Hoe herken je een slechte ceo?

Transcriptie

1 6 A U G U S T U S N U M M E R 1 5 / 1 6 J A A R G A N G 2 W W W. I T - E X E C U T I V E. N L Hoe herken je een slechte ceo? IN HET NIEUWS banken back in town Het door Landis opgeslokte en in diens ondergang meegesleurde Detron is terug. Met de aankoop van onder andere Kender Thijssen creëert Detron-oprichter George Banken een speler van formaat in werkplekbeheer. p. 05 MANAGEMENT glazen labyrint Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in topposities. Maar de metafoor van het glazen plafond voldoet niet meer. Ze lopen eerder vast in een glazen labyrint. p. 15 TECHNOLOGIE unified communications Goede informatieuitwisseling is voor BPF Bouwinvest wat je noemt een bedrijfskritische functie. Het bedrijf heeft de gehele it-infrastructuur op de schop genomen om informatiewerkplekken op te zetten. p. 18 regelmatig veranderen executives met een indrukwekkende staat van dienst in incapabele, tirannieke leiders zodra ze als ceo zijn aangesteld. Wie wil voorkomen dergelijke griezels in huis te halen, moet op zoek naar de ernstige karakterfouten die in hun oude functie onopgemerkt bleven. Elk jaar is er een verkiezing van de slechtste ceo s. Daar zitten er steevast enkele bij die voordien een prachtige staat van dienst hadden opgebouwd, maar die zich eenmaal aan de top ontpopten tot incapabele, tirannieke en soms zelfs corrupte monsters. Wat dergelijke leiders volgens managementprof Terry Leap, auteur van Dishonest dollars: the dynamics of white-collar crime gemeen hebben is dat ze hun persoonlijke economische en psychologische behoeften bovenaan stellen en zij een ongebreideld egocentrisme combineren met een eclatant onvermogen om met collega s om te gaan. p. 10 MENS & WERK gevaar Van De grote afleiding Natuurlijk maakt de computer werkprocessen efficiënter, maar wat ligt het Gevaar van de Grote Afleiding steeds op de loer. Volgens columnist Charles Groenhuijsen wordt de moderne werker meer afgeleid dan ooit. p. 29 B+P =100% Projecten slagen 100%, zoals het hoort ARBEIDSMARKTSPECIAL 1 oktober 2008 bij Ga op zeker, ga voor B+P Reserveer uw personeelsadvertentie bij Erik van Heest, of it-sales@kluwer.nl

2 redactioneel inhoud Bewust omgaan met virtualisatie! SLTN, helder en innovatief in succesvolle virtualisatie oplossingen! OPLOSSINGEN PRODUCTEN DIENSTEN Virtualisatie Consolidatie Managed Services Servers Storage Netwerken Software PROFESSIONALISM INTEGRITY PASSION Managed Services Project Services Opleidingen Fin. Dienstverlening premier PARTNER sltn.nl naar de haaien Nina Brink van Worldonline en Paul Kuiken van Landis. Kent u ze nog? Twee iconen uit de it-sector met een roemruchte reputatie. Zij maakten als geen ander duidelijk dat ook in de Nieuwe Economie aloude hebberigheid een belangrijke drijfveer van het menselijk handelen is. Hun bedrijven gingen naar de haaien, maar zelf zitten ze er nog steeds warmpjes bij. Afgezien van de rechtszaken die zo nu en dan tegen de twee opduiken, hoor je niet zoveel meer over deze Nederlandse versie van de dotcomcrisis. Tot vorige week. Een persoon die wat minder in de spotlichten van deze crisis opereerde, dook plotseling weer in het nieuws op. Kent u Detronoprichter George Banken nog? Hij bracht deze telecomdienstverlener in 1999 naar de beurs, liet het een jaar later overnemen door Landis, werd volledig in Landis-aandelen betaald en zag vervolgens twee jaar later zijn bedrijf met Landis naar de kelder gaan. Banken wrijft het Kuiken ook nu nog persoonlijk aan dat hij een gezond en groeiend bedrijf in twee jaar tijd in één grote bak ellende heeft veranderd. Volgens hem was het incompetent management en niet zozeer de forse dip in de economie die Landis de genadeslag toebracht. Maar Banken is terug. Dankzij de overname van onder andere Kender Thijssen kan hij van zijn aloude Detron weer een speler van formaat maken in de Nederlandse itsector. Tijdens het interview dat ik hierover met hem had gaf hij indirect aan dat er volgens hem nu gerechtigheid is: De ondergang van Landis was triest en onnodig. Je kunt daar jaren voor de rechter over bakkeleien. Zo zit ik alleen niet in elkaar. Ik bouw veel liever een nieuw bedrijf op dan dat ik terugkijk. Een gehaaide kerel die Banken. Sytse van der Schaaf Adjunct-hoofdredacteur IT Executive De volgende IT Executive verschijnt op. NIEUWS 4-9 Nieuwsoverzicht 5 Weekmakers 7 Wannahave 9 Column Dominique Deckmyn MANAGEMENT 10 Hoe vermijd je een slechte ceo? 12 Management Kort 1 13 Column George Ataya 15 Management Kort 2 16 Glazen plafond is labyrint 17 Column IT&Recht Patrick van Eecke TECHNOLOGIE 18 BPF Bouwinvest brengt unified communications in de praktijk 21 Ymere kiest voor SAP 21 Column Ron Tolido 22 Informatiemanager als spil FORUM 25 Lezersreacties 25 Agenda MENS&WERK 26 Nieuws arbeidsmarkt 27 Banencarrousel 28 Portret van een it-manager 29 Column Charles Groenhuijsen ESCAPE 30 Cartoon 30 Colofon ADVERTEERDERSINDEX 01 Afas 01 B + P 06 Bariton 08 CSC 31 Digitaal Bestuur 16 Gartner 32 Hartman Communicatie 24 IDC 01 Jenrick 20 Mediaplaza 02 SLTN nr 15/16 6 augustus

3 in Het nieuws WeekmakerS ProraiL BouWt ZeLf Nu Atos Origin is afgehaakt als bouwer van het nieuwe verkeersleidingssysteem neemt ProRail hoogstwaarschijnlijk de ontwikkeling voor eigen rekening, meldt een ingewijde tegen Computable. De zelfbouw past in het beleid om de belangrijke it-taken weer intern ter hand te nemen. De afgelopen jaren heeft de spoorbeheerder, na veel taken te hebben uitbesteed, weer een eigen serieuze it-tak opgebouwd (ICT Services), bestaande uit zo n tweehonderd man. BroCade koopt foundry Brocade neemt Foundry Networks over. Foundry is een leverancier van oplossingen voor netwerk-switching en -routing. Brocade betaalt voor Foundry Networks 19,25 dollar per aandeel, wat neerkomt op een totaalbedrag van ongeveer 3 miljard dollar. De gecombineerde organisatie kan volgens Brocade beter voldoen aan klantwensen en sluit beter aan op de ontwikkeling richting convergente netwerken. it-kosten Banken Europese banken zijn de komende anderhalf jaar 6 miljard euro aan itkosten kwijt door de verplichte invoering van de nieuwe Europese betaalrichtlijn PSD. Banken lopen aanzienlijk achter met de voorbereidingen voor de invoering van deze EU Payment Services Directive (PSD). Dat stellen analisten van PSE Consulting in een rapport. Het PSD dat in december 2007 is goedgekeurd, wordt in november 2009 van kracht. Het is een aanvulling op het in januari van dit jaar gestarte Single European Payments Area (Sepa) programma, dat een vergaande harmonisering van het Europese betalingsverkeer nastreeft. overname eds ok Na de Amerikaanse hebben nu ook de Europese mededingingsautoriteiten het groene licht gegeven voor de overname van EDS door HP. HP kondigde in mei aan dienstverlener EDS over te willen nemen voor in totaal 13,25 miljard dollar. Eind juni gingen de Amerikaanse autoriteiten al akkoord. EDS, dat HP helpt concurreren met IBM, zal als vrij zelfstandige divisie blijven opereren. it onder druk in VS een enquête onder amerikaanse it-managers van goldman, Sachs & co, schetst bepaald geen rooskleurig beeld voor de it. budgetten komen zo onder druk te staan dat personele consequenties niet kunnen uitblijven. microsoft investeert in online ondanks aanzienlijke verliezen steekt microsoft de komende tijd veel geld in zijn divisie voor online diensten. Voorafgaand aan een mogelijke overname van Yahoo stopt Microsoft honderden miljoenen in haar divisie Online Services Business (OSB). Dat blijkt uit de financiële cijfers van het bedrijf. Net als Microsofts Entertainment and Devices Division is ook Online Service Business niet winstgevend. Hoewel OSB in 2008 een omzetstijging ten Voor de enquête werden honderd managers ondervraagd over hun plannen voor 2009, voornamelijk it-managers van grote internationale concerns Fortune-1000-bedrijven. Met een it-budget dat onder druk komt te staan, zullen it-managers waarschijnlijk eerst de ingehuurde krachten laten gaan, aldus het rapport. Nog in oktober dacht geen enkele it-manager iemand van het eigen personeel te moeten ontslaan, maar in juni dacht 11 procent van hen er anders over. Dat is weer minder dan in april, toen nog 15 procent de verwachting had dat personeel zou moeten gaan. Ingehuurde krachten zullen nog eerder het veld ruimen; 48 procent van de ondervraagden zegt nu op die kosten te zullen moeten besparen. Een ander onderzoek van Goldman Sachs betrof de plannen voor 2009 aangaande it-projecten. Ook daaruit blijkt dat investeringen worden teruggedraaid. It-managers gaan volgens de onderzoekers op zoek naar investeringen die een snelle roi garanderen. Het grootste aantal it-managers, 47 procent, ziet mogelijkheden om te besparen op hardware; pc s, servers en opslag. En 42 procent is terughoudend in het uitgeven van geld aan professionele diensten van derden. Dit kan wijzen op het meer vertrouwen op eigen personeel. Servervirtualisatie en serverconsolidatie (het samenvoegen van servers) zijn de twee topprioriteiten van de it-managers. Daarna komen het terugdringen van de kosten, het integreren van de applicaties en het samenvoegen van datacenters. Onderaan de lijst zien we grid-computing, opensource software, content-management en cloud-computing. opzichte van 2007 liet zien van 32 procent (van 2,44 miljard dollar naar 3,21 miljard), bedroeg het verlies 1,23 miljard dollar. Dat is twee keer zoveel als vorig jaar, toen het verlies nog 617 miljoen was. Microsoft zegt zich goed bewust te zijn van de verliezen en deze stappen bewust te zetten. Nu de overname van Yahoo nog achterwege blijft, wil Microsoft zelf online organisch groeien. Tweederde van de investeringen gaan naar de zoekmachine van Microsoft. Desondanks blijft Microsoft geïnteresseerd in Yahoo. Detron ruikt kans in werkplekbeheer Het door landis opgeslokte en in diens ondergang meegesleurde Detron is terug in de nederlandse it. met de aankoop eind vorige week van kender thijssen, Squire en Xb creëert Detron-oprichter george banken een speler van formaat in werkplekbeheer. Detron wil in zijn aanbod de desktop en de telefoon veel verder integreren dan nu gebruikelijk is. Als je kijkt naar het mkb is er op dit moment een groot schisma tussen het aanbod van diensten rond de desktop en wat de markt werkelijk vraagt, zegt George Banken. In de bestaande markt is er een groot onderscheid tussen aanbieders van hardware en software en de aanbieders van telecom- en datadiensten. De werk- Detron-oprichter George Banken richt zich dit keer op werkplekbeheer in het mkb. plek ziet er alleen vandaag de dag totaal anders uit dan tien jaar geleden. Voorheen had een werknemer een vast bureau in een kantoor waar een foto van zijn gezin op te vinden was naast de computer en een telefoon. Tegenwoordig werken mensen op wisselende flexplekken. Onderweg maken ze gebruik van laptops met umts of een Blackberry. Om dat goed te kunnen ondersteunen moet je de hardware, de software, het netwerk en de telefonie tot één integrale dienst smeden. Dat biedt Detron nu aan voor bedrijven met twintig tot 250 werkplekken. Ik zie dit nog weinig in de markt. Alleen KPN is er mee bezig in het hoge marktsegment. De recente acquisities zijn bedoeld om het aanbod en de slagkracht van Detron te versterken. Om het mkb een betrouwbare dienst tegen een scherpe prijs aan te kunnen bieden kun je niet uit de voeten met een verzameling diensten die je bij andere partijen inkoopt, vervolgt Banken. Je mist in zo n situatie kwaliteit en kennis en loopt vaker tegen problemen aan. Detron heeft nu eigen datacenters, dataverbindingen en met Squire een specialist in werkplekbeheer. Ook Kender Thijssen was met werkplekbeheer aan de slag, maar brengt vooral het specialisme systeemintegratie binnen Detron op peil, aldus Banken. Door de acquisities zal Detron dit jaar een omzet van 110 miljoen euro realiseren. Het merendeel van deze omzet komt bij de overgenomen bedrijven vandaan. Kender Thijssen zit op een jaaromzet van 40 miljoen euro. Squire en XB brengen allebei tien miljoen euro in. Banken zegt deze omzet volgend jaar onder andere door acquisities verder te willen verhogen. kan microsoft Het imago Van ViSta nog redden? misschien ten koste van heel veel marketingdollars. Op de burelen van Microsoft moeten ze met verbijsterlng hebben gadegeslagen hoe het nieuwe besturingssysteem waaraan zes jaar was gewerkt en honderden miljoenen dollars geïnvesteerd, bekend is komen te staan als kneusje. Toegegeven, er is flink wat aan te merken op de introductie van het nieuwe systeem, zoals het verraderlijke Vista Ready -logo waarmee ook computers zich mochten tooien die met moeite de basisversie van het zwaarlijvige systeem konden opstarten. Ergerniswekkend waren natuurlijk de - hoewel bijna onvermijdelijke - compatibiliteitsproblemen met bestaande randapparatuur en software. Zo heb ik de software van mijn HP Officejet nimmer meer kunnen opstarten. Voor bedrijven voldoet bovendien Windows XP nog altijd uitstekend en vraagt de overstap naar vooral de Vista Office-applicaties verrassend veel studie. Last but not least zijn er altijd weer die onderzoeksbureaus als Gartner en Forrester die bedrijven adviseren vooral nog even te wachten met upgraden. Er zijn meer dan genoeg redenen voor bedrijven om geen haast te maken met een Vista-upgrade, maar dat Vista instabiel, traag en gebruiksonvriendelijk zou zijn, is natuurlijk onzin. Evenmin dat het niks toevoegt aan XP. Met name het energiebeheer, de beveiliging en de zoekfunctie zijn enorm verbeterd. Maar doe er als fabrikant maar eens wat aan als het geschimp op gang komt, Vista bij verjaardagen over de tong gaat en een slecht imago zich wortelt. Het Buckler-effect! Extra pijnlijk voor Microsoft is dat de gemakzuchtige kritiek op Vista schril afsteekt tegen de hosanna-stemming waarmee elk nieuw Apple-product wordt ontvangen. In het kielzog van de ipod en de iphone stijgt daardoor zelfs het marktaandeel van de Mac opnieuw. Hoe keer je zo n proces? Allereerst: Vista is natuurlijk geen Buckler. Het staat op bijna elke nieuwe computer en er zijn inmiddels al 180 miljoen exemplaren van verkocht! Maar Microsoft gaat toch nog eens honderden miljoenen marketingdollars investeren om het imago op te poetsen. Een origineel onderdeel van dit offensief is het Mojave experiment (zie: Echte mensen worden daarbij voor de camera gehaald en naar hun mening gevraagd over Vista. Daar lusten de honden geen brood van. Vele deelnemers hebben het nog nooit gezien, maar willen het ook met geen vinger aanraken: want traag, instabiel, onveilig. Vervolgens toont de interviewer op zijn laptop een nieuw nog geheim besturingssysteem van Microsoft, codenaam Mojave. De meesten reageren enthousiast op de opstarttijden, de interface, de gadgets, de zoekfunctie en wat al niet meer. Ja, als Microsoft direct Vista zo had gemaakt, dan... Vervolgens komt de aap uit de mouw: het ís Vista. The End. Ook al zullen de makers zeer selectief zijn omgesprongen met het beeldmateriaal, toch denk ik dat de slechte reputatie van Vista inderdaad maar zeer ten dele is gebaseerd op feiten. Daarin wil ik voor deze keer wel met Microsoft meegaan. Dat betekent overigens niet dat het nog goed gaat komen met het imago van Vista. Als ik Microsoft was zou ik zo snel mogelijk Windows 7 uitbrengen. Fred van der Molen 4 nr 15/16 6 augustus 2008 nr 15/16 6 augustus

