwijderen danwel een andere droogtechniek toe te passen. In 1996 had circa 80% van de heatsetbedrijven aan deze maatregelen voldaan. Handhaving van bestaande afspraken. Activiteiten: - Via de milieuvergunningverlening zal een volledige implementatie van de maatregelen bewerkstelligd worden. - Afstemming op de VOS-richtlijn van de Europese Unie zal leiden tot herformulering van de maatregelen Schoonmaakmiddelen in de offset De emissies voortkomende uit het gebruik van minder vluchtige schoonmaakmiddelen waren in 1996 ten opzichte van 1990 met meer dan de helft afgenomen. Vanuit MBO en arbo-zorg wordt gestreefd naar verdere vermindering. In 1999 zijn in het handboek de vluchtige K1- en K2-schoonmaakmiddelen voor dagelijks gebruik verboden. Dit betekent dat de minder vluchtige K3-middelen of niet vluchtige middelen, zoals VCA s en HBS, gebruikt moeten worden. De voorkeur gaat uit naar het gebruik van niet vluchtige middelen. Vooralsnog is geen verdere actie op dit gebied voorzien. Handhaving van bestaande afspraken Isopropylalcohol in de offset Het gebruik van Isopropylalcohol (IPA) in de offset is zeer sterk toegenomen. In 1997 bedroeg het IPA-verbruik in offsetbedrijven (vellen-offset en heatset) ongeveer 2300 ton. IPA wordt aan het vochtwater toegevoegd ter verbetering van de kwaliteit van het drukproces. Er wordt gewerkt aan maatregelen ten aanzien van de reductie van IPA. Deze maatregelen komen er op neer dat van bedrijven verwacht wordt dat ze op korte termijn (ten aanzien van de bestaande apparatuur) relatief eenvoudige maatregelen op gebied van good-housekeeping treffen. Binnen drie jaar dienen bedrijven verdergaande maatregelen te treffen. Welke maatregelen dit zijn, is verschillend per bedrijf. Vandaar dat het bedrijf in een individueel IPA-reductieplan aangeeft welke maatregelen men in de periode gaat uitvoeren. Activiteiten: Zeefdrukkerijen Handhaving van bestaande afspraken. In 2003 zullen de bereikte resultaten op gebied van IPA-reductie geëvalueerd worden. Op basis daarvan zullen zonodig extra maatregelen geformuleerd worden. Via vrijwillige maatregelen wordt in de zeefdruk het gebruik van niet en minder vluchtige inkten en schoonmaakmiddelen gestimuleerd. Uit de evaluatie van de MBO bleek dat de invoering hiervan bij zeefdrukkerijen vooralsnog gering is. Op grond daarvan wordt nader onderzoek verricht inzake het wegnemen van belemmeringen in het gebruik van zowel minder vluchtige schoonmaakmiddelen als watergedragen en R c d.d. 21 februari van 29

13 UV-inkten. Op basis van deze onderzoeken zullen nadere activiteiten gedefinieerd worden. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: Formulering van nieuwe maatregelen en activiteiten. 3.3 Thema verspreiding naar lucht Tolueen Doelstelling: Werkhypothese: 90% emissiereductie in Bij de start van de MBO in 1993 is afgesproken dat illustratiediepdrukke-rijen een maximale emissie van tolueen mogen hebben van 10 of 15% van het gebruik (afhankelijk van de aard van het bedrijf); volgens afspraak in de stuurgroep zijn deze percentages met ingang van 1999 aangescherpt tot 8,5 en 12%. Daarbij is een uitzondering gemaakt voor bestaande bedrijven met een input van minder dan 100 ton per jaar: voor deze bedrijven dient uitgegaan te worden van het ALARAbeginsel, waarbij er een voorkeur is voor de overgang naar watergedragen systemen. In 1996 bleken alle illustratiediepdrukkerijen aan de afgesproken maatregelen te voldoen. Volgens de MBO-evaluatie levert dat een emissiereductie op van 46%. Door de bedrijfstak is aangegeven dat een verdere grote emissiereductie van tolueen alleen mogelijk geacht wordt bij overgang naar andere technieken, zoals de inzet van watergedragen inkten. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: - Momenteel vindt herijking van de reductiedoelstellingen plaats van het thema Verspreiding. Voor tolueen lijkt bij een beperkt aantal bronnen binnen de industrie een reductiepercentage van meer dan 95% nodig. Dit kan consequenties hebben voor de werkhypothese. - Er wordt onderzoek verricht naar de mogelijkheden en knelpunten bij de terugdringing van tolueengebruik in illustratiediepdrukkerijen Zwarte-lijststoffen: PER (tetrachlooretheen) en trichlooretheen Doelstelling: 95% Emissiereductie in PER wordt toegepast als uitspoelmiddel in de vormvervaardiging van flexodruk. In 1996 was een reductie van 78% van PER bereikt. Het aandeel van de grafische industrie in de totale industriële PER-emissie is gedaald van circa 13% (Comprimo-rapport) naar circa 1% (MBOevaluatie/Emissies in Nederland). De verwachting is dat uiteindelijk geen enkele flexodrukkerij PER meer zal gebruiken. Trichlooretheen is in het verleden waarschijnlijk als ontvetter of in oplosmiddel gebruikt. In de MBO is geen specifieke aandacht besteed aan trichlooretheen (tri). Het handboek kent maatregelen met betrekking tot gehalogeneerde koolwaterstoffen. De inschatting is dat tri zo goed als niet meer gebruikt wordt in de grafische industrie. R c d.d. 21 februari van 29

14 Handhaving van bestaande afspraken Overige prioritaire stoffen Doelstelling: Beëindiging gebruik van deze stoffen. In het handboek is een verbod uitgesproken voor het gebruik van di/trichoormethaan en vluchtige mono-aromaten (zoals benzeen, tolueen, xyleen, trimethylbenzeen en isopropylbenzeen) in schoonmaak- en verdunningsmiddelen. In 1996 bleek volgens eigen opgave 26% van de bedrijven deze schoonmaakmiddelen nog te gebruiken. Handhaving van bestaande afspraken. 3.4 Thema verspreiding naar water Fotochemicalien Doelstelling: 100% Emissiereductie. Fotochemicaliën komen vrij in de drukvormvoorbereiding. Het is verboden om afgewerkte fixeer en filmontwikkelaar te lozen. In 1989 betrof deze lozing naar schatting nog zo n 520 ton ontwikkelaar en 60 ton fixeer. Uit de evaluatie kwam naar voren dat dit teruggedrongen is tot minder dan 44 ton (ontwikkelaar en fixeer). Circa 1% van de offsetbe-drijven gaf aan nog fixeer en ontwikkelaar te lozen, en 14% van de zeefdrukbedrijven. Door technische ontwikkelingen (digitalisering) neemt het gebruik van fotochemicaliën af. Handhaving van bestaande afspraken Zware metalen Doelstelling: 70% reductie in De emissie van zware metalen naar water bestaat voornamelijk uit zilver, chroom en koper. Zilver Zilver komt via het spoelwater van ontwikkelmachines in het afvalwater. De huidige maatregelen bestaan uit good-housekeeping voor alle bedrijven en in-line-zilverterugwinning voor bedrijven met jaarlijks meer dan 700 liter gebruiksklare fixeer. Deze maatregelen hebben ertoe geleid dat er een reductie van minimaal 54% is bereikt. Verwacht wordt dat door de vermindering in het gebruik van fixeer en ontwikkelaar (door digitalisering) en verdere implementatie van de bestaande afspraken de doelstelling voor 2010 gehaald wordt. Door de vermindering van watergebruik blijkt de concentratie van zilver na de in-line-zilverterugwininstallatie in een aantal gevallen de gestelde waarde van 1 mg/liter te overschrijden (zonder dat de hoeveelheid zilver hiermee is toegenomen). Bezien zal worden op welke wijze hiermee omgegaan moet worden. Wijziging van bestaande afspraken, gericht op verbetering van de uitvoerbaarheid. R c d.d. 21 februari van 29

