Financiering clustermunitie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Financiering clustermunitie"

Transcriptie

1 België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366 juni - juli - augustus 2007 nieuwsbrief Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 25 e jaargang, nr 2 Financiering clustermunitie Wie staat er op de zwarte lijst? Robert Semeniuk Afgiftekantoor 1000 Brussel 1, P2A Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

2 Edito: Collateral damage 2 In de kijker: Wereldprimeur: België bant investeringen in clustermunitie 3 In de kijker: 68 banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie 6 Mijn geld. Goed geweten?: Startschot voor samenwerkingsverband met vakbond 9 Portfolio: Netwerk Rentevrij bestaat drie jaar 11 Portfolio: Velt: ecologisch tuinieren en eten 12 Blik op nieuws: Wordt federaal geld duurzaam? Vlaamse politici reageren op Netwerk memorandum 13 Blik op nieuw: De zoektocht naar een duurzame belegging. Lessen uit Test-Aankoop enquête 15 Achter de schermen: Gek van geld 16 Edito collateral damage Banken investeren miljarden euro s in de productie van clustermunitie, meldt het VRT radionieuws op 1 maart. Niet alleen Fortis en ING investeren in deze wapens, maar ook heel wat internationale banken als Deutsche Bank, Citi Group en Bank of America zijn betrokken bij clustermunitie. ( ) Dat is nog maar het topje van de ijsberg. De miljarden euro s die internationale banken pompen in producenten van clustermunitie trekt ook de belangstelling van de internationale pers. Dat blijkt wel uit de drukbezochte persconferentie op 1 maart in Brussel, georganiseerd door een aantal internationale NGO s en Netwerk Vlaanderen. Britse persbureaus, Nederlandse televisie, Amerikaanse websitereporters, Japanse freelancejournalisten, ze staan te trappelen om de namen van de grote banken te horen die investeren in deze clusterbommen. Buitenlandse journalisten tonen met name interesse in de banken uit hun eigen land. Zo willen de Nederlandse verslaggevers het fijne weten van ING en ABN Amro, de Japanse journalist maakt verslag van de betrokkenheid van Bank of Tokyo - Mitshubishi en een gehaaste Italiaanse reporter die zich verontschuldigt voor de conferentie, noteert toch snel even de gerelateerde Italiaanse banken. De nieuwsberichten houden nog niet op De dag na de persconferentie keurt het Belgische parlement de wet goed die de productie en financiering van clustermunitie verbiedt. België neemt met deze wet het voortouw en is het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt. Hoera! Ondanks alle drukte vieren we een klein feestje, want Netwerk voert immers al jaren campagne tegen investeringen in wapens. Maar we blijven voorzichtig en hopen niet te vroeg te juichen. De ervaring

3 leert immers dat de regering deze wet eerst deftig dient op te volgen, vooraleer we tevreden mogen zijn. De financiering van clusterbommen blijft in the picture staan. Ditmaal is het een Nederlandse documentairemaker die ons belt met de vraag waar Nederlandse pensioengelden in worden geïnvesteerd. Onder andere in clusterbommen, een tamelijk bekend antwoord. Althans voor Netwerk. Voor het Nederlandse publiek blijkt het tegendeel waar. Er breekt zelfs een kleine rel uit bij onze bovenburen. Kamerleden die boos zijn, kranten die volstaan over onverantwoorde investeringen en burgers die duizenden boze brieven schrijven. De storm blijkt nog niet overgewaaid. NGO s komen in actie, nu bij onze onderburen. Amnesty International en Handicap International uit Frankrijk stoppen hun verzekeringen bij AXA. Reden is AXA s aanhoudende investeringen in producenten van de antipersoonsmijn en (daar is ie weer) de clusterbom. Dit is namelijk onverenigbaar met hun werk, waarin ze deze controversiële wapens juist bestrijden. Het nieuws dat financiële instellingen ons geld investeren in clustermunitie is als een bom ingeslagen, ontploft als een clusterbom die nadien ook explodeert in omringende landen. Het heeft een discussie op gang gebracht met een positieve wending: Nederlandse pensioenfondsen die zich terugtrekken uit producenten van clustermunitie, de Belgische regering die ingrijpt en NGO s die hun eigen geldzaken verantwoord willen regelen. Je leest er meer over in dit nummer. Betekent deze groeiende internationale aandacht voor financiering van clustermunitie dat we meer bewust worden van het feit dat ons geld niet slaapt bij de bank? Wie zal het zeggen Het laat in elk geval zien dat we niet machteloos staan tegenover internationale banken, pensioenfondsen, overheden, grote multinationals etc. Laten we ze wereldwijd een geweten schoppen! Leontien Aarnoudse Communicatie In de kijker Wereldprimeur: België bant investeringen in clustermunitie Diep in de nacht van 1 maart keurde het Belgisch Parlement een wet goed die investeringen in antipersoonsmijnen en clustermunitie verbiedt. België is nu het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt. Dat een dergelijke wet broodnodig is, blijkt mede uit het rapport Explosive Investments dat Netwerk Vlaanderen de dag ervoor aan de internationale pers presenteerde (zie pag. 6). Geen Belgisch geld voor clustermunitie Senator Philippe Mahoux (PS) diende het wetsvoorstel in de Senaat. Volksvertegenwoordigers Dirk Van Der Maelen (sp.a) en Annemie Roppe (spirit) zetten er in de Kamer hun schouders onder. De wet verbiedt banken en investeringsfondsen op de Belgische markt kredieten toe te staan aan producenten van clustermunitie. Ook het verwerven van aandelen of obligaties van deze bedrijven is verboden. Deze wet heeft grote implicaties op financiële instellingen in België. Investeringen in grote wapenproducenten zoals Northrop Grumman, Lockheed Martin, ATK, Thales, General Dynamics, Textron en Gencorp moeten stopgezet worden. Enkel investeringen via indexfondsen en financieringen van andere afgebakende projecten van deze producenten ontspringen de dans. De wet legt de overheid ook op binnen het jaar een zwarte lijst te maken van producenten van tam tam Deutsche Bank, Citi Group en Bank of America betrokken bij clustermunitie

4 Clusterbom maakt onschuldige slachtoffers Een clusterbom is een grote munitie die na lancering zich opent in de lucht en, afhankelijk van het model, tientallen tot honderden bommetjes (submunitie) verspreidt over een groot oppervlak. Door deze ruime verspreiding is de kans heel groot dat de bom niet alleen militaire doelwitten treft, maar ook onschuldige burgers. Vaak blijven vele submunities onontploft achter. Tot lang na het conflict blijft deze munitie een groot risico voor de burgerbevolking. Fatal Footprint en Circle of Impact zijn recente rapporten van Handicap International waaruit blijkt dat meer dan 98% van de slachtoffers burgers zijn. België neemt internationaal het voortouw met deze nieuwe wet. Nochtans riep een Europese resolutie uit 2005 de lidstaten reeds op om de financiering van clusantipersoonsmijnen en clustermunitie. Onduidelijk is nog welke sancties getroffen worden tegen overtreders van deze wet. Maar er mag verwacht worden dat er niet lichtvoetig met de wet wordt omgesprongen. Investeren in antipersoonsmijnen en clustermunitie is immers toegevoegd aan de illegale activiteiten in de wet tegen het witwassen van geld en het financieren van terrorisme. Pioniers en achterblijvers Netwerk Vlaanderen voert sinds 2003 onder de naam Mijn Geld. Goed Geweten? campagne tegen investeringen in clustermunitie. Sommige banken, zoals KBC, na- men hun verantwoordelijkheid en beslisten hun investeringen in clustermunitie volledig stop te zetten. Banken zoals Dexia, Fortis en ING hebben clustermunitie reeds gedeeltelijk uitgesloten. Andere bankgroepen zoals AXA blijven gewoon investeren in De wet legt de overheid ook op binnen het jaar een zwarte lijst te maken van producenten van antipersoonsmijnen en clustermunitie deze controversiële wapens. Met de uitvoering van deze nieuwe wet zal het geld van alle Belgische bankklanten, ongeacht hun bank, weggehouden worden van de productie van clustermunitie. Nood tot internationalisering

5 termunitie aan banden te leggen. Natuurlijk is een wet in België ontoereikend. Producenten van clustermunitie kunnen in andere landen aan voldoende kapitaal geraken. Bovendien kunnen bijvoorbeeld Fortis, ING, Dexia legaal clustermunitie producen- ten blijven financieren vanuit bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Nederland, Frankrijk of de Kaaiman eilanden. Er is dan ook nood aan een internationale ban op deze investeringen. Netwerk zal zich actief inspannen om de Belgische wet op het internationale toneel als voorbeeld uit te spelen. Christophe Scheire Studie en campagne In Frankrijk breken Amnesty International en Handicap International met AXA Sinds begin 2006 startten de Franse Amnesty International en de Franse Handicap International gesprekken met AXA. Ze baseerden zich hiervoor op onderzoek van Netwerk Vlaanderen. De investeringen in clustermunitie en antipersoonsmijnen en de klaarblijkelijke onwil van AXA om deze investeringen stop te zetten, waren een doorn in het oog van de twee Franse organisaties. De gesprekken met AXA leverden geen resultaat op. Daarom beslisten beide organisaties om een campagne te starten tegen deze controversiële investeringen. Verontruste Franse bankklanten stuurden meer dan actiekaarten naar Henri De Castries, de CEO van AXA. Maar de positie van AXA zat muurvast. AXA stopte haar directe investeringen in antipersoonsmijnen. Maar indirecte investeringen (o.a. via beleggingsfondsen) in deze wapens blijft AXA verder zetten. De investeringen in clustermunitie houdt AXA zelfs allemaal aan. Amnesty International en Handicap International stelden in begin 2007 de Franse bankverzekeringsgroep daarom voor een ultimatum. Toen eind februari bleek dat AXA zelfs geen antwoord op dit ultimatum formuleerde en haar investeringen in controversiële wapens onverminderd verder zette, beslisten de twee organisaties hun campagne opnieuw te lanceren en hun verzekeringscontracten bij AXA stop te zetten. Deze investeringen zijn immers niet verenigbaar met de strijd van de twee organisaties tegen deze wapens. De beslissing maakten ze publiek bekend op 1 maart, de 8e verjaardag van de intrede van het Ottawa-verdrag tegen productie van antipersoonsmijnen. Deze beslissing is een belangrijk signaal naar AXA en naar de banken. Ook andere klanten stopten reeds in alle stilte hun contracten met AXA. Veel klanten zijn immers niet bereid hun geld voor om het even welke investeringen te laten gebruiken. Banken die weigeren enige maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen in hun investeringsgedrag, verliezen hun geloofwaardigheid. Blindelings investeren zonder rekening te houden met sociale, ethische of milieucriteria gaat voorbij aan de grote uitdagingen die onze samenleving moet aangaan. tam tam België is nu het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt

6 In de kijker Banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie Banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie. Dit onthullende resultaat presenteerde Netwerk op 28 februari aan de internationale pers in Brussel. Netwerk onderzocht in totaal 68 internationale banken en 6 producenten van clustermunitie, waaronder Lockheed Martin, Thales en Raytheon. Deze controversiële investeringen betreffen de periode en staan beschreven in het rapport Explosive Investments. Betrokken banken: de feiten zwart op wit gepubliceerd Dat de aandacht zo internationaal was, is niet toevallig. Het onderzoek van Netwerk bewijst immers met feiten dat vanuit verschillende hoeken van de wereld kapitaal stroomt naar deze bedrijven. Het rapport bevat informatie over banken uit Australië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Italië, Japan, Nederland, Saoedi-Arabië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland. Leningen In de periode verleenden de banken leningen aan deze zes producenten van clustermunitie voor een totaalbedrag van 12,6 miljard US dollar (10 miljard euro) (zie kaart). Zo verkreeg het Amerikaanse Raytheon in maart 2005 een lening van 2,2 miljard US dollar van internationale banken. Raytheon is een wapenproducent pur sang die o.a. de JSOW clusterbommen produceert, die reeds ingezet werden in Irak en in ex-joegoslavië. Het bedrag van de lening kan door Raytheon gebruikt worden om bestaande leningen terug te betalen of om te investeren in hun activiteiten. De Bank of America en het Amerikaanse JPMorgan Chase brachten dertig banken rond de tafel om deze gigantische lening rond te krijgen (zie tabel 1). Landen van waaruit clustermunitie wordt gefinancierd

7 Tabel 1: Lening van 2,2 miljard US dollars aan Raytheon door: ANZ Australië US$ 35 miljoen BBVA Spanje US$ 25 miljoen Bank of America Verenigde Staten US$ 170 miljoen Bank of New York Verenigde Staten US$ 35 miljoen Bank of Nova Scotia Canada US$ 70 miljoen Bank of Tokyo-Mitsubishi (nu onderdeel Japan van Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ) US$ 100 miljoen Barclays Verenigd Koninkrijk US$ 100 miljoen BayernLB Duitsland US$ 50 miljoen BNP Paribas Frankrijk US$ 100 miljoen Calyon Frankrijk US$ 70 miljoen Citigroup Verenigde Staten US$ 140 miljoen Commerzbank Duitsland US$ 50 miljoen CIC Frankrijk US$ 25 miljoen Credit Suisse First Boston Zwitserland US$ 140 miljoen Fifth Third Bank Verenigde Staten US$ 25 miljoen JPMorgan Chase Verenigde Staten US$ 180 miljoen KeyBank Verenigde Staten US$ 25 miljoen Lloyds TSB Bank Verenigd Koninkrijk US$ 50 miljoen Mellon Bank Verenigde Staten US$ 50 miljoen Mizuho Bank Japan US$ 70 miljoen Morgan Stanley Verenigd Koninkrijk US$ 115 miljoen Société Générale Frankrijk US$ 100 miljoen Sovereign Bank Verenigde Staten US$ 25 miljoen Sumitomo Mitsui Japan US$ 50 miljoen RBS Verenigd Koninkrijk US$ 100 miljoen US Bank Verenigde Staten US$ 25 miljoen UBS Zwitserland US$ 100 miljoen UFJ Bank (nu onderdeel van Bank of Japan Tokyo-Mitsubishi UFJ) US$ 25 miljoen Wachovia Bank Verenigde Staten US$ 100 miljoen WestLB Duitsland US$ 50 miljoen Uitgiften van obligaties Voor twee bedrijven werden er ook uitgiften van obligaties gearrangeerd voor een totaal bedrag van 1,3 miljard US dollar (1 miljard euro). De Deutsche Bank en het Amerikaanse JPMorgan Chase hielpen in maart 2005 Textron om voor een waarde van 300 miljoen euro obligaties op de markt te brengen. Textron produceert o.a. de CBU-105 clusterbom die het Amerikaanse leger in de laatste Irak oorlog gebruikte. Zes banken brachten uiteindelijk die 300 miljoen euro samen voor Textron: Tabel 2: Uitgifte obligaties 300 miljoen euro aan Textron door: Bank of America Verenigde Staten 24 miljoen euro Deutsche Bank Duitsland 111 miljoen euro HSBC Verenigd Koninkrijk 15 miljoen euro JPMorgan Chase Verenigde Staten 111 miljoen euro Mitsubishi UFJ Japan 15 miljoen euro Société Générale Frankrijk 24 miljoen euro De Franse wapenproducent Thales gaf in december 2006 voor 700 miljoen euro obligaties uit. De Franse banken BNP Paribas, Calyon, Natixis en Société Générale en het Engelse HSBC hielpen Thales met deze financiering. Aandelenkapitaal Bij vier producenten zijn ook belangrijke delen van het aandelenkapitaal in handen van financiële groepen. Zo is 7,57% van het aandelenkapitaal van Textron in handen van de Franse groep AXA. Textron produceert niet alleen clustermunitie, maar ook de nieuwe antipersoonsmijnen voor het Amerikaanse leger. 18,88% van de aandelen van Lockheed Martin zijn dan weer in handen van het Amerikaanse State Street en 6,67% behoren toe aan het Engelse Barclays. Lockheed Martin is de grootste wapenproducent in de wereld. Haar MLRS M26 clustermunities gebruikte het Amerikaanse leger in Irak in 2003 en het Israëlische leger in Libanon in Deze onderzoeksresultaten zijn slechts het topje van de ijsberg. Er zijn namelijk nog veel meer producenten van clustermunitie dan de zes die Netwerk onderzocht. tam tam Deze onderzoeksresultaten zijn slechts het topje van de ijsberg

8 Lage graad van maatschappelijke verantwoordelijkheid Ondanks dat 98% van de slachtoffers van clustermunitie onschuldige burgers zijn, lijken banken geen bezwaren te hebben om deze bedrijven te financieren. Dure en bekende concepten als Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en Ethisch Investeren lijken geen impact te hebben op deze investeringsbeslissingen. Banken blijken nauwelijks te overwegen hun investeringen in controversiële wapens zoals clustermunitie stop te zetten. Aan de andere kant beginnen getroffen gemeenschappen en NGO s meer en meer in te zien dat de blinde stroom van kapitaal naar dit soort bedrijven, de aanhoudende productie van clustermunitie feitelijk en moreel ondersteunt. Een sterk signaal van de financiële wereld dat dit soort van investeringen niet langer voldoet aan haar ethische normen, zou dan ook een belangrijke evolutie zijn. Best practices Is dit een vorm van ambitieuze dagdromerij? Misschien, maar gelukkig zijn er reeds banken die deze weg zijn ingeslagen. De laatste jaren hebben niet Lockheed Martin is de grootste wapenproducent in de wereld. Haar MLRS M26 clustermunities gebruikte het Amerikaanse leger in Irak in 2003 en het Israëlische leger in Libanon in 2006 alleen ethische banken maar ook sommige andere financiële instellingen beslist niet langer te investeren in producenten van clustermunitie. Het Belgische KBC, het Noorse Pensioenfonds en het Noorse Storebrand zijn daar mooie voorbeelden van. Tijd voor een ban op controversiële investeringen Natuurlijk kunnen ook overheden een grote rol spelen om de kapitaalstroom naar producenten van clustermunitie droog te leggen. In de eerste plaats kunnen zij het goede voorbeeld geven door hun overheidsfondsen niet langer te laten investeren in producenten van clustermunitie. Daarenboven kunnen ze natuurlijk wetten goedkeuren die investeringen in deze bedrijven verbiedt. Recent zijn er interessante stappen in die richting gezet door het Europese, Belgische en Noorse Parlement. Nu er op initiatief van Noorwegen gewerkt wordt aan een internationaal verdrag tegen clustermunitie, is het belangrijk dat ook een verbod op financiering van clustermunitie in het verdrag wordt ingeschreven. Christophe Scheire Studie en campagne Het verdrag van Oslo In februari 2007 hebben meer dan veertig landen in de Noorse hoofdstad Oslo afgesproken te werken aan een internationaal verdrag om clustermunitie te bannen. Er is beslist dat dit verdrag een feit moet zijn in Op de daaropvolgende bijeenkomst in het Peruaanse Lima in mei, schaarden zich reeds meer dan zeventig landen achter dit Oslo-verdrag. Netwerk was vertegenwoordigd in Oslo om de financiering van clustermunitie aan te kaarten. Het Oslo proces wordt verder gezet in Wenen, Auckland en Dublin. Het volledige rapport Explosive Investments kan je downloaden op onze website:

9 Campagne Mijn Geld. Goed Geweten? Startschot voor samenwerkingsverband vakbond De samenwerking tussen Netwerk Vlaanderen en de vakbonden in de financiële sector leidt binnenkort voor het eerst tot actie. Vakbondsleden gaan gerichte vragen stellen op de ondernemingsraden van een tiental banken over hun investeringsbeleid. Stapsgewijs zal de druk opgevoerd worden om investeringen in ondernemingen die mens of milieu schaden terug te schroeven. We interviewden Stefaan Decock, nationaal secretaris LBC-NVK sector financiën, over dit project. Waarom maakt de christelijke bedienden vakbond sector financiën (LBC-NVK ) van duurzaam investeren een strijdpunt? LBC-NVK heeft in 2006 een congres georganiseerd over solidariteit globaliseren. Eén van de thema s was duurzaam ondernemersschap. Dit is een vrij omvangrijk gegeven maar in essentie erg nauw verbonden met het basiswerk van de vakbeweging. Wij staan voor de opbouw van goede loon- en arbeidsvoorwaarden op een manier die bijdraagt aan leefbare wereld voor iedereen. De financiële sector verschaft met haar investeringen wereldwijd het vehikel om zaken te doen. Dankzij het speurwerk van o.a. Netwerk Vlaanderen weten we dat we in een sector werken die niet steeds op een geoorloofde manier geld verdient. Financiële instellingen genereren heel wat rijkdom, maar verdienen ook mee aan ongeoorloofde praktijken. Als vakbeweging en militantengroep hebben we ons dat in het verleden onvoldoende gerealiseerd. We hebben met eigen investeringen of geldstromen vanuit de ondernemingen waarin we werken, mogelijk, zij het ongewild en onbewust, bijgedragen aan uitbuiting, milieudelicten of menselijk leed. Nochtans zit het ons als vakbeweging in de genen om dergelijke onrechtvaardigheden te bestrijden. Het zichtbaar maken van die praktijken zet ons er toe mee te bouwen aan een rechtvaardigere wereld via verantwoorde ondernemingen. We vinden het bezwaarlijk dat personeelsleden producten verkopen Ik geloof dus rotsvast in de positieve evolutie van het ethisch beleggen waarvan we weten dat ze geld verschaffen voor natuurvernieling of mensenrechtenschendingen. Welke doelstellingen streeft LBC sector financiën na met dit project? Ons objectief is in de eerste plaats transparantie bewerkstelligen in het investeringsbeleid van de banken. Waarin wordt het geld van onderneming en klanten geïnvesteerd? Welke criteria hanteert een financiële onderneming om te bepalen waar ze wel of niet investeert? Kunnen investeringen in om het even welke activiteit, of in om het even welk land? Als er al spelregels zijn, dan willen we niet alleen weten welke die zijn, maar willen we ook meepraten over die criteria. Personeelsleden zullen zich absoluut niet goed voelen, als ze bewust zijn dat ze een financieel product verkopen dat controversiële wapens financiert, dictatoriale regimes steunt of bedrijven ondersteunt die kinderarbeid tolereren. Ten tweede willen we een ethische ondergrens vastleggen voor het investeringsbeleid van de financiële instellingen. Respect voor arbeidsrechten, respect voor milieu, geen controversiële wapens en geen dictatoriale regimes. Dat zijn de minimale normen volgens ons. Ten derde willen we bijdragen aan het groeiende marktaandeel van ethische producten. Meer en betere ethische producten dragen bij aan een betere wereld en dus moet dit ondersteund worden. Punt. Tot slot willen we overal waar we als vakbonden medebeheerder zijn (vormingsfondsen, paritaire pensioenfondsen, ) de beleggingen op honderd procent ethisch verantwoord belegd zien. TAM TAM Vakbondsleden gaan gerichte vragen stellen op de ondernemingsraden van banken over hun investeringsbeleid

10 U verwijst naar de fondsen waarbij LBC sector financiën betrokken is als medebeheerder. Welke stappen plant LBC om die gelden ethisch te beleggen? Onze studiedienst leverde materiaal aan dat de wettelijke instrumenten in kaart brengt om het debat over ethisch beleggen aan te gaan. Dit resulteerde in een soort werkinstrument voor onze afgevaardigden. Daarmee kunnen ze met enige juridische onderbouw antwoorden van de werkgevers opeisen. Waar we mee in het beheer zitten, moeten we het debat over de transparantie van de investeringen en de ethische ondergrens met des te meer energie voeren. We zijn er immers mee verantwoordelijk voor het investeringsbeleid als beheerder. Voor die fondsen moeten we proberen om nieuwe afspraken te maken. Nieuwe en eventueel oude beleggingen moeten herbelegd kunnen worden op een ethische manier. Wat gaan de afgevaardigden in de financiële instellingen juist vragen aan de werkgever tijdens de ondernemingsraden? In een eerste fase worden vragen gesteld over de criteria die momenteel gehanteerd worden bij beslissingen over investeringen en beleggingen. Waar zit het geld en hoe wordt het besteed? Daarna komt de vraag of men bereid is om een ethische ondergrens in te bouwen. Is men bereid om de door ons voorgestelde ethische ondergrens te hanteren? We willen ook weten of men bereid is om het ondernemingsbeleid op dat vlak publiek bekend te maken zodat er controle mogelijk is. Is er volgens u een kans dat het management in actie schiet als de druk vanuit de klanten, NGO s en vakbonden toeneemt? Zoals milieuargumenten gewerkt hebben in de waspoederindustrie, zo zal de financiële sector zijn ethisch karakter moeten aanscherpen om voor de klant geloofwaardig te blijven Ik ben absoluut overtuigd van wel. Zoals milieuargumenten gewerkt hebben in de waspoederindustrie, zo zal de financiële sector zijn ethisch karakter moeten aanscherpen om voor de klant geloofwaardig te blijven. Zolang financiële ondernemingen dingen kunnen verdoezelen, lijkt er voor de klant geen probleem. Tegelijk zijn de Belgische klanten nog behoorlijk laks tegenover het investeringsbeleid. Het moet alleen genoeg opbrengen. Er is echter een groeiend deel van de bevolking voor wie er meer telt dan enkel de opbrengst. Deze groep zal groeien als een goede communicatie en efficiënt druk uitoefenen op de banken hand in hand gaan. Als de kritische massa groot genoeg wordt, zal er een kettingreactie ontstaan. Financiële instellingen zijn verplicht zich daarop voor te bereiden. Een deel is daar ook al mee bezig. Ik geloof dus rotsvast in de positieve evolutie van het ethisch beleggen. Hoe kijkt u aan tegen de samenwerking met Netwerk Vlaanderen? Netwerk Vlaanderen is voor ons in dit project de partner bij uitstek. Netwerk levert ons betrouwbare informatie over de beleggingspraktijken van de financiële ondernemingen. Tegelijk biedt ze heel wat expertise aan die nodig is om het debat te kunnen voeren. Als vakbonden proberen wij dat debat verder aan te zwengelen, zodat de draagkracht voor een verantwoord investeringsbeleid binnen de banken groeit. Door het feit dat wij in een structurele overlegvorm zitten met de financiële bedrijven, beschikken wij over belangrijke communicatiemogelijkheden. In die zin zijn wij wellicht ook een goede partner voor Netwerk. Dit partnership is uiterst belangrijk voor ons. De objectieven van Netwerk Vlaanderen zijn erg nobel. Die van de vakbeweging zijn dat evenzeer en bovendien gedeeltelijk samenlopend met die van Netwerk. Ik hoop dus dat dit samenwerkingsverband vruchtbaar zal zijn, en dit in het belang van een duurzamer ondernemingsbeleid en een betere wereld. Interview door Mathias Bienstman Studie en campagne 10

11 Portfolio Netwerk Rentevrij bestaat drie jaar Dit jaar bestaat Netwerk Rentevrij drie jaar. Deze kredietverlenende vennootschap heeft tot doel om kapitaal toegankelijk te maken voor non-profit organisaties. Kredietverantwoordelijk Frederik Matthijs blikt kort terug en vooruit op de toekomst van Netwerk Rentevrij. Welke organisaties komen bij Rentevrij terecht? In de beginfase kwam een derde van de aanvragen uit de socioculturele sector, omdat Netwerk Vlaanderen voorheen actief was op dit vlak. Ook werkten we structureel samen met de Wereldwinkels wijkgezondheidscentra, buurt- en nabijheidsdiensten, Opmerkelijk resultaat Een student van hogeschool Ehsal schreef onlangs zijn thesis over de rentevrije lening. Hij interviewde coöperatieve kaasmakerij Het Hinkelspel en Wereldwinkel uit Gent. Zijn bevindingen: - een grotere betrokkenheid van de leninggevers is een belangrijke meerwaarde voor de klant - de inspanning van deze leningoproep blijft relatief beperkt dankzij de steun van Rentevrij. sociale werkplaatsen, sociale verhuurkantoren, mens- en milieuvriendelijke ondernemingen, ecologische bedrijven en methodescholen. Op termijn wil Rentevrij in elke sector de alternatieve toegang tot kapitaal mogelijk maken. Netwerk Rentevrij vraagt een inspanning van de klant voor het krijgen een rentevrije lening. Leg eens uit? Een rentevrije lening krijg je inderdaad niet zomaar. Wij vragen aan de klant om op zoek te gaan naar co-financiers. Dat mag iedereen zijn: familieleden, vrienden, kennissen, klanten, buren etc. Voor elke euro die de klant rentevrij leent bij deze sympathisant, geven wij twee euro rentevrije lening. In de beginfase bleek het voor sommigen een grote drempel om sympathisanten te vragen om kapitaal. Daarom helpen we organisaties in dit proces. Zo hebben we voorbeeldbrieven en modelcontracten ter beschikking en geven we presentaties aan geïnteresseerden. Bovendien doen we een leningoproep naar onze eigen achterban. Hoeveel bedragen de rentevrije leningen gemiddeld? De bedragen variëren van euro tot maximaal euro, afhankelijk van het soort aanvraag. De meerderheid klopt aan bij Rentevrij voor een financiering van een investering in een pand, machine of wagenpark. Voor welke uitdagingen staat Netwerk Rentevrij in 2007? Volgens onze liquiditeitstabel hebben we voor het einde van 2007 nood aan extra kapitaal. Dit wordt hét strijdpunt van 2007 en Nog een pak werk dus Succes! Aandeelhouder worden? Als aandeelhouder ben je direct ook mede-eigenaar van Netwerk Rentevrij. Ook kun je er zeker van zijn dat je geld geïnvesteerd wordt in de non-profit sector. Een aandeel van Netwerk Rentevrij kost 100 euro. Om administratieve reden vragen we om minstens twee aandelen te kopen. Stort een veelvoud van 100 euro op onze Triodos-rekening: met de vermelding: aankoop [X] aantal aandelen Netwerk Rentevrij cvba so categorie B. Je wordt ingeschreven in het aandeelhouderregister en ontvangt kort daarna een aandeelhoudersbewijs. TAM TAM Op termijn wil Rentevrij in elke sector de alternatieve toegang tot kapitaal mogelijk maken 11