4 in Het nieuws WannaHaVe ZoekteChniek ms Microsoft gaat Powerset overnemen. Powerset kwam in mei in het nieuws met een nieuwe engine voor zoekmachines, die gebaseerd is op de betekenis van woorden in zinnen. Powerset maakt geen index van losse woorden, maar kijkt naar de betekenis ervan en probeert woorden en dus ook de zoekopdrachten in een context te plaatsen. Het team van 63 medewerkers van Powerset gaat Microsofts zoekmachine versterken. extra GeLd naar vista Microsoft wil met een advertentiecampagne van 500 miljoen dollar het negatieve imago van Windows Vista oppoetsen. Microsoft geeft de fouten in het nieuwe besturingssysteem toe, maar benadrukt dat alles is verbeterd; Vista zou nu veiliger, sneller en energiezuiniger zijn. gartner: Wacht met wimax Gartner Research adviseert bedrijven om te wachten met investeringen in wimax, tot de techniek op meer plaatsen beschikbaar is, en fabrikanten meer handsets met wimax op de markt hebben gebracht. Gartner denkt dat wimax voorlopig een niche -techniek blijft, die met name zal worden gebruikt om afgelegen gebieden een verbinding te geven. Het grote nadeel van wimax, aldus Gartner, blijft voorlopig de geringe dekking. En bedrijven die wimax willen gebruiken in combinatie met mobiele telefonie moeten nog minstens een paar jaar wachten voordat er voldoende dual-mode handsets zijn. Gartner ziet met name in ontwikkelingsgebieden waar nog geen breedband wordt aangebo- Met een rijdend bed brachten Worldmax en Intel op 18 juni de komst van Wimax-netwerk in Amsterdam onder de aandacht. den, een goede toekomst voor wimax weggelegd. In Amsterdam is vorige maand het eerste mobiele wimax 16e-netwerk in Europa geïntroduceerd. Worldmax wil na de zomer de hele hoofdstad zo van draadloos snel internet voorizen. kpn investeert in vdsl Telecombedrijf KPN heeft zijn investeringen in glasvezel fors opgevoerd. De afgelopen drie maanden maakte het concern 176 miljoen euro vrij voor vernieuwing van zijn infrastructuur. Dat is 43 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Het bedrijf wil eind volgend jaar één miljoen woningen kunnen bereiken met vdsl, een snellere variant dan het bestaande adsl. Om dat te kunnen doen, moet het telecombedrijf wel glasvezel tot in de straatkasten brengen. Het laatste stuk tot aan de woning blijft via koper (vdsl2) lopen. Voor een uitrol op grote schaal van glasvezel tot in het huis (fiber-to-the-home, ftth) vindt KPN het nog te vroeg. De toezichthouder op de telecomsector Opta heeft nog niet aangegeven of het KPN verplicht om concurrenten toegang te geven tot zo n netwerk met alle gevolgen van dien voor deze investering. printerstoring kostenpost nieuw onderzoek naar de kosten en het beheer van printen, uitgevoerd in opdracht van canon europa, wijst uit dat printerstoringen een nederlands bedrijf per jaar gemiddeld euro kosten. Het europese gemiddelde ligt met euro per jaar nog hoger. Sony Ericsson G900 ingetogen kracht Sony Ericsson heeft voor de zomer een hele trits mobieltjes gelanceerd. En dat terwijl de verkoopcijfers van de fabrikant tegenvallen. Raar is dat eigenlijk, want het Zweeds-Japanse merk maakt al jaren uitstekende toestellen. In het zakelijke segment speelt wellicht de al te prominente nadruk op multimedia en muziek de fabrikant parten. Maar waaraan het verder mankeert? Het design? De achteloze manier waarop alle functionaliteit is weggewerkt? De Sony Ericsson G900 is daar een goed voorbeeld van. Deze smartphone is dun en licht en oogt ook verder als een standaard mobieltje. Niets is minder waar. Het grote aanraakscherm is van topkwaliteit. Waarschijnlijk zul je de bijgeleverde stylus (pennetje) niet veel gebruiken omdat de icoontjes groot genoeg zijn voor de vingers. Zakelijke opties zoals en agendasynchronisatie zijn simpel te installeren op zowel Windows-machines als die van Apple. De G900 synchroniseert met Exchange en kan Office-, pdf- en zip-documenten openen. Er zit een dictafoon in, de camera kan als visitekaartjesscanner worden gebruikt en de flitser kan ook als krachtige zaklamp worden ingezet. Het kan kortom niet op. Ongenoemd is ondertussen nog de 5,0 megapixel (video)camera gebleven, mét flits. Er is natuurlijk een mediaplayer, een fm-radio en een browser (inclusief rss feeds). Je kunt er ook mee videobellen, al is dat niet uniek meer. Tot slot is de G900 te personaliseren met achtergrondjes en animaties. Dan de minpunten. De spatietoets zit nog steeds op de hekjetoets en niet onder de nul. Lijkt onbenullig maar gewenning duurt lang. Zelfs Samsung is deels overgestapt op deze de facto norm van Nokia. En de G900 is wat uit balans omdat de toetsen onderaan het frontje zijn gepropt. Bij tekstinvoer via de toetsen heeft hij de neiging om uit de hand te vallen. Tot slot is de G900 wat traag, net als z n voorganger P1. Kortom; de G900 is een krachtige zakelijke smartphone met alleen op het oog wat weinig blingbling. Het model is waarschijnlijk net (te) ingetogen of te klassiek om een kaskraker te worden. Maar misschien vindt u dat juist wel fijn. Info > Het onderzoek is uitgevoerd door ICM Research en betreft de kosten en het beheer van printen bij Europese bedrijven van allerlei grootte, in negentien Europese landen. In 72 procent van de Europese bedrijven kunnen medewerkers minimaal eens per maand niet printen. In Nederland ligt dat op 55 procent. Eén van de redenen daarvoor is dat medewerkers problemen met een printer niet rapporteren. Dit komt vooral bij grotere bedrijven veelvuldig voor. Maar liefst 55 procent van de ondervraagden bij Nederlandse bedrijven met meer dan 250 medewerkers geeft aan dat hun medewerkers printerproblemen vaak niet (tijdig) rapporteren. Ictbeheerders en technisch ondersteunend personeel besteden per jaar gemiddeld drie en een halve week aan het oplossen van printproblemen. Het vastlopen van papier en het opraken van toner zijn enkele van de oorzaken die het medewerkers vaak onmogelijk maken om te printen. Bijna tweederde van de Europese bedrijven (63 procent) geeft aan geen duidelijk printbeleid te hebben. Dat varieert van 57 procent in Frankrijk tot 73 procent in de UK. Nederland blijft met 60 procent net onder het gemiddelde. Sony Ericsson G900: quadband, gprs, edge, umts, hsdpa, wlan, Bluetooth, usb, Symbian, 160 MB intern, PC Suite voor o.a. agendabeheer en contacten, pushmail (pop3/smtp/ imap4), MS Exchange en Office, zip- en pdf-files, Applesynchronisatie, visitekaartjeslezer, 5,0 mp camera met flits, 262k aanraakscherm met handschriftherkenning en stylus, 240x320 pixels, mediaplayer, browser met RSS, 10,6 x 4,9 x 1,3 cm, 99 gram, prijs euro inclusief BTW, zonder abonnement. nr 15/16 6 augustus

5 Eventreport Met Sastre in het geel op de Champs Élysées en Andy Schleck als beste jonge rijder kan automatiseerder CSC met haar wielerteam terugkijken op een uiterst succesvolle Tour de France. CSC heeft tevens gedurende de gehele Tour de France vlekkeloos de ICT verzorgt als Official IT Partner van de Tour de France. Daarnaast werd het wielerteam Team CSC ook nogeens uitgeroepen tot beste tourploeg van Kees van Uden heeft als prijswinnaar van de touractie in IT Executive van dichtbij en veraf (tijdens een spectaculaire helikoptervlucht boven het peloton) mogen ervaren hoe succesvol Team CSC opereert. Hij was op 20 juli samen met zijn vrouw Dolores te gast bij de 15e etappe van Embrun naar Prato Nevoso. Op deze pagina een beeldverslag van deze gedenkwaardige dag, die werd afgesloten met de gele trui voor Frank Schleck. WINNAAR TOUR DE FRANCE PRIJSVRAAG ZIET BESTE TOURPLOEG VAN DICHTBIJ kern Vmware gratis Vmware maakt de esxi virtualisatie-software gratis. Vmware reageert daarmee op concurrenten die de positie van Vmware als marktleider bedreigen. Het gaat om de nieuwe versie van ESXi, die gratis zal zijn. Dat maakte de nieuwe ceo van VMware, Paul Maritz bekend. VMware wil haar producten meer diversificeren, buiten alleen maar de mogelijkheid bieden tot virtualiseren. Functioneel is ESXi gelijk aan ESX, maar ESXi is het product waarmee VMware de toekomst in wil; ESXi heeft geen agent nodig voor het beheer en is daarom kleiner. Volgens een analist van Gartner is dit een belangrijke stap van VMware, omdat hiermee het prijsargument verdwijnt. Microsoft levert Hyper-V gratis met Windows Server mee. Bovendien kopen toch veel klanten additionele software naast de hypervisor, dus VMware kan het zich goed veroorloven om ESXi weg te geven. Momenteel kost ESXi 495 dollar. Flash vindbaar adobe is een samenwerking met google en yahoo aangegaan, die ervoor moet zorgen dat internetinhoud met daarin de Flash-techniek op het internet gemakkelijker in de zoekmachines van google en yahoo terug te vinden is. F lash-video en -websites komen daardoor hoger in de lijst met resultaten terecht en er worden meer details over de Flash-inhoud vermeld. Daarmee wordt het voor ontwikkelaars aantrekkelijker om Flash te gebruiken. Tot dusverre waren Flash-sites voor zoekmachines zwarte gaten, terwijl Flash juist vaak voor marketingdoeleinden werd ingezet, en het vinden ervan voor de makers vaak van groot belang was. Adobe heeft Google en Yahoo van software-code voorzien en van een speciale versie van de Flash player die de verborgen inhoud in Flash-content voor de zoekmachines leesbaar kan maken. De stap van Adobe wordt gezien als een slag richting Microsoft, dat soortgelijke software als Flash maakt (Silverlight). reistijd verwachting De VerkeersInformatieDienst geeft op zijn website een reistijdverwachting van een zelf in te geven route. Hierbij wordt rekening gehouden met diverse factoren als de weersomstandigheden, de dag van de week, de seizoenen en de vakantieperiodes. De verwachte reistijd komt tot stand na het raadplegen van een database met daarin de reistijden van het wegennet tot 1 jaar terug. In de berekening ontbreken nog gegevens over eventuele evenementen en gegevens over wegwerkzaamheden. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat hoopt hiermee het gedrag van reizigers te beïnvloeden. column Virtueel te laat? DominiQue Deckmyn Hyper-V, de virtualisatie-oplossing van Microsoft, is gearriveerd. Vervroegd, zelfs. Of toch in ieder geval ruim binnen het tijdsbestek dat eerder dit jaar was genoemd. Dat was namelijk binnen 180 dagen na de lancering van Windows Server Die aankondiging gaf Microsoft de tijd tot augustus. Toch kun je Hyper-V natuurlijk moeilijk vroeg noemen. Het virtualisatiefeest is al in volle gang. En het product waar Microsoft nu mee naar buiten komt, loopt flink achter op wat VMware in de aanbieding heeft. In het lange ontwikkelingstraject sneuvelden heel wat features. Een jaar geleden ging bijvoorbeeld al een streep door de mogelijkheid om live migraties van draaiende virtuele machines van de ene naar de andere server over te zetten. Maar dat Microsoft laat en met een functioneel middle of the road product een nieuw segment van de softwaresector betreedt is niets nieuws. Het verleden leert dat dit succes op lange termijn niet in de weg staat. Microsoft heeft nog tijd. Natuurlijk passen al heel wat bedrijven virtualisatie toe in hun datacenter. Maar dat is vandaag toch veelal eerder tactisch dan strategisch. En in een groot aantal bedrijven staat structurele toepassing van virtualisatie nog in de kinderschoenen. Er is kortom nog een wereld te winnen. En hoe groot is de voorsprong van VMware en Xen werkelijk? Het is maar hoe je het bekijkt. Technologisch twijfelt niemand eraan dat VMware het beste product heeft voor grote datacenters. En in heel wat daarvan is VMware al doorgedrongen. Dit brengt sommigen tot de conclusie, dat het spel al is gespeeld en de winnaar bekend is: VMware. Die conclusie is fout. Wie de it-markt de afgelopen jaren een beetje heeft gevolgd, weet namelijk dat de komst van Microsoft in een bepaald marktsegment zelden onopgemerkt voorbij gaat. Neem nu documentmanagement of business intelligence. Twee markten die véél volwassener zijn dan virtualisatie en waar de koek al jàren was verdeeld tussen een handvol heel sterke gevestigde spelers. Dan kondigt Microsoft aan dat het zich in die markt gaat roeren. De marktleiders lachen smalend, het volgende jaar lachen ze weer, omdat Microsoft nog niets geleverd heeft. En nog twee jaar later lachen ze voor de derde keer, omdat het product van Microsoft veel beperkter blijkt dan verwacht. Maar wat blijkt zeer vaak als we dan twee of drie jaar later nog eens kijken? Dan zien we dat steeds meer bedrijven voor die goedkope en simpele (want aan andere, vertrouwde producten gekoppelde) Microsoft-optie kiezen. Zoals Sharepoint of nu misschien Performancepoint. En waar zijn ze ondertussen, de vroegere koplopers in documentmanagement en in BI? Vrijwel allemaal ingelijfd: Filenet en Cognos door IBM, Documentum bij EMC, Business Objects bij SAP. We hebben dit scenario dus al een paar keer gezien. Als Microsoft zijn zinnen zet op een lucratief en groeiend segment van de professionele it-markt, dan heeft dat altijd ingrijpende gevolgen. Al is het maar dat de prijzen flink omlaag gaan. Ook wie absoluut niet van plan is om van VMware over te schakelen op Hyper-V, zal daarvan kunnen profiteren. nr 15/16 6 augustus