15 Koper en chroom (illustratiediepdruk) Koper en chroom komen vrij bij de vormvervaardiging van diepdrukcilinders. Uit de evaluatie is naar voren gekomen dat 43% van de bedrijven een vaste-stofafscheider heeft geplaatst. Een deel van de bedrijven heeft andere (even of meer doeltreffende) maatregelen getroffen. Hiermee wordt de MBO-doelstelling voor 2000 gehaald. Aan bedrijven zal de mogelijkheid geboden worden om te kiezen tussen verschillende technieken. Kleine bedrijven (met een emissie van minder dan 20 kg per jaar) zullen geen maatregelen hoeven te treffen. Wijziging van bestaande afspraken, gericht op verbetering van de uitvoerbaarheid. Zink (huisdrukkerijen) Emissies van zink naar water werden veroorzaakt door het gebruik van zinkhoudende etsvloeistoffen uit de plaatontwikkeling bij huisdrukkerijen. Naar verwachting worden er thans geen zinkhoudende producten meer gebruikt. Het bedrijfstakoverleg gaat er vanuit dat de emissie van zink naar water uit de grafische industrie thans nihil is. Handhaving van bestaande afspraken. Overige zware metalen Cadmium kwam in 1989 nog slechts sporadisch voor als emissie naar water (uit fotografische processen), vermoedelijk uit illegale restpartijen uit het buitenland. Aangezien cadmium niet meer voorkomt in fotografisch materiaal gaat het bedrijfstakoverleg er vanuit dat er ook geen emissie naar water plaatsvindt. Handhaving van bestaande afspraken Overige schadelijke stoffen Doelstelling: 85% Emissiereductie in Bij de totstandkoming van de MBO werd de totale jaaremissie van (overige) schadelijke stoffen naar water op 125 ton geschat. Het betreft stoffen als thinners, waterafdunbare inktrestanten, niet afbreekbare polymeren, gechloreerde en niet-gechlooreerde alifatische koolwaterstoffen. Bij de evaluatie kon niet worden vastgesteld hoe groot de huidige emissie van schadelijke stoffen is. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: - Er zal geïnventariseerd worden in hoeverre een onderzoek naar de aard en omvang van de overige schadelijke stoffen nar water noodzakelijk is. Bij gebleken noodzakelijkheid wordt een dergelijk onderzoek uitgevoerd Tolueen Doelstelling: 95% Emissiereductie in Tolueen bevindt zich in condenswater dat vrijkomt bij tolueenterugwininstallaties van illustratiediepdrukkerijen. In de MBO is afgesproken dat illustratiediepdrukkerijen een luchtstripper plaatsen ter behan- R c d.d. 21 februari van 29

16 deling van het condenswater. Bij de evaluatie in 1996 bleek hierdoor reeds een reductiepercentage van 84% behaald te zijn. 75% van de emissie die toen nog plaatsvond, was afkomstig van één bedrijf. In dit bedrijf zijn inmiddels procesmodificaties aangebracht. Naar verwachting is thans de doelstelling van 95% (voor 2000) bereikt. Handhaving van bestaande afspraken. 3.5 Thema Verwijdering Inzameling van afval Doelstelling: 100% gescheiden inzameling van gevaarlijk afval. Uit de evaluatie kwam naar voren dat vrijwel al het gevaarlijk afval op de juiste wijze wordt afgevoerd. Handhaving van bestaande afspraken Preventie en hergebruik Doelstelling: Zoveel mogelijk voorkomen van afvalstromen. Zoveel mogelijk hergebruik van afval. Bij de totstandkoming van de MBO is zowel voor gevaarlijk afval als voor bedrijfsafval een doelstelling van 50% voor preventie/hergebruik opgenomen. Voor bedrijfsafval had deze doelstelling betrekking op de 2% van het bedrijfsafval dat in 1990 nog niet hergebruikt werd. Bij de evaluatie van de MBO over 1996 bleek het niet mogelijk om een gefundeerde inschatting te maken van de volume-ontwikkeling van gevaarlijk en bedrijfsafval. Op grond daarvan is de kwantitatieve doelstelling voor afval in dit uitvoeringsprogramma omgezet in afspraken over te treffen maatregelen en voorzieningen. In het kader van het Convenant Verpakkingen II zijn er met de branche specifieke afspraken gemaakt over de terugdringing van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal. In het Papiervezelconvenant, dat deel uitmaakt van het Convenant Verpakkingen II, zijn afspraken gemaakt over het