Jongeren, vrije tijdsbesteding en gebruik van voorzieningen. Drs. C. Hogervorst Ctrl/BiO

Transcriptie

1 Jongeren, vrije tijdsbesteding en gebruik van voorzieningen Drs. C. Hogervorst Ctrl/BiO BiO-rapport nr November 2009

2 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Samenvatting 4 Conclusies 9 Aanbevelingen 11 1 Inleiding 13 2 Onderzoeksopzet 14 3 Gebruik van vrije tijdsvoorzieningen en verdere invulling van de vrije tijd 16 4 Sport 21 5 Cultuur 26 6 Jongerenwerk 30 7 Oordeel over de buurt(voorzieningen) 33 8 Ontwikkelingen en trends 37 Bijlage 43 Geraadpleegde literatuur 55 3

4 Samenvatting De raadswerkgroep Actieve Jeugd heeft de opdracht gekregen onderzoek te doen naar de behoeften van de jongeren. In dat kader is de afdeling bestuursinformatie en onderzoek gevraagd een analyse te maken van de vrije tijdsbesteding van jongeren aan de hand van de volgende punten: 1. Wat doen jongeren in hun vrije tijd hoe is het gebruik van diverse vrije tijdsvoorzieningen in Eindhoven, met name op het gebied van Sport en cultuur? 2. Hoe kijken jongeren tegen voorzieningen in hun buurt aan? 3. Welke ontwikkelingen zien we in het gebruik van voorzieningen en welke trends mogen we verwachten in de komende jaren in de wijze van vrije tijdsbesteding? Hieronder staat een samenvatting van de onderzoeksresultaten. 1a Vrije tijdsbesteding en gebruik van diverse vrijetijdsvoorzieningen Bezoek van gelegenheden en activiteiten thuis Gelegenheden die door jongeren frequent worden bezocht zijn: café of snackbar, sportkantine, bioscoop of discotheek. Ongeveer een vijfde volgt ten minste enkele keren per jaar een cursus en eveneens een vijfde bezoekt activiteiten van kerk of moskee. Een iets kleinere groep bezoekt het buurthuis of wijkcentrum. Activiteiten die jongeren thuis vaak dagelijks doen zijn: muziek luisteren, televisie of dvd s kijken, surfen op internet, en of chatten, (mobiel) bellen of sms-en met vriend(inn)en. Het maken van huiswerk neemt ook een belangrijke plaats in; 80% doet dit minimaal 3x per week. Computerspellen en naar/met vriendinnen thuis is iets dat ongeveer de helft van de jongeren ten minste 3x per week doet. Verschillen naar leeftijd en geslacht Jongens zien we (veel) vaker bij de sportkantine en in een poolroom dan meisjes. Meer jongens dan meisjes doen computerspelletjes, lezen geregeld de krant of zijn op straat. Bij het doen van computerspelletjes is het verschil groot: 9 van de tien jongens doen dit 1 keer per week, bij de meisjes is dit de helft. Bellen, een boek lezen of tekenen wordt door veel meer meisjes dan jongens tenminste 1x per week gedaan. Aanzienlijk veel meer oudere jongeren gaan naar gelegenheden als een café, festival, discotheek of poolroom. Het bezoek aan de discotheek neemt met de leeftijd toe van 20% naar 60% en bezoek aan de poolroom van 8 naar 35%. Wat de activiteiten thuis betreft zien we dat beneden de 16 veel meer jongeren zich bezighouden met: computerspelletjes, tekenen of op straat rondhangen. Wat ze ook vaker doen is: een boek lezen, zelf muziek maken of huiswerk maken. In de oudere leeftijdsgroep zijn er meer jongeren die geregeld krant lezen, bellen of en. 4

5 1b Sport en cultuur Sportdeelname Deelname aan sport is onder jongeren van jaar het hoogst: 92%. In de groep jarigen is dat 76%. De deelname van niet westers allochtonen is lager dan gemiddeld, maar in de leeftijdsgroep zien we geen verschil meer tussen jongens en meisjes. Onder de hele groep van 15 tot 23 jaar sporten jongens meer dan meisjes: 82% versus 70%. Een ruime meerderheid sport meer dan 1 keer per week. Men sport vooral als lid van een sportvereniging (71%) en in mindere mate alleen (31%) of in een zelf georganiseerde groep(30%). Een groep van ca. 6% geeft aan te sporten via sociaal cultureel werk, sportbuurtwerk of welzijnswerk. De meest populaire sporten onder jongeren zijn: fitness conditie/kracht, veldvoetbal, hardlopen/joggen/trimmen en zwemmen. Sportvoorzieningen Vooral de officiële binnensportaccommodaties zijn belangrijk voor het sporten, gevolgd door de officiële buitensportaccommodaties. Sportvoorzieningen in de openbare ruimte in Eindhoven zoals halfpipe, basketbalpleintje, trapveldje of voetbalkooi, worden echter ook door een relatief grote groep gebruikt (41% van de sporters). Daarnaast sport ruim een kwart in Eindhoven op allerlei andere plekken zoals in een park, op straat, bij een buurthuis of thuis. Cultuur Jongeren beoefenen meer dan gemiddeld amateurkunst. Favoriet zijn tekenen, schilderen het bespelen van een muziekinstrument en het ontwerpen van websites. Jongeren nemen niet minder deel aan cultuur dan de gemiddelde bevolking. Zij zijn vooral oververtegenwoordigd bij de populaire podia en minder bij de gevestigde podia. 9 van de 10 jongeren heeft in 2008 ten minste één culturele voorstelling bezocht. Bioscoopbezoek is daarbij het meest in trek. Verder hebben dance- en houseparty s en cabaret of kleinkunst meer dan gemiddeld de aandacht van jongeren. Tweederde heeft ten minste één culturele instelling bezocht. Zoals de Effenaar, Bibliotheek De Witte Dame, Parktheater of Plaza Futura. Bijna de helft van alle jongeren bezoekt wel eens een bibliotheek in Eindhoven, iets meer dan het gemiddelde in Eindhoven. 1c Jongerenwerk Uit de jeugdmonitor van de GGD Brabant Zuidoost komt naar voren dat ca 16% gebruik maakt van buurthuis of wijkcentrum; uit een recent gehouden enquête onder het digipanel geeft 20 % te kennen in het afgelopen jaar een jongerencentrum bezocht te hebben. Op grond van landelijke gegevens mag ook uitgegaan worden van een bereik van ca 20%. In Amsterdams onderzoek worden als redenen genoemd om niet naar jongerencentra te gaan zijn dat het aanbod vaak onbekend is en de sfeer in de centra niet goed: ruimtes 5