6 management Successen in verleden bieden geen garantie voor de toekomst Hoe herken je een slechte ceo? Door Ed Kerkman Verrassend vaak veranderen executives met een indrukwekkende staat van dienst op schijnbaar mysterieuze wijze in incapabele, tirannieke leiders zodra ze als ceo zijn aangesteld. Hoe herken je welke managers kans lopen zich zo te ontwikkelen? En hoe voorkom je dat je ze aanstelt? E lk jaar worden er verkiezingen gehouden van de slechtste ceo s van het jaar. De executives die kans maken op deze titel, zijn de mensen achter de spectaculaire prestatie-implosies van bedrijven, mislukte fusies, verkeerde marketingstrategieën, geflopte productlijnen of grote corruptieschandalen. Soms zijn deze mensen het slachtoffer van economische en marktkrachten die buiten hun controle lagen. Anderen werkten ijverig en toegewijd maar konden de klus simpelweg niet aan. Maar er zijn ook de ceo s die als executive zeer capabel waren en een prachtige staat van dienst hadden, en die zich vervolgens ontpopten tot incapabele leiders en tirannieke en in het ergste geval corrupte - monsters zodra ze aan het hoofd van de onderneming kwamen te staan. Dat zegt managementprof Terry Leap - hoogleraar management aan Clemson University en de auteur van Dishonest dollars: the dynamics of white-colllar crime (Cornell University Press, 2007). Slechte ceo s: archetypen In werkelijkheid hadden deze leidinggevenden al van meet af aan ernstige karakterfouten fouten die echter jarenlang zijn genegeerd of niet zijn opgemerkt. Pas toen deze mensen aan het roer van het bedrijf kwamen te staan, werden hun hebzucht, mateloze ambitie of onvermogen om effectief met mensen om te gaan op pijnlijke wijze duidelijk. Het gedrag van slechte ceo s doet in bepaalde opzichten sterk denken aan crimineel gedrag van schijnbaar respectabele burgers: totdat de bak ellende naar buiten kwam, waren ze er heel goed in om hun karakterfouten en hun abnormale gedrag verborgen te houden. Slechte ceo s hebben twee belangrijke kenmerken. Ten eerste stellen zij hun persoonlijke economische en psychologische behoeften boven hun professionele verplichtingen. En ten tweede combineren zij een ongebreideld egocentrisme met een eclatant onvermogen om met medewerkers en collega-executives om te gaan. Aan het ene uiteinde 10 nr 15/16 6 augustus 2008 van het spectrum zijn er de ceo s die met ijzeren vuist regeren en iedereen die hen in de weg staat meedogenloos aanpakken. Zij nemen onverantwoorde risico s en slaan adviezen van bestuursleden en stakeholders in de wind. Aan het andere uiteinde staan de ceo s die zich onttrekken aan hun verantwoordelijkheden. Zij gaan de lastige kwesties uit de weg door belangrijke taken aan topmanagers te delegeren en door intensief gebruik te maken van consultants of slecht georganiseerde taakgroepen. Zij gaan aan de haal met de ideeën van anderen en schrijven successen op hun conto die grotendeels illusoir zijn. Hun bedriegerij wordt aan het publieke oog onttrokken door pr- en mediacampagnes. Preventiemaatregelen Deze mensen komen soms aan de top omdat het de oprichters van de onderneming zijn, of investeerders van het eerste uur. Soms dankzij het feit dat hun collega s hun mond niet open durven te trekken uit angst voor vergelding. Maar zij zijn er zoals gezegd ook goed in om hun fouten te verbergen. Daarom is het voor de raad van bestuur van de onderneming essentieel om de voorgeschiedenis en eigenschappen van externe én interne - ceokandidaten zeer grondig na te trekken. Hier zijn enkele richtlijnen om te voorkomen dat foute executives de baas kunnen worden: Ga altijd uit van de volgende gouden regel: in het verleden behaalde successen zijn geen garantie voor de toekomt. De ceo wordt in de nieuwe functie geconfronteerd met geheel nieuwe, unieke per soonlijkheden (medewerkers, collega s, stakeholders, enzovoort) en met unieke omstandigheden. Check de achtergrond van de kandidaten grondig op integriteit en sociale vaardigheden. Onderzoek niet alleen de harde feiten (van opleiding en werk ervaring tot hun staat van dienst op het gebied van rechtszaken, veroordelingen, schulden, enzovoort) maar ook hun interpersoonlijke vaardigheden. O nderzoek - via experience-based gesprekken hoe kandidaten in het verleden zijn omgegaan met problemen. Laat daartoe een gereputeerde bedrijfspsycholoog interviewvragen opstellen die specifiek op deze ceo-functie toegesneden zijn. Onderzoek de loopbaanontwikkeling van kandidaten. In welk tempo hebben zij promoties gekregen? Onder welke omstandigheden? Was er veel concurrentie voor de promoties? Is hun carrière gebaseerd op hoge aanstellingen en zware taken, op een universitaire of andere hoge graad, op professionele certificaties? Let vooral ook op niet voor de hand liggende carrière-moves. Zoek uit in welke mate loopbaansuccessen gebaseerd waren op gunstige economische omstandigheden of steun van goede collega s, en in welke mate op persoonlijke inspanningen. Als je het geluk hebt op het juiste moment op de juiste plek te zitten sterke economie, groeiende markten, capabele medewerkers en collega s - is het geen kunst om succesvol te zijn. Laat ceo s maar bewijzen dat ze goed zijn voor ze extravagant beloond worden G eef een realistisch, gedetailleerd beeld van wat de baan inhoudt. Neem niet zomaar aan dat ceo-kandidaten wel weten wat het inhoudt om de directeur te zijn van deze organisatie. Vooral bij interne kandidaten en bij kandidaten die elders ceo zijn geweest, is de neiging sterk om aan te nemen dat zij het klappen van de zweep wel kennen. Wees helder over je verwachtingen op ethisch gebied en in de omgang met aandeelhouders, klanten, medewerkers, financiële organisaties, accountants, overheden, enzovoort. Voorkom riskante beloonpraktijken. Geef de ceo een redelijk maar niet extravagant beloonpakket. Bij de exorbitante beloningen van de laatste tijd ligt de bewijslast bij de onderneming, die aanneemt dat de ceo competent is tenzij het tegendeel wordt bewezen. Het is tijd om de bewijslast bij de ceo te leggen: laat hem eerst maar eens bewijzen dat hij zo goed is als beweerd. Pas als hij heeft aangetoond inderdaad zeer integer en competent te zijn, kan het beloonpakket worden verbeterd en gediversifieerd. Bron: MIT Sloan Management Review herken Slechte bazen in spe Allerlei signalen wijzen vooraf al op gevaar. Hoe meer van de volgende eigenschappen een executive heeft, hoe groter de kans is dat het misgaat: - neiging om grootse strategieën te bedenken zonder zich te bekommeren om de implementatie - louter data- en proceduregestuurde managementstijl waaraan geen bredere visie ten grondslag ligt - geobsedeerd door prestige, macht en rijkdom - schaamteloze zelfpromotie en ander narcistisch gedrag - focus op macht in plaats van overtuiging, betrokkenheid en integriteit - impulsieve en luchthartige wijze van beslissingen nemen - onverschillig en onachtzaam gedrag tegenover anderen - voorliefde voor monologen, gecombineerd met slecht luisteren - neiging om neerbuigend te doen over ideeën van anderen of om die achteraf te bekritiseren - nadruk leggen op activiteit/inspanning (aantal gewerkte uren, aantal bezochte meetings en dergelijke) in plaats van (financiële) resultaten - veel misverstanden (lees: problemen en conflicten) met anderen - groot talent voor kille analyse en rationalisering (waarmee onacceptabel gedrag en desastreuze beslissingen en handelingen worden goedgepraat). nr 15/16 6 augustus

7 management column georges ataya Winnen volgens WeLCh Een van Fortune s beslissingen die geschiedenis hebben gemaakt, is de beslissing van General Electric-ceo Reg Jones in 1980 om - tot ieders grote verrassing - Jack Welch tot zijn opvolger te benoemen. Welch, die tot dan toe als GE-divisiedirecteur een outcast-bestaan leidde als scherp criticus van het (bureaucratische) GEhoofdkwartier, zou zich ontwikkelen als rolmodel voor een hele generatie topbestuurders. Wat is volgens hem het geheim van het succes van executives? Om in een toppositie te floreren moet je vier eigenschappen hebben: - authenticiteit (dat wil zeggen: geloofwaardigheid); - het vermogen om de hoek te kunnen kijken (visie en vooruitziendheid); - een neiging om je te omringen met medewerkers die beter en slimmer zijn dan jijzelf; - volhardingsvermogen: steeds weer opnieuw leren van fouten, tegenslagen overwinnen en met frisse moed opnieuw beginnen. Bron: Wirtschaftswoche ÉÉn database tui 17 merken, 27 miljoen individuele klanten en 11 miljoen klanthuishoudens leverden TUI Travel UK enorme hoeveelheden moeilijk toegankelijke data op. De reisorganisatie zag door de bomen het bos niet meer en schakelde Celerity in, de databasetak van drukker Howard Hunt, om alle data samen te brengen in één single-view-database. Met de nieuwe database daalden TUI s operationele kosten in één jaar tijd met ruim 2 miljoen pond. We hebben veel beter zicht op consumentengedrag, waardoor we communicatie met klanten optimaal kunnen focussen en personaliseren, aldus TUI s marketingdatabasemanager Bertrand Labays. TUI-campagnes hebben nu een hogere roi, tot maar liefst 5:1. Bron: Marketing Direct Web-tv in de kijker bedrijven die hun communicatie met de doelgroep willen optimaliseren, kunnen niet om ip-tv heen. Het potentieel van web-tv is groot en reikt van het aanboren van nieuwe doelgroepen tot klantenwerving, klantenbinding, marktonderzoek, reclame en verkoop. Web-tv wordt op verschillende manieren ingezet, met verschillende doelstellingen. Er zijn ip-tv-kanalen die 24 uur per dag en 7 dagen per week uitzenden. Ze bieden niet alleen traditionele uitzendingen, maar bijvoorbeeld ook live streaming, interactiviteit (reviews, mms, forums) en archieffuncties. Web-tv wordt ook wel gebruikt als interactieve aanvulling op een offline medium, vaak een tijdschrift. Outdoorspecialist Globetrotter zette maar liefst negen iptv-kanalen op. Kijkers zien de pakrol achter op de motor van een bekende woestijnavonturier op tv en kunnen direct vanuit de film doorklikken naar info over dat product in de online shop, vertelt pr-man Jens Kreklau. Dan is er nog corporate tv, waarop dagelijks een of meer merkfilms worden uitgezonden. Voorloper op dit vlak is de autobranche. Op een interactief iptvkanaal als mercedes-benz.tv kunnen kijkers vanuit videofilms met één muisklik achtergrondinfo oproepen. Pas op: iptv is geen gewone tv. De wetten van internet gelden ook voor iptv. Zo is de aandachtspanne van kijkers op internet slechts 15 to 30 minuten. Bron: Direkt Marketing Het.nl-domein is een succes Het.nl-domein is van de circa 250 landendomeinen het op drie na grootste ter wereld. punt-nl moet alleen.de (ruim 12 miljoen),.cn (bijna 12 miljoen) en.co.uk (bijna 7 miljoen) voor zich laten. Gemeten naar het aantal domeinnamen per inwoner staat.nl wel op de eerste plek met bijna 1 registratie op iedere 5 inwoners. Uit onderzoek begin dit jaar van registratie-organisatie Sidn is gebleken dat de groei in Nederland vooral van particulieren komt. Het afgelopen jaar is het aandeel particulieren met 4 procent toegenomen ten opzichte van de zakelijke markt. Consumenten willen zich vooral serieuzer profileren en ze denken onder andere aan mogelijk zakelijk gebruik van de.nl-domeinnaam in de toekomst. Dat het.nl-domein zo sterk is komt door het hoge internetgebruik en de hoge breedbandpenetratie. Daarnaast is er een sterk verkoopkanaal. Enige gegevens: - De.nl-domeinnamen zijn de internationaal gezien de langste met gemiddeld 16 karakters. Bij andere domeinen is dat procent van de houders gebruikt zijn.nldomeinnaam voor een persoonlijk adres. - Gemiddeld worden er ruim (exclusief opzeggingen) nl-domeinnamen per dag geregistreerd. - De marktaandelen in Nederland:.nl 70 procent,.com 14 procent en.eu 9 procent - Het aandeel particuliere.nl-houders was 29 procent op 1 januari 2007 en 33 procent op 1 januari top in beurswaarde Van de vijfhonderd grootste ondernemingen ter wereld in termen van marktkapitalisatie - zijn er acht van nederlandse oorsprong. De FT 500 is een overzicht dat de Britse krant Financial Times elk jaar maakt van de grootste ondernemingen ter wereld in termen van marktkapitalisatie (zeg maar: beurswaarde). De grootste onderneming uit Nederland is het Nederlands-Britse Shell, dat van (10) naar (9) stijgt. De Nederlands-Britse voedingsproducent Unilever zakt van (54) naar (60). ING Group zakt van (63) naar (77). Twee Nederlandse ondernemingen verdwenen uit de 2008-ranking. ABN Amro, dat in 2007 nog op (80) stond, werd overgenomen en verdween van de beurs. Logistiek concern TNT, dat vorig jaar op (435) stond, had op de peildatum (31 maart) een te lage marktwaarde en viel uit de top-500. De Verenigde Staten zijn met 169 ondernemingen veruit het sterkst vertegenwoordigd in de lijst, gevolgd door Japan met 39 ondernemingen. Gerangschikt naar marktkapitalisatiewaarde neemt Nederland met zijn acht multinationals een schamele zestiende plaats in. Onder meer Zwitserland, Spanje en Australië staan hoger. De grootste onderneming ter wereld is oliegigant Exxon Mobil met een marktkapitalisatiewaarde van 287 miljard euro, op de voet gevolgd door het Chinese olieconcern PetroChina met een waarde van 269 miljard euro dat ook de hoogst genoteerde nieuwkomer is (!). Het hoogst genoteerde it-bedrijf is Microsoft op (7), gevolgd door IBM (van 31 naar 27), Cisco Systems (van 28 naar 32) en Apple (van 85 naar 39). Bron: Financial Times Ft 500: De top (1) Exxon Mobil 2. (-) PetroChina 3. (2) General Electric 4. (6) Gazprom 5. (16) China Mobile 6. (9) Industrial & Commercial Bank of China 7. (3) Microsoft 8. (5) AT&T 9. (10) Royal Dutch Shell 10. (13) Procter & Gamble 11. (14) Wal-Mart Stores 12. (50) Petrobras 13. (20) Berkshire Hathaway 14. (26) Nestlé 15. (12) HSBC Virtualisatie populairder De bedrijven die virtualisatie al toepassen gaan dat bij nieuwe servers steeds vaker doen. in 2007 lag bij die bedrijven het aantal nieuwe servers dat werd gevirtualiseerd op 35 procent, in 2009 ligt dat percentage op 52. Van de bedrijven die nog niet virtualiseren is 54 procent van plan om dat binnen een jaar wel te gaan doen. Dat blijkt uit een onderzoek van IDC. Volgens de enquête zijn de belangrijkste redenen voor bedrijven om virtualisatie toe te passen; de verbeterde uitwijkmogelijkheden, meer back-upmogelijkheden en een hogere systeembeschikbaarheid. Daarnaast gebruikt 89 procent van de ondervraagde bedrijven virtualisatie om de kosten van het datacenter te reduceren. Zo n 59 procent van alle implementaties heeft een serverconsolidatieverhouding van vier op één, hetgeen voor de meerderheid van de klanten resulteert in potentiële kostenbesparingen tot 75 procent wat betreft energieverbruik, koeling en ruimteverbruik. De European Server Virtualisation-enquête van IDC werd tussen januari en maart 2008 onder 650 Europese bedrijven gehouden. outsourcen, die handel en dan zijn we er van af. Outsourcing lijkt vaak een pasklare oplossing, zeker als organisaties er zelf niet in slagen om de governance van hun informatica de baas te blijven. En je kunt ongeveer alles uitbesteden: van het ontwikkelen van applicaties, het onderhoud van applicaties, het hosten en beheren van systemen tot en met uitbesteden van hele bedrijfsprocessen als facturering of klantenservice. Vaak wordt gezegd dat je alles kunt outsourcen behalve het beslisproces. Maar vaak zien we dat organisaties juist willen outsourcen in situaties waar intern strategische keuzes uitblijven. Door de IT te oursourcen laten veel bedrijven beslissingen die ze zelf hadden moeten nemen aan anderen over. Het probleem ligt vaak bij een gebrek aan betrokkenheid van het algemene management, het ontbreken van duidelijke en doordachte keuzes en van duidelijke prioriteiten voor investeringen. Juist in die gevallen leidt uitbesteding vaak tot mislukking of hoge kosten. Terwijl de inzet veelal was om op kosten te besparen. Wat bij outsourcing lastig blijft is dat it-behoeften vaak veranderen. Omvangrijke contracten met strakke prijsafspraken, sla s en leveringsvoorwaarden helpen daar maar beperkt bij. Heel wat bedrijven raken in problemen omdat ze zich slecht of alleen tegen hoge kosten kunnen aanpassen aan onvoorziene veranderingen. En dat terwijl een flexibele IT steeds belangrijker wordt als strategisch instrument. Ik merk dat succesvolle ondernemingen de neiging hebben om de IT binnenshuis te houden. Ze identificeren specifieke domeinen die ze uitbesteden, maar houden zelf de controle in handen. En ze besteden pas ná het bereiken van het gewenste niveau van kwaliteit en veiligheid bepaalde diensten of activiteiten uit aan externe bedrijven. Hoe kritisch is een bepaalde activiteit voor het bedrijf? Welke relatie wil ik met de leverancier? Dat zijn strategische vragen die vooraf moeten gaan aan de vele operationele kwesties die in contracten worden geregeld. Er moet een governancestructuur worden uitgetekend die zorgt voor een goed zicht op de doelstellingen, de verwachtingen en de rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen. Men moet ook een benadering voor het risicobeheer opstellen die verrassingen en wrijving vermijdt. Men moet vooral vermijden om manke activiteiten uit te besteden. Als een onderneming zelf zijn processen niet kan beheersen, is er weinig hoop dat een extern bedrijf dat wel doet. Georges Ataya is hoogleraar aan de Solvay Business School en vicepresident van het IT Governance Institute 12 nr 15/16 6 augustus 2008 nr 15/16 6 augustus

