6. EMV binnenshuis en onderweg

Transcriptie

1 6. EMV bnshuis onrweg 6. EMV bnshuis onrweg 6.1. Groei zicht: Waar zit het gevaar? Hoewel het probleem EHS al jar bekd is beschrev is welke apparatuur als stord wordt ervar, is er nog weig bekd over precieze plek waar die storg daan komt, of over fysische aard stor signal. Dit hoofdstuk richt zich juist op die onbekdh. Uitgelegd wordt aan welke criteria veln voldo wanneer ze stord zijn waarom bepaal apparat juist wel anre juist niet vaak als stord worn gerapporteerd. Diverse omstandigh hebb er voor gezorgd dat we nu stap verr kunn kom: beschikbaarheid gevoelige betaalbare apparatuur voor het met analyser veel voorkom typ EMV; toem bewustwordg burgers t aanzi niet all veln zrs, maar ook veln huis leefomgevg; tevs bereidheid mee te nk over verstandige manier om met veln om te gaan; het zicht dat stor veln niet all rechtstreeks apparatuur afkomstig zijn, maar ook uitgestraald kunn worn door aansluitsnoer door het elektriciteitsnet; het zicht dat verstor veldsignal zich als vuile stroom of als vuile spanng het net prester daardoor alom aanwezig zijn; In dit hoofdstuk zull verschill categorieën apparat revue passer, met uitleg over het type storg dat daar uit gaat. Voor goed begrip ze materie is ige knis elektriciteit magnetisme wel handig om ook zelfstandig na te kunn gaan wat leefomgevg kan worn verbeterd om velddichth op het gewste lage niveau te brg. Wie lijdt aan EHS doet er goed aan allereerst te gaan kijk welke bronn EMV er eig huis te vn zijn die vervolgs aan te pakk. De bronn die we bijna alle huiz aantreff zull we hier revue lat passer. Het zijn bijna nooit ourwetse apparat die nog niet voorzi zijn chips of schakel voedg, bijvoorbeeld waterkokers, gloeilamp, elektrische kacheltjes, strijkijzers boilers rgelijke. Deze leaire stroomverbruikers lat stroom tact veroorzak g netvervuilg. De stroom gaat er ev schoon uit als die er gaat. Dus niet alles waar stekker aan zit is verdacht. Morne apparat stallaties zijn echter bij voorbaat wèl verdacht omdat het niet-leaire stroomverbruikers zijn. Dat komt door bijzonre manier waarop ze met elektrische stroom omsprg. De stroom het net wordt vervuild we sprek daarom over vuile stroom, vuile spanng vervuil apparat stallaties. Ze zett storg op het net verziek mooie regelmatige susvorm wisselstroom door er puls op te jecter, zodat er gehav sus achterblijft. Dat is ziekmakd daarover hanlt el dit hoofdstuk. Het is het effect tegwoordige schakel voedg die heel veel toestell wordt gebouwd, als goedkope manier om spanng te regel. De hrfactor : Het verband tuss blootstellg aan EMV hr Wat bepaalt mate hr? Vanzelfsprekd is ervar hr groter naarmate 67 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

2 veldsterkte waaraan m bloot staat hoger is blootstellgsduur langer. Daarnaast is er factor elektrogevoeligheid: 6. EMV bnshuis meeste ms hebb sowieso nergs last, terwijl anr al beroerd worn zwakke veln die bijna niet te met zijn. Dan is er nog factor hr: fysische eigschapp EMV die mak factor hr: fysische eigschapp EMV die mak dat ze sterker aankom dat ze sterker aankom dan veld met zelf gemet veldsterkte, maar met dan veld met zelf gemet veldsterkte, maar met regelmatig profiel (als regelmatig bijvoorbeeld profiel gave (als susvorm). bijvoorbeeld In formule gave uitgedrukt susvorm). is het In verband formule als uitgedrukt volgt: is het verband als volgt: Effect = veldsterkte x blootstellgsduur x hrfactor. Effect = veldsterkte x blootstellgsduur x hrfactor. We kunn op zichzelf niet zoveel met ze formule. Maar het helpt kele verbann beter We te begrijp. kunn op Zo zichzelf is ervarg niet zoveel vel met dat ze blootstellg formule. Maar aan schone het helpt EMV kele uit verbann het beter stroomnet te begrijp. bijvoorbeeld Zo is ervarg meterkast als vel mr dat schalijk blootstellg wordt aan ervar, schone dan EMV korte uit het