6 kunnen mooier en de aanwezigheid van probleemjongeren zou minder moeten zijn. Jongerenwerk heeft echter een belangrijke taak in het aanspreken van de jongeren die op straat rondhangen en eventuele overlast in de hand te houden. In sommige buurten kan het daardoor moeilijk zijn om het jongerenwerk voor diverse groepen toegankelijk te houden, wanneer zowel de ruimtelijke als de personele capaciteit daarvoor niet toereikend zijn. Jongeren hebben vooral gewoon behoefte elkaar te kunnen ontmoeten. Veel gemeenten richten zich tegenwoordig echter minder op de zgn. inloopactiviteiten, terwijl de behoeften die jongeren aangeven juist daar in passen. Jongeren die minder van activiteiten houden zijn een moeilijk te herkennen groep en komen onder alle rangen en standen voor. In het Amsterdamse onderzoek bleken deze jongeren niet geïnteresseerd in wat voor deze jongeren wordt gedaan. Het wordt als lastig ingeschat om de vrije tijdsbesteding van deze groep te beïnvloeden. In ditzelfde onderzoek blijkt dat activiteiten via school vaak de enige activiteiten zijn waar jongeren uit de verschillende herkomstgroepen ongeveer even vaak aan mee doen. In Eindhoven is echter de ervaring dat met name op basis van de programmering in het kader van urban culture jongeren juist erg mixen. 2. Oordeel over de buurtvoorzieningen Eindhovense jongeren geven gemiddeld een 7, 3 voor hun buurt, iets minder dan jongeren in de regio, die gemiddeld een 7,5 geven. De meeste jongeren geven een voldoende aan de buurt waarin ze wonen: 89%. De helft van de jongeren zegt een ontmoetingsplek te missen in hun buurt. Vooral jongeren en 12- tot en met 15 jarigen geven dat aan. Een derde deel vindt dat er genoeg te doen is, 42 % vindt dat er te weinig te doen is. De vragen over de buurt worden in een aantal wijken duidelijk negatiever beantwoord. Dit zijn: Erp, meerhoven, Oud Woensel, Oud Tongelre, Oud Gestel en Dommelbeemd. Wijken waarin jongeren negatiever oordelen zijn ook de wijken waarin het lidmaatschap van (sport)verenigingen onder het stedelijk gemiddelde ligt. Verder zien we dat jongeren die zich vervelen vaker een ontmoetingsplek missen. 3. Ontwikkelingen en trends Algemeen Jongeren hebben zo n 42 uur per week vrije tijd; volgens het SCP is de hoeveelheid vrije tijd voor jongeren tussen 2000 en 2005 toegenomen. Gelet op de ontwikkelingen rond het aantal lesuren voor scholieren mag hier een lichte afname verwacht worden. Sport: We zien een toename van sporten onder allochtone groepen, met name onder meisjes en een lichte afname van het sporten van de groep jarigen. De groei van solosporten gaat ten koste van duosporten, en wijst op meer individualisering van de sport. Jongeren sporten vaker in ongeorganiseerd verband en recreatief, in vergelijking met een decennium geleden. We zien een toename van het lidmaatschap 6

7 van sportverenigingen, maar een afname van het lidmaatschap van verenigingen in het algemeen. Cultuur Er is een groeiende belangstelling voor tekenen, schilderen en het bespelen van muziekinstrumenten; bij dit laatste is er meer aandacht voor piano en gitaar, minder voor blaasinstrumenten. We zien een toename van het bezoek aan populaire podia/festivals; het bezoek van jongeren aan de Effenaar is in de afgelopen 5 jaar verdrievoudigd. Jongerenwerk Om jongeren te bereiken wordt het steeds belangrijker om de media te gebruiken die onder hen populair zijn. Verder moet het aangebodene iets bijzonders hebben, standaardwerk voldoet niet omdat jongeren heel veel keus hebben en kritisch zijn. Belangrijke trend is verder de menging van jongeren van verschillende culturen op grond van gemeenschappelijke belangstelling, vooral bij de programmering onder de vlag van urban culture in Dynamo is dit zichtbaar. Trends Belangrijke trends in de afgelopen jaren die deels nog voortduren zijn individualisering, toenemend gebruik van internet, mobiele telefoon en daarmee samenhangende producten, en globalisering. Wat individualisering en globalisering betreft zien trendwatchers ook tegengestelde bewegingen: zoals socialisering, en deglobalisering (meer gerichtheid op de eigen omgeving). Daarnaast ziet men dematerialisering (aandacht, vertrouwen enz. worden belangrijker), humanisering (meer nadruk op cultuur en ethiek). Markttrends die gezien worden zijn o.a.: - het delen van ervaringen met vrienden/anderen wordt vooral bij jongeren steeds belangrijker, via mobiele telefoon, en msn; - hyves als veelgebruikt platform; - populariteit van games die je samen kunt doen, wii; - jongeren gaan minder uit en zijn selectiever geworden; een avondje thuis met vrienden gamen of een gedownloade dvd kijken is voor hen een prima alternatief als ze uitgaan zoeken ze iets bijzonders; - vrijwilligerswerk onder jongeren is toegenomen; - jongeren maken verre reizen en gaan stage lopen in het buitenland. Verwachtingen Van een aantal ontwikkelingen die we zien mogen we verwachten dat deze zich op korte termijn zo verder doorzetten. Daarbij moeten we denken aan: toename deelname allochtone groepen aan sport, toename belang contacten leggen/onderhouden via internet, verdere groei belangstelling voor low culture, toename menging van verschillende culturen. Daarnaast zal naar verwachting ook de ontwikkeling, dat jongeren steeds meer keus hebben en mede daardoor veel kritischer zijn, doorzetten. 7

8 Beleving van het aangebodene wordt steeds belangrijker en creativiteit is geboden om jongeren voor activiteiten te werven. 8

9 Conclusies Algemeen 1. De vrijetijdsbesteding van jongeren van 16 tot en met 18 jaar verschilt op een paar punten van die van de jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 15 jaar, maar vertoont vooral ook veel overeenkomsten. De groep van besteedt meer tijd aan uitgaan en vrienden en vriendinnen, zijn minder vaak lid van een vereniging en gaan minder sporten. Beneden de 16 houden veel meer jongeren zich bezig met: computerspelletjes, tekenen of op straat rondhangen. 2. Jongens doen de volgende dingen vaker: computerspelletjes, krantlezen of op straat zijn. Bellen, een boek lezen of tekenen wordt door meisjes vaker gedaan. Sport en cultuur 3. Sport vormt een hele belangrijke vrije tijdsbesteding; onder jarigen sport 92%, onder jarigen 76%. Sporten onder niet-westers allochtone jongeren neemt toe, vooral onder meisjes. 4. De officiële binnen- en buitensportaccommodaties zijn het belangrijkst voor het sporten, maar ook de accommodaties in de openbare ruimte zoals half pipes, basketbalveldjes etc. in Eindhoven worden door een grote groep gebruikt (41%). 5. Jongeren zijn koploper in de amateurkunst. Voor tekenen schilderen en vooral het bespelen van muziekinstrumenten is de belangstelling al een aantal jaren aan het toenemen. We zien een toename van het bezoek aan populaire podia/festivals; het bezoek van jongeren aan de Effenaar is in de afgelopen twee jaar verdrievoudigd. Jongerenwerk 6. Het bereik van jongerenwerk wordt voor Eindhoven geschat op ca. 20%. Uit Amsterdams onderzoek komt naar voren dat veel meer jongeren de aangeboden activiteiten leuk vinden. Redenen om niet te gaan zijn onbekendheid met het aanbod en de sfeer in de centra: ruimtes kunnen mooier en de aanwezigheid van probleemjongeren zou minder moeten zijn. 7. Jongeren hebben vooral behoefte elkaar te ontmoeten. Veel gemeenten richten zich tegenwoordig echter minder op de zgn. inloopactiviteiten, terwijl de behoeften die jongeren aangeven daar juist in passen. 8. Jongeren die minder van activiteiten houden zijn een moeilijk te herkennen groep en komen onder alle rangen en standen voor. In het Amsterdamse onderzoek bleken deze jongeren niet geïnteresseerd in wat voor deze jongeren wordt gedaan. Het wordt als lastig ingeschat om de vrije tijdsbesteding van deze groep te beïnvloeden. 9. Uit onderzoek via digipanel blijkt dat zowel jongeren als ouders een voorkeur hebben voor meerdere kleinere jongerencentra die dichterbij zijn, boven één groter centrum met meer mogelijkheden. 9