8 management a La sarkozy De Franse president Nicolas Sarkozy is een harde, effectieve onderhandelaar. Hij heeft het geleerd als advocaat en later in de beste managementschool ter wereld: die van de politiek. Regel 1: Ken je dossiers. Hoe vollediger je kennis, hoe groter je overredingskracht. Regel 2: Zorg voor een gemoedelijke sfeer. Voordat Sarkozy aan een bespreking begint, hanteert hij humor en schept hij vertrouwen via persoonlijke vragen. Hij aarzelt ook niet om mensen aan te raken, zodat er een persoonlijke band ontstaat. Regel 3: Voor wat hoort wat. Geef alleen toe als daar iets tegenover staat. Regel 4: Houd de ander onder druk. Bepaal zelf het tempo van de onderhandeling en drijf dit op om de tegenpartij te destabiliseren. Rond snel af zodra je een sterke positie hebt verworven. Bron: 6minutes.be Liever fantastisch Goed is mooi, fantastisch is nog beter. Hoe blijf je groeien en verbeteren? Enkele tips van het Britse HR-adviesbureau The Mind Gym: - Probeer niet alles te doen. Doe alleen waar je goed in bent. - Observeer en leer. Hoe zijn degenen waar je bewondering voor hebt, gekomen waar ze nu zijn? - Ga met jezelf de verplichting aan om een bepaald resultaat te bereiken. Stel hoge doelen, maar niet onbereikbaar hoog. - Betrek je baas erbij. Zo doe je nieuwe vaardigheden en kennis op, en het is goed voor je persoonlijke ontwikkeling. - Maak vruchtbaar gebruik van mentoren. Bron: Management Today chaos bij domeinnamen analisten en advocaten voorspellen dat de uitbreiding van de toplevel-domeinnamen een nachtmerrie wordt voor het bedrijfsleven. Icann (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers), de organisatie die wereldwijd de domeinregulatie op internet overziet, besloot onlangs om het aantal toegestane toplevel-domeinen (tld s) flink uit te breiden. Hierdoor krijgen.com,. nl enzovoort in theorie gezelschap van duizenden nieuwe domeinextensies. Voor zo n euro kan elke stad, onderneming en privépersoon zijn eigen Historische beslissingen Sommige beslissingen hebben ooit in hoge mate vormgegeven aan het bedrijfsleven zoals we dat nu kennen. network readiness -index In het Global information technology report wordt jaarlijks de balans opgemaakt van de landen met de meest it-vriendelijke omgeving. Nederland is een plaatsje gezakt. De top-10: 1. (1) Denemarken 2. (2) Zweden 3. (5) Zwitserland 4. (7) VS 5. (3) Singapore 6. (4) Finland 7. (6) Nederland 8. (8) IJsland 9. (19) Korea 10. (10) Noorwegen Bron: World Economic Forum woord achter de punt in een url zetten, zolang het korter is dan 64 karakters. Dit heeft de potentie op een volstrekte chaos uit te lopen, zegt jurist John MacKenzie van Pinsent Masons. Opeens moet elk merk zich gedwongen inschrijven op.shop,. buy en.london om te voorkomen dat iemand anders ermee aan de haal gaat. Parijs maakte al bekend dat het.paris wil hebben en Rusland wil domeinextensies in het eigen cyrillische alfabet. Roy Illsley, analist bij de Butler Group: Er zal een enorm aantal potentiële extensies ontstaan. Als de merkeigenaren die niet gebruiken en iemand krijgt ze in handen, dan kan dat merkschade opleveren. Het is nog niet helemaal duidelijk welke beperkingen Icann gaat opleggen aan nieuwe kandidaten. Bron: ZDNet / ZDNet.co.uk In 1878 besloot Western Union om geen gebruik te maken van het aanbod om de telefoonpatenten van Alexander Graham Bell voor dollar te kopen. In 1905 besloot Ford om zijn werknemers 5 dollar per dag te betalen (ruim twee keer zo veel als het gemiddelde dagloon indertijd), om ze aan zich te binden. Bepaalde, vaak technologiegerelateerde beslissingen hebben (ooit) een enorme impact gehad op het bedrijfsleven. Sommige van die beslissingen waren geniaal, andere bijzonder dom. Zakenblad Fortune laat er twintig de revue passeren. Waaronder ook de beslissing van Juan Trippe, oprichter van Pan American World Airways, in 1935 om trans-pacific (post)vluchten naar Azië uit te voeren. De beslissing van 21 Japanse topondernemers in 1950 om een lezing over kwaliteit en productiviteit van de onbekende statisticus W. Edwards Deming te bezoeken. Citibank-voorzitter Walter Wristons beslissing in 1975 om 100 miljoen dollar te investeren in de ontwikkeling van een futuristisch apparaat: de geldautomaat. De beslissing van Andy Grove en Gordon Moore in 1985 om Intels corebusiness (geheugenchips) volledig te droppen en in te ruilen voor microprocessors Bron: Fortune 6 procent vrouwen in top Amerikaanse bedrijven glazen plafond is labyrint De metafoor van het glazen plafond is achterhaald. De situatie kan veel beter worden vergeleken met een labyrint. Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in topmanagementposities. In de VS bijvoorbeeld wordt 40 procent van alle managementbanen bezet door vrouwen. Maar bij de vijfhonderd grootste Amerikaanse ondernemingen is in de hoogste, best betaalde echelons niveau ceo, chair(wo)man, cfo, coo slechts 6 procent vrouw. Hoe komt dat? Het bekende glazen plafond? Nee: volgens de Amerikaanse psychologen Alice Eagly en Linda Carli geeft de metafoor van het glazen plafond niet goed weer op welke problemen vrouwen stuiten op hun weg naar hoge managementposities in organisaties. Er is niet één obstakel. De situatie is veel ingewikkelder: er zijn meerdere barrières. zelfpromotie Vrouwen moeten hun weg zien te vinden in een heel labyrint van lastige uitdagingen en kwesties. De weg naar het centrum van het labyrint lees: de top van de organisatie zit vol bochten en obstakels. Vooroordelen tegen vrouwen spelen een rol, wat maakt dat mannen voor hetzelfde werk vaak beter worden betaald en ook dat mannen sneller promotie krijgen. Bovendien lijkt onze cultuur en overigens niet alleen de onze - leiderschap impliciet sterker te associëren met mannen dan met vrouwen. Ook leidersgedrag wordt sterker met mannen geassocieerd. Zo wordt stevige zelfpromotie van mannen geaccepteerd, maar van vrouwen veel minder: zij worden geacht zich bescheiden op te stellen. Het zijn de bekende clichés: agressieve mannen, zorgzame vrouwen enzovoort. Dat keert zich tegen vrouwelijke leiders. Het maakt het voor vrouwen ook moeilijker om een effectieve, eigen lees: niet-mannelijke, niet-autocratische - leiderschapsstijl te ontwikkelen. Terwijl onduidelijk is of er überhaupt wel zoiets bestaat als een vrouwelijke leiderschapsstijl. Sociaal kapitaal Natuurlijk spelen kwesties op het gebied van familiale verantwoordelijkheden ook een rol. Kinderen dus: vrouwen zijn degenen die hun carrière onderbreken, meer dagen vrij nemen, meer parttime werken. Dat vertraagt hun carrière en verlaagt hun inkomen. Misschien nog erger: vrouwen kunnen hierdoor minder tijd besteden aan het socialiseren met collega s en aan het ontwikkelen van een goed professioneel netwerk. Doordat vrouwen te weinig in sociaal kapitaal investeren, maken zij minder snel promotie. Bron: Harvard Business Review Door Yvonne Halink oplossingen: - Maak mensen bewust van hun vooroordelen tegenover vrouwelijke leiders. - Maak een eind aan de cultuur waarin lange werkweken de norm zijn. - Zorg voor meer objectiviteit in de prestatiebeoordeling van mensen (uitbanning van bewuste en onbewuste bias bij beslissers). - Maak gebruik van open-rekruteringsinstrumenten (zoals advertenties en arbeidsbureaus) in plaats van informele sociale netwerken en verwijzingen/aanbevelingen - om mensen voor posities te vinden. - Zorg voor een kritieke massa van vrouwen in executive-posities (niet slechts één of twee vrouwen). - Zorg ervoor dat er in teams altijd een substantieel aantal vrouwen zit (als er maar één vrouw in een team zit, delft zij altijd het onderspit). - Bereid vrouwen beter voor op lijnmanagementfuncties. - Ontwikkel familievriendelijke hr-praktijken. - Geef werkende vaders en moeders meer tijd om te laten zien dat ze voor promotie in aanmerking komen. - Geef goed presterende vrouwelijke ex-werknemers de kans om terug te keren naar een hoge positie als hun (thuis)omstandigheden veranderen. - Stimuleer mannen om ook van familievriendelijke voordelen te profiteren (zoals genereus ouderverlof en ruime parttime-werkmogelijkheden). 14 nr 15/16 6 augustus 2008 nr 15/16 6 augustus

9 column it & recht patrick Van eecke De innovatiefsten De vloek van Succes Platforms Process Change Cloud computing IT consumerization Cost control Globalization Green IT The new security Sourcing SaaS Virtualization... Uncertain times demand accurate strategies. You can let the climate dictate your course or you can seize the initiative. Gartner Symposium/ITxpo 2008 will show you where to cut back, when to invest and how to turn a difficult economic climate to your advantage. But only if you re here November 2008 Cannes, Palais des Festivals Register at: gartner.com/eu/symposiumfall apple. google. toyota. De gebruikelijke namen. Adviesbureau The Boston Consulting Group en zakenblad BusinessWeek vragen elk jaar aan executives wat volgens hen de meest pionierende ondernemingen zijn. Veel high-techbedrijven uiteraard. Het innovatiefste bedrijf ter wereld is volgens de topbestuurders Apple, dat voor de derde keer met de eer gaat strijken. Op (2) staat Google. Op (3) Toyota Motor, gevolgd door General Electric op (4) en Microsoft op (5). Bron: BusinessWeek De top Apple 2. Google 3. Toyota 4. General Electric 5. Microsoft 6. Tata Group 7. Nintendo 8. Procter & Gamble 9. Sony 10. Nokia 11. Amazon.com 12. IBM 13. Research in Motion (Blueberry) 14. BMW 15. Hewlett-Packard 16. Honda Motor 17. Walt Disney 18. General Motors 19. Reliance Industries 20. Boeing 21. Goldman Sachs 22. 3M 23. Wal-Mart 24. Target 25. Facebook gevecht om mobiele web nokia, google, microsoft: allemaal hopen ze miljarden te verdienen aan mobiele webdiensten. De titanenstrijd om de beste startpositie is begonnen. Nokia, marktleider mobiele telefoons, wil zijn eindproduct met eigen webdiensten uitrusten. Het acquisitierad draait er op volle toeren. Zo kocht Nokia Gate 5 (navigatiesoftware) en Navteq (kaarten) om Nokia Maps te ontwikkelen een van de zes webdiensten (naast muziek- en videodownloads, tv, games en een browser) die Nokia onder het paraplumerk Ovi wil lanceren. Als offensief tegen Apple s geldmachine itunes geeft Nokia bij sommige mobieltjes een jaar lang gratis muziekdownloads weg. Google kwam onlangs met Android. Met dit open besturingssysteem wil de zoekmachinegigant zijn leidende positie in de advertentieverkoop op het vaste web doorzetten naar het mobiele web. Microsoft gaat de concurrentie aan met een eigen besturingssysteem: Windows Mobile. Analisten verwachten dat de omzetten voor mobiele webdiensten (muziek, games, video, tv) de komende vier jaar verdubbelen (van 12,6 naar 25,5 miljard euro) en dat de advertentie-inkomsten vervijfvoudigen. Of dat ook gaat lukken? Google beheerst de advertentiemarkt op het vaste internet en zal waarschijnlijk ook mobiel als winnaar uit de bus komen. En de vraag blijft of betaalde diensten breed geaccepteerd zullen worden. Als de alles-moet-gratis-cultuur van het vaste naar het mobiele internet overwaait, worden mobiele services geen big business, voorspelt Roma Friedrich van Booz & Company. De huidige vastetarievenslag in de mobiele telefonie verschrompelt bovendien de inkomsten en winsten. Ter indicatie: het eigen portaal Vodafone Live levert Vodafone al jaren slechts 5 procent van de totale omzet op. Bron: Managermagazin Onward. 17 Merkenrecht is een boeiend onderdeel van de juridische praktijk. Zo verzocht Microsoft enkele maanden terug Van Dale het werkwoord msn en uit het woordenboek te schrappen. Het is immers een beschermde merknaam. Of een merk beschermd kan worden, hangt vooral af van zijn zogenaamd onderscheidende vermogen. RekenBlad kan bijvoorbeeld niet als merknaam voor een spreadsheet worden aanvaard, omdat dat woord te beschrijvend is en het desbetreffende product niet genoeg onderscheidt van de concurrerende producten. Hoewel MSN aanvankelijk een sterk merk was, dreigt het door zijn populariteit zijn eigen graf te delven. Afgaande op het taaltje dat ik al wel eens opvang bij tieners, dreigt msn en een generieke beschrijving te worden voor chatten, ongeacht de software die gebruikt wordt. Waardoor het onderscheidend vermogen, en dus de merkenrechtelijke bescherming van de merknaam MSN dreigt weg te vallen. De ironie is dat houders van populaire merken een evenwicht moeten proberen te vinden tussen populariteit (goed voor de verkoop) en overdreven populariteit (risico van verwatering, met marktwaarde nul als resultaat). Maar eens het merk geregistreerd is, heeft de merkhouder niet zoveel mogelijkheden om op te treden tegen een generaliserend gebruik van zijn merk: een taal gaat tenslotte zijn eigen gang. Vandaar dat advocaten van merkhouders eerst beleefde brieven schrijven dat het generaliserend gebruik van het merk niet geapprecieerd wordt. Vandaar ook dat - vooral Amerikaanse - merken vaak tot in den treure vergezeld worden van de symbolen en. Geen van beide symbolen is strikt vereist, maar ze maken duidelijk dat een merk werd aangevraagd, of bekomen. Opname in een woordenboek is echter het ultieme bewijs van het verwaterd gebruik van een woord. Microsoft is niet de enige die hiervan last heeft. Apple s ipod (of minstens het woorddeel pod ) gaat dezelfde weg als Sony s walkman, Adobes Photoshop en de 3M post-it notes op uw monitor. Interessant is ook de flater van de website Startpagina.nl, die op zijn eigen homepage claimde dat Startpagina dé startpagina van Nederland is. Met die slogan gaf zij zelf te kennen het woord startpagina als een generiek woord te beschouwen en haalde vervolgens bakzeil bij de rechter toen zij haar merk probeerde te verdedigen tegen gebruik door een concurrerende website. Buiten de it-sector zijn er vele voorbeelden van verwaterde merken, zoals aspirine, valium, linoleum, kleenex, jacuzzi s en cellofaan. Patrick Van Eecke is advocaat gespecialiseerd in IT-recht bij DLA Piper. Hij doceert tevens it-recht aan Queen Mary University, Londen, en aan de Universiteit Antwerpen. nr 15/16 6 augustus 2008