hergebruik van papier en karton. Afspraken over hergebruik van kunststofverpakkingen zijn gemaakt in het Deelconvenant Materiaalhergebruik kunststofverpakkingen. Afspraken over preventie liggen voor verpakkingsmaterialen met name vast in het Deelconvenant Producenten/Importeurs. Behoeft extra aandacht in de periode Activiteiten: - Onderzoek naar het potentieel van de bedrijfstak inzake afvalpreventie en nuttig gebruik van afvalstromen (scheiding van afvalstromen). - Actualisering van factsheet en checklist Afvalpreventie, op basis van bovenstaand onderzoek, een evaluatie van de huidige factsheet en de huidige stand der techniek Bodembescherming Doelstelling: Nieuwe bodemverontreinigingen dienen te worden voorkomen. R c d.d. 21 februari van 29

17 Activiteiten: Bodemsanering Doelstelling: 3.6 Thema verstoring Geluid Doelstelling: Geur Doelstelling: In het handboek is voorzien in maatregelen voor rioleringen, ondergrondse tanks en vloeistofdichtheid van werkvloeren. Ten aanzien van het laatste onderwerp is geconstateerd dat de factsheet uit het handboek nauwelijks gehanteerd wordt. Bedrijven en bevoegd gezag zijn erop geattendeerd dat toepassing van de factsheet onverminderd van kracht blijft. Veel bedrijven vinden de factsheet te ingewikkeld. Met het oog daarop zal de factsheet geactualiseerd en zo mogelijk vereenvoudigd worden. Daarbij zal ondermeer ingegaan worden op de afstemming met de Nederlandse Richtlijnen Bodembescherming (NRB). Handhaving van bestaande afspraken. Actualisatie van de factsheet Vloeistofdichte vloeren. Geen specifieke doelstelling geformuleerd voor de bedrijfstak. In het kader van de MBO is geen specifiek beleid ten aanzien van bodemonderzoek en -sanering ontwikkeld. De bedrijfstakorganisaties stimuleren hun leden om mee te doen aan de landelijke BSB-operatie. Handhaving van bestaande afspraken. Geen specifieke doelstelling geformuleerd voor de bedrijfstak. Het treffen van geluidmaatregelen is maatwerk (per individueel bedrijf), en vindt plaats op basis van de Wm-vergunning. In het handboek is een stappenplan opgenomen. Geen specifieke doelstelling geformuleerd. Het treffen van geurmaatregelen is maatwerk, en vindt plaats op basis van de Wm-vergunning. In het handboek is een stappenplan opgenomen Externe veiligheid/post-sandoz Doelstelling: De bedrijven dienen te voldoen aan het niveau van de (voor hun geldende) CPR-richtlijnen. 3.7 Thema verdroging Doelstelling: Handhaving van de bestaande afspraken. Afbouw van het gebruik van grondwater voor koeldoeleinden. Bij de provincies is geïnventariseerd in welke mate koelwateronttrekking door grafische bedrijven en verpakkingsdrukkerijen plaatsvindt. Dit bleek slechts in beperkte mate het geval te zijn. Op basis daarvan is geconcludeerd dat er zich geen probleem voordoet. Behoeft geen nadere aandacht. R c d.d. 21 februari van 29

18 4 Organisatorische maatregelen Onder organisatorische maatregelen worden maatregelen verstaan die door andere actoren dan individuele bedrijven en bevoegd gezag uitgevoerd worden, gericht op het vergemakkelijken van de uitvoering van de (door bedrijven uit te voeren) milieumaatregelen. De organisatorische maatregelen komen tegemoet aan de volgende doelstellingen: - Landelijke uniformiteit ten aanzien van inhoud en handhaving van milieuregels. - Het voorkomen van onnodig verlies aan managementtijd. - De bedrijfstakgewijze coördinatie bij de voorbereiding en uitvoering van het milieubeleid. 