10 Beoordeling van de buurt 10. Verreweg de meeste jongeren geven hun buurt een voldoende. Toch zegt de helft een ontmoetingsplek te missen en vindt 42% dat er weinig te doen is in de buurt. 11. Met name Erp, Meerhoven, Oud Woensel, Oud Tongelre worden slechter beoordeeld door de jongeren, maar ook Oud Gestel, Dommelbeemd doen het minder goed. Als we dit naast de gegevens over lidmaatschap van verenigingen leggen dan zien we dat dit ook de wijken zijn waarin het lidmaatschap van een sportclub of andere club ruim onder het stedelijk gemiddelde ligt. Ontwikkelingen en trends 12. Belangrijke trends in de afgelopen jaren die deels nog voortduren zijn individualisering, toenemend gebruik van internet, mobiele telefoon en daarmee samenhangende producten, en globalisering. Wat individualisering en globalisering betreft zien trendwatchers ook tegengestelde bewegingen: zoals socialisering, en deglobalisering (meer gerichtheid op de eigen omgeving). 13. De invloed op jongeren van de ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie kunnen moeilijk overschat worden en doen zich op vele manieren voor. Zowel direct als indirect zijn internet en andere ic-middelen van invloed op de vrije tijdsbesteding; direct door er mee bezig te zijn en indirect als informatiebron voor het invullen van de vrije tijd. 14. Een trend die in Dynamo met name op basis van de programmering in het kader van urban culture gezien wordt is dat jongeren uit verschillende culturen sterk mixen, op grond van een gemeenschappelijke belangstelling. 15. Jongeren hebben in toenemende mate behoefte aan iets speciaals bij de activiteiten die ze ondernemen. De gewone standaard voldoet niet en via internet is er volop informatie te vinden over mogelijkheden, ook als dat elders is. 16. Ontwikkelingen die vermoedelijk verder zullen doorzetten zijn: toename deelname allochtone groepen aan sport, toename belang contacten leggen/onderhouden via internet, verdere groei belangstelling voor low culture, toename menging van verschillende culturen. Daarnaast zal naar verwachting ook de ontwikkeling, dat jongeren steeds meer keus hebben en mede daardoor veel kritischer zijn, doorzetten. Beleving van het aangebodene wordt steeds belangrijker en creativiteit is geboden om jongeren voor activiteiten te werven. 10

11 Aanbevelingen 1. Ga na hoe het staat met het daadwerkelijke aanbod voor jongeren in de wijken die negatiever worden beoordeeld door jongeren en schenk in deze wijken extra aandacht aan de behoefte. Als het gaat om voorzieningen in de buurt en tevredenheid over de buurt, springen er een aantal wijken in negatieve zin uit. Dit zijn tevens de gebieden waar het lidmaatschap van (sport)clubs laag is. Mogelijk zijn dit ook de gebieden met een relatief oud of beperkt jongerencentrum (zie volgende aanbeveling). 2. Wees alert op het feit, dat jongerenruimten mogelijk niet bezocht worden door jongeren omdat ze niet aantrekkelijk genoeg zijn. In Amsterdam zijn veel meer jongeren geïnteresseerd in de activiteiten in jongerencentra, dan er op af komen. Ze blijven weg, o.a. omdat de ruimten niet aantrekkelijk zijn en probleemgroepen te prominent aanwezig zijn. Daarnaast speelt onbekendheid daar een rol, als gevolg van versnippering van het aanbod. Ook in het onderzoek dat in 2006 in Eindhoven is gedaan naar jongerenwerk, kwam naar voren dat rond de beschikbare ruimte voor jongeren veel problemen worden ervaren. In het Programma Actieve jeugd is hier wel aandacht voor. Een ander probleem rond de aantrekkelijkheid is dat het lastig is om op buurt/wijkniveau verschillende groepen te bedienen; dominantie van bepaalde groepen houdt anderen weg. Door te sturen op programmering kan dit proces beïnvloed worden. Het jongerenwerk heeft daarom de opdracht te zorgen voor diversiteit in de programmering. 3. Zorg voor genoeg ontmoetingsplekken en hou voldoende mogelijkheden open voor laagdrempelige inloop. Globaal lijkt het erop dat wat jongeren zoeken, aansluit bij hetgeen in Eindhoven wordt aangeboden. Een heel groot deel van de jongeren (de helft) mist echter een ontmoetingsplek. Belangrijk is verder, dat er in het jongerenwerk voldoende ruimte blijft voor laagdrempelige inloop. Landelijk is een trend te zien waarbij dit laatste wordt verminderd ten gunste van activiteiten waarbij jongeren zelf actiever (moeten) zijn. 4. Volg de ontwikkelingen rond het sporten van jongeren van 15 tot 23 jaar. Het sporten is onder jongeren van 15 tot 23 jaar iets teruggelopen in de afgelopen paar jaar. Het is nog te vroeg om hier te spreken van een trend, maar dit is wel iets dat gevolgd moet worden. Het sporten van oudere jongeren is reeds onderwerp van aandacht in de samenwerking tussen de combinatiefunctionarissen sport en het jongerenwerk. 11

12 12

13 1 Inleiding In hoeverre wordt nu met de besteding van middelen tegemoet gekomen aan de behoeften van jongeren? Deze vraag kwam naar voren bij de bespreking van de discussienotitie Actieve Jeugd 12+ op in de raadscommissie Jeugd en Gezin, Onderwijs, Sport en Cultuur. Naar aanleiding van deze bespreking heeft de raadswerkgroep Actieve Jeugd de opdracht gekregen onderzoek te doen naar de behoeften van de jongeren. De raadswerkgroep Actieve jeugd heeft vervolgens een aantal onderzoeksvragen opgesteld en Bureau gevraagd dit verder uit te werken. Op basis van deze uitwerking is BiO gevraagd het onderzoek uit te voeren. De nadruk in de oorspronkelijke vraagstelling van de raadswerkgroep Actieve Jeugd lag in het domein Vrije Tijd, maar ging ook over andere domeinen. Uit praktische overwegingen is ervoor gekozen om het onderwerp hiertoe te beperken. Redenen hiervoor waren onder meer dat kosten en uitvoeringstijd anders te zeer zouden oplopen. Besloten is daarom het onderzoek te richten op vrije tijdsbesteding van jongeren en ontwikkelingen en trends daarin. Daarbij is het gebruik van voorzieningen voor de vrije tijdsbesteding een belangrijk item. 13