12 Portfolio Velt: ecologisch tuinieren en eten Velt is een toonaangevende organisatie voor ecologisch tuinieren en eten. Het is het geesteskind van een aantal pioniers die 35 jaar geleden het gebruik van bestrijdingsmiddelen zoals DDT begon te wantrouwen. Ze gingen samen op zoek naar methoden om groenten te telen in de eigen moestuin zonder chemische middelen maar met het juiste bodemevenwicht. Deze methoden zijn inmiddels gebundeld in lijvige handboeken. Na De ecologische moestuin komt nu De ecologische siertuin aan bod. Sinds 2000 heeft Vlaanderen ook aandacht voor het ecologisch beheer van het openbaar groen. Daarbij is Velt een vooraanstaande partner. Velt heeft onder meer meegewerkt aan het pesticidenreductieplan van de Vlaamse overheid en een praktijkhandboek geschreven voor de gemeenten. Ook de ecologische voeding is uitgegroeid tot een belangrijk werkthema. Daarbij ligt de klemtoon op seizoensgebonden consumptie, streekproducten en een gematigd vleesverbruik ten voordele van groenten. Velt promoot resoluut biologische producten en zet zich af tegen genetisch gemodificeerde organismen. Tegelijkertijd stelt Velt dat biologische voeding geen antwoord biedt op álle milieuproblemen, bijvoorbeeld lange voedseltransporten of de teelt in gestookte serres, terwijl deze praktijken wel mede oorzaak zijn van de opwarming van de aarde. Dat krijgt de komende jaren zeker meer aandacht in onze werking. Een vaste waarde op de agenda van bestuursvergaderingen bij Velt is de verdeling van biologische zaden aan een voordelige prijs. Er worden ook talrijke cursussen georganiseerd. Lid zijn van Velt is een doe-activiteit, we willen dat mensen eco-actief worden, dat ze hun attitude én hun gedrag veranderen. We proberen mensen over de drempel te helpen met makkelijk toegankelijke publicaties en niche-activiteiten. En die aanpak loont: het ledenaantal stijgt dit jaar. Uitdagingen Deze werking houdt verschillende uitdagingen in voor de toekomst. Velt wil een grotere naambekendheid en zet in op promotie. Tegelijkertijd wil Velt investeren in nieuwe vormen van verenigen. Hiermee willen we een nieuwe generatie vrijwilligers bij Velt betrekken. De voordelen daarvan zijn evident: een dynamische werking én jongere mensen die een plek vinden om ecologisch leven concreet gestalte te geven. Ook wordt er momenteel hard gewerkt aan een opvolger van het succesboek De ecologische siertuin. Sinds de tweede helft van 2006 investeert Velt veel personeelstijd in het schrijven van dit nieuw boek. Deze investering zal pas vanaf midden 2008 inkomsten genereren, aangezien het boek dan beschikbaar is. Om deze periode te overbruggen klopte Velt aan bij Netwerk Rentevrij voor een lening. Na een inhoudelijk en financieel onderzoek keurde Netwerk Rentevrij deze lening goed. Als voorwaarde geldt dat Velt zelf minimaal een derde van het noodzakelijke bedrag kon lenen bij haar achterban, waarbij Netwerk Rentevrij zelf maximaal euro oplegt. Wil je dit initiatief financieel steunen? Neem dan contact op met: Netwerk Rentevrij Tel: 02/

13 Blik op nieuws Wordt federaal geld duurzaam? Vlaamse politici reageren op Netwerk memorandum Begin mei lanceerde Netwerk Vlaanderen haar memorandum over de rol van de federale overheid inzake Maatschappelijk Verantwoord Investeren. Vlak voor de verkiezingen kregen we van CD&V, Groen!, Open VLD, sp.a en spirit een eerste reactie. We geven een korte samenvatting van enkele in het oog springende antwoorden. Wordt overheidsgeld duurzamer belegd? CD&V, Groen!, Open VLD, sp.a en spirit vinden dat de overheid meer moet doen om het Maatschappelijk Verantwoord Investeren (MVI) te stimuleren. Dat kan door zelf het goede voorbeeld te geven. Alle partijen zijn het erover eens dat meer overheidsgelden belegd moeten worden volgens sociale, ecologische en/of ethische criteria. De wijze waarop en de mate waarin dit dient te gebeuren vullen de partijen verschillend in. Open VLD en Groen! geven in het algemeen aan dat sociale, ecologische en ethische criteria een rol moeten spelen bij overheidsaanbestedingen. Groen! formuleert ook een concrete doelstelling. Groen! wil dat de volgende regering alle overheidsfondsen ethisch belegt, zoals momenteel bij het Vlaams Zorgfonds gebeurt. Spirit stelt dat ze er alles aan zullen doen om MVI ingeschreven te krijgen in het regeerakkoord, om zo diverse overheden aan te moedigen om MVI in de praktijk te brengen. Blijven bedrijven met de overheid als belangrijke partner buiten schot? Groen! stelt dat ook fondsen, waarin de overheid als belangrijke partner optreedt, een investeringspolitiek moeten hanteren die rekening houdt met mens- en milieu. Ze vinden dat de OESOgedragscode en de VN-normen Open VLD en Groen! geven in het algemeen aan dat sociale, ecologische en ethische criteria een rol moeten spelen bij overheidsaanbestedingen Opvallende reacties: - alle partijen zijn van mening dat overheidsgelden meer belegd moeten worden rekening houdend met sociale, ecologische en/of ethische criteria - Sp.a, spirit en Groen! maken bekend dat ze voor een verbod op financiering van zowel uranium- als kernwapens zijn - Sp.a en Groen! willen de fiscale aftrek voor pensioensparen voorbehouden voor een ethische of duurzame variant voorwaarden zijn voor de toekenning van exportfaciliteiten. Voor CD&V moet de Nationale Delcrederedienst verplicht worden om de initiatieven die het steunt te toetsen aan essentiële sociale en ecologische minimumnormen. Ook voor spirit is responsabilisering van kredietverzekeraars noodzakelijk. Zo mag de Delcrederedienst voor hen bijvoorbeeld geen kredieten verlenen voor wapenleveringen. Sp.a vindt dat er enkel Belgische overheidssteun aan investeringen in het buitenland mag verleend worden, indien het gesteunde bedrijf zich ertoe verbindt een set essentiële sociale en ecologische minimumnormen na te leven. Open VLD stelt in algemene termen dat overheidsbedrijven zelf het voortouw moeten nemen inzake Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Blijven we investeren in onverantwoorde praktijken? Alle partijen scharen zich achter een internationalisering van het verbod op financiering van antipersoonsmijnen en clustermunitie. Sp.a benadrukt tevens dat ze willen zorgen voor een degelijke Belgische implementatie van het pas gestemde financieringsverbod. Groen!, spirit en sp.a staan achter een bijkomend financieringsverbod voor producenten TAM TAM Sp.a, spirit en Groen! maken bekend dat ze voor een verbod op financiering van uranium- en kernwapens zijn 13

14 van uraniummunitie. Open VLD pleit voor realisme op internationaal vlak en vraagt extra aandacht voor aasgierfondsen. Dit zijn fondsen die beslag laten leggen op middelen bestemd voor ontwikkelingslanden. CD&V ziet ethisch investeren als een noodzaak voor vrede en duurzame ontwikkeling in het Zuiden. Ze streeft naar een internationale afdingbare, ethische investeringscode. Wordt (investeren in) duurzaam ondernemen fiscaal gestimuleerd? Het belang van een verschuiving van lasten op arbeid naar lasten op vervuilende en andere samenlevingsbedreigende factoren wordt door alle partijen naar voren geschoven. Ook een eerlijke fiscaliteit en betere bestrijding van de fiscale fraude is voor veel partijen een belangrijk punt. Sp.a, spirit en Groen! vermelden een vergroening van de fiscaliteit bij hun prioriteiten. Ook een rechtvaardige fiscaliteit is voor sp.a en Groen! een prioriteit. In verband met de aangekondigde maar niet uitgevoerde belastingvermindering voor ethisch pensioensparen zegt spirit dat MVI bij pensioensparen gestimuleerd moet worden en dat MVI-pensioensparen van een verhoogde aftrek ten opzichte van het bestaande pensioensparen dient te genieten. Sp.a zegt: In plaats van een nieuwe belastingvermindering in het leven te roepen, zouden we de belastingvermindering enkel nog willen toekennen voor pensioenspaarproducten die Groen! wil dat de volgende regering alle overheidsfondsen ethisch belegt, zoals momenteel bij het Vlaams Zorgfonds gebeurt participeren in duurzame bedrijven, o.m. in participaties in sociale economiebedrijven. Groen! wil de aftrekbaarheid van pensioensparen toespitsen op beleggingen in ethische pensioenfondsen. Wordt duidelijker waar ons spaarof beleggingsgeld naar toe gaat? Op onze vraag naar meer transparantie antwoordt Open VLD dat consumenten de maatschappelijke kwaliteiten van de producten die ze kopen dienen te kennen. Bedrijven (en banken) moeten hier volgens Open VLD via zelfregulering tot meer openheid aangespoord worden. Worden beloftes waargemaakt? Deze diverse reacties geven aan dat de Vlaamse partijen in min of meerdere mate bezig zijn met MVI. Dat was voorheen zeker niet het geval. Het stemt evenwel tot nadenken dat een deel van de hierboven vernoemde antwoorden niet opgenomen zijn in hun verkiezingsprogramma. Wat hiervan ook de reden ook is, Netwerk zal deze antwoorden in ieder geval aangrijpen om, nog voor de regeringsonderhandelingen, een bijkomend gesprek aan te vragen. Luc Weyn Duurzaam sparen en beleggen Met betrekking tot fiscale maatregelen die op directe wijze het duurzaam sparen of beleggen bevorderen, stelt de Open VLD dat fiscale stimulansen bijgesteld moeten worden, zodat risicokapitaal vooral naar projecten vloeit met maatschappelijke en ecologische meerwaarde. CD&V gaat een stapje verder en stelt dat er in het vennootschapswetboek een wijziging moet komen die onder meer krediet- en beleggingsinstellingen verplicht om in hun jaarverslag meer aandacht te hebben voor hun beleggings- en investeringspolitiek. Groen! wil voor alle financiële producten volledige transparantie. Ook multinationals die buiten de EU opereren, dienen voor Groen! jaarlijks verplicht te rapporteren in hoeverre ze zich houden aan de Europese milieu- en arbeidsnormen. Je kunt ons memorandum bestellen en/of downloaden op publicaties. Dit artikel is voor de uitslag van de federale verkiezingen geschreven. 14