10 tender technologie BPF Bouwinvest brengt unified communications in praktijk Losse handjes De Reclassering Nederland wil raamcontracten afsluiten met een drietal dienstverleners. Zij zullen de komende vier jaar voorzien in de behoefte aan externe capaciteit. Het gaat daarbij om it-ers, projectmanagers, interim managers, financiële professionals en uitzendkrachten. De inhuur is niet bedoeld om specifieke projecten te draaien. Het gaat echt om tijdelijk personeel om schommelingen in de behoefte op te vangen. Alles bij elkaar verwacht de Reclassering in die vier jaar vijf tot negen miljoen euro uit te geven. Kantoor zonder grenzen Goede communicatie en informatie-uitwisseling tussen de gespecialiseerde medewerkers is voor vastgoedbelegger BPF Bouwinvest wat je noemt een bedrijfskritische functie. Het bedrijf heeft daarom de gehele kantoorautomatisering en it-infrastructuur op de schop genomen en de zogenoemde informatiewerkplek opgezet. Daarmee wordt het concept van unified communications in de praktijk gebracht. Consulair informatiesysteem Door Marco van der Hoeven Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is op zoek naar een leverancier voor een consulair informatiesysteem. Deze centrale webapplicatie biedt ondersteuning aan de consulaten bij hun hulp aan Nederlanders in het buitenland. Concreet gaat het dan om casemanagement, dossiermanagement en documentmanagement. Behalve de applicatie zelf wordt van de leverancier ook gevraagd deze te implementeren, te beheren, te onderhouden en te hosten. En dat voor een periode van tien jaar. PF Bouwinvest verzorgt sinds de verzelfstandiging van SFB Groep in 2003 alle vastgoedbeleggingen voor het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid (BPF Bouw). Het hoofdkantoor is gevestigd in Amsterdam, waar ongeveer honderdtwintig mensen werken. Daarnaast heeft BPF Bouwinvest nog diverse regiokantoren in het land die als alternatieve werkplek dienst doen. Door de eigen activiteiten rond projectontwikkeling en het beheer van de vastgoedportefeuille, is een groot deel van de medewerkers veel buiten het kantoor aan het werk. In het hoofdkantoor heeft iedere medewerker zijn eigen werkplek. We hebben hier bewust voor gekozen, omdat voor onze medewerkers de binding met de organisatie heel belangrijk is, aldus Mirjam Eijer, manager HR. We hebben het flexwerkmodel wel overwogen, maar we merkten dat mensen het niet zo plezierig vinden. Voor ons is het, vanwege alle specialiteiten, vooral van belang dat mensen goed samenwerken en elkaar kunnen opzoeken. Onze medewerkers wonen overal, en in de huidige opzet voelen ze zich welkom in het kantoor in Amsterdam. Hans Santegoeds, it-manager: Drie jaar geleden, bij de verzelfstandiging, hebben we ons de vraag gesteld wat willen we met onze IT? Voor een belegger moeten vooral de financiële stromen en de informatievoorziening goed in elkaar zitten. Daarom hebben we veel aandacht besteed aan het organiseren van deze structuren. Kennis delen en samenwerken is in deze organisatie cruciaal. IT kan hierbij een vernieuwende rol spelen, maar dan moet de functie van IT wel worden omgevormd van ondersteunend naar strategisch. Santegoeds: Omdat we zowel de kantoorautomatisering wilden vernieuwen als de communicatie-infrastructuur verbeteren, hebben we dit gekoppeld aan de migratie van de it-dienstverlening naar Capgemini. Hiermee sla je twee vliegen in een B Rfid-systeem De Universiteitsbibliotheek van de Universiteit Utrecht wil een Rfid-systeem implementeren. Het uitlenen, inleveren en betalen moet daarmee volledig worden geautomatiseerd. Bezoekers kunnen daarvoor bij de zelfbedieningsautomaten terecht. Daarnaast worden de radiolabels gebruikt door de automatische sorteermachines. Alles bij elkaar zullen 466 duizend labels worden afgenomen, met een optie op nog eens 413 duizend tags. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar it-redactie@kluwer.nl 18 nr 15/16 6 augustus 2008 klap. Kosten maak je door de migratie toch, zodat je voor niet al teveel extra kosten een verbeterde dienstverlening kunt inrichten. Bijkomend voordeel is dat de bestaande infrastructuur kon blijven bestaan tot aan het live gaan en tevens kon dienen als terugvalscenario. Iedereen erbij betrokken De technologie is echter maar een deel van het traject. Hr-manager Eijer: Ook in de organisatie hebben we van alles veranderd. De helft van onze medewerkers is mobiel, maar voorheen ondersteunden of faciliteerden we dit nauwelijks Ook duurde het altijd lang om veranderingen in de infrastructuur door te voeren. Daar wilden we vanaf. Om de investeringen goed te laten aansluiten op de wensen van de gebruikers, zijn die intensief betrokken bij de selectie. Santegoeds: Samen met Capgemini-consultants Frank Kroon en Dick van Marle hebben we eerst geïnventariseerd wat we al hadden, en wat er op de markt beschikbaar is. Dat laatste is heel divers, van maatwerk tot standaardpakketten. We hebben gekozen voor producten die al wel beschikbaar zijn, maar we wilden ze op een vernieuwende manier gebruiken. De selectie is uitgevoerd door een referentiegroep waarin vertegenwoordigers uit de hele organisatie zaten. Het mooie van deze manier van werken is dat je gaandeweg consensus ziet ontstaan, en de passie voor vernieuwing. Onze belangrijkste eis aan de nieuwe infrastructuur was dat we op meerdere manieren wilden communiceren, waar dan ook. Met name jonge mensen hebben behoefte aan nieuwe vormen van communiceren, terwijl oudere medewerkers meer gebruikmaken van de traditionele communicatievormen. Bovendien zijn mensen steeds mobieler, en steeds afhankelijker van informatie. Hoe zorg je er dus voor dat ze op andere plaatsen toegang hebben tot die gegevens? En hoe zorg je er- voor dat, als die mensen niet op kantoor zijn, ze toch het gevoel hebben dat ze bij het kantoor horen? Dan kom je uiteindelijk uit bij unified messaging. Onze medewerkers beschikten natuurlijk al wel over een mobiele telefoon, maar met de nieuwe infrastructuur zijn we daarin een paar stappen verder gegaan, omdat er veel meer mogelijk bleek. Om de nieuwe werkplekken bij de werkzaamheden te laten aansluiten zijn interviews gehouden, waarin de medewerkers werd gevraagd wat ze nodig dachten te hebben aan voorzieningen, met daaraan gekoppeld de vraag of dat alleen leuk was of echt noodzakelijk. Uit die inventarisatie zijn verschillende werkplekprofielen gekomen, variërend van de statische administratieve werkplek tot de mobiele werkplek. Eijer: Het is voor het goede verloop belangrijk geweest dat we zoveel mogelijk mensen bij het traject betrokken hebben. Want kantoorautomatisering is eigenlijk een dissatisfier, wat betekent dat mensen niet vrolijker worden als een computer gewoon werkt, maar wel boos worden als hij niet werkt. Ze willen gewoon aan het werk. Dat speelt nog veel meer tijdens een overgangssituatie. Daarom is het belangrijk om de tijd te nemen. En dat is gelukt, iedereen was erbij betrokken, en de verandering is geruisloos verlopen. ziet op een eenvoudige manier in de behoefte die mensen blijkbaar hebben. Het gaat vanzelf. Voor ons is dat een mooie ontwikkeling, die we niet zo verwacht hadden. Ondertussen zijn de laatste smartphones uitgedeeld, en is de informatiewerkplek voor alle medewerkers operationeel. Santegoeds: De invoering van die werkplek is geen big bang geweest, maar we hebben alle onderdelen geleidelijk ingevoerd. De grootste stap was nog de invoering van de kantoorautomatisering, waarbij we in één weekend alle pc s hebben vervangen en gekoppeld aan de digitale telefonie. Dat moest meteen werken. Verder hebben we de nieuwe infrastructuur aanvankelijk naast de bestaande neergezet, wat wel veel extra werk betekende. Maar het voordeel is dat de activiteiten gewoon door kunnen gaan. En ondanks de belasting bleken de mensen het leuk te vinden, en deden ze graag mee. Bovendien zijn problemen uitgebleven. We hadden veel ondersteuning achter de hand, maar die mensen hebben werkloos zitten wachten. We hebben het flexwerkmodel wel overwogen, maar merkten dat mensen het niet zo plezierig vinden Chat-functie De nieuwe informatiewerkplek van BPF Bouwinvest bestaat uit een aantal componenten. De communicatievoorzieningen bestaan uit digitale vaste telefonie, mobiele telefonie en smartphones. Een medewerker is via één vast nummer zowel vast als mobiel bereikbaar ( twinning ). Het hoofdkantoor is bovendien voorzien van een draadloos netwerk dat kosteloos intern bellen met mobiel of smartphone mogelijk maakt. Bij de kantoorautomatisering is BPF Bouwinvest overgestapt op het volledige Office 2007-pakket, dat daarmee de look and feel van de werkplek bepaalt. Daaraan is Live Communication Server aan toegevoegd, en voor het uitwisselen van informatie Sharepoint We zijn een gebruikersorganisatie en willen dat alles waarin we investeren ook gebruikt gaat worden. Vooraf maakten we ons daar wel wat zorgen over, maar dat bleek volledig onnodig te zijn. Al die nieuwe voorzieningen hadden een aanzuigende werking, de medewerkers zijn het ontzettend snel gaan gebruiken. Het bleek duidelijk in een behoefte te voorzien. Eijer: In plaats van te en, sturen medewerkers elkaar nu bijvoorbeeld heel veel kleine berichten om korte vragen te stellen, in een soort chatfunctie. Dat werkt goed en snel. Daarnaast hadden we al wel een statisch intranet, maar met de nieuwe functionaliteiten hebben we dat heel interactief gemaakt. Vooral de ondersteunende afdelingen, die veel informatie kwijt willen, maken daar veel gebruik van. Alles bij elkaar ging de adoptie van het gebruik sneller dan we mensen konden trainen. Het voornr 15/16 6 augustus

11 column ron tolido Snel de grens over met irisscan en betalen met je vingerafdruk Biometrie is van nú! Discotheken gebruiken het al bij de toegangscontrole en in voetbalstadia worden camera s met gezichtsherkenning gebruikt om notoire relschoppers te identificeren. Er zijn vele toepassingen mogelijk of in ontwikkeling. Biometrie: What s in it for me? Laat u voorlichten over de mogelijkheden, want biometrie is een veelbelovende techniek met kansrijke toepassingen in bijvoorbeeld de gezondheidszorg (medical card), overheid (ID), transport, onderwijs en financiële dienstverlening (smartcards). Effectief en efficiënt! Biometrie kan al die pasjes, sleutels, wachtwoorden, codes, handtekeningen en foto s gaan vervangen en is vooralsnog niet fraudegevoelig. Maar wat zijn de maatschappelijke effecten, (ethische) grenzen, praktische toepassingen en voordelen van biometrie? Het Nationaal Biometrie congres Voor inzicht en (gebruikers) inspiratie dankzij de aansprekende praktijkcases en het live discussieforum onder leiding van experts! Kom vrijdag 26 september naar Media Plaza in de Jaarbeurs Utrecht en maak het mee! Info en inschrijving op via Security Plaza naar de Agenda Graag tot ziens op het Nationaal Biometrie Congres 2008! ymere kiest voor Sap Woningcorporatie ymere gaat het informatiesysteem vervangen door een nieuw systeem gebaseerd op Sap. De keuze van ymere is opvallend omdat de meeste nederlandse corporaties werken met software van nccw dat op oracle gebaseerd is. SAP en Capgemini gaan het informatiehuishoudingsysteem van woningcorporatie Ymere vervangen. Het huidige systeem SG Tobias wordt na tien jaar vervangen. De mogelijkheden van het pakket sluiten, volgens de corporatie, niet meer aan op de bewegingen in de woningcorporatiemarkt. Het systeem wordt vervangen door Triangle, een op SAP gebaseerde oplossing. Capgemini wordt de implementatiepartner van het traject. Het systeem moet op 15 december draaien. Ymere is de grootste woningcorporatie van Nederland met woningen, winkels en bedrijfsruimten in beheer. Sap stopt met tomorrownow Sap sluit zijn dochter tomorrownow eind oktober. eind vorig jaar gaf Sap nog te kennen het in februari 2005 overgenomen bedrijf te willen verkopen. Dat blijkt in tweede instantie toch niet haalbaar te zijn. T omorrownow levert betaalde ondersteuning voor klanten van Oracle s softwarepakketten PeopleSoft, JD Edwards en Siebel. De sluiting heeft alles te maken met het misbruik van supportgegevens op de site van Oracle door TommorrowNow-medewerkers. De rechtszaak die Oracle een jaar geleden tegen SAP heeft aangespannen is niet met een schikking te regelen, waardoor moederbedrijf SAP een miljoenen claim boven het hoofd hangt. De rechtszaak wordt in 2010 behandeld. De resterende ruim tweehonderd klanten van TomorrowNow krijgen van SAP hulp bij het overstappen naar de reguliere Oracle-support - iets wat de meeste van die klanten nu juist waren ontvlucht - of naar een andere aanbieder van deze ondersteuning. Veel meer mogelijkheden dan het door een ex-topman van TomorrowNow gestarte Rimini Street is er niet. Dit bedrijf was zelf ook even in beeld als opkoper van TomorrowNow, maar heeft daar toch van afgezien. bricolage Op het moment van dit schrijven ben ik op vakantie. Wat u zegt, een pijnlijk slecht moment om het over itstrategie te hebben. Maar met een blij gemoed en een open oog voor inspiratie op straat, valt er nog wel iets zinnigs op te merken. Ik zal niet in detail vertellen waar ik ben (laten we het erop houden dat de gunstige wisselkoers het leven hier heel goedkoop maakt terwijl de huizenprijzen hier per week aantrekkelijker worden). De temperaturen zijn in ieder geval flink hoog en we moeten regelmatig bescherming in de schaduw zoeken. Een toepasselijke plek om te mijmeren over de spannende dingen die staan te gebeuren na de zomer. Want ze zullen zich vooral in de schaduw afspelen: in steeds meer organisaties nemen lokale bedrijfsonderdelen het recht in eigen hand en worden toepassingen met behulp van web 2.0, mash-ups en servicegeoriënteerde architectuur snel uit de grond gestapt. De centrale itafdeling kijkt op afstand knarsetandend toe. Dat krijg je ervan. We zijn allemaal verwende consumenten geworden, in de watten gelegd door wat we in onze vrije tijd met internet kunnen. We staan desnoods in de rij om aan de slag te kunnen met onze steeds geavanceerdere mobiele apparaatjes. Als we s morgens terugkomen op kantoor, verwachten we in dezelfde stijl door te kunnen gaan. En wanneer onze it ers dan hoofdschuddend en schouderophalend door de gangen gaan, dan regelen we het zelf wel even. Bricolage noemen de Fransen dat: je gebruikt de middelen die je op een gegeven moment tot je beschikking hebt en draait daarmee je eigen oplossing in elkaar. Een mooi nieuw woord om op te kauwen, al helemaal als u deze zomer toevallig in de rij staat voor uw stokbrood of over een marktje in de Provence slentert. De Dark Side is weer eens waar het allemaal gebeurt. Alleen buiten het felle daglicht, net aan het oog onttrokken, opzij van het stadse gewoel, wordt de belofte van nieuwe technologie waargemaakt. Maar het is aan de it-afdeling om ervoor te zorgen dat al die ondernemingszin niet ontaardt in laten we in stijl blijven eilandautomatisering, een verschijnsel dat we nog maar al te goed kennen van de opkomst van de pc. Dat wordt een kwestie van het vinden van een delicate balans tussen gestandaardiseerd en speciaal, tussen robuust en flexibel. Geen geringe opgave. Nog even goed opladen in die zon, zou ik zeggen. nr 15/16 6 augustus