14 2 Onderzoeksopzet Algemeen Naar jongeren, het gebruik van voorzieningen en wat ze willen is al op verschillende manieren onderzoek gedaan en zijn jongeren zelf al verschillende keren benaderd. Er ligt dus al veel materiaal, alleen is de informatie hieruit versnipperd over verschillende rapporten e.d.. Aan het opnieuw een uitgebreide vragenlijst ontwikkelen, verzenden en verwerken zijn een aantal nadelen verbonden, zoals extra tijdsinvestering, hogere kosten en kans op lage respons omdat recent al verschillende vragenlijsten onder jongeren zijn uitgezet. Daarnaast is het zo dat een enquête geen mogelijkheden biedt om dieper op zaken in te gaan. Gesprekken zijn geschikter als instrument om dieper op zaken in te gaan en jongeren de gelegenheid te geven zich uit te spreken. Tevens kan er in een gesprek wisselwerking plaatsvinden. Gekozen is daarom voor een opzet waarbij eerst door BiO een analyse wordt gemaakt van de vrije tijdtijdsbesteding en het gebruik van diverse vrije tijdsvoorzieningen door jongeren in Eindhoven. Vervolgens wordt bij deze analyse gekeken naar ontwikkelingen en trends hierin. Daarna kan de raadswerkgroep actieve jeugd op basis van deze informatie gesprekken (laten) voeren met jongeren over (ontwikkelingen in ) hun behoeften inzake vrijetijdsbesteding. Uitwerking onderzoeksvragen Het onderzoek gaat in op de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat doen jongeren in hun vrije tijd en hoe is het gebruik van jongeren van diverse vrije tijdsvoorzieningen in Eindhoven, met name op het gebied van sport en cultuur? 2. Hoe kijken jongeren tegen voorzieningen in hun buurt aan? 3. Welke ontwikkelingen zien we in het gebruik van voorzieningen? 4. Welke trends mogen we verwachten in de komende jaren in de wijze van vrije tijdsbesteding? Ad 1. Wat doen jongeren in hun vrije tijd, hoe is het gebruik van jongeren van diverse vrije tijdsvoorzieningen in Eindhoven, met name op het gebied van sport en cultuur? Op basis van informatie uit de Jeugdmonitor van de GGD-ZOB, de Cultuurparticipatiemonitor en de Sportmonitor van BiO en eventueel nog andere beschikbare gegevens maken we een overzicht van het gebruik van diverse vrije tijdsvoorzieningen. Vraag 1 is uitgesplitst in de volgende deelvragen 1a tot en met 1d. 14

15 a) Wat doen jongeren in hun vrije tijd? b) Van welke verenigingen zijn jongeren lid? c) Hoeveel en op welke manier wordt er gesport? d) Welke culturele voorstellingen, instellingen en evenementen worden door jongeren bezocht? Ad 2. Hoe kijken jongeren tegen voorzieningen voor jongeren in hun buurt aan? a) Welk rapportcijfer geven jongeren hun buurt b) welke voorzieningen missen ze in hun buurt c) vinden jongeren dat er voldoende leuke activiteiten voor jongeren georganiseerd worden in hun buurt? Ad 3. Welke ontwikkelingen zien we in het gebruik van voorzieningen? - Voor zover mogelijk vergelijken we de huidige situatie met onderzoek/gegevens uit een voorgaande periode en kijken we welke ontwikkelingen er zijn. Daarbij houden we in principe dezelfde onderwerpen aan als onder 1 en 2. Daarnaast maken we hierbij gebruik van literatuur. Ad 4. Welke trends mogen we verwachten in de komende jaren in de wijze van vrije tijdsbesteding? - Op basis van de gegevens uit het bestaande Eindhovense onderzoeksmateriaal en op basis van literatuur beschrijven we welke trends we mogen verwachten in de komende jaren in de wijze van vrije tijdsbesteding. Onderzoekspopulatie Het onderzoek heeft betrekking op alle jongeren in Eindhoven vanaf 12 jaar, tot en met 22 jaar. Voor zover mogelijk zal onderscheid worden gemaakt naar leeftijdsgroepen, op basis van de indelingen die in het materiaal worden aangehouden. 15

16 3 Gebruik van vrije tijdsvoorzieningen en verdere invulling van de vrije tijd Per week hebben jongeren meer dan 40 uur vrij te besteden. Over het algemeen zijn jongeren tevreden over de manier waarop ze hun vrije tijd doorbrengen. In een onderzoek onder Amsterdamse jeugd gaf ruim driekwart van de jongeren aan tevreden te zijn met de vrije tijdsbesteding. Factoren die een positieve bijdrage leveren hieraan zijn: - de manier op thuis invulling gegeven wordt aan de vrije tijd; - woonomgeving (w.o. aanwezigheid sportfaciliteiten); - vertrouwen in de eigen toekomst. Welke voorzieningen of activiteiten bezoeken Eindhovense jongeren? Welke activiteiten thuis of elders zijn voor hen belangrijk? Op deze vragen gaan we in dit hoofdstuk in. In de volgende hoofdstukken gaan we nog wat gedetailleerder in op het gebruik van sporten cultuurvoorzieningen. In hoofdstuk 6 gaan we in op het jongerenwerk en in hoofdstuk 7 bespreken we de beoordeling van de buurt en de voorzieningen. Bezoek van gelegenheden en activiteiten In tabel 1. staat een overzicht opgenomen van een aantal gelegenheden en activiteiten, zoals een café of snackbar, film of discotheek, buurthuis of wijkcentrum. Tabel 1. Bezoek van onderstaande gelegenheden en activiteiten, in % Paar keer per Paar keer per jaar Zelden of nooit maand of vaker café of snackbar sportkantine film discotheek cursus activiteiten van kerk of moskee buurthuis of wijkcentrum poolroom/poolcafé houseparty of danceparty coffeeshop festival/popconcert theater/schouwburg museum speelhal/gokhal

17 In de kolom paar keer per maand of vaker zien we dat café of snackbar en de sportkantine regelmatig bezocht worden. Ook gaan jongeren regelmatig naar de film of discotheek. Ongeveer een vijfde volgt ten minste enkele keren per jaar een cursus en eveneens een vijfde bezoekt activiteiten van kerk of moskee. Een iets kleinere groep bezoekt het buurthuis of wijkcentrum. In tabel 2 zien we hoe vaak jongeren activiteiten bedrijven als: televisie of dvd kijken, surfen op internet, muziek luisteren. Tabel 2. Frequentie activiteiten bij jongeren thuis of elders Iedere dag dgn pwk nooit muziek luisteren televisie en video/dvd kijken surfen op internet en of chatten (mobiel-)bellen of sms-en met vriend(inn)en huiswerk maken computerspelletjes naar/ met vriend(inn)en thuis krant lezen boek lezen muziek maken met een andere hobby bezig zijn op straat rondhangen tekenen of knutselen gokken of spelen om geld 0,1 0, De meest populaire bezigheden in de vrije tijd zijn: muziek luisteren, televisie en video/dvd kijken, surfen op internet, en of chatten, (mobiel-)bellen of sms en met vriend(inn)en. Verder neemt het maken van huiswerk voor ruim 80% een belangrijke plaats in, want zij doen dit zeer regelmatig (minimaal 3x per week). Het spelen van computerspellen en naar/ met vriend(inn)en thuis is iets dat ongeveer de helft van de jongeren minimaal 3 x per week doet. Tweederde van de jongeren leest regelmatig een boek; de helft leest regelmatig een krant. Tekenen of knutselen wordt door ruim40% regelmatig gedaan. Zelf muziek maken, een andere hobby of op straat rondhangen worden elk door ongeveer een derde van de jongeren minstens 1x per week gedaan. 17