4.1 Productbeleid, ketenbeheer, duurzaam produceren Productbeleid, ketenbeheer en duurzaam produceren zijn kenmerken van productgerichte milieuzorg (PMZ). Ook binnen de grafische industrie is PMZ opgepakt. PMZ is verweven met het integrale milieubeleid van de bedrijfstak en gaat daarmee breder dan de IMT als opgenomen in deze MBO. Een schets van PMZ-activiteiten is hierna gegeven. Daar waar dit aanvullend is aan de MBO-milieuthema s, is hieraan reeds in hoofdstuk 3 gerefereerd Terugdringing zware metalen Het productbeleid in de grafische industrie is gericht op het vermijden van het gebruik van zware metalen waar dit (markt)technisch mogelijk is. Dit heeft er toe geleid dat de zware metalen cadmium, chroom, lood en kwik in Nederland niet meer in inkten en additieven worden toegepast. Het gebruik van metallisch koper en zink in goud- en bronsinkten is sterk teruggedrongen. Waar mogelijk worden alternatieve inkten toegepast die zijn samengesteld met aluminium, mica en organisch geel. Samen met ketenpartners vindt verder onderzoek naar vervanging plaats. Activiteit: Nader onderzoek naar vervanging goud- en bronsinkten Papiervezelconvenant De belangrijkste grondstof voor de grafische en verpakkingsindustrie zijn papier en karton. Het is een in principe hernieuwbare grondstof, mits de papierkringloop wordt gesloten. Hiertoe is het papiervezelconvenant afgesloten. Doelstellingen zijn onder meer dat 85% van het oud papier en karton uit de huishoudens gescheiden wordt ingezameld en dat ten minste 85% van de inzamelbare hoeveelheid op de markt gebracht papier en karton als materiaal wordt hergebruikt. Ontinkting van oud papier bedrukt met water- of UV-inkten is op dit moment nog niet goed mogelijk. In ketenoverleg dient dan ook te worden gekomen tot een goede afstemming tussen enerzijds het streven om over te schakelen op water- en UV-inkten en anderzijds het opvoeren van het hergebruik van oud papier. In samenspraak tussen ketenpartners en overheid zal tot een beleidskeuze worden gekomen. Activiteit: Afstemming overschakeling water-/uv-inkten en hergebruik van oud papier Deelconvenant producenten/importeurs Het Deelconvenant producenten/importeurs, onderdeel van het integratieconvenant Verpakkingen II, stelt eisen aan de verpakkingen die in Nederland op de markt worden gebracht. Iedere drukker en verpakkingsmiddelenfabrikant dient dit in zijn productbeleid te verdisconteren. In alle gevallen betreft dit eisen gesteld aan de verpakking om het drukwerk (bijvoorbeeld krimpfolie) als ook eisen aan de verpakkingsdrukker die hem door zijn afnemer worden opgelegd. De invulling van de eisen ten aanzien van preventie en materiaalhergebruik dient voor iedere product/marktcombinatie apart te worden geïmplementeerd. Reeds in het kader van Convenant Verpakkingen I hebben verpakkingsmiddelenfabrikanten zorg gedragen voor veel productinnovatie als service richting afnemers: kleinere verpakkingen, R c d.d. 21 februari van 29

19 lichtere verpakkingen, gebruik van fotomaterialen gebruik van gerecycled materiaal (zie verder 3.5.2) Effectiever gebruik van grondstoffen Technologische ontwikkelingen maken een effectiever gebruik van grondstoffen mogelijk. Met de ontwikkeling in druktechnologie zijn bedrijven in staat de zogenaamde inschiet steeds verder te verlagen. Dit betekent minder papier en minder papierafval voor een drukorder. Dus besparing op energie- en milieukosten voor de productie van nieuw papier en inzameling van oud papier. Door toepassing van printing-on-demand maken bedrijven niet meer drukwerk dan de klant strikt nodig heeft. Middels gepersonaliseerd drukwerk krijgt het individu alleen die informatie welke hij gevraagd heeft. Dus ook hier weer besparing op papier, inkt en energie Leveranciersinformatie Zie Gevaarlijk afval/bedrijfsafval Bij de totstandkoming van de MBO bestond er een aantal knelpunten met betrekking tot het afhalen en verwerken van gevaarlijk afval: - Onduidelijkheid bij bedrijven, bevoegd gezag en inzamelaars over wat wel en niet als gevaarlijk afval diende te worden aangemerkt. - Het niet kunnen opbouwen van een vaste relatie met één of enkele afvalinzamelaars als gevolg van wisselingen in de lijst van afvalinzamelaars. - Het niet bereid zijn van afvalinzamelaars om op korte termijn gevaarlijk afval te verwijderen. In 1996 bleken bedrijven geen problemen meer te ervaren met de afvoer van gevaarlijk afval. Waarschijnlijk is dit een gevolg van het uitkomen van het handboek (met daarin de ESV-lijst, zie 4.3) en de op initiatief van de bedrijfstakorganisaties ontwikkelde inzamelstructuur voor gevaarlijk afval. 