Nadere uitwerking toekomst van de AWBZ

Transcriptie

1 Nadere uitwerking toekomst van de AWBZ Samenvatting van de brief van Staatssecretaris Bussemakers aan de Tweede Kamer d.d. 12 juni Inleiding In dit schrijven geeft Staatssecretaris J. Bussemaker, in navolging van Zeker van Zorg, nu en straks (13 juni 2008), een verdere doorkijk naar de toekomst van de AWBZ. 1. Mijn beeld van de langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning, nu en in de toekomst Voor iedereen met beperkingen of chronische aandoeningen, die een onbetwistbare behoefte heeft aan langdurige zorg, moet de AWBZ beschikbaar zijn en blijven. Hierbij zijn de uitgangspunten: Hun wensen en behoeften staan centraal; Zij de regie over het eigen leven zoveel mogelijk kunnen behouden; Een goede samenhang tussen zorg en welzijn; Een goede samenhang tussen cure en care. De zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking is een taak voor iedereen, dus niet alleen voor zorginstellingen Het is heel nadrukkelijk ook een verantwoordelijkheid van gewone mensen en gewone maatschappelijke organisaties: het sociale netwerk, gemeentelijke voorzieningen, woningcorporaties, bedrijfsleven, arbeidsvoorzieningen, onderwijs, verenigingsleven en andere maatschappelijke organisaties zoals welzijnsorganisaties. Zoveel mogelijk eigen regie Mensen met een beperking moeten zo veel mogelijk kunnen participeren in de samenleving. Als mensen meer participeren, daarbij geholpen door hun sociale netwerk en door lokaal maatwerk, zullen ze minder beroep doen op (formele) zorg. Medicalisering, die onbedoelde stigmatisering in de hand kan werken, moet voorkomen worden. Te ondernemen acties: Uitbreiding Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ); Ratificatie VN verdrag rechten van personen met een handicap; Versterken positie mantelzorgers en vrijwilligers. 2. Samenhang tussen zorg en welzijn Zorg dient in goede afstemming en in samenhang met (maatschappelijke) ondersteuning, bijvoorkeur dicht bij de burger (lokaal), georganiseerd te worden. Er dient uitgegaan te worden van de kracht van mensen met beperkingen om zélf keuzes te maken, zélf verantwoordelijkheid te nemen en te houden. Dit nadrukkelijk ook binnen de AWBZ ten aanzien van de plaats, het soort huisvesting en de (zorg)aanbieder. Om de keuzes te ondersteunen dient de informatievoorziening te worden uitgebreid en verbeterd, bijv. via KiesBeter.nl. Op lokaal niveau (Wmo) moeten verbindingen tot stand worden gebracht tussen zorg en welzijn, wonen, werk, participatie en inkomen. Deze Welzijn nieuwe stijl kent een drietal kernbegrippen: verbinden, integraliteit en lokaal maatwerk. Respect voor de professionele autonomie van de zorgverleners; niet de organisatie is leidend, maar het professionele antwoord op de individuele zorgvraag. De terreinen van Zvw, AWBZ en de Wmo dienen naadloos aan elkaar aan te sluiten. 1

2 Doorkijk naar de toekomst Sterke groei van de zorguitgaven door vergrijzing en ontwikkelingen in de medische technologie, vragen om tijdig anticiperen om het systeem betaalbaar te houden en er zorg voor te dragen dat de solidariteit blijvend kan worden opgebracht. In de toekomst zal de rol van de cliënt belangrijker worden door: Meer welvaart leidt tot hogere kwaliteitseisen en keuze eisen. Betere informatievoorziening over kwaliteit zorg(aanbod) Grotere diversiteit in het zorgaanbod. Met betrekking tot de rol van de zorgverleners dient die meer