18 Activiteiten naar leeftijd en geslacht Tussen jongens en meisjes en tussen jongeren beneden en boven de 16 jaar zien we verschillen in activiteiten. Hieronder beschrijven we deze verschillen. De bijbehorende tabellen zijn opgenomen in de bijlage. Geslacht Een groter aandeel meisjes dan jongens gaat een paar keer per jaar of vaker naar: een festival, theater of een cursus. Jongens zien we (veel) vaker bij de sportkantine en in een poolroom. Wat de activiteiten thuis betreft, zien we dat een iets groter aandeel meisjes dan jongens tenminste 1x per week muziek luistert, t, naar vrienden gaat of een andere hobby doet. Bij de activiteiten bellen, een boek lezen of tekenen is dit verschil nog een stuk groter, een substantieel groter aandeel meisjes dan jongens doet dit tenminste 1x per week. Meer jongens dan meisjes doen computerspelletjes, lezen geregeld de krant of zijn op straat. Bij het doen van computerspelletjes is het verschil tussen jongens en meisjes groot: 9 van de tien jongens doen dit 1 keer per week, bij de meisjes is dit de helft. Leeftijd Van de jongeren tot en met 15 jaar bezoekt een iets groter aandeel dan van de groep van 16 tot en met 18 een museum of buurthuis en volgt een groter deel een cursus. Van de groep vanaf 16 gaan er meer jongeren ten minste een keer per week naar het theater of naar een houseparty. Veel groter zijn de verschillen bij het bezoeken van gelegenheden als een café, festival, discotheek of poolroom: aanzienlijk veel meer oudere jongeren gaan hier naar toe. Het bezoek aan de discotheek neemt met de leeftijd toe van 20% naar 60% en bezoek aan de poolroom van 8 naar 35%. Wat de activiteiten thuis betreft zien we dat beneden de 16 veel meer jongeren zich bezighouden met: computerspelletjes, tekenen of op straat rondhangen. Ook lezen ze iets vaker een boek of maken ze zelf muziek of zijn ze bezig met huiswerk maken. In de oudere leeftijdsgroep zijn er meer jongeren die geregeld krant lezen, bellen of en. Internet Op de vraag of ze thuis over internet beschikken antwoordt 98% met ja. Van de jongeren gebruikt 24% internet 5 à 6 dagen per week en 45% 7 dagen per week. Als jongeren internet voor zichzelf gebruiken, doet 84% dit minimaal 1 uur per dag. Lidmaatschap verenigingen Hoeveel jongeren zijn lid van een vereniging of organisatie? In Eindhoven is 75% van de jongeren van 12 tot en met 18 jaar lid van één of meer verenigingen. In de regio is dit hoger, daar is 81% lid van een vereniging of organisatie. In tabel 3 is te zien van wat voor soort vereniging men lid is. Sportverenigingen nemen verreweg de belangrijkste plaats in: 63% van de Eindhovense jongeren is daar lid van. In de regio is dit 71%. 18

19 Op de tweede plaats komen de zang-, muziek-, of toneelverenigingen, met een deelname van 13% in Eindhoven en 15% in de regio. Binnen Eindhoven zien we verschillen tussen wijken: jongeren uit Oud-Gestel, Erp en Oud- Woensel zijn minder vaak lid van een sportclub, jongeren uit Achtse Molen, Kortonjo en Meerhoven juist vaker. Geen enkel lidmaatschap van een vereniging zien we vooral onder jongeren uit: Oud Gestel en Erp en verder onder jongeren uit Oud Woensel en Oud Tongelre. Tabel 3. Lidmaatschap vereniging of organisatie vereniging of organisatie Eindhoven Regio Sportvereniging zang-, muziek-, of toneelvereniging organisatie op het gebied van natuur of milieu 6 5 jeugdvereniging 6 8 vereniging of organisatie van kerk of moskee 5 4 ander soort vereniging of organisatie geen lid van vereniging In tabel 4 zien we de gegevens over lidmaatschap naar geslacht en leeftijd. Meisjes zijn veel vaker géén lid van een vereniging. Ze horen vaker dan jongens bij een zang-, muziek- of toneelvereniging, maar veel minder vaak bij een sportvereniging. Jongeren van jaar zijn minder vaak lid van een vereniging dan jongeren van jaar. Met name bij sportverenigingen en bij zang- muziek- of toneelverenigingen loopt hun deelname terug. Bij ander soort verenigingen of organisaties neemt hun deelname toe. Tabel 4. Lidmaatschap verenigingen, naar geslacht en leeftijd in procenten geslacht leeftijd vereniging of organisatie man vrouw Sportvereniging zang-, muziek-, of toneelvereniging organisatie op het gebied van natuur of milieu jeugdvereniging vereniging of organisatie van kerk of moskee ander soort vereniging of organisatie geen lid van vereniging

20 Zo rond het 15 e, 16 e jaar hebben jongeren de neiging te stoppen met één of meerdere hobby s. Ze hebben hiervoor geen tijd meer door drukte op school, willen uitslapen op zondag of vinden het niet meer gezellig op de club. 1 Dit fenomeen kunnen we duidelijk terugzien in de gegevens over lidmaatschap van verenigingen onder de Eindhovense jongeren. Vrijwilligerswerk Onder jongeren van 15 tot en met 23 jaar zien we een toename in het doen van vrijwilligerswerk. In 2006 en in 2007 gaf 27% van de jongeren aan vrijwilligerswerk te doen, maar in 2008 was dit gestegen naar 36% 2. Dit kan deels verklaard worden uit het feit dat op veel middelbare scholen een maatschappelijke stage is ingevoerd, maar in trendrapporten worden ook andere redenen beschreven, die maken dat vrijwilligerswerk populairder is geworden. Zie hiervoor verder hoofdstuk 8. 1 Uit : verkennend onderzoek leefwereld jeugd, Co-efficient, drs. M. Kunst en drs. N. Witlox, Amsterdam 2 Uit: De Eindhovense Stadsmonitor 2008,, BiO,

21 4 Sport In dit hoofdstuk gaan we in op de activiteiten van jongeren op het gebied van sport. We gaan eerst in op deelname naar leeftijd en etniciteit, frequentie en het zichzelf als sporter zien. Vervolgens bespreken we het verband waarin wordt gesport, de vorm van deelname, het gebruik van verschillende typen sportvoorzieningen. Ten slotte gaan we in op de typen sporten die beoefend worden. Voor de beschrijvingen is gebruik gemaakt van twee bronnen: het onderzoek naar sportparticipatie in Eindhoven van de afdeling BiO en de jeugdmonitor van de GGD Brabant Zuid Oost. Deelname naar leeftijd en etniciteit Sport is een belangrijke activiteit voor jongeren, gelet op het percentage dat aan sport deelneemt. We zien verschil in deelname tussen de kinderen van 4 tot 11 jaar, de jongeren van 12 tot en met 14 jaar en de jongeren van 15 tot en met 23 jaar. De deelname is het hoogst in de groep van 12 tot en met 14 jaar, om vervolgens met het stijgen van de leeftijd weer af te nemen. In alle leeftijdsgroepen is de deelname van niet-westers allochtonen lager dan gemiddeld. Opvallend is de ontwikkeling bij de deelname onder allochtone jongeren; in de leeftijdsgroep 15 tot en met 23 jaar blijkt er geen verschil meer te zijn in deelname tussen jongens en meisjes. In de jongere leeftijdsgroepen zijn hier nog forse verschillen te zien. Tabel 5. Sportdeelname 4 t/m 23 jarigen, 2008, naar leeftijd en etniciteit in procenten 4-11 jarigen jarigen jarigen Leeftijd Totaal 4-11 jarigen 79 Totaal jarigen 92 Totaal jarigen 76 Geslacht Jongen meisje Etniciteit naar geslacht Nederlands/westerse migrranten Jongens meisjes Niet westerse migranten Jongens Meisjes Bron: Sportparticipatie in Eindhoven, BiO,

22 Bij de groep 15 t/m 23 jarigen als geheel sporten de jongens (82%) echter relatief meer dan de meisjes (70%). Hoewel de groep allochtone jongeren van 15 tot en met 23 jaar nog steeds minder sport dan gemiddeld, hebben ze wel een inhaalslag gemaakt. Hun sportdeelname is in de afgelopen 4 jaar gestegen, van 51% in 2004 naar 60% in Ook bij de meisjes zien we een groei van 52% in 2004 naar 58% in Wat betreft het aantal sportbeoefenaren is in de periode in bijna alle leeftijdsgroepen de sportparticipatie toegenomen. Uitzondering lijken de jarigen en de 75-plussers te vormen. In beide leeftijdsgroepen is in de periode het aantal sporters iets teruggelopen. Zie grafiek 1 hieronder. Grafiek 1 Sportbeoefenaren naar leeftijd, in 2000, 2004 en 2008, in % (volgens RSOnorm) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% % 75% 80% % 74% 73% % 64% 71% % 65% 70% % 61% 60% % 56% 54% % 40% 46% Bron: Sportparticipatie in Eindhoven, BiO, 2008 Frequentie van het sporten en zichzelf als sporter zien Een ruime meerderheid (61%) sport méér dan 1 keer per week; ongeveer één op de zes jongeren sport 1 x per week en eveneens één op de zes doet dit minder vaak; 6% sport in het geheel niet. In totaal beschouwt de helft van de jongeren van 12 tot 18 zichzelf echt als sporter en een vijfde enigszins (tabel 7). 22

23 Tabel 6. Aantal keren sporten in de afgelopen twaalf maanden Aantal keren: % minder dan 1 keer per maand 4 1 keer per maand 2 2 keer per maand 4 3 keer per maand 6 1 keer per week 17 meer dan 1 keer per week 61 nvt, sport niet 6 Bron: Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen , GGD Brabant Zuid Oost Tabel 7. Mate waarin jongeren zich zelf als sporter zien Zie je jezelf als sporter? nee, in het geheel niet 9 nee, nauwelijks 15 enigszins 21 ja, tamelijk 26 ja, zonder meer 23 nvt, sport niet 6 Bron: Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen , GGD Brabant Zuid Oost Verband waarin wordt gesport Men sport vooral als lid van een sportvereniging (71%), en in mindere mate alleen (31%), in zelf georganiseerde groep (30%) of als lid van een commerciële sportaanbieder. Een groep van 6% geeft aan te sporten via het sociaal cultureel werk, sportbuurtwerk of welzijnswerk (zie tabel 7). Tabel 8. Verband waarin sport in de afgelopen twaalf maanden werd beoefend, in % Verband: % a. als lid van een sportvereningen 71 b. als abonnee/lid/cursist van een fitnesscentrum of andere 29 commerciele sportaanbieder c. in het kader van bedrijfssport 6 d. via het sociaal-cultureel werk, sportbuurtwerk of welzijnswerk 6 e. tijdens een georganiseerde sportvakantie 11 f. als deelnemer aan een georganiseerd sportevenement 15 g. in groepsverband, georganiseerd door uzelf, familie, en/of kennissen 30 h. alleen ongeorganiseerd 31 i. anders namelijk 17 Bron: Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen , GGD Brabant Zuid Oost 23

24 In welke vorm was het sporten gegoten? Gaat men vooral trainen of doen de jongeren vooral aan wedstrijden mee? Het volgen van lessen of cursussen blijkt het belangrijkst, direct gevolgd door trainingen. Toernooien, sportevenementen is door bijna de helft genoemd en competitie door een kwart. Tabel 9. Vormen van deelname aan sport in de afgelopen 12 maanden in % Vorm: % a. lessen/ cursussen 70 b. trainingen 62 c. competitie 26 d. toernooien/ sportevenementen 46 e. geen van bovenstaande 37 Bron: Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen , GGD Brabant Zuid Oost Gebruik sportvoorzieningen Welke voorzieningen gebruiken de jongeren om te sporten? En hoe belangrijk zijn sportvoorzieningen in de openbare ruimte? Dit zien we in tabel 10. De officiële binnen sportaccommodatie in Eindhoven is door 76 % van de sportende jongeren genoemd; de officiële buitensportaccommodatie in Eindhoven door 58%. De sportvoorzieningen in de openbare ruimte worden eveneens door een relatief grote groep gebruikt. Daarnaast sport ruim een kwart op allerlei andere plekken zoals in een park, op straat, bij een buurthuis of thuis. Tabel 10. Type en locatie van voorziening voor sportbeoefening 1. Officiële binnensportaccommodatie (zoals sporthal, gymnastieklokaal, % fitnesscentrum/sportschool, overdekt of combizwembad, ijshal/ijsbaan binnen, tennisbaan, klimhal, karthal etc). -in eindhoven 76 -elders Officiële buitensportaccommodatie ( zoals voetbalveld, hockeyveld, tennisbaan buiten, openluchtzwembad, ijsbaan, manege etc. -in eindhoven 58 -elders Sportvoorziening in de openbare ruimte (zoals halfpipe, basketbalpleintje,trapveldje/voetbalkooi etc). -in eindhoven 41 -elders Andersoortige voorziening (zoals park, bos, bergen, strand, meer, openbare weg, buurthuis,wijkcentrum, cafe, huis, tuin). -in eindhoven 28 -elders 19 Bron: Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen , GGD Brabant Zuid Oost 24