4.3 ESV-lijst In de grafische industrie wordt een grote verscheidenheid aan hulpstoffen gebruikt. Bij de totstandkoming van de MBO was onvoldoende bekend over de samenstelling van hulpstoffen. Dit leidde ertoe dat stoffen in sommige gevallen door bedrijven op verkeerde wijze werden afgevoerd of door inzamelaars of verwerkers van bedrijfsafval ten onrechte werden geweigerd. Om deze problemen te verhelpen is er een Lijst met eisen voor de samenstelling en verwijdering van hulpstoffen in de grafische industrie en verpakkingsdrukkerijen opgesteld, afgekort de ESVlijst. De functie van de ESV-lijst is het overzichtelijk en gemakkelijk toegankelijk vastleggen van: - de eisen die aan de samenstelling van producten zijn gesteld, met het oog op het voorkomen van luchtverontreiniging; - de wijze waarop afvalstoffen verwijderd behoren te worden. De ESV-lijst treedt niet in de plaats van het Besluit Aanwijzing Gevaarlijke Afvalstoffen of andere bepalingen of afspraken omtrent de samenstelling of verwijdering van afvalstoffen. De lijst is een op de grafische industrie en de verpakkingsdrukkerijen toegesneden interpretatie. De ESV-lijst is opgenomen in het handboek. In 1996 is de ESV-lijst geactualiseerd. In de ESV-lijst van 1993 was ook lozingsinformatie over hulpstoffen opgenomen. Deze informatie is bij de actualisatie komen te vervallen. In de huidige R c d.d. 21 februari van 29

20 ESV-lijst wordt voor lozingsinformatie verwezen naar de informatie van leveranciers in productveiligheidsbladen (zie 4.4). Bij de evaluatie van de MBO kwam naar voren dat bedrijven thans geen problemen meer ervaren met de afvoer van gevaarlijk afval en bedrijfsafval. De ESV-lijst wordt door bedrijven gebruikt als informatiebron, naast informatie afkomstig van leveranciers en afvalinzamelaars. Activiteiten: Actualisatie van de ESV-lijst in 2000 en zonodig Loosbaarheid van stoffen en leveranciersinformatie Bij de totstandkoming van de MBO is ten aanzien van het lozingsbeleid het volgende afgesproken. - Bedrijven dienen vanaf 1995 voor de vraag of stoffen of spoelwater geloosd mogen worden, uit te gaan van de informatie die de leverancier levert. Leveranciers zullen gestimuleerd worden om lozingsinformatie te vermelden in productveiligheidsbladen. De lozingsinformatie dient gebaseerd te zijn op het toetsingsschema voor water. - Tot 1 januari 1995 mogen bedrijven voor de vraag of een stof of spoelwater geloosd mag worden ook uitgaan van de ESV-lijst. Dit beleid is onderschreven door de Vereniging van leveranciers voor de grafische en aanverwante industrie, de VLGA. Met de VLGA zijn afspraken gemaakt over het stimuleren van het leveren van lozings- en milieu-informatie door leveranciers. Doel van het lozingsbeleid is een eenvoudige uitvoering door individuele bedrijven te bewerkstelligen. Individuele bedrijven zijn op grond van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) en de Wet milieubeheer (Wm) verantwoordelijk voor het lozen van afvalwater. Voor leveranciers hebben de gemaakte afspraken het voordeel dat deze geen vertrouwelijke productinformatie hoeven te openbaren. Bij de evaluatie van de MBO (over 1996) kwam ten aanzien van het lozingsbeleid het volgende beeld