15 Blik op nieuws De zoektocht naar een duurzame belegging Wie zijn bankkantoor binnenstapt om een duurzaam ethisch spaar- of beleggingsproduct aan te schaffen, wordt lang niet altijd op een degelijke manier bediend en van de juiste informatie voorzien. Wie onze publicaties leest wist dit al langer. Het probleem is nu ook bekend bij Test- Aankoop. Ze voerden in opdracht van staatssecretaris Van Weert een onderzoek uit. Lees er Budget & Recht van mei/juni dit jaar maar eens op na. Wat dient er te gebeuren om duurzame producten, voorzien van juiste informatie, dichter bij de klant te brengen? Er schort iets aan de kennis en motivatie van lokale bankbedienden. De hoofdoorzaak ligt evenwel niet bij hen. Lokale kantoren worden overspoeld met productinformatie. Essentiële factoren die hun prioriteiten bepalen zijn bijvoorbeeld verkoopsstrategieën, het bankimago, targets en de hoogte van commissies. Deze factoren worden in grote mate boven de hoofden van de bankbedienden bepaald. Bovendien stimuleren ze in vele financiële instellingen niet het duurzame productengamma. Een gemiste kans. Onderzoeken wijzen immers uit dat er voor duurzame producten veel onbereikte potentiële klanten zijn. Bovendien kiest een klant in veel gevallen voor het product dat zijn bankier aanbeveelt. Financiële instellingen kunnen veel meer doen om duurzame producten dichter bij de klant te brengen. Bijvoorbeeld door het tentoonstellen van Onderzoeken wijzen immers uit dat er voor duurzame producten veel onbereikte potentiële klanten zijn. Bovendien kiest een klant in veel gevallen voor het product dat zijn bankier aanbeveelt productfolders in de agentschappen, door de (des)interesse van de klant te integreren in het beleggerprofiel van de klant of via targets en extra commissies bij verkoop. Maar daarmee is de kous niet af. Ook dan kan ieder die een financieel product op de markt brengt volledig nog naar eigen goeddunken beweren dat het een duurzaam product is. De financiële sector komt er duidelijk niet uit. Na jaren proberen is men niet verder dan een afbakening waarbij het bijvoorbeeld perfect toelaatbaar is dat duurzame fondsen beleggen in de grootste wapenleveranciers. Het is aan de overheid om duidelijk te maken dat het noodzakelijk is, om samen met de sector, af te bakenen wat wel en niet onder de noemer ethisch, duurzaam, MVI, mag aangeboden worden. Ook binnen dit minimaal kader blijven er producten van zeer divers pluimage aangeboden. Om de klant toe te laten met inzicht keuzes te maken, is een klantvriendelijke transparantieregeling nodig. Dergelijke regeling maakt het ook de lokale bediende makkelijker om juiste info te bekomen en te verstrekken. Een degelijke transparantieregeling zorgt er immers voor dat de verplichte productinfo de wezenlijke duurzaamheidskenmerken van het product bevat. Dergelijke regeling bepaalt ook waar de desbetreffende info opgenomen dient te worden. Nu moeten klanten, dikwijls zonder resultaat, naar informatie zoeken in de resem informatiedragers die over een product bestaan: promofolders, (half)jaarverslagen, technische fiches, prospectus, websites, statuten enz. Luc Weyn Duurzaam sparen en beleggen Jaarverslag Netwerk Vlaanderen in 2006 Gewoontegetrouw kijkt Netwerk elk jaar even achterom: hoe zijn onze plannen afgelopen jaar weer gerealiseerd? Hoe sprongen we in op actualiteiten en onverwachte opportuniteiten? Je leest er alles over in ons Jaarbericht Je kunt het gratis downloaden op onder Publicaties of bestellen via tel 02/ , TAM TAM Financiële instellingen kunnen veel meer doen om duurzame producten dichter bij de klant te brengen 15

16 Achter de schermen Gek van geld Fortis gooit er nog eens vier miljard bovenop om ABN Amro binnen te rijven. Nieuws. Proficiat. U behoort tot de categorie te absurd om over na te denken. Doe mij maar iets tastbaarders. 303 met diamanten bezaaide voetbalvelden bijvoorbeeld. Of een tropische eilandengroep in de Indische Oceaan. Of, misschien is dat spannender, 95 Amerikaanse Joint Strike Fighters. Die gaan tegenwoordig over de toonbank voor de luttele som van 40 miljoen euro, dus dat moet lukken. Vanwaar komt al dat geld? En waar gaat het naartoe? Is er iemand die dat ergens zit over te schrijven? Een muffe bediende met een stofjas, aan een bureautje in een vochtige kelder. Stram voorovergebogen over een dik, vergeeld schrift. Een paar vettige haren over de kale bol gekamd. Of nee. Dit is de eenentwintigste eeuw. Onze man is een jonge, hippe dertiger in donkerblauw maatpak, glad van de opgesteven prestatiedruk. Zit op zijn computer te tokkelen aan zijn desk op de 14e verdieping. Hij kijkt naar de krioelende bedienden op de parking en laat daarna ietwat verveeld zijn blik glijden over de skyline. Vandaag vindt hij het allemaal maar niks. De weerspiegeling van de lentezon op de omliggende buildings, het meditatieve gezoem van de airco, de kleine dingen waar hij anders zo kan van genieten, schijnen hem futiel. Vandaag wil hij iets anders. Iets betekenen, geschiedenis maken. Misschien is het de koffie die wat sterker is dan normaal, maar er heeft zich een onrust van hem meester gemaakt die hij niet kan stoppen. Vier miljard euro. Wat als er plots op mysterieuze wijze een paar nulletjes zouden verdwijnen? Zou iemand iets merken? Hoelang zou het duren voor de aandeelhouders iets in de gaten zouden krijgen? Zouden ze hem vinden? Zou hij in vol ornaat, onder televisiecamera s worden afgevoerd als een misdadiger? Jasje voor het gezicht een snelle auto worden ingeduwd die met scheurende banden wegstuift? Bankbediende saboteert belangrijkste overname in de financiële wereld. Eenvoudige werknemer legt zwakke schakel in bankwezen bloot. Als hij het slim aanpakt kan hij met de overgebleven nullen een knusse villa bouwen in Curaçao. Of nee, hij doet het niet voor zichzelf. Hij wil alleen tonen dat ze hem niet klein krijgen. Verder hoeft hij helemaal niets. Vier miljard euro. Inez Louwagie Campagnevoerder COLOFON Anders Omgaan met Geld. De nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen Verschijnt vier maal per jaar REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/ Brussel Tel: 02/ , Fax: 02/ info@netwerk-vlaanderen.be WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Christophe Scheire, Frederik Matthijs, Inez Louwagie, Leontien Aarnoudse, Luc Weyn, Mathias Bienstman, (EIND)REDACTIE Leontien Aarnoudse, Christophe Scheire VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/ Brussel DRUKKER Druk in de weer, Gent ONTWERP EN LAY OUT Iguane, Brussel Tel FOTOGRAFIE Netwerk Vlaanderen Norwegian People s Aid/John Rodsted UN Photos/Mark Garten Coverfoto: Robert Semeniuk ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 10 euro. Maak dit bedrag over op rekeningnummer op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling Nieuwsbrief. Je ontvangt dan het eerstvolgende nummer in de brievenbus. Ook sturen we je alsnog de voorafgaande nieuwsbrieven van dit jaar toe. Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. Geld is een instrument dat een duurzame en eerlijke samenleving kan bevorderen als het goed wordt aangewend. Netwerk voert campagne met de slogan Mijn geld. Goed geweten? en wil zo het investeringsbeleid van de banken publiek maken en inspraak afdwingen voor de spaarder/belegger in de bestemming van zijn geld. Netwerk is een wegwijzer op de markt van ethische en duurzame spaar-en beleggingsvormen. Netwerk Rentevrij ondersteunt, adviseert en financiert organisaties en bedrijven die mens- en milieuvriendelijk omgaan met geld. Steun de activiteiten van Netwerk Vlaanderen en stort uw gift op: (met mededeling: gift NB). De nieuwsbrief wordt gedrukt op kringlooppapier, met vegetale inkten. 16

Belgische investeerders op de illegale toer? Verbod op financiering clustermunitie wordt na twee jaar nog steeds overtreden. Vrijdag 8 mei 2009

Belgische investeerders op de illegale toer? Verbod op financiering clustermunitie wordt na twee jaar nog steeds overtreden. Vrijdag 8 mei 2009 Belgische investeerders op de illegale toer? Verbod op financiering clustermunitie wordt na twee jaar nog steeds overtreden Vrijdag 8 mei 2009 Netwerk Vlaanderen vzw In 2007 verbiedt België als eerste

Nadere informatie

Datum 9 december 2013 Betreft Kamervraag/vragen van het lid Klaver over investeringen van financiele instellingen in kernwapens

Datum 9 december 2013 Betreft Kamervraag/vragen van het lid Klaver over investeringen van financiele instellingen in kernwapens > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Ministerie van Financiële Alternatieven plechtig geopend in...