25 Welke sporten Tot slot de vraag welke sporten nu het meest worden beoefend. De top 5 voor de groep 12 tot en met 18 jarigen bestaat uit: fitness conditie, veldvoetbal, hardlopen/joggen/trimmen, zwemsport, fitness kracht. De top 5 van meest beoefende sporten onder de jarigen wijkt weinig af van die van de gemiddelde bevolking. De top 5 van deze groep jongeren bestaat uit fitness conditie/ - kracht, hardlopen, voetbal en zwemmen. In plaats van wandelen en fietsen doen zij meer aan voetbal. Bij de niet-westerse migranten jarigen ziet de top 5 op één na hetzelfde er uit als bij de Nederlandse en de westerse migranten van deze leeftijd. Daar komt dansen in de plaats van fitness/kracht. De top 5 van deze groep niet-westerse migranten bestaat uit fitness conditie, zwemmen, dansen, voetbal en hardlopen. Team-, duo - of solosport Van alle Eindhovenaren beoefent 18% in 2008 een teamsport, 33% een duosport (een sport waarbij een tegenstander vereist is) en 68% beoefent een solosport. Ten opzichte van 2000 is dit beeld veranderd. Het aantal solosporters is relatief gezien toegenomen. Meer solosport is in overeenstemming met de landelijke tendens van de individualisering van de sport. Het aantal teamsporters is naar verhouding gelijk gebleven. Het duosporten is ten opzichte van 2000 wat gedaald. Bij de jarigen staan de solosporten eveneens bovenaan. Bij de niet-westerse migranten jarigen is het beoefenen van solosporten minder en staat op gelijke hoogte met de duosporten 3. Tabel 11. Aandeel team, duo en solosporten onder jongeren 15 tot 23 jaar en totaal in procenten Type jr. totaal Teamsport Duosport Solosport Bron: Sportparticipatie in Eindhoven, BiO, Bron: Sportparticipatie in Eindhoven, BiO,

26 5 Cultuur Hoe is de deelname van Eindhovense jongeren aan cultuur? Aan welke activiteiten nemen zij deel en van welke instellingen maken zij gebruik? De informatie uit dit hoofdstuk is afkomstig uit de Cultuurmonitor 2008 van de afdeling Bestuursinformatie en Onderzoek van de gemeente Eindhoven en gaat over jongeren van 15 tot en met 24 jaar. Bezoek culturele voorstellingen Zo n 91% van de jongeren heeft in het afgelopen jaar ten minste één culturele voorstelling bezocht. Bioscoopbezoek (78%) is voor hen de meest favoriete bezigheid. Ook dance /houseparty (27%) en cabaret of kleinkunst (29%) hebben meer dan gemiddeld de aandacht van jongeren. Grafiek 2 Bezoek aan culturele voorstellingen door jongeren, in 2003, 2006 en 2008, in % film in de bioscoop of filmhuis concert pop-/wereldmuziek cabaret of kleinkunst dance-/houseparty musical toneelvoorstelling ballet- dansvoorstelling concert harmonie, fanfare, brassband jazz-/bluesconcert concert klassieke muziek uitvoering van een koor opera of operette lezing over cultuurhistorie/ kunstgeschiedenis literaire bijeenkomst museum geen voorstelling bezocht(exclmuseum) Bron: Monitor Cultuurbereik Eindhoven, BiO,

27 Als we het jaar 2003 met het jaar 2008 vergelijken zijn er wat het bezoek van de jongeren aan culturele voorstellingen betreft over de linie bekeken nauwelijks verschillen. Wel geldt dat voor de periode Dan zien we een terugloop van het bezoek aan bioscopen, concerten pop- /wereldmuziek en dance- /houseparty, die we niet kunnen verklaren. Voor het overige zijn er in de afgelopen 5 jaar geen significante verschillen. Het SCP neemt landelijk een groei waar onder tieners van de toeloop naar (kunst)musea, toneel, ballet, cabaret, popmuziek en galeries (vergelijking ) 4. Bezoek culturele instellingen Zo n 68% van de jongeren heeft ten minste één Eindhovense culturele instelling bezocht. Jongeren zijn meer dan gemiddeld bezoekers van de Openbare Bibliotheek in de Witte Dame (35%)( en de Effenaar (42%). In de afgelopen 5 jaar is het bezoek van de jongeren aan de Eindhovense culturele instellingen niet significant gewijzigd. Behalve voor de Effenaar: het bezoek van Grafiek 3 Bezoek aan Eindhovense culturele instellingen door jongeren, in 2003, 2006 en 2008, in % de Effenaar Bibliotheek Eindhoven [Witte Dame] Parktheater [ Stadsschouwburg] Plaza Futura Muziekcentrum Frits Philips Van Abbemuseum Historisch Openlucht Museum Centrum voor de Kunsten Centrum Kunstlicht in de Kunst Museum Kempenland de Krabbedans(kunstleen, CBK) Mu [Witte Dame] TAC [Temporary Art Center] De Fabriek Grafisch Atelier Daglicht 1 2 Kunstenaarswerkpl. Beeldenstorm 1 2 De Overslag 0,0 1 geen Eindh culturele instelling bezocht Bron: Monitor Cultuurbereik Eindhoven, BiO, Bron: Cultuurbewonderaars en cultuurbeoefenaars, SCP, Den Haag,

28 jongeren is in die periode bijna verdrievoudigd. Ook bij het Muziekcentrum zien we een lichte stijging van jongeren. Bibliotheek Eindhoven Zoals we hiervoor zagen bezoeken de jongeren meer dan gemiddeld de centrale bibliotheek in De witte dame. Ook het bezoek aan alle bibliotheken gezamenlijk ligt hoger onder jongeren: bijna de helft van hen (46%)bezoekt wel eens een bibliotheek in Eindhoven, gemiddeld ligt dit op 42%. Jongeren, (en migranten) geven twee belangrijke redenen om geen lid te zijn van de bibliotheek zijn: men koopt de boeken liever zelf en men kan de gewenste informatie thuis vinden via Internet. Verder vinden jongeren en niet-westerse migranten meer dan gemiddeld het lidmaatschap te duur. Een kwart van hen overweegt om lid te worden. Jongeren zijn wat de producten en diensten van de bibliotheek betreft ruim meer dan gemiddeld bekend met muziek, Cd s, Dvd s en bladmuziek en films en informatie op Cd-rom, Dvd s en blue ray. Jongeren maken iets meer dan gemiddeld gebruik van de website van de bibliotheek: 21% versus 17%. Evenementen Evenementen STRP Art Loves Technology Festival en Dutch Design Week De jongeren zijn meer dan gemiddeld bekend met STRP Art Loves Technology Festival en Dutch Design Week. Wat bezoek betreft wijken ze niet af van het gemiddelde. Overige Eindhovense festivals/ evenementen Wat betreft bekendheid met Eindhovense festivals/evenementen scoren jongeren vaak onder het gemiddelde. Opvallend is de sterke bekendheid van Dance Tour onder jongeren. Ook Fresh Grooves scoort duidelijk hoger. Wat betreft bezoek scoren jongeren duidelijk hoger bij : Koninginnedag, carnaval, PSV kampioenschap en Dance Tour. Zie grafieken in de bijlage. Kunstzinnige activiteiten Jongeren zijn koploper in het beoefenen van kunstzinnige activiteiten; ze beoefenen meer dan gemiddeld de amateurkunst. Dit geldt voor het merendeel van de kunstzinnige activiteiten. In 2008 werd door 58% van de Eindhovense jongeren ten minste één kunstzinnige activiteit beoefend. Onder alle Eindhovenaren was dit 44%. Favoriet zijn tekenen, schilderen, het bespelen van muziekinstrument en het ontwerpen van websites. Ten opzichte van 2003 zien we een toenemende belangstelling voor tekenen, schilderen en grafisch werk en voor het bespelen van een muziekinstrument (zie grafiek 4). 28

29 Grafiek 4 Beoefening amateurkunst door jongeren in 2003, 2006 en 2008, in % tekenen, schilderen, grafisch werk muziekinstrument bespelen websites ontwerpen fotografie film/ video zingen muziek maken op de computer (volks)dans, (jazz)ballet verhalen gedichten schrijven beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden maken werken met textiel toneel, mime ten minste 1 activiteit beoefend Bron: Monitor Cultuurbereik Eindhoven, BiO, 2008 Communicatie met jongeren Mond-tot-mond reclame blijkt de beste informatiebron voor jongeren. Jongeren maken significant meer dan gemiddeld gebruik van informatiebronnen zoals mond-tot-mond reclame, affiches, tijdschriften en meer van andere internetsites dan die van culturele instellingen. Conclusie Jongeren nemen niet minder deel aan cultuur dan de gemiddelde bevolking. Zij zijn vooral oververtegenwoordigd bij de populaire podia 5 (low culture) en minder bij de gevestigde podia 6 (high culture). Zo is bijvoorbeeld het bezoek van jongeren aan de Effenaar in de afgelopen 5 jaar verdrievoudigd. Jongeren doen ook gemiddeld meer dan ouderen aan amateurkunst. 5 Gedoeld wordt op bijvoorbeeld: bezoek aan dance-/houseparty. 6 Gedoeld wordt op bijvoorbeeld: bezoek concert klassieke muziek, ballet- of dansvoorstelling. 29

30 6 Jongerenwerk Hoe is het bereik van jongerenwerk? Wat willen jongeren graag als het gaat om vrije tijdsbesteding? Hoe verhoudt zich dat tot het aanbod in het algemeen en in het bijzonder tot dat van het jongerenwerk? In de gemeente Amsterdam is hier uitgebreid onderzoek naar gedaan door de afdeling Onderzoek en Statistiek aldaar 7 en door de rekenkamer van de stadsdelen Amsterdam 8. Tot op zekere hoogte mogen we er van uitgaan dat een aantal voorkeuren en processen vergelijkbaar zijn. Op basis van deze onderzoeken en een aantal onderzoeksgegevens uit de eigen gemeente gaan we in op de genoemde vragen. Bereik jongerenwerk Als we kijken naar het gebruik van buurthuis of wijkcentrum, komen we op een bereik van minimaal 15 %; hierbij zijn de jongerencentra echter niet als aparte mogelijkheid aangeduid. Uit een enquête onder het digipanel onder jarigen waarin jongerencentra wel expliciet worden aangeduid, geeft 20% te kennen in het afgelopen jaar een jongerencentrum bezocht te hebben. Ook in de Nota Jongerenwerk 9 wordt uitgegaan van 20%. In het onderzoek van de gemeente Amsterdam uit 2006 zijn jongeren onder meer bevraagd over hun gebruik van jongerenwerk. Van de Amsterdamse jongeren had 11% een buurthuis bezocht en 8% een jongerencentrum. Doelgroep Jongerenwerk is belangrijk voor de vrije tijdsbesteding, naast tal van andere voorzieningen die er zijn voor vrije tijdsbesteding, zoals: sportclubs, verenigingen, muziekschool e.d. Jongerenwerk is vooral belangrijk voor diegenen die niet zo snel toegang vinden bij het andere reguliere aanbod. Het jongerenwerk heeft onder meer een belangrijke taak in het aanspreken van de jeugd die op straat rondhangt. Deze taak brengt echter met zich mee dat andere jongeren juist niet komen, ook al spreken de activiteiten ze wel aan (zie hiervoor verder bij het volgende punt). Aansluiting voorzieningen op behoefte In het Amsterdamse onderzoek vond tweederde een breed scala aan activiteiten leuk. Eenderde houdt minder van de actieve vrijetijdsbestedingen. De activiteiten waar de gemeente Amsterdam op aanstuurt, namelijk vrijwilligerswerk en zelf iets organiseren, worden samen met studeren gemiddeld het laagst beoordeeld. 7 Vrijetijdsbesteding Amsterdamse jongeren 2006, Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek, Jeugdbeleid in Amsterdam.Vrijetijdsbesteding voor jongeren: de stadsdelen vergeleken, Rekenkamer Stadsdelen Amsterdam, mei Nota Jongerenwerk,, april

31 Met vrienden sporten, winkelen of uitgaan worden het vaakst leuk gevonden. Negen van de tien jongeren vinden de activiteiten leuk die in buurthuizen of jongerencentra worden aangeboden. Vooral sportlessen, feesten en dansworkshops spreken de meeste jongeren aan. Toch is het aandeel bezoekers onder de jongeren relatief gering. Als reden daarvoor geven zij aan: - onbekendheid met het aanbod - sfeer in de centra: ruimtes kunnen mooier en de aanwezigheid van probleemjongeren zou minder moeten zijn. Andere aandachtspunten hierbij: - ruim een kwart van de jarigen mist een jongerencentrum in zijn of haar buurt. - Hoewel de gemeente zich steeds minder richt op inloopfaciliteiten, geeft bijna een kwart van de jongeren aan behoefte te hebben aan meer overdekte hangplekken in de buurt. Jongeren die thuis goede mogelijkheden hebben hun vrienden te ontvangen hebben hier minder vaak behoefte aan. - Sportfaciliteiten en (betaalbare) activiteiten missen de jongeren het meest in Amsterdam. Jongeren tussen 20 en 23 jaar zijn het vaakst ontevreden over de sportmogelijkheden in de stad. In de meeste gevallen vindt men het sporten te duur. - Jongeren zijn tevreden over de diversiteit van het aanbod van vrijetijdsvoorzieningen in Amsterdam. De informatie over de activiteiten is echter versnipperd, waardoor veel jongeren geen duidelijk beeld hebben van de mogelijkheden. Segregatie Uit het Amsterdamse rapport blijkt dat activiteiten via school vaak de enige activiteiten zijn waar jongeren uit de verschillende herkomstgroepen ongeveer even vaak aan meedoen. Bij sportverenigingen, studieverenigingen, muziekles, maatschappelijke organisaties en hobbyverenigingen komen autochtone jongeren vaker, terwijl kerken en moskeeën, buurthuizen en jongerencentra het vaakst bezocht worden door allochtone jongeren. Jongeren die minder actief zijn Jongeren die minder van activiteiten houden zijn een moeilijk te herkennen groep: ze komen voor onder alle rangen en standen en kenmerken zich vooral door wat ze niet doen. Ze vervelen zich vaker maar zijn toch niet vaker ontevreden over de manier waarop ze hun vrije tijd doorbrengen. In Amsterdam bleken deze jongeren niet geïnteresseerd in wat er voor de jongeren wordt gedaan. Het wordt als lastig ingeschat om de vrijetijdsbesteding van deze groep te beïnvloeden. Participatie - Jongeren sluiten zich liever aan bij een activiteit die ze leuk vinden dan dat ze alles zelf moeten verzinnen. - Juist de minder actieve jongeren die bijvoorbeeld minder vaak lid zijn van een vereniging, minder activiteiten leuk vinden en zich vaker vervelen, voelen zich 31