naar voren. - Bedrijven ervaren geen problemen met de lozing van stoffen. - Leveranciers zijn van mening dat zij bij de meeste producten adequate lozingsinformatie verschaffen. - Bijna geen productveiligheidsblad bevat echter lozingsinformatie conform het toetsingsschema voor water. Uit een toetsing van 68 productveiligheidsinformatiebladen bleek dat: - slechts 1 productveiligheidsblad voldoet aan de methodiek van de MBO; - 68% van de relevante productveiligheidsbladen lozingsinformatie bevat die niet getoetst is aan het toetsingsschema voor water; deze informatie is gebaseerd op de verouderde ESV-lijst of het is onduidelijk waar de informatie op gebaseerd is; - 32% van de relevante productveiligheidsbladen helemaal geen lozingsinformatie bevat. Gezien het geringe aantal productveiligheidsbladen met adequate lozingsinformatie was al bij de actualisatie van het handboek aan bevoegde gezagen geadviseerd vanaf juli 1996 alleen handhavend op te treden bij lozing van stoffen en spoelwater wanneer: - dit niet gebaseerd is op en conform de informatie van leveranciers; - en stoffen en spoelwater betreft die het bedrijf niet eerder loosde. Op grond van de MBO-evaluatie zijn nieuwe afspraken gemaakt met de VLGA en (voor het eerst) de VVVF. Deze afspraken zijn gericht op het wegnemen van onduidelijkheden en het stimuleren van het verstrekken van juiste informatie door leveranciers. Aangesloten zal worden bij de industriebrede invoering van een lozingsinformatiesysteem voor leveranciers. Concreet betekent dit dat het toetsingsschema voor water aangepast wordt. R c d.d. 21 februari van 29

21 Het bevoegd gezag kan in uitzonderlijke gevallen in afwijking van de leveranciersinformatie het lozen van een hulpstof verbieden of aan beperkingen onderwerpen. Van dergelijke uitzonderlijke informatie is sprake: - bij lozing op oppervlaktewater; - bij lozing van ongebruikelijk grote hoeveelheden; - bij lozing op een zuiveringsinstallaties die om technische redenen een afwijkende benadering noodzakelijk maakt; - het als het toetsingsschema aantoonbaar onterecht tot het oordeel loosbaar leidt. Activiteiten: - Aanpassing van het toetsingsschema voor water. - Stimuleren van het aanleveren van lozingsinformatie door VLGA en VVVF. - Informeren van leveranciers, grafische bedrijven en bevoegde gezagen. - Afspraken over handhaving. 4.5 Overige organisatorische maatregelen Modelvergunningen en CUWVO-richtlijnen In het handboek zijn modelvergunningvoorschriften opgenomen voor de Wm- en Wvovergunning. Ook zijn er modelaanvraagformulieren in het handboek opgenomen. De CUWVOrichtlijnen zijn afgestemd op het handboek. Bij aanpassing van het handboek zullen ook de vergunningvoorschriften en aanvraagformulieren aangepast dienen te worden. Hetzelfde geldt voor de afstemming van de CUWVO-richtlijnen. Activiteiten: - Aanpassing van modelvergunningvoorschriften en modelaanvraagformulieren, wanneer dit nodig is door wijzigingen in het handboek. - Aanpassing van de CUWVO-richtlijnen, wanneer dit nodig is door wijzigingen in het handboek Financiële zekerheidsstelling Op grond van de Wet milieubeheer wordt een AmvB voorbereid die voor bepaalde categorieën van gevallen het bevoegd gezag de mogelijkheid geeft om van bedrijven een financiële zekerheidsstelling te vragen ter dekking van milieuaansprakelijkheid. Het gaat daarbij onder andere om zogenaamde CPR 15-2-opslagen en situaties waarbij in het kader van de NRB sprake is van een aanvaardbaar, een verhoogd of een hoog bodemrisico. Het wordt niet uitgesloten geacht dat het desbetreffende besluit ook gevolgen zal hebben voor bedrijven uit de bedrijfstak. Activiteit: - Invulling geven aan verplichting tot financiële zekerheidsstelling Wet milieubeheer. R c d.d. 21 februari van 29