12 deal technologie Elektronische dossiers Het Nederlandsch Octrooi Bureau (NOB) gaat aan de slag met edossierplus van Livelink. Dit content management systeem bevat straks alle dossiers. Binnengekomen post, uitgaande post, , officiële stukken, publicaties enzovoort worden georganiseerd onder verschillende elektronische tabbladen. Voorlopig zal het nieuwe systeem alleen nog voor interne gebruikers beschikbaar zijn. Maar op termijn wil het NOB ook zijn klanten toegang geven tot hun dossiers. Voor advies ging het NOB te rade bij Strategy Partners. De implementatie wordt verzorgd door Morningstar Systems. Het is de bedoeling het nieuwe systeem in oktober in gebruik te nemen. Self-service Debitel gaat de interactie met zijn klanten verder automatiseren. Daarvoor gebruikt de telecomaanbieder de T5-software van Trinicom. De bedoeling van het bedrijf is de klant zo veel mogelijk zelf te laten regelen via de website. Naast de module voor web selfservice worden ook die voor response management en rapportage geïmplementeerd. Met name die laatste functie was volgens de Debitelzegsman verouderd. Mijn ZLM ZLM Verzekeringen bouwt een nieuwe website gebaseerd op het Morello CMS van Mediasurface Alterian. Klanten moeten straks meer verzekeringen online kunnen afsluiten. Bovendien krijgen zij in de toekomst toegang tot een Mijn ZLM -omgeving. Daar kunnen kunnen zij polissen en andere relevante gegevens raadplegen en veranderen. De nieuwe site is alweer de vierde generatie voor ZLM. Belangrijke eisen waren de mogelijkheid om meer koppelingen naar de backoffice te maken en de content te laten onderhouden door niet-technische mensen. Mail tips en weetjes over deals naar 22 Wendbare IT start bij de business Informatiemanager als spil Veel bedrijven hebben nog steeds moeite om het bedrijfsmiddel informatie en de hiervan afgeleide informatie- en communicatietechnologie adequaat in te richten. Ze zijn niet in staat de aanwezige IT, zowel organisatorisch als technisch, ten volle te benutten en in te zetten voor de gestelde bedrijfsstrategie. Het informatiemanagement moet anders. Door Roel de Graaf, Wim Goes en Niels Loader G estructureerde methoden uit het technische domein domineren de omgang met IT. Afgeleid van het technische modelmatige karakter van de gebruikte technologie - de computer - geven deze methoden afgebakende stap-voor-stap recepten en afgekaderde architecturen. Met blokjes en lijntjes probeert men de werkelijkheid te modelleren en daarmee te besturen. Ondanks deze aangebrachte structuren lukt het maar ten dele grip te krijgen op IT: projecten en informatiehuishoudingen kunnen niet altijd gestroomlijnd worden volgens vaste, voorspelbare patronen. Globalisering werkt als een belangrijke katalysator bij het ontstaan van mondiale ketens en netwerken met als gevolg een toename van zowel het aantal als de impact van neveneffecten. Door deze toenemende complexiteit is niemand in staat alle effecten van de omgang met een systeem te overzien: vanwege de onderlinge samenhang van processen en systemen kan een enkele handeling een keten aan neveneffecten veroorzaken. Daarnaast heeft de oncontroleerbaarheid van IT te maken met dynamische veranderingen in het gebruik van de it-voorzieningen zelf. Gebruikers improviseren en leren on the job met nieuwe, niet vooraf geplande gebruiken als gevolg. Deze beïnvloeden weer de verdere ontwikkeling van de itvoorzieningen, die weer de gebruikers beïnvloeden, en zo verder. Deze twee aspecten zorgen ervoor dat de in gebruik zijnde it-voorzieningen dynamisch, soms chaotisch, gedrag vertonen. Uitbesteden geen oplossing Door de wens om meer controle te krijgen op de itvoorzieningen, neemt de populariteit van uitbestedingen toe. Om grip te houden op de uitbestedingen, wordt vaak een regieorganisatie ingericht die moet zorgen voor een goede aansluiting tussen de vraag vanuit de eigen organisatie en het it-aanbod. Belangrijkste en moeilijkste taak is het vertalen en in kaart brengen van de eisen en wensen vanuit de business. Daarbij moet gekeken worden naar de mogelijkheden die de uitbestedingleverancier binnen het afgesproken financiële raamwerk biedt. nr 15/16 6 augustus 2008 Maar heeft een regieorganisatie daarmee voldoende middelen in handen om beter grip te krijgen op IT? De praktijk leert dat de regieorganisatie klem zit tussen de business en de leveranciers, omdat de bedrijfsvoering leidend is in de keuze en het gebruik van it-voorzieningen. Hiermee is het besef gegroeid dat het grip krijgen op deze voorzieningen een taak van de business zelf is. IT is tegenwoordig in elke bedrijfstak zo n wezenlijk onderdeel van de primaire bedrijfsvoering geworden, dat veranderingen in het businessdomein erdoor gedreven worden. Vroeger was regelmatig sprake van een zwartepietenspel. De business verweet IT niet te leveren en IT verweet de business er niet in te slagen om de vraag helder te formuleren. Alle pogingen om de prestaties van de it-orga- IT is zo belangrijk dat het niet meer alleen over te laten is aan de overwegend op techniek ingestelde it-organisatie. nisatie te verbeteren, hebben duidelijk gemaakt dat een goede ondersteuning door informatietechnologie ontstaat door een efficiënte en doelmatige samenwerking tussen business en IT. Dit is nog belangrijker geworden nu uit onderzoek blijkt dat de it-organisatie vooral prioriteit geeft aan het eerst op orde hebben van de eigen processen. De bijdrage van it-afdelingen aan businessinnovatie is hierdoor onder de maat. Ze wachten af totdat de business duidelijker aangeeft wat er van hen wordt verwacht (zie: IT Executive, nr 10 van 28 mei). Informatiemanagement De mogelijkheden die de business heeft om de inzet van het bedrijfsmiddel Informatie en de hiervan afgeleide it-voorzieningen te sturen en te beheersen, zijn samen te vatten in de term informatiemanagement (IM). Binnen veel organisaties is tegenwoordig een informatiemanagementfunctie ingericht binnen het businessdomein die vaak per organisatieonderdeel afzonderlijk actief is. Het uitgangspunt is dat Informatiemanagement alleen succesvol kan zijn indien de cultuur en de structuren van een organisatie op de juiste manier zijn ingevuld. Hiernaast moet natuurlijk vakkundig omgegaan worden met het it-domein. De informatiemanager heeft hierbij een spilfunctie en is onder andere verantwoordelijk voor: het definiëren van het informatiebeleid; geprioriteerde vraagarticulatie (eisenbeheer en projectportfoliomanagement); eenduidige opdrachtformulering naar de itleverancier(s), zowel intern als extern; toezien op de voortgang en kwaliteit van de te leveren IT; zorgvuldige implementatie, inclusief training en begeleiding van de gebruikers, en het bewaken van de juiste werking (functioneel beheer). Tegengestelde vaardigheden Bij het invullen van deze cultuur en structuur moeten twee soorten tegengestelde vaardigheden gecombineerd worden: Allereerst moet IM zodanig zijn vormgegeven, dat de business in staat is planmatig te werken, de behoefte aan it-voorzieningen duidelijk te omschrijven en duidelijke afspraken met leveranciers, dus ook de interne it-afdeling, te maken en te bewaken. Daarrnaast moet IM onverwachte, niet geplande, maar waardevolle (gebruiks)mogelijkheden van de it-voorzieningen kunnen signaleren. Deze mogelijkheden moeten vervolgens creatief verkend worden, waarbij het streven naar eenvoud een belangrijke rode draad moet zijn. Kernbegrippen die daarom bij de vormgeving van IM een belangrijke rol spelen, zijn onder andere informatie- en organisatiekundige expertise en het stimuleren van creativiteit in combinatie met eenvoudsdenken en veranderingsmanagement. Naast deze redelijk voorspelbare kernbegrippen, zien wij de noodzaak om van de eerder aangekaarte omgang met het dynamische karakter van de it-voorzieningen te leren met als doel deze beter te kunnen volgen, te begrijpen en erop in te springen. Voor de vertaling van de bedrijfsvoering naar de benodigde IT ondersteuning, moet een nieuwe mindset ontwikkeld worden, mede gericht op improvisatie en creativiteit. Geen aansturing Al jaren wordt gesteld dat de business verantwoordelijk is voor de formulering en invulling van de eigen informatievoorziening. De praktijk is weerbarstig. Vaak wordt de informatiemanagementafdeling gedegradeerd tot een functioneel beheer -club die als een buffer fungeert tussen de voor de it-afdeling lastige gebruikers, en de it-afdeling zelf. Van daadwerkelijke aansturing van de eigen informatievoorziening is vaak nog geen sprake. Belangrijk aspect hierbij is dat de informatiemanager kan spelen met de mogelijkheden die it-oplossingen tegenwoordig bieden. De klassieke benadering gaat er nog vaak vanuit dat eerst gedefiniëerd wordt wat gewenst is, om dit vervolgens te laten realiseren door IT. Dit leidt maar al te vaak tot allerlei maatwerkachtige wijzigingen in standaardoplossingen, terwijl die standaardoplossingen bij een kleine wijziging in de organisatie, zoals procesverbetering en opleiding van gebruikers, tot een betere oplossing leidt. Bovendien zal deze oplossing met aanzienlijk minder inspanning en een veel lager risico geïmplementeerd kunnen worden. IT is een dermate belangrijke component van bedrijfsprocessen, producten en diensten geworden dat het niet meer alleen overgelaten kan worden aan de overwegend op techniek en beheersing ingestelde it-organisatie. Het wordt tijd dat de business zijn verantwoordelijkheid neemt door informatiemanagement optimaal te organiseren. Dit wordt bereikt door informatiemanagement het mandaat te geven, dat vereist is. Door het vergroten van de wendbaarheid in producten en processen en de onderliggende informatievoorziening, wordt de maximale bijdrage door IT aan de bedrijfsvoering geborgd. Wendbare IT start buiten de IT! nr 15/16 6 augustus 2008 Roel de Graaf, Wim Goes en Niels Loader zijn werkzaam bij Quint Wellington Redwood 23