Ministerie van Financiële Alternatieven plechtig geopend in... 1 sur 6 20/12/12 14:40 Gepubliceerd op DeWereldMorgen.be (http://www.dewereldmorgen.be) Ministerie van Financiële Alternatieven plechtig geopend in Brussel door Daphne van den Blink wo, 2012-12-19 17:46

Nadere informatie

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 28 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel bedrijven worden uitgesloten?...

Nadere informatie

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 14 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Engagement... 4 Uitsluiting... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel

Nadere informatie

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING I. ALGEMENE TOELICHTING 1. Samenvatting Op 29 juni 2015 werd de Aziatische infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) opgericht met als doel het bevorderen van duurzame economische

Nadere informatie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie 7 november 2014 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord beleggen Beleid

Maatschappelijk Verantwoord beleggen Beleid Maatschappelijk Verantwoord beleggen Beleid 8 januari 205 Inleiding In de Investment Policy Statement heeft SPT de volgende beleggingsovertuiging geformuleerd: Een pensioenfonds is een institutionele,

Nadere informatie

Voorwaarden Vermogensbeheer ABN AMRO

Voorwaarden Vermogensbeheer ABN AMRO Voorwaarden Vermogensbeheer ABN AMRO Inhoudsopgave Begrippenlijst 1. Inleiding 1.1. Hoe moet ik de Voorwaarden Vermogensbeheer ABN AMRO lezen? 1.2. In welke documenten van de bank staan de regels die gelden

Nadere informatie

Verantwoord beleggen bij ABN AMRO Pensioenfonds

Verantwoord beleggen bij ABN AMRO Pensioenfonds Verantwoord beleggen bij ABN AMRO Pensioenfonds Versie 2016 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Reikwijdte van de strategieën 4. Uitsluitingsbeleid 5. Integrale waardenanalyse 6. Stembeleid 1. Inleiding

Nadere informatie

11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen

11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen 11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen INLEIDING Wereldwijd wordt meer en meer de gedachte omarmd dat bij beleggen in ondernemingen rekening gehouden moet worden met de gevolgen van het handelen

Nadere informatie

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft

Nadere informatie

Junior Future Plan SPAREN EN BELEGGEN. Werk planmatig aan een toekomstkapitaal voor uw kind of kleinkind

Junior Future Plan SPAREN EN BELEGGEN. Werk planmatig aan een toekomstkapitaal voor uw kind of kleinkind Junior Future Plan SPAREN EN BELEGGEN Werk planmatig aan een toekomstkapitaal voor uw kind of kleinkind Junior Future Plan Veel ouders willen geld opzijleggen voor hun kinderen. Want alles gaat zo snel

Nadere informatie

Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) :

Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) : Beleggersprofiel - Vragenlijst voor de klant(en) : Naam persoon 1 :.Voornaam :.. Naam persoon 2 :.Voornaam :.. Adres :. Heeft u een partner? : ja / neen Aantal kinderen ten laste + hun leeftijd :. Voor

Nadere informatie

Later genieten begint nu. Begin daarom nu al met pensioensparen*.

Later genieten begint nu. Begin daarom nu al met pensioensparen*. Later genieten begint nu. Begin daarom nu al met pensioensparen*. Argenta Pensioenspaarfonds Argenta Pensioenspaarfonds Defensive Argenta Pensioenspaarfonds en Argenta Pensioenspaarfonds Defensive worden

Nadere informatie

VR DOC.1099/3

VR DOC.1099/3 VR 2018 0510 DOC.1099/3 MEMORIE VAN TOELICHTING I. ALGEMENE TOELICHTING 1. Samenvatting Op 29 juni 2015 werd de Aziatische infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) opgericht met als doel het bevorderen van

Nadere informatie

Nederlanders best bekend met duurzaam beleggen Maar beleggen niet duurzamer dan anderen

Nederlanders best bekend met duurzaam beleggen Maar beleggen niet duurzamer dan anderen Nederlanders best bekend met duurzaam beleggen Maar beleggen niet duurzamer dan anderen Amsterdam, 29 maart 2006 Nederlanders zijn het best bekend met duurzame beleggingsfondsen. Dat blijkt uit onderzoek

Nadere informatie

Bepaal uw beleggersprofiel FINTRO. GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ.

Bepaal uw beleggersprofiel FINTRO. GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ. Bepaal uw beleggersprofiel FINTRO. GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ. Via het beleggersprofiel naar beter beleggingsadvies Wanneer uw bank u beleggingsadvies verstrekt, moet zij rekening houden met uw financiële

Nadere informatie

Aandeelhouder doorstaat toets Tabaksblat nog niet

Aandeelhouder doorstaat toets Tabaksblat nog niet Aandeelhouder doorstaat toets Tabaksblat nog niet 7 oktober 2005 - Goed bestuur zoals dat wordt beschreven in de code- Tabaksblat moet van twee kanten komen. De bedrijfsbestuurders moeten hun organisatie

Nadere informatie

Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer

Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Page 1 of 5 U bevindt zich hier: Home Ministeries Financiën Documenten en publicaties Toespraken Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Toespraak 27-01-2011 Toespraak

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500EA Den Haag > Retouradres Postbus 20011 2500 EA 's-gravenhage Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500EA Den Haag Directie Arbeidszaken Publieke Sector Arbeidsvoorwaarden en Overleg

Nadere informatie

WAAR WIJ VOOR STAAN. Socialisten & Democraten in het Europees Parlement. Fractie van de Progressieve Alliantie van

WAAR WIJ VOOR STAAN. Socialisten & Democraten in het Europees Parlement. Fractie van de Progressieve Alliantie van WAAR WIJ VOOR STAAN. Fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten & Democraten in het Europees Parlement Strijden voor sociale rechtvaardigheid, het stimuleren van werkgelegenheid en groei, hervorming

Nadere informatie

ik zorg voor mijn klanten stars for life zorgt voor mijn pensioen

ik zorg voor mijn klanten stars for life zorgt voor mijn pensioen zelfstandigen ik zorg voor mijn klanten stars for life zorgt voor mijn pensioen stars for life het pensioenplan wat doet u met uw vrije tijd? Als zelfstandige trekt u vast een wenkbrauw op wanneer iemand

Nadere informatie

wat doet u met uw ontslagvergoeding

wat doet u met uw ontslagvergoeding wat doet u met uw ontslagvergoeding ABN AMRO kan u helpen met uw keuze, afgestemd op uw situatie en wensen. 2 Bedrijven moeten in economisch moeilijke tijden soms kostenbesparende maatregelen nemen. Daarbij

Nadere informatie

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant...

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... De Pensioenkrant Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... Het probleem Levensstandaard behouden wordt moeilijker Uit cijfers van het nationaal instituut voor statistiek

Nadere informatie

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010.

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Buitenlandse handel Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Link naar editie 2008/2009 van de Europese Schoolagenda: www.ec.europa.eu/consumers/empowerment/cons_education_en.htm#diary

Nadere informatie

DoubleDividend Management B.V.

DoubleDividend Management B.V. DoubleDividend Management B.V. Onze visie op het uitsluiten van ondernemingen vanwege betrokkenheid bij controversiële activiteiten Amsterdam, oktober 2016 DoubleDividend Management B.V. Herengracht 320

Nadere informatie

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel.

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. EEN TRANSFER VAN BIJNA 9 MILJARD UIT DE PORTEMONNEE VAN DE WERKENDE MENSEN NAAR DE BEDRIJFSWINSTEN. EEN VERLIES

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

PERSBERICHT. Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro

PERSBERICHT. Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro PERSBERICHT Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro Op 19 oktober 2008 is bekend gemaakt dat ING haar kapitaal verder heeft versterkt met behulp van de Nederlandse overheid. De solvabiliteit,

Nadere informatie

De waarheid over de notionele intrestaftrek

De waarheid over de notionele intrestaftrek De waarheid over de notionele intrestaftrek Februari 2008 Wat is de notionele intrestaftrek? Notionele intrestaftrek, een moeilijke term voor een eenvoudig principe. Vennootschappen kunnen een bepaald

Nadere informatie

Bepaal uw beleggersprofiel. Sparen en beleggen

Bepaal uw beleggersprofiel. Sparen en beleggen Bepaal uw beleggersprofiel Sparen en beleggen Via het beleggersprofiel...... Naar beter beleggingsadvies Wanneer uw bank u beleggingsadvies verstrekt, moet zij rekening houden met uw financiële situatie,

Nadere informatie

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten?

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? 4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? Deze zomer was ik op familiebezoek in Honduras. Geheel onverwacht liep ik er twee oude bekenden tegen het lijf. Ze stonden pardoes voor mijn neus. Ik

Nadere informatie

Voorstelling Onafhankelijk Leven vzw

Voorstelling Onafhankelijk Leven vzw Voorstelling Onafhankelijk Leven vzw Waarvoor staat Onafhankelijk Leven vzw? 1. Visie Onafhankelijk Leven vzw gaat met volle kracht voor een samenleving waar alle personen met beperking controle hebben

Nadere informatie

wat doet u met uw ontslagvergoeding

wat doet u met uw ontslagvergoeding wat doet u met uw ontslagvergoeding ABN AMRO kan u helpen met uw keuze, afgestemd op uw situatie en wensen. 2 Bedrijven moeten in economisch moeilijke tijden soms kostenbesparende maatregelen nemen. Daarbij

Nadere informatie

DoubleDividend Management B.V. Onze visie op het uitsluiten van ondernemingen vanwege betrokkenheid bij controversiële activiteiten

DoubleDividend Management B.V. Onze visie op het uitsluiten van ondernemingen vanwege betrokkenheid bij controversiële activiteiten DoubleDividend Management B.V. Onze visie op het uitsluiten van ondernemingen vanwege betrokkenheid bij controversiële activiteiten Amsterdam, september 2017 DoubleDividend Management B.V. Herengracht

Nadere informatie

De crisis is te groot om ze met halve maatregelen op te lossen.

De crisis is te groot om ze met halve maatregelen op te lossen. De crisis is te groot om ze met halve maatregelen op te lossen. Durfplan voor Vlaanderen. Een plan voor morgen en overmorgen. Op 7 juni kiest u hoe we samen de toekomst ingaan. Mét of zonder plan. Ons

Nadere informatie

Uw pensioenbulletin juli 2011. Beleggingsbeleid doorgelicht. Algemeen Mijnwerkersfonds

Uw pensioenbulletin juli 2011. Beleggingsbeleid doorgelicht. Algemeen Mijnwerkersfonds Uw pensioenbulletin juli 2011 Beleggingsbeleid doorgelicht Algemeen Mijnwerkersfonds Externe deskundigen hebben in opdracht van het bestuur een zogenaamde ALM-studie (Asset Liability Management) uitgevoerd.

Nadere informatie

De begroting voor een eigen woning: een kopzorg voor de Belgen!

De begroting voor een eigen woning: een kopzorg voor de Belgen! De begroting voor een eigen woning: een kopzorg voor de Belgen! 13 februari 2014 In aanwezigheid van: 1 Johan Vande Lanotte, vice-eersteminister en minister van Economie en Consumenten 2 Koen Geens, minister

Nadere informatie

Investeren met Impact

Investeren met Impact 1 Investeren met Impact 2 Hoe uw vermogen financieel én maatschappelijk kan renderen. 3 Vergrijzing: 19,2% van de Belgische bevolking zal in 2020 ouder zijn dan 65 (vandaag is dat 17,9%). 1 Milieu: 6%

Nadere informatie

Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten

Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier Nederlandse beleggers hebben in 21 per saldo voor bijna EUR 12 miljard buitenlandse effecten verkocht. Voor EUR 1 miljard betrof dit buitenlands

Nadere informatie

Mijn plan voor een mooie toekomst

Mijn plan voor een mooie toekomst LEG NU DE FINANCIËLE BASIS VOOR UW PLANNEN VAN MORGEN. Samen met uw bankagent die naar u luistert en u begeleidt. Mijn plan voor een mooie toekomst www.axabank.be Hoe blijft u zo lang mogelijk financieel

Nadere informatie

Investeer nu in een duurzame toekomst.

Investeer nu in een duurzame toekomst. Investeer nu in een duurzame toekomst. Investeer in de groei van Bij werkt uw geld aan een duurzame samenleving waarin levenskwaliteit centraal staat. U kunt daaraan bijdragen door certificaten van aandelen

Nadere informatie

Sustainable development goals

Sustainable development goals Sustainable development goals The road to dignity by 2030 Ending Poverty, Transforming all Lives and Protecting the Planet = De weg naar waardigheid, Armoede beëindigen, alle levens veranderen en de aarde

Nadere informatie

Chocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect.

Chocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect. Chocomelk van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! > Handel, uit respect. We slaan de brug tussen boeren uit Noord & Zuid! www.oww.be > Kiezen Kiezen voor nóg meer duurzaamheid Oxfam

Nadere informatie

standpunt noodhulp 18 augustus 2009

standpunt noodhulp 18 augustus 2009 Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be

Nadere informatie

Uw pensioenbulletin juli 2011. Beleggingsbeleid doorgelicht. Beambtenfonds voor het Mijnbedrijf

Uw pensioenbulletin juli 2011. Beleggingsbeleid doorgelicht. Beambtenfonds voor het Mijnbedrijf Uw pensioenbulletin juli 2011 Beleggingsbeleid doorgelicht Beambtenfonds voor het Mijnbedrijf Externe deskundigen hebben in opdracht van het bestuur een zogenaamde ALM-studie (Asset Liability Management)

Nadere informatie

Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt)

Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Speech Ton 1 mei 15.00 uur (gesproken woord geldt) Beste mensen, wat geweldig dat we hier vandaag allemaal staan! We begonnen met een fantastische mars en een goede debatten. 1 mei is weer van ons! En

Nadere informatie

Waar moet u op letten bij de levensloopregeling?

Waar moet u op letten bij de levensloopregeling? Waar moet u op letten bij de levensloopregeling? Onafhankelijke informatie voor consumenten Waar gaat deze folder over? Deze folder gaat over de levensloopregeling. Waarom een levensloopregeling? Veel

Nadere informatie

40 jaar Vlaams parlement

40 jaar Vlaams parlement Hugo Vanderstraeten 40 kaarsjes eenheidsstaat of een unitaire staat: één land met één parlement en één regering. De wetten van dat parlement golden voor alle Belgen. In de loop van de 20ste eeuw hadden

Nadere informatie

Bij de voorstelling van het Jaarverslag van het Kinderrechtencommissariaat

Bij de voorstelling van het Jaarverslag van het Kinderrechtencommissariaat Toespraak van Sven Gatz Minister van Cultuur, Jeugd, Media en Brussel Bij de voorstelling van het Jaarverslag van het Kinderrechtencommissariaat Brussel, Vlaams Parlement, 19 november 2014 Geachte voorzitter,

Nadere informatie

VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van de heer Ludo Sannen. betreffende het duurzaam, maatschappelijk verantwoord beleggen van de middelen van het Toekomstfonds

VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van de heer Ludo Sannen. betreffende het duurzaam, maatschappelijk verantwoord beleggen van de middelen van het Toekomstfonds Zitting 2006-2007 25 oktober 2006 VOORSTEL VAN RESOLUTIE van de heer Ludo Sannen betreffende het duurzaam, maatschappelijk verantwoord beleggen van de middelen van het Toekomstfonds Dit voorstel van resolutie

Nadere informatie

Informatievoorziening van banken over hun duurzaamheidbeleid

Informatievoorziening van banken over hun duurzaamheidbeleid Onderzoekverslag Informatievoorziening van banken over hun duurzaamheidbeleid Een praktijkonderzoek naar de informatievoorziening van banken over hun duurzaamheidbeleid aan (potentiële) klanten In opdracht

Nadere informatie

Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012

Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012 Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium FiDiB, Vught, 17 september 2012 Agenda Waar hebben we mee te maken? Structurele gevolgen deze crisis Financiële

Nadere informatie

Crelan: 100 % coöperatief verankerd

Crelan: 100 % coöperatief verankerd B R U S S E L, 1 8 j u n i 2015 Crelan: 100 % coöperatief verankerd Ruim een jaar geleden kondigde Crelan aan dat er een akkoord bereikt was tussen de Franse en de Belgische aandeelhouders van de bank,

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2019Z13730 Datum 16 juli 2019 Betreft

Nadere informatie

Deelovereenkomst Vermogensbeheer ABN AMRO

Deelovereenkomst Vermogensbeheer ABN AMRO Deelovereenkomst Vermogensbeheer ABN AMRO Deze overeenkomst wordt gesloten tussen: 1. u,...., en 2. de bank (ABN AMRO Bank N.V.). Wilt u dat de bank uw vermogen beheert? Dan moet u de Deelovereenkomst

Nadere informatie

Paradoxaal genoeg hebben juist veel landarbeiders geen toegang tot betaalbaar groenten en fruit

Paradoxaal genoeg hebben juist veel landarbeiders geen toegang tot betaalbaar groenten en fruit DAAR PLUKKEN DE BOEREN DE VRUCHTEN VAN HET SUCCES VAN GRUPO HUALTACO Groenten en fruit zijn niet alleen gezond voor ons lichaam, maar ook voor de wereldeconomie. De groente- en fruitsector is een van de

Nadere informatie

zittingsjaar 2010-2011 Handelingen Commissievergadering Commissie voor Woonbeleid, Stedelijk Beleid en Energie

zittingsjaar 2010-2011 Handelingen Commissievergadering Commissie voor Woonbeleid, Stedelijk Beleid en Energie vergadering C214 WON18 zittingsjaar 2010-2011 Handelingen Commissievergadering Commissie voor Woonbeleid, Stedelijk Beleid en Energie van 28 april 2011 2 Commissievergadering nr. C214 WON18 (2010-2011)

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze lessen zijn geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Persconferentie 29/09/2009. Fiscaliteit

Persconferentie 29/09/2009. Fiscaliteit Persconferentie 29/09/2009 Fiscaliteit 1 Belastingen betalen: een zaak van rechtvaardigheid Onontbeerlijke voorwaarde voor de goede werking van elke samenleving Bijeenbrengen van middelen voor de werking

Nadere informatie

Maart 2014. Ik ga later niet op de bank zitten. pagina 6. Meer inzicht in uw pensioen. pagina 4. Wat is het UPO? pagina 8

Maart 2014. Ik ga later niet op de bank zitten. pagina 6. Meer inzicht in uw pensioen. pagina 4. Wat is het UPO? pagina 8 Pensioen krant Maart 2014 Ik ga later niet op de bank zitten pagina 6 Meer inzicht in uw pensioen pagina 4 Wat is het UPO? pagina 8 Pensioenheld Dromen doen we allemaal Brayen Verbond (39 jaar) is projecteider

Nadere informatie

Naar de kern. Thema 1: De kern van het ondernemen ...

Naar de kern. Thema 1: De kern van het ondernemen ... Thema 1: De kern van het ondernemen overheid klanten leveranciers leefomgeving onderneming werknemers... mede-eigenaars drukkingsgroepen en actiecomités U Ondernemen doet iemand in de eerste plaats uit

Nadere informatie

De financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat. Jef Smulders & Bart Maddens

De financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat. Jef Smulders & Bart Maddens De financiële gevolgen voor de politieke partijen na de hervorming van de Senaat Jef Smulders & Bart Maddens KU Leuven Instituut voor de Overheid Faculteit Sociale Wetenschappen Tel: 0032 16 32 32 70 Parkstraat

Nadere informatie

Uw optimale mix van verzekeren en beleggen

Uw optimale mix van verzekeren en beleggen Uw optimale mix van verzekeren en beleggen 2 Het voordeel van beleggen Wilt u graag geld achter de hand hebben om bijvoorbeeld een reis te maken of als aanvulling op het pensioen? Dan kunt u natuurlijk

Nadere informatie

Kenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012

Kenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012 Kenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012 April- 30/04/ 12 Artikel 1. Jean-Luc Dehaene van de CD&V kan bijna 3 miljoen euro opstrijken. Door een aantal jaar geleden een pakket aandelenopties te kopen

Nadere informatie

De 15 valkuilen om voor op te passen bij het aangaan van een lening of krediet!

De 15 valkuilen om voor op te passen bij het aangaan van een lening of krediet! De 15 valkuilen om voor op te passen bij het aangaan van een lening of krediet! Wees u bewust van deze valkuilen om niet bedrogen uit te komen Pagina 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Valkuil 1. Aanbiedingen...

Nadere informatie

Doordacht beleggen begint bij Belfius Bank. Ontdek onze beleggingsaanpak

Doordacht beleggen begint bij Belfius Bank. Ontdek onze beleggingsaanpak Doordacht beleggen begint bij Belfius Bank Ontdek onze beleggingsaanpak Onze beleggingsaanpak: op maat én persoonlijk Ontdek het verschil. Beleg bij Belfius Bank. Beleggen is complex. Er bestaan immers

Nadere informatie

NV BEKAERT SA OPROEPING TOT DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS

NV BEKAERT SA OPROEPING TOT DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS NV BEKAERT SA Naamloze Vennootschap te 8550 Zwevegem (België) Bekaertstraat 2 BTW BE 0405.388.536 RPR Gent, afdeling Kortrijk OPROEPING TOT DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS De aandeelhouders,

Nadere informatie

The New Consumer Barometer Prof. dr. Gino Verleye, Ugent N=2000; 2014

The New Consumer Barometer Prof. dr. Gino Verleye, Ugent N=2000; 2014 The New Consumer Barometer Prof. dr. Gino Verleye, Ugent N=2000; 2014 18-34 55-70 Wallonia 18-34 Brussels 55-70 Flanders 35-54 Flanders 35-54 Brussels Dynamiek since long security & transparancy drive

Nadere informatie

Met het Kinderrechtenverdrag

Met het Kinderrechtenverdrag Met het Kinderrechtenverdrag Met het Kinderrechtenverdrag Voor kinderen die meer willen weten over kinderrechten Wat is het Kinderrechtenverdrag? Welke rechten heb ik? Zijn Kinderrechten er voor alle kinderen?

Nadere informatie

Persbericht. KPN stelt voorwaarden vast voor claimemissie van EUR 3 miljard

Persbericht. KPN stelt voorwaarden vast voor claimemissie van EUR 3 miljard Persbericht NIET BESTEMD VOOR PUBLICATIE IN DE VERENIGDE STATEN, JAPAN OF AUSTRALIË KPN stelt voorwaarden vast voor claimemissie van EUR 3 miljard Datum 2 voor 1 claimemissie van 2.838.732.182 nieuwe gewone

Nadere informatie

Beleid Verantwoord Beleggen

Beleid Verantwoord Beleggen Beleid Verantwoord Beleggen 23-10-2018 Vastgesteld 23-10-2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Wat is verantwoord beleggen?... 3 3. Waarop richten wij ons in het kader van verantwoord beleggen?... 4

Nadere informatie

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om Windenergie als streekproduct: van dichtbij is beter. Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om de hoek, akkerbrood gebakken door bakker Wijnand van Loarnse tarwe: eerlijk en heerlijk!

Nadere informatie

Open VLD memorandum nav verkiezingen 7 juni (6/5/2009):

Open VLD memorandum nav verkiezingen 7 juni (6/5/2009): Open VLD De Europese Unie heeft onlangs het licht op groen gezet voor zo'n btw-verlaging. De lidstaten moeten echter zelf beslissen hoe en wanneer ze de wet aanpassen. In Frankrijk verlaagt de btw op 1

Nadere informatie

Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB.

Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB. Speech Joanne Kellermann Pensioenseminar 2014 Opening Majesteit, dames en heren, ook ik heet u vandaag van harte welkom op het jaarlijkse pensioenseminar van DNB. Voor mij is dit een bijzonder moment:

Nadere informatie

25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen

25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 152 152 25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 153 Interview Mantijn van Leeuwen Voor de meeste mensen ben jij nog een onbekende, zeker gerelateerd aan het NIBE. Vertel eens iets over je achtergrond,

Nadere informatie

Voorstelling Onafhankelijk leven

Voorstelling Onafhankelijk leven Voorstelling Onafhankelijk leven Inhoudsopgave 1. Wat is Onafhankelijk leven?... 3 2. Waarom is Onafhankelijk Leven belangrijk?... 4 3.1. Met een persoonlijk assistentie budget (PAB) kan je onafhankelijk

Nadere informatie

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de

Nadere informatie

(VIDEO) Review ZEEF Wat is ZEEF en wat kan je hiermee?

(VIDEO) Review ZEEF Wat is ZEEF en wat kan je hiermee? Inhoud Inleiding Voor Wie is ZEEF? Wat kan ik op ZEEF vinden? Hoe werkt ZEEF voor een bezoeker? Hoe werkt ZEEF voor een expert? Voordelen ZEEF Nadelen ZEEF Conclusie ZEEF Eigen ervaringen met ZEEF Bronnen

Nadere informatie

Gedragscode. SCA Gedragscode

Gedragscode. SCA Gedragscode SCA Gedragscode 1 Gedragscode SCA Gedragscode SCA wil op sociaal- en milieutechnisch verantwoorde wijze omgaan met haar belanghebbenden en op basis van respect, verantwoordelijkheid en uitmuntendheid een

Nadere informatie

Wekelijkse Nieuwsbrief

Wekelijkse Nieuwsbrief Wekelijkse Nieuwsbrief Week van 24 juni 2014 INHOUDSOPGAVE Macro-economische actualiteit Warrant week Agenda van de week Technische analyse: CAC40 Wekelijkse Nieuwsbrief 2 Point Macroéconomie Rédigé par

Nadere informatie

Nieuwsbericht. 22 januari Achmea Beleggingsfondsen Beheer B.V. Postbus KA AMSTERDAM.

Nieuwsbericht. 22 januari Achmea Beleggingsfondsen Beheer B.V. Postbus KA AMSTERDAM. Achmea Beleggingsfondsen Beheer B.V. Nieuwsbericht 22 januari 2010 Achmea Beleggingsfondsen Beheer B.V. Postbus 59011 1040 KA AMSTERDAM www.achmeabeleggingsfondsen.nl I N F O R M A T I E M E M O R A N

Nadere informatie

Achmea life cycle beleggingen in beeld

Achmea life cycle beleggingen in beeld Achmea life cycle beleggingen in beeld Scheiden. Uw pensioengeld in vertrouwde handen Wat betekent dat voor uw ouderdomspensioen? Achmea life cycle beleggingen in beeld Voor het beleggen van pensioen bent

Nadere informatie

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact.

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Duurzaam beleggen Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Triodos Investment Management bv, dochteronderneming van Triodos Bank nv, is de beheermaatschappij

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Bewaren...5 Hoofdstuk 2 Administratie...7 Hoofdstuk 3 Inkomsten... 8 Hoofdstuk 4 Uitgaven... 10 Hoofdstuk 5 Sparen... 12 Hoofdstuk 6 Verzekeringen...15 Hoofdstuk 7 Begroting...

Nadere informatie

Inleiding regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst

Inleiding regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst Inleiding regeerakkoord 2017-2021 Vertrouwen in de toekomst Inleiding Mensen in Nederland hebben veel vrijheid. Nederlanders vormen een sterke groep. Iedereen kan proberen om verder te komen in zijn leven.

Nadere informatie

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De

Nadere informatie

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015 Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je

Nadere informatie

Argenta Fund of Funds Distributie en Kapitaliserend

Argenta Fund of Funds Distributie en Kapitaliserend Distributie en Kapitaliserend is een investeringsvennootschap met veranderlijk kapitaal naar Luxemburgs recht (sicav) met meerdere compartimenten. Ze voldoet aan de bepalingen van de Luxemburgse wet van

Nadere informatie

Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor?

Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor? 8 Ondernemers voor Ondernemers Jaarverslag 2014 9 Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor? Missie De missie van de vzw Ondernemers voor Ondernemers (opgericht in 2000) is het bevorderen van duurzame

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze

Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze Vrienden, Kameraden, Socialisten, Laat mij beginnen met jullie allemaal een gelukkig en gezond 2017 te wensen. Vandaag zijn we hier niet toevallig in

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 30 augustus 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE Witloof - Evolutie - Export

nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 30 augustus 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE Witloof - Evolutie - Export SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 856 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 3 augustus 216 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Witloof - Evolutie - Export Witloof, althans grondwitloof,

Nadere informatie