laagdrempelig en meer op verbinding en coördinatie van het totale zorg en ondersteuningspakket van de cliënt gericht te zijn. De wijkverpleegkundige is een mogelijk voorbeeld. Met betrekking tot de arbeidsmarkt dienen acties ontwikkeld te worden om meer mensen in te laten stromen, bijvoorbeeld door meer stageplaatsen aan te bieden en de begeleiding te verbeteren. Daarnaast moet geïnvesteerd worden om het huidige zorgpersoneel te behouden. Vernieuwingen en innovaties zijn noodzakelijk om de uitdagingen in de zorg het hoofd te bieden: toenemende zorgvraag, arbeidsmarkttekort en de betaalbaarheid van de zorg. Hiervoor is het transitieprogramma langdurige zorg gestart. In het programma zijn experimenten opgenomen, die gericht zijn op het bevorderen van samenhang tussen wonen, welzijn en zorg in de buurt: bijvoorbeeld Buurtzorg en monitoring via video en sensoren. Ook het Zorginnovatieplatform (ZIP) maakt zich hard voor innovaties in de zorg. 3. Wat is nodig voor behoud van langdurige zorg nu en in de toekomst? 3.1 Cliëntgerichte uitvoering De periode is bedoeld voor de realisatie van de omslag naar een cliëntgerichte zorg. Hierbij spelen de Zorgkantoren een belangrijke rol. Vandaar dat zij niet zoals eerder aangekondigd per zijn opgeheven, maar een concessieverlening tot hebben ontvangen. Concrete acties: De service en informatievoorziening aan de cliënten door de Zorgkantoren dient verbeterd te worden. De inkoop van Zorgkantoren bij zorgorganisaties dient in de lijn van de normen Verantwoorde Zorg en de borging van deze normen in de organisatie plaats te vinden. Regionale cliënten en consumentenorganisaties worden betrokken bij het inkoopbeleid van de Zorgkantoren. Daar waar nodig is dient ketenzorg beschikbaar te zijn (bijv. inkoop dementiezorg), ook tussen de verschillende domeinen (Zvw, AWBZ, Wmo). Samenwerking tussen gemeenten, woningcorporaties en welzijnsinstellingen en zorginstellingen is nodig om de druk op de AWBZ te verlichten. Het Zorgkantoor kan daarbij een belangrijke speler zijn. Minder bureaucratie voor zorgaanbieders door de verantwoording te beperken tot het afleggen van een bestuursverklaring en het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording. 2

3 3.2 Persoonsvolgende bekostiging (PVB) De bekostiging van zorg in natura wordt steeds meer persoonsvolgend vorm gegeven, van bed naar cliënt. Onderstaand wordt de oude en wenselijke toekomstige situatie van bekostiging aangegeven: Zorg in Natura (Geen geld in handen cliënt!) Budget in handen van de cliënt Oude situatie Instellingsbekostiging Persoonsgebonden Budget Huidige en Persoonsvolgende bekostiging (PVB): Persoonsgebonden Budget toekomstige situatie 1 e stap per 1 januari 2009: invoering van de ZZP s voor intramurale zorg; en verkenning ZZP s voor extramurale zorg Als mogelijke volgende stap (voor een deel van de zorg in natura) wordt de mogelijkheid van vouchers verkend. Van persoonsvolgende bekostiging (PVB) wordt verwacht dat het zorgverleners meer geprikkeld worden tot doelmatige en goede zorg in de vorm van een zorgarrangement, dat past bij de voorkeuren van de cliënt. De instelling is niet het vertrekpunt voor de bekostiging, maar de cliënt met een bepaalde zorgvraag. Zorgkantoren/ zorgverzekeraars hebben nadrukkelijk een rol bij het systeem van PVB. Het betreft het sturen op doelmatigheid, inkoopbeleid en de verplichting tijdig zorg te leveren. Het is niet de bedoeling dat PVB leidt