13 Wil je reageren op een artikel of heb je een mening die er toe doet? Stuur een naar Forum goed voorbeeld doet volgen europa moet naar ipv6 konden we lezen in it executive nummer 12 van eind juni. in 2011 moet een kwart van alle europese organisaties deze nieuwe internetadressen gebruiken vindt de europese commissie, simpelweg omdat de bestaande adressen tegen die tijd op zijn. naast een prijs uitloven moet de nederlandse overheid vooral zelf het goede voorbeeld geven, vindt Sebastiaan kors van axians. cobol overjarige kennis? Steeds meer apparaten van koelkast tot mobiel worden aangesloten op internet. De bestaande IPv4-adressen worden steeds schaarser. Die trend wordt versterkt doordat steeds meer apparaten in een peer-to-peer netwerk gaan functioneren, zodat informatie optimaal gedeeld kan worden. De meeste Nederlandse bedrijven zijn nog niet bezig met een overstap, omdat bijna alle systemen nu nog alleen met IPv4 werken. Vooral applicatieontwikkelaars zullen software aan moeten passen zodat het met IPv6 overweg kan. Het is slecht voor de innovatie in Nederland als we niet tijdig reageren. Aziatische landen zijn al veel verder met de adoptie van IPv6 en plukken daar op korte termijn de vruchten van. De Nederlandse overheid moet nu initiatief nemen. Dat is er al door de oprichting van de Taskforce IPv6. Deze projectgroep heeft de taak om het nieuwe protocol onder de aandacht te brengen. De Taskforce deelt in november een award uit aan de organisatie met de beste IPv6-implementatie. Deze prijs legt al meteen de vinger op de zere plek. Het aantal aanmeldingen valt tegen, omdat nog maar weinig organisaties over zijn op IPv6. Naast voorlichting moet de overheid zelf als één van de eerst overstappen. Zo wordt het navelstaren doorbroken en meer organisaties zullen dit goede voorbeeld volgen. Aan de techniek ligt het niet meer. Bijna alle nieuwe netwerkapparatuur ondersteunt het protocol. Daarnaast zijn er inmiddels verschillende methoden waaronder tunneling-technieken, dual stack en NAT beschikbaar om de overstap te vergemakkelijken. Maar uiteindelijk zijn dit hooguit tussenoplossingen. Organisaties zullen een keer de grote stap moeten zetten. IPv4-adressen worden steeds schaarser en de tijd begint te dringen. Een Taskforce alleen is niet genoeg, de deelnemende organisaties moeten zelf overstappen op het nieuwe protocol. Volgens it executive nummer 10 van 28 mei zou de vraag naar verschillende it-vaardigheden waaronder kennis over html, programmeertalen als cobol, Fortran, powerbuilder, Delphi en Jini afnemen. Dat geldt niet voor cobol vindt reza Warnink van microfocus. Het klopt dat een aantal van de genoemde technologieën minder gangbaar geworden zijn. Zij zijn ingehaald door betere mogelijkheden. Dat geldt alleen niet voor Cobol, omdat deze programmeertaal zich is blijven ontwikkelen. Het moderne Cobol is zowel hightech als praktisch. Het kan omgaan met de meest veeleisende applicaties, werkt makkelijk voor de programmeur, is eenvoudig te lezen en is ook snel aanpasbaar. Het zorgt daardoor voor de nodige wendbaarheid. Mede daardoor kiezen veel bedrijven ervoor om hun bestaande Cobol-omgevingen uit te breiden. We zagen dat nog in 2007 toen we een onderzoek lieten uitvoeren onder 650 klanten en prospects. Uit dit onderzoek bleek dat meer dan driekwart van de cio s verwacht dat het aantrekken van Cobol-programmeurs de komende vijf jaar een belangrijk aandachtspunt blijft binnen hun it-afdeling. Van de respondenten gaf 94 procent aan Cobol te gebruiken en 73 procent zei dat goed opgeleide Cobol-specialisten moeilijk te vinden zijn. Bedrijven zijn dan ook constant op zoek naar Cobol-kennis. De vraag naar deze specialisten is zelfs zo groot dat verschillende universiteiten de programmeertaal weer opgenomen hebben in hun curriculum. Het is duidelijk: Cobol is nog lang niet op zijn retour. Reageren? Stuur een naar it-redactie@kluwer.nl Donderdag 7 augustus business continuity management Masterclass, Media Plaza Utrecht Donderdag 7 augustus update nonstop systeem architectuur HP Summer School, ochtendseminar, HP hoofdkantoor Amstelveen Vrijdag 8 augustus effectief zoeken op internet Workshop, Media Plaza Utrecht Donderdag 14 augustus Shared infrastructure Solutions HP Summer School, ochtendseminar, HP hoofdkantoor Amstelveen Donderdag 14 augustus plaatje, praatje - kies het cms dat bij u(w site) past! Workshop, Media Plaza, Utrecht Ma 18 t/m vrij 22 augustus Virtuele werelden SURF Summerschool, Utrecht Woensdag 20 augustus De kracht van Social media Workshop, Media Plaza Utrecht Donderdag 21 augustus introductie usability Training, Utrecht Donderdag 28 augustus zoekmachine optimalisatie Seminar, Van der Valk hotel, Vianen Dinsdag 2 t/m vrijdag 5 september mobile Hci Human-Computer Interaction with Mobile Devices and Services Conferentie, Amsterdam Woe 3 t/m za 6 september innovation in the public Sector Conferentie, Erasmus Universiteit Rotterdam Donderdag 4 september legal awareness bij it-projecten Studiedag, Amsterdam Kijk voor een compleet agenda-overzicht op agenda nr 15/16 6 augustus

14 mens & Werk ex en niet welkom Werkdruk onder controle ondanks personeelstekorten en hoge werkdruk is de stress op het werk laag. Dat is wel anders in de rest van de wereld. Het nederlandse geheim bestaat uit flexibel werken. chagrijn door prestatiedrift Volgens Amerikaans onderzoek zou eenderde van de voormalige werknemers best terug willen naar hun oude werkgevers. Toch is het aannemen van spijtoptanten een schaars goed bij menig it-bedrijf. Evenmin zijn er veel systemen om contact met oudmedewerkers te onderhouden. Het werven van voormalige medewerkers staat bekend onder verschillende namen, zoals boomerang recruitment. Technisch gezien is het onderhouden van contacten met oud-medewerkers goed mogelijk via erm-systemen. Een klein aantal bedrijven knoopt ook zulke contacten aan. Een van de uitgangspunten hierbij is om standaard exit-gesprekken te voeren met vertrekkende medewerkers. Daar kunnen afspraken worden gemaakt over het houden van contact. Draagvlak bij het management voor boomerang recruitment is ook een voorwaarde. Niet elke directie is gecharmeerd van contacten met weggelopen medewerkers. Verder is verwachtingsmanagement belangrijk. De organisatie moet geen terugkeergarantie geven, maar benadrukken dat de deur op een kier staat. Hoewel de werkdruk gestaag toeneemt, lijdt die in ons land niet tot meer stress bij werknemers. 70 procent van de managers ontkent last te hebben van werkgerelateerde stress. Toename van de werkdruk komt door meer werk, toegenomen bedrijfsomvang en personeelskrapte. Ondanks dat blijken werknemers tevreden met hun werk en ervaren ze betrekkelijk weinig spanningen. Dit blijkt uit onderzoek van de headhunter Robert Half International. Het onderzoek werd gehouden in Europa, Azië en de VS. De onderzoekers suggereren dat er een verband is tussen de ontspannen werknemers en de hoge mate van flexibiliteit van het werk. Die is nergens ter wereld zo groot als hier. Negen van de tien Nederlandse werkgevers biedt flexibele werkregelingen. Een op drie tolereert thuiswerken. Ingedikte werkweken, waarbij veel uren in sommige weken zijn gebundeld om zo meer vrije tijd in andere delen van het jaar te genereren, zijn zelfs een typisch Nederlandse oplossing. Ongeveer één op drie werkgevers staat ze toe. Het wereldgemiddelde ligt op een op vijf. De arbeidsomstandigheden in de rest van de wereld wijken niet zo gek veel af van die in Nederland. De werkdruk neemt overal toe. Maar de organisatie van het werk wordt niet overal aangepast zoals in Nederland. Japan, ooit een lichtend voorbeeld van efficiënt werken, heeft de minst flexibele werkgevers: tweederde van de werkgevers moet niks hebben van flexibel werken. Een hecht team smeden? Bij veel it-bedrijven is dat onmogelijk, vooral in de professionele dienstverlening. De zware onderlinge concurrentie en de scherpe prestatiegerichtheid van de medewerkers staat een collectieve gedachte in de weg. Dat valt tenminste af te leiden uit een onderzoek van het bureau Integron onder 4400 professionele dienstverleners. Omdat iedereen op de individuele prestaties wordt afgerekend, is het ieder voor zich. Dat leidt tot chagrijn in de organisatie. Een goed afgeleverde klus leidt namelijk nooit tot complimenten van collega s. Dit resulteert in een iele relatie met de werkgever, waardoor het jobhoppen toeneemt. Een kwart van de ondervraagden overweegt ander werk te zoeken. Het managen van een groep professionals is een vak, aldus Stephan van Gelder, directeur van Integron. Juist omdat deze groep door inhoud en ambitie wordt gedreven, moeten leidinggevenden meer aandacht besteden aan samenwerking. Individuele prestaties moeten als bouwsteen van het gemeenschappelijke resultaat zichtbaar worden gemaakt. baard fnuikt loopbaan Sollicitanten met een baard? Dan hoef je als manager niet bang te zijn dat die je ooit nog eens zullen passeren. Baarden en carrières houden niet van elkaar, aldus stijlgoeroe Peter York. In de top van het bedrijfsleven zijn volgens hem louter gladgeschoren types te vinden, uitzonderingen als Richard Branson daargelaten. Mannen met baarden worden volgens York gezien als linkse rakkers of als boekenwurmen. Sikjes tellen overigens niet als baard. Dure misverstanden Misverstanden tussen bazen en medewerkers kosten het bedrijfsleven wereldwijd 37 miljoen dollar per jaar. Deze berekening komt van Cognis co, specialist in online assessments. Misverstanden bestaan uit het verkeerd begrijpen van het beleid, bedrijfsprocessen of functiebeschrijvingen. Die leiden tot nalatigheid en veiligheidsrisico s. De twee grootste kostenposten ontstaan uit vertragingen en slechte inkoopbeslissingen. Ook lijden misverstanden tot rechtszaken, boetes, genoegdoeningen, belastingtoeslagen en winstderving, wat behoorlijk kan oplopen. De negatieve invloed op merkwaarde, reputatie en klanttevredenheid hakt er eveneens in. zelfsturing wassen neus Hoewel werkgevers de mond vol hebben over eigen verantwoordelijkheid van werknemers, zelfsturing en intern ondernemerschap, komt hier in de praktijk weinig van terecht. Zo ontbreekt het in de meeste itbedrijven aan een persoonlijke winst- en verliesrekening en aan invloed van medewerkers op het arbeidsvoorwaardenpakket. Dit stelt Menno Nieuwpoort, directeur van het it-bedrijf Devoteam. Werknemers moeten volledig inzicht hebben in de bedrijfsresultaten, anders wordt het nooit wat met die eigen verantwoordelijkheid, aldus Nieuwpoort. Beloningstransparantie is eveneens cruciaal. Werknemers kunnen pas echt zelfsturend opereren als zij inzicht hebben in hun persoonlijke bijdrage aan het totale ondernemingsresultaat. Zij kunnen dan worden afgerekend op resultaat en de kosten die zij maken. Zeker bij organisaties waar gewerkt wordt met professionals is dit goed mogelijk, vervolgt Nieuwpoort. De verhouding tussen werkgever en werknemer komt in een ander perspectief, evenals de salarisonderhandelingen. Salaris breekpunt Werkgevers die goed betalen, moeten de hoogte van het salaris vermelden in hun vacatures. Dat blijkt uit onderzoek van Intelligence Group in opdracht van het vakmagazine Werf& onder veertienhonderd personen. Hoewel werkzoekenden bij vacatures niet gelijk kijken naar de hoogte van het salaris bij een vacature, knappen zij af op een karige beloning. 20 procent van de sollicitanten haakt af als de salarisindicatie ontbreekt. Toch kijken zij eerst naar de functieomschrijving, de functie-eisen, de standplaats en het aantal uren. Dat neemt niet weg dat het salaris een breekpunt is bij een sollicitatie, aldus Geert-Jan Waasdorp, mede-uitgever van Werf&. Vooral mensen die ander werk zoeken, willen er financieel op vooruit gaan. Dit geldt voor ongeveer de helft van de werkende bevolking. Volgens Waasdorp kunnen werkgevers zonder goed loonbod in hun vacatures beter niks zeggen over hun arbeidsvoorwaarden, of aangeven welke groei er te verwachten is. Waarnaar kijkt een werkzoekende als eerste in een vacature? 1. Functieomschrijving 2. Functie-eisen 3. Locatie van de functie 4. Het aantal uren 5. Het salaris 6. Het type dienstverband 7. Het bedrijfsprofiel 8. De secundaire arbeidsvoorwaarden cio: tandeloze leeuw Gevraagd voor de functie van cio? Loop dan maar een straatje om, want op zo n promotie rust geen zegen. Uit onderzoek van Progress Software blijkt dat de Nederlandse cio op Europees niveau weinig in de melk te brokkelen heeft. Zijn collega s in de Raad van Bestuur nemen hem niet serieus. Laat staan dat ze hem betrekken bij hun besluitvorming. Toch is de helft van de Nederlandse cio s lid van een raad van bestuur (Frankrijk: 69 procent; Duitsland: 42 procent). De meeste cio s horen pas over strategische besluiten als ze al genomen zijn, aldus de onderzoekers. Alleen als de it-organisatie er iets mee te maken heeft, mag de cio een duit in de zakje doen. Dat is in ongeveer 10 procent van de gevallen. Toch wordt de cio niet helemaal genegeerd. Het uitvoeren van de besluiten wordt aan hem opgedragen. De ondervraagden in dit onderzoek zijn bezorgd over het negeren van de cio s. De groei en de efficiëntie van de organisatie lijden er onder. banencarrousel reggie de Jong (44) is algemeen directeur geworden van Ordina BPO. Zij is afkomstig van de DSB Bank, waar zij cio was en lid van de raad van bestuur. Ook was ze een van de oprichters en commercieel directeur van Stater Portfolio Performance Management, een dienstverlener voor hypotheekverstrekkers Gaymard combineert haar nieuwe functie met een vergelijkbare baan in Frankrijk voor GE. Voor haar overstap naar dit bedrijf in 2003 was zij speciaal vertegenwoordiger bij het Franse Agentschap voor Internationale Investeringen in Parijs. in Europa. ashish kumar wordt per 1 september Jan Willem boissevain (53) is benoemd tot directeur sales & marketing van Logica s divisie Public Sector. Hij versterkt daar de sales en houdt zich bezig met innovatie de nieuwe president Europa van het it-adviesbureau Avanade. Voor zijn benoeming was hij bij dit bedrijf de cto. voor klanten in de overheid, ruimtevaart, zorg en onderwijs. Boissevain zit ruim twintig jaar bij Logica. angelique de Vries-Schipperijn is begin juli benoemd tot Managing Director van SAP Nederland. Zij volgt hiermee Marinus ter Laak op die sinds 2006 deze rol bekleedde remko van den berg is de nieuwe Emea-businessmanager Digital Music & Streaming Music Solutions van Logitech. Het is zijn internationale doorbraak bij dit bedrijf, waarvoor hij acht jaar lang de Nederlandse vestiging heeft geleid. en senior vice president van Emea North wordt. Hij wordt daarmee verantwoordelijk voor de activiteiten van SAP in de Scandinavische landen, in de Benelux, Oostenrijk en Zwitserland. De Vries-Schipperijn werkt sinds 1995 bij SAP Nederland en was sinds juni 2006 Director Sales Large piet roelse is de nieuwe financieel directeur van it-dienstverlener Peak- IT. Hij is afkomstig van. Sara Lee/ Enterprises. De jaren daarvoor was zij werkzaam in de rol van Sector Director voor onder meer Financial Douwe Egberts als Services. cfo. Daarvoor werkt Roelse tien jaar bij Frans Wittenberg is door Cisco aangesteld Koninklijke Wessanen. als hoofd Technical Operations voor het verkoopkanaal. Hij zit al acht jaar bij Cisco, waar hij ad Wijnhoven is managing director geworden van Iron Mountain Europe, gespecialiseerd in informatiebeheer. Hij komt over van DHL, waar hij in de Nederlandse directie zat van het bedrijfsonderdeel Exel Supply Chain. channel systems engeneer was. De laatste twee jaren hield hij zich bezig met de technische ontwikkeling van de outsourcingpartners Atos Origin, Cap Gemini, CSC, EDS, HP en IBM. clara gaymard is de national executive voor de Benelux van GE geworden. Zij volgt John Vassallo op, die de organisatie heeft verlaten. Oproep: Heb je ook een nieuwe functie. Mail je naam en contact gegevens en de overstap naar it-redactie@kluwer.nl. 26 nr 15/16 6 augustus 2008 nr 15/16 6 augustus