blootstellg stroomnet aan bijvoorbeeld veln meterkast Dect telefoon als mr of WiFischalijk stallatie wordt kamer. ervar, Dat dan komt korte erzijds blootstellg door gerge aan gevoeligheid veln voor Dect schone telefoon 50 Hz of veln WiFi stallatie uit het net anrzijds kamer. Dat door komt zwakke erzijds hrfactor door voor gerge die regelmatige gevoeligheid wisselspanng voor schone 50 sterke Hz veln hrfactor uit het net voor anrzijds zwakke gepulste door veln zwakke hrfactor die draadloze voor toestell. die regelmatige Maar pas op: wisselspanng gebi met veel sterke vervuil hrfactor aansluitg voor op zwakke zelf gepulste stroomkabel veln stroomleverancier die draadloze toestell. kan Maar wisselspanng pas op: soms gebi sterk vervuild met veel zijn. vervuil Ga dus niet aansluitg noloos naast op of zelf vlak bov stroomkabel meterkast stroomleverancier slap; je weet maar kan nooit wisselspanng of wanneer er soms vuile sterk stroom vervuild je huis zijn. komt. Ga All dus niet met speciale meetapparatuur is dat te check. noloos naast of vlak bov meterkast slap; je weet maar nooit of wanneer er vuile stroom je huis komt. All met speciale meetapparatuur is dat te check STORENDE BRONNEN VAN EMV ZOALS GERAPPORTEERD 6.2. Stor bronn EMV zoals gerapporteerd HINDER DIE MENSEN RAPPORTEERDEN 6. EMV bnshuis onrweg Hr die ms rapporteern Figuur 6-1. Overzicht meest goem apparat thuis die via quêtegegevs verantwoorlijk wern gehoun voor EHS klacht. Per Per quête quête werd werd ms ms gevraagd gevraagd welke welke apparat, apparat, die die lijst wern lijst wern goemd, goemd, h h stoorn. stoorn. In figuur In figuur 6-1 is 6-1 het is resultaat het resultaat weergegev. weergegev. De horizontale De horizontale balk gev balk aan hoeveel gev aan ms hoeveel het betreff ms het apparaat betreff stordapparaat vonn, ze stord gev niet vonn, aan hoé ze stord gev niet die apparat aan hoé stord war. Bijna die apparat ier heeft war. tegwoordig Bijna ier TV heeft /of tegwoordig PC anre elektronica, TV /of die PC anre categorie elektronica, is dan ook die vaak categorie aangekruist dan op ook het formulier; vaak aangekruist weig op hebb het formulier; natuurlijk weig hebb speelgoedtre, natuurlijk die maar speelgoedtre, drie maal is aangekruist. die maar drie maal is aangekruist. Dit lijstje bevat zo Dit ongeveer lijstje bevat alle zo ongeveer niet-leaire alle niet-leaire stroomverbruik stroomverbruik apparat.het apparat, is leaire op basis gebruikers zijn hier niet goemd. Het is op basis rgelijke gegevs dat we volhoun dat gewone schone wisselstroom, zoals die 68stroomt door convtionele strijkbout of straalkachel, nauwelijks schalijk is voor elektrogevoelig. Het zijn steeds apparat die - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

3 6. EMV bnshuis onrweg rgelijke gegevs dat we volhoun dat gewone schone wisselstroom, zoals die stroomt door convtionele strijkbout of straalkachel, nauwelijks schalijk is voor elektrogevoelig, wanneer het schone stroom betreft. In het bijzonr zijn het dus niet (all) apparat zelf die stor, maar ook stroom aan- afvoer kabels of snoer. Bunlg knis In dit hoofdstuk mak we gebruik vele gegevs die ms ons verstrekt via vrag op het quêteformulier. Daarnaast hebb meetspecialist stichtg helrheid gebracht vraag wat eiglijk stor factor zijn waar ms aan zijn blootgesteld. Deze gebunl knis stelt ons staat aan te gev voor welke apparatuur m het bijzonr beducht moet zijn, welke veldtyp gevaarlijk zijn, wat gevaarlijke compont is die ze veln zo ziekmakd mak wat we er teg kunn do. Let wel, veel zicht die we hebb gekreg zijn nog niet wetschappelijk onrbouwd. Maar uit vele honrn bereer experimt met blootstellg afschermg is geblek dat zicht nauw aansluit bij praktijkervarg behaal success. Verbeterg is altijd mogelijk suggesties lezers voor verbeterg meet- evaluatiemethon zijn meer dan welkom Bronn EMV De verget bron: Het lichtnet als zdantne De oorzaak het EMV-lijn huis is niet goed op te spor, wanneer we niet ook kijk naar vlo het lichtnet. Alle elektrische apparat gev veln af (elektrische /of magnetische wisselveln), maar het uitzett daar helpt niet altijd. Er blijv restveln die soms moeilijk zijn op te spor. Die stor restveln zijn afkomstig het lichtnet. De 230 V wisselspanng wordt soms sterk gemoduleerd door vervuil elektrische puls aangeslot apparatuur. En wanneer er stroom door loopt kan ook regelmatige wisselstroom op gepulste manier worn vervuild, wat magnetische vuile veln geeft. Bei vorm vervuilg kunn onafhankelijk elkaar optr. Zoals al is gezegd zijn het schakel voedg die ze vervuilg veroorzak. Het gevolg is dat leidg gaan functioner als zdantnes voor lage frequties. En omdat die leidg huis gauw vele titall meters lang zijn alle ruimt kom, zijn ze belangrijke bron zorg. De uitgestraal magnetische wisselveln zijn relatief zwak zijn er all wanneer er stroom door leidg loopt. De elektrische veln zijn sterk, zijn altijd aanwezig. Ze kom niet all uit leidg snoer, maar worn ductief overgom door hout gips wann zolrg waar leidg achter lop. Daar is wel wat teg te do, maar je moet het wèl eerst wet. De afstralg vuile elektrische magnetische veln is sterk afhankelijk frequtie. De 50 Hz veln zijn relatief onschalijk. Maar vervuil puls vooral voor frequties ige tot vele khz, hebb extreem korte pulsduur, grote doordrggskracht het weefsel zijn effectief op grote afstand bron. Het ctraal afschakel groep meterkast lost dat probleem op Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

4 6. EMV bnshuis onrweg Klassieke verlichtg 6. EMV bnshuis Losse snoer (snoer spaghetti s). Losligg snoer, stekkerblokk, verelstekkers, adapters zovoort gev sterk 6. elektrisch EMV bnshuis veld af. In het geval figuur 6-2 is het stekkerblok ondolijk is alle snoer geaard te voorzi type is aangeslot afschermg, met is het zaak afgeschermd afstand te houn snoer. Maar ze anre ondolijk rommel. stekkers is alle snoer snoer te voorzi PC randapparatuur afschermg, is ligg het zaak kriskras afstand over te houn grond. ze Als het rommel. ondolijk is alle snoer te voorzi afschermg, is het zaak afstand te houn ze rommel. Figuur 6-2 Snoer spaghetti nabij aansluitg PC randapparatuur. Ook USB Figuur kabels 6-2 mak Snoer el spaghetti uit, wat nabij niet aansluitg bevorrlijk is voor PC randapparatuur. bedrijfszekerheid Ook USB kabels PC mak datatransmissie. er el uit, wat niet bevorrlijk is voor bedrijfszekerheid PC datatransmissie. Waar snoer langs muur- of plafondvlakk lop, of door mur, ontstaan elektrische Waar snoer langs muur- of plafondvlakk lop, of door mur, ontstaan elektrische Waar wisselveln. snoer langs Die zijn muur- sterker of plafondvlakk dan veln uit lop, loshang of door mur, snoer, ontstaan omdat elektrische vlakk als wisselveln. Die zijn sterker dan veln uit loshang snoer, omdat vlakk wisselveln. extra grote reflector Die zijn werk sterker (figuur dan 6-3). veln Ook uit metal loshang object snoer, waar omdat snoer langs vlakk of als als extra doorh extra grote grote lop reflector reflector nem werk werk spanng (figuur (figuur 6-3). capacitief 6-3). Ook metal over Ook metal object gaan dan object waar als zdantne waar snoer langs snoer langs funger. of Dat of doorh lop nem spanng capacitief over gaan dan als zdantne doorh zi we bij lop metal nem buiz spanng staan capacitief of over hang gaan lamp dan als of zdantne bureaulamp funger. (figuur 6-4 Dat funger. zi 6-6). we bij Berucht Dat metal zi zijn we ook buiz bij vrij lop metal staan fase- of buiz hang retourdran lamp staan of waaraan bureaulamp of hang dimbare (figuur lamp 6-4 of bureaulamp haloglampjes 6-6). Berucht (figuur zijn zijn ook opgehang 6-4 vrij 6-6). lop (figuur Berucht fase- 6-5). zijn retourdran ook vrij lop waaraan fase- dimbare retourdran waaraan haloglampjes dimbare zijn haloglampjes opgehang (figuur zijn 6-5). opgehang (figuur 6-5). In oure huiz kunn weesleidg zonr functie nog veln uitstral. Figuur 6-3. Strald muurvlak. De kabels achter Figuur 6-3. Strald het stucwerk veroorzak muurvlak. De kabels achter voor muur sterk het stucwerk veroorzak elektrische veld. voor muur sterk elektrische veld. Figuur 6-4. Staan Figuur 6-5. De uiterst schalijke uitstralg gepulste schemerlamp met dimmerstorg doordat haloglampjes vrij zijn opgehang Figuur 6-4. Staan Figuur 6-5. De uiterst schalijke uitstralg gepulste draad buis. aan gesche aansluitdran. schemerlamp met dimmerstorg doordat haloglampjes vrij zijn opgehang Zolang het metaal niet draad buis. aan gesche aansluitdran. is geaard straalt Zolang het metaal niet buis veel sterker dan Figuur 6-6. Bureaulamp met draad bn metal buis. Aardg is geaard straalt los opgehang het metaal voorkomt dat lampvoet elektrisch veld buis veel sterker dan Figuur 6-6. Bureaulamp met draad bn metal buis. Aardg draad. uitstraalt. los opgehang het metaal voorkomt dat lampvoet elektrisch veld Alle storg die dimmer draad. veroorzaakt uitstraalt. worn dan via dran vrijelijk ruimte Alle gestraald. storg Bij die gewoon dimmer tweelgsnoer veroorzaakt worn 70 dan via magnetische dran veln vrijelijk het ruimte hspoor gestraald. Bij gewoon tweelgsnoer worn magnetische veln het hspoor - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

5 6. EMV bnshuis onrweg Alle storg die dimmer veroorzaakt worn dan via dran vrijelijk ruimte gestraald. Bij gewoon tweelgsnoer 6. EMV bnshuis worn magnetische veln het hspoor geutraliseerd door veln rond het retourspoor. Maar bij vrijhang opstellg met losse aan- afvoerdraad is er g kele mpg signal. geutraliseerd door veln rond het retourspoor. Maar bij vrijhang opstellg met losse aan- afvoerdraad is er g kele mpg signal Wat stoort er eiglijk? Het 6.4. probleem WAT STOORT EHS ER neemt EIGENLIJK? laatste 10 à 15 jaar wat extremere vorm aan, door Het verdrgg probleem EHS neemt convtionele laatste 10 à elektronische 15 jaar wat extremere apparatuur vorm door aan, morne door digitale apparatuur. verdrgg De convtionele leair functioner elektronische ou apparatuur apparat door do morne dat digitale op apparatuur. nette manier De waarbij leair functioner aard ou wisselspanng apparat do dat op strom nette manier het lichtnet waarbij niet aard of nauwelijks verstoord wisselspanng worn. strom Figuur 6-7 het toont lichtnet niet schoon of nauwelijks susprofiel verstoord worn. wisselstroom. Figuur 6-7 De nieuwe toont apparat schoon susprofiel do dat op ruwe wisselstroom. manier, doordat De nieuwe voedg apparat do dat die op apparat pulsgewijs ruwe manier, vermog doordat uit voedg het net opnem, die apparat meestal pulsgewijs honrd vermog keer per secon. uit het net Dat laat opnem, sus wat meestal verkreukeld honrd keer achter per secon. (figuur 6-8). Dat laat Ook alle sus morne wat verkreukeld lamp achter die op 230 V (figuur 6-8). Ook alle morne lamp die op 230 V werk mak zich daar schuldig aan. werk mak zich daar schuldig aan. Figuur 6-7. Schone sus wisselstroom door gewone gloeilamp. Tijdas 4 msec. Figuur 6-8. Vervorm sus stroomdraad spaarlamp. Tijdas 4 msec. De leaire meeste vuile stroomverbruikers apparat trekk trekk meeste meeste stroom uit stroom het net uit op het net punt op dat het punt spanng dat spanng ongeveer op ongeveer zijn top zit, op zijn positief top of zit, negatief. positief Bij of negatief. massale De aansluitg sterkste vervuil rgelijke effect kan apparat m ontstaan verwacht daardoor bij die afgeknotte apparat suss. met De veel sterkste vermog effect die kan veel m stroom verwacht trekk. bij Daaronr die apparat vall met veel bijvoorbeeld vermog die veel acculars, stroom trekk. zwaar Daaronr handgereedschap, vall bijvoorbeeld stofzuigers, regelbare acculars, keukapparat zwaar handgereedschap, rgelijke. stofzuigers, regelbare keukapparat rgelijke