tot een volledig geïndividualiseerd zorgmodel, vanwege het risico van een claimcultuur en calculerend gedrag van de burgers. Er moet ruimte blijven om op een collectieve wijze of groepsgewijs zorg aan te bieden. Het wordt goed mogelijk en wenselijk geacht om persoonsvolgende bekostiging en zaakwaarnemerschap c.q. vraagbundeling te combineren. Dat wil zeggen dat PVB en uitvoering van de AWBZ door zorgverzekeraars voor eigen verzekerden goed samen kunnen gaan. Randvoorwaarden voor het verder uitwerken van de PVB zijn: Alle cliëntgroepen ook de zorg kunnen (blijven) ontvangen die zij nodig hebben; De vormgeving van het systeem van PVB helder moet zijn; Duidelijk moet zijn welke verantwoordelijkheden en prikkels er voor de verschillende betrokken partijen zijn. Onderzocht gaat worden wat de precieze betekenis van vouchers kan zijn voor cliënten en voor wie en in welke setting ze geschikt zijn. 3.3 Persoonsgebonden Budget (PGB) Het PGB dient als alternatief voor ZIN zeker behouden te blijven. Wel moet het PGB meer toekomstbestendig, solide en zuiver gemaakt worden. De volgende maatregelen zijn genomen om oneigenlijk gebruik van PGB s tegen te gaan: Vanaf 1 juli 2009 kan het PGB uitsluitend op het rekeningnummer van de meerderjarige budgethouder of diens wettelijk vertegenwoordiger gestort worden; Er is een richtlijn opgesteld door het CIZ aan indicatiestellers hoe om te gaan met druk van bemiddelingsbureaus die meer zorg vragen dan feitelijk nodig is; 3

4 In juni 2009 wordt een gedragscode aangeleverd door Per Saldo en Stichting de Ombudsman. Dit is een opmaat naar een kwaliteitskeurmerk voor bemiddelingsbureaus: Niet door bemiddelingsbureaus Zelf zorg leveren Wel door bemiddelingsbureaus Bemiddelen tussen vraag en aanbod Administreren van het PGB Advisering Bemiddelen bij aanvraag PGB Mag bekostigd worden uit het PGB Ja Om fraude te voorkomen is een aantal aanvullende maatregelen genomen: Betalingen uit het PGB moeten in alle redelijkheid passen binnen de Nederlandse marktomstandigheden; Alleen de budgethouder of diens wettelijk vertegenwoordiger kan de verantwoording ondertekenen; Bekeken wordt of het huidige verantwoordingssysteem verbeterd dient te worden; Zowel de globale als de intensieve controles worden verbeterd. Daarnaast worden maatregelen genomen om te voorkomen dat burgers kiezen voor een PGB terwijl dit wellicht niet de voor hen beste optie is. Ook PGB zorg dient zorg van goede kwaliteit te zijn. Hiervoor worden de volgende maatregelen getroffen: Inzake de controle door de IGZ wordt gekeken naar verbetermogelijkheden; BTN ontwikkelt momenteel een keurmerk voor individuele zorgverleners, gebaseerd op de normen Verantwoorde Zorg. Gekeken wordt in hoeverre dit instrument op de PGB markt ingezet kan worden; Verder mogelijkheden worden onderzocht. Momenteel worden de mogelijkheden onderzocht het PGB en ZIN samen onder dezelfde contracteerruimte te laten vallen en welke wettelijke verankering van het PGB hierbij het beste past. Ook wordt onderzocht of het ontvangen van een Wmo PGB voor de cliënten eenvoudiger gemaakt kan worden en wat de mogelijkheden zijn om het Wmo PGB netto te laten uitbetalen. 3.4 Rol van de zorgverzekeraars Aan de huidige constructie met zorgkantoren in de AWBZ kleeft een aantal nadelen: Zorgkantoren hebben zelf geen financieel belang bij de uitvoering van de AWBZ; Burgers die gebruik maken van de AWBZ hebben vaak te maken met drie loketten; gemeente (Wmo), zorgkantoor (AWBZ) en de zorgverzekeraar (Zvw); Zorgverzekeraars voeren de AWBZ uit voor andere zorgverzekeraars (en hun verzekerden), maar beconcurreren elkaar op de inkoopmarkt voor de Zvw; Verzekerden kunnen niet stemmen met de voeten (weglopen naar een andere verzekeraar), doordat zorgverzekeraars op grond van de AWBZ verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, maar hun verzekerden afhankelijk zijn van het zorgkantoor in de regio. Aan de nadelen van deze constructie zou tegemoet gekomen kunnen worden door de AWBZ door zorgverzekeraars, voor hun eigen verzekerden te laten uitvoeren: Er ontstaat één loket voor het recht op zorg (AWBZ en Zvw); 4

5 Burgers kunnen stemmen met de voeten waardoor een extra prikkel ontstaat de wensen en behoeften van de cliënten meer centraal te stellen, bijvoorbeeld betere service aan cliënten en een betere organisatie van ketenzorg; Meer kansen voor nieuwe, kleine aanbieders; Meer belang bij het organiseren van een goede samenhang van care en cure; Vanuit preventief oogpunt meer belang in investeren in de samenhang tussen zorg en welzijn; Er zijn ook aandachtspunten: De afstemming en coördinatie met het gemeentelijk domein wordt complexer; Hoe krijgt de gemeentelijke invloed op bouwplannen vorm en hoe wordt de benodigde diversiteit in woonvormen gestimuleerd?; Ongewenste risicoselectie dient te worden voorkomen. Uiterlijk 1 juni 2010 dient een weloverwogen beslissing genomen te worden over de uitvoering van de AWBZ vanaf Met ZN is een stappenplan opgesteld waarin is opgenomen wat nodig is om per 2012 de AWBZ door de zorgverzekeraars voor hun eigen verzekerden te laten uitvoeren. 3.5 Indiceren Het proces van indicatiestelling dient eenduidiger en vergaand vereenvoudigd te worden. Hiervoor krijgen zorgprofessionals en zorgaanbieders een meer actieve rol in de indicatiestelling voor de AWBZ. Zij kunnen een digitaal indicatieadvies uitbrengen aan het CIZ dat het indicatiebesluit afgeeft. Met name het traject van de digitale aanlevering verdient nog aandacht. In samenwerking met SZW is het Programma Stroomlijnen Indicatieprocessen in Zorg en Welzijn gestart. De bedoeling is dat de cliënt maar één keer hoeft te worden geïndiceerd voor zorgbehoefte, ondersteuningsbehoefte en de mogelijkheden om (vrijwilligers) werk te verrichten. De zorgaanspraken AWBZ dienen glashelder omschreven te zijn, om oneigenlijk gebruik tegen te gaan en de verantwoordelijkheden duidelijk te maken. Hiervoor zijn en worden een aantal acties ondernomen: De pakketmaatregel AWBZ; De aanstaande overheveling van de somatische revalidatiezorg naar de Zvw; Het oplossen van de problemen m.b.t. de ziekenhuisverplaatste zorg, inclusief de gespecialiseerde kinderdagverblijven en kinderhospices; Invoeren eigen bijdrage voor de AWBZ functie Begeleiding per ; Goede afbakening AWBZ met jeugd en onderwijs; Voorbereiding wetsvoorstel AWBZ zorg buitenland, dit om moeilijk beheersbare ontwikkelingen in de toekomst te voorkomen. Tot slot De AWBZ maakt het mogelijk dat zorg aan de meest kwetsbaren kan worden geleverd. De mensen die zijn aangewezen op (langdurige) zorg, moeten geen hinder ondervinden van de systemen, die zijn gemaakt om in die zorg te voorzien. De toekomst van de AWBZ wordt bepaald door de zorgvraag van de meest kwetsbaren, het zorgaanbod dat de professionals daar tegenover kunnen stellen en de solidariteit die de samenleving hiervoor kan opbrengen. 5