15 mens & Werk IT-managers gezocht: De redactie van IT Executive zoekt it-managers die in aanmerking willen komen voor een portret. Stuur een naar column charles groenhuijsen portret van een it-manager (30) menig it-manager moet als een ware jongleur meerdere ballen in de lucht houden. De directie wil waar voor zijn geld, gebruikers betere ondersteuning en it-medewerkers minder stress. Hoe mensen hun balans vinden tussen deze belangen ziet u terug in een aantal portretten van it-managers. Door Henk Vlaming innen de IT-afdeling ben Bik verantwoordelijk voor alles wat met de technische infrastructuur te maken heeft. Dan moet je denken aan operations, netwerken, datacenters, servers, pc s en laptops. Daarnaast kennen we nog de discipline die zich bezighoudt met architectuur, beveiligingsprojectmanagement, en servicemanagement en engineering. Maar voor de afdeling webdevelopment, applicatiebeheer en businessanalyse ben ik niet verantwoordelijk. Waarom is de IT zo verdeeld? Ik vind het een logische scheiding. Applicaties moeten namelijk draaien op een infrastructuur. De organisatorische scheiding binnen onze IT ligt dan ook bij de middleware. Veel ervaring zeker? Dat nu ook weer niet, ik heb aan de Technische Universiteit Delft Lucht- en Ruimtevaarttechniek gestudeerd, waarna ik projectleider ben geweest bij Fokker. Pas bij KLM, waar ik werkte als businessanalist, kwam ik in aanraking met de IT. Bij TomTom werk ik nu twee jaar, wat relatief lang is. De dynamische omgeving en het hoge niveau van de IT spreken mij aan. Waar duid je dan op? Dit bedrijf is gegroeid door het verkopen van PND s. De IT was daaraan ondersteunend. Maar nu komen services, zoals HFDTraffic en MapShare, rond de PND s op gang, waardoor er ook steeds meer wordt gedaan aan softwareontwikkeling in eigen huis. Dat stelt bijzondere eisen aan de infrastructuur. Je ziet deze ontwikkeling terug in de hele organisatie. Toen ik twee jaar geleden kwam, telde het bedrijf nog vijfhonderd medewerkers, nu zijn het er zeventienhonderd. Mijn afdeling telde eerst vijf mensen en is nu negen keer zo groot. En jouw inbreng daarbij? Ik probeer de groei van het bedrijf voor te blijven. Tegelijkertijd moet ik mijn best doen om verbeteringen door te voeren en toepasbare technologische ontwikkelingen door te voeren in De it-manager Van tomtom Naam: Rutger Pannekoek Leeftijd: 36 Werkzaam bij TomTom sinds: 2006 Vooropleiding: Lucht- en Ruimtevaarttechniek Omvang afdeling: 45 Favoriete it-gadget: TomTom GO930 de infrastructuur. Dat is vaak een moeilijke combinatie omdat er zo veel projecten zijn die beslag leggen op de resources. Het doorvoeren van structurele verbeteringen sneeuwt dan gemakkelijk onder. Maar dat gebeurt niet op jouw afdeling? Het is een kunst op zich om telkens uit te leggen dat allerlei projecten naar een structureel hoger niveau moeten. Speciale architectuur of bepaalde processen bijvoorbeeld. Heb je een organisatie van honderd mensen, dan heb je niet veel structuren en processen nodig. Maar werken er vijftienhonderd mensen die op hun allemaal hun manier van werken hebben, dan moet je daarvoor een bepaalde structuur aanleggen. Bijvoorbeeld in de vorm van een projectmanagement-framework. Hoe krijg je het management mee in zo n visie? Door op de juiste momenten cases te maken van speciale problemen die op dat moment spelen, en daar oplossingen voor te bieden. Dat is bijvoorbeeld gebeurd toen er servers uit vielen. Dat was voor mij het moment om aan te geven dat we er servers naast moesten zetten. Ik was bij mijn vorige werkgever gewend om businesscases te maken voor elk project waarmee wij begonnen. Maar die zijn minder vanzelfsprekend in een snel groeiende organisatie. Daar ligt de nadruk op tempo. Businesscases vragen om een wat andere aanpak, waardoor je soms wat snelheid verliest. Des te belangrijker is het om de noodzaak voor je ideeën aan te tonen. Wat heb je zoal bereikt hier? Drie dingen waarop ik trots ben. Toen ik begon, draaiden de applicaties op een paar servers die tegen hun grenzen aan zaten. Ik heb gezorgd dat de infrastructuur schaalbaar werd door hardwarematige clustering in te voeren. Zo n operatie lijkt eenvoudiger dan zij is. Je kunt de servers niet zo maar met elkaar verbinden, want sommige applicaties staan dat niet toe; het kost ontwikkeltijd, die ten koste gaat van nieuwe features en time to market. Het is daarom heel belangrijk om de schaalbaarheid van applicaties al in de ontwerpfase mee te nemen. En je tweede wapenfeit? De oplevering van een nieuw datacenter dat we in eigen beheer hebben genomen. Het vorige hadden wij ondergebracht bij een externe dienstverlener. Alle servers en opslag draaien nu op onze eigen, zelf geconfigureerde infrastructuur. Ik ben er trots op dat wij de regie hierover in eigen hand hebben genomen. Mijn zeer gemotiveerde team is het derde punt waarop ik trots ben. De mensen heb ik zelf aangenomen, en ze zijn heel professioneel. Ondanks de werkdruk heeft iedereen het naar zijn zin en bruist het hier van de energie. Wat is er zoal misgegaan? Niets noemenswaardigs. Hooguit is het moeilijk om nieuwe it ers aan te trekken. Daardoor kan ik soms net niet de aandacht aan kwaliteit schenken die ik wil. Het is heel gemakkelijk om te roepen dat kwaliteit prioriteit heeft, maar je moet wel het evenwicht bewaren met de rest van het werk. Wat staat je nog te wachten? TomTom biedt steeds meer verschillende diensten aan waarop klanten abonnementen kunnen nemen. De uitdaging is dat deze services ook permanent en goed beschikbaar zijn voor onze abonnees. Wat doe je nadat je alle crises hebt bezworen? Golf, tennis, zeilen; ik sport graag. En spelletjes, daar houd ik ook van, zowel op de pc als in gezelschap. Pokeren, dat vind ik ook heel leuk. Het gevaar van de grote afleiding Is het lastig elke keer een onderwerp voor je column te vinden? Nee hoor. Het omgekeerde is veel lastiger. Kiezen welke smakelijke onderwerpen ik laat liggen, dát is pas lastig Ik heb een mapje met column-ideeën. Daar zitten allerlei kladjes in en losse artikelen Deze week heb ik de volgende knispels teruggestopt: Praten over geld blijft taboe, Meerderheid personeel is lui, Managers doen niet waar ze voor betaald worden, Bang in je baan: De Botte Baas Tien manieren waarop management je dag kan ruïneren, Geheugen slechter door werk onder niveau, De drie mythes over flexibel werken, Nederlandse manager heeft moeite met omgangsvormen, Hufters op de werkvloer staan succes in de weg en Seksfilmpjes kijken op het werk. Wie weet komen deze onderwerpen nog eens aan de beurt. Speciale wensen? Mail ze me! ten WayS to FigHt DiStraction Bent u daar trouwens nog? Met volle aandacht aan het lezen? De kans is groot dat - als u zo ver in deze column bent aangeland - al minstens één keer bent afgeleid. Meer productiviteit door minder afleiding. Dát knipsel bleef uiteindelijk bovenop de stapel liggen. Effe websurfen op zoek naar meer gegevens. Meteen raak! Een onvolledige opsomming: Noodklok over privésurfen op het werk, Tips voor een productieve werkdag, 12 oefeningen voor een betere concentratie en Wanneer moeten de speeltjes uit? Ook even kijken op Engelstalige sites. Weer bingo: Ten painless ways to kill distraction at work, Ten ways to fight distraction en Overcoming laziness at work. Vrolijke, boeiende en ondeugende dingen op je scherm Ooit dachten we met z n allen dat de computer ons werk efficiënter maakte. Poeh, lang geleden zeg! Wat een naïviteit. Natuurlijk is het handig dat ik deze column na een paar tikfouten niet helemaal hoef over te tikken. Het versturen van deze column vanuit Washington naar Nederland kost een paar seconden. Zonder enveloppe, postzegels of fax. Dat gaat veel sneller dan vroeger. Maar oh, oh tijdens het schrijven van diezelfde column ligt het Gevaar van de Grote Afleiding steeds dreigend op de loer. Heel vroeger had je een schrijfmachine (ja, die hadden we toen). Niks afleiding. Gewoon nijver doortikken. Nu kun je voortdurend allerlei vrolijke, boeiende, verrassende en ondeugende dingen op je scherm te voorschijn toveren. Om de zoveel minuten piept mijn bak ( Maak me leeg!). Bovendien klinkt naast mijn toetsenbord de dwingende beep van de Blackberry, rinkelt t meer dan de helft van de tijd doen medewerkers iets waar ze niet mee bezig wilden zijn! mobieltje en schreeuwt op een tv-scherm Breaking News!! van CNN om aandacht. Schrijf dan maar eens geconcentreerd een creatieve column. En dan ben ik nog eigen baas. Ik heb er belang bij hard door te werken. Als ik op halve kracht werk verdien ik de helft. Als ik niks doe verdien ik niks. Kun je nagaan wat er gebeurt als je een vast salaris hebt en niet voor afleiding tijdens werkuren wordt gestraft. Vier keer per uur afgeleid! Bij Microsoft hebben ze onderzocht hoe vaak medewerkers worden afgeleid. Wat denkt U? Hoe vaak per uur? Bijna vier keer. Da s knap veel. En hoe lang duurde de afleiding gemiddeld? Wel 9 minuten. Meer dan 30 minuten per uur doen deze medewerkers iets waar ze niet mee bezig wilden zijn! Dat is verbijsterend. Ook als het half zo erg is, blijft de verkwisting aan tijd en geld rampzalig. 28 nr 15/16 6 augustus 2008 nr 15/16 6 augustus

16 escape it executive minikwis 1) De ICANN zette de sluizen open voor onbeperkte nieuwe top level domeinnamen. Wie maakte er al meteen aanspraak op het domein.paris? a) Parijs, Frankrijk b) Paris, Texas c) Paris Hilton d) Paris, zoon van Koning Priamus van Troje 2) Een Nederlands onderzoek werpt een totaal nieuw beeld op de oorzaken van RSI, ofwel de bekende muis-arm. Welke van deze factoren draagt blijkbaar niét bij tot RSI? a) Een lage waardering hebben voor je eigen werk b) Urenlang achter de computer zitten c) Te hard werken d) Telefoneren en typen tegelijk 3) Spamkoning Scott Richter komt er dit keer goedkoop vanaf: hij moet 6 miljoen dollar schadevergoeding betalen aan Myspace, wegens het spammen van Myspace-leden. Aan wie betaalde Richter in 2006 al fluitend 7 miljoen dollar? a) Yahoo b) Google c) Microsoft is er dan niets veilig? Antwoorden: 1-a, 2-b, 3-c D e Jura F90 is de eerste koffiezetmachine met een internetverbinding. En dus ook - hoe kan het anders - de eerste koffiemachine die kan worden gehackt. Of zo waarschuwde toch een Australische beveiligingsexpert. Hoe gevaarlijk is dit werkelijk? Welke rampen zouden er gebeuren als u de koffiemachine bij uw concurrent zodanig kunt saboteren, dat alle personeel op maandagmorgen alleen decafé te drinken krijgt? Als Chinese hackers ooit de controle krijgen over de espressomachine bij ons op kantoor, hebben ze het lot van IT Executive alvast in handen. colofon IT Executive is een uitgave Adformatie Groep, onderdeel van Kluwer abonnementen IT Executive wordt blijvend gratis toegezonden aan personen die vallen binnen de doelgroep. Aanmelden, wijzigen en afmelden kan op redactie Fred van der Molen hoofdredacteur e fvandermolen@kluwer.nl Sytse van der Schaaf adj.hoofdredacteur e svanderschaaf@kluwer.nl MedeWerKerS Ben Kuiken, Charles Groen huijsen, Dominique Deckmyn, Ed Kerkman, Fred Teunissen, George Ataya, Henk Vlaming, Marco van der Hoeven, Marguerite Irrgang, Maurice Blessing, Mirjam Hulsebos, Onno Breedveld, Patrick van Eecke, Peter van Schelven, René Diekstra, René Frederick, Ron Tolido, Ron Onrust, Ruben Acohen, Stijn Muys en Yvonne Halink FOtOGraFIe Nico Boink, Cor Mooij redactieadres Postbus AL Amsterdam tel e it-redactie@kluwer.nl advertentie-exploitatie Rob de Kleijnen salesmanager t e rdekleijnen@kluwer.nl Erik van Heest sr. accountmanager t e evanheest@kluwer.nl Postbus AL Amsterdam e it-sales@kluwer.nl F e it-materiaal@kluwer.nl (advertentiemateriaal) UItGeVer Rogier Mulder e rmulder@kluwer.nl MarKetInG Ceesjan de Vos e cdevos@kluwer.nl Mieke Stikkelorum e mstikkelorum@kluwer.nl VOrMGeVInG COLORSCAN amsterdam-voorhout drukwerk Senefelder Misset Auteursrecht voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd. Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn van toepassing de Standaard-publicatievoorwaarden van Wolters Kluwer Nederland BV, gedeponeerd ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam onder nr. 217/1999; een kopie kan kosteloos bij de uitgever worden opgevraagd. Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toepassing de Algemene Voorwaarden van Kluwer BV, gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Amsterdam op 6 januari 2003 onder depotnummer 3/2003. Op alle overeenkomsten tussen Uitgever en Afnemer met betrekking tot advertentie-plaatsingen (daaronder begrepen alle overeenkomsten met adverteerders en bemiddelaars) zijn in aanvulling op deze Algemene Voorwaarden van toepassing de laatstgeldende versie van de Regelen voor het Advertentiewezen, uitgegeven door de raad van Orde en Toezicht voor het Advertentiewezen (ROTA), hierna: de Regelen. Bij tegenstrijdigheid van de Algemene Voorwaarden met de Regelen prevaleren de Regelen. Een exemplaar van de Algemene Voorwaarden en de Regelen zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. U kunt beide ook vinden op www. adformatie.nl/algemene-oorwaarden.html. Een deel van de inhoud wordt gepubliceerd onder licentie van Minoc Business Press N.V. Vier avonden, vier masters, vier cases en professor Arre Zuurmond. 11, 18, 25 september, en 2 oktober. Mastercourse Goed IT-Opdrachtgeverschap Mastercourses van vier avonden voor en over de e-overheid Met topsprekers uit overheid, bedrijfsleven en wetenschap Goed Opdrachtgeverschap Na de succesvolle mastercourses over SOA bij de overheid en Ketenintegratie en e-dossiers start de Digitaal Bestuur Academie in september een nieuwe, zeer actuele serie bijeenkomsten over GOED IT-OPDRACHTGEVERSCHAP. De Rekenkamer en de minister van BZK noemen goed opdrachtgeverschap de sleutel tot het verbeteren van rendement van IT-projecten. DB-Academie biedt een mastercourse Goed Opdrachtgeverschap waarin wordt ingegaan op het professionaliseren van de IT-functie, op de regievoering op ICT-dienstverleners, en op de implementatie en het evalueren van voortgang en eindresultaat. Arre Zuurmond Meer informatie vindt u op digitaalbestuur.nl/db-academie. Programma 11 september: Financieel economische aanpak. Professor Chris Verhoef neemt u mee naar een betere beheersing van complexe ICT projecten. Hij maakt risico-analyses van de grootste ICT projecten bij de overheid. 18 september: De juiste strategie! Halbe H. Kuipers belicht de politiekstrategische kanten van goed opdrachtgeverschap bij complexe ICT projecten op basis van zijn ervaringen in de publieke en private sector. 25 september: De juridische aspecten van goed opdrachtgeverschap. Professor Kees Stuurman geeft een juridische belichting. Welke verplichtingen rusten op een goede opdrachtgever, en wat moet deze uit juridisch eigenbelang doen. 2 oktober: Een zaak van goed management! Professor Frank Harmsen bespreekt het management aspect van goed opdrachtgeverschap en de nieuwe manieren van werken in en tussen organisaties die hier voor belangrijk zijn. Casus: ABNAMRO Copyright 2008, IT Executive, ISSN in samenwerking met Zenc Digitaal Bestuur, postbus 4, MA, Alphen a/d Rijn Zenc, Alexanderstraat 18, 2514 JM,Den Haag 30 nr 15/16 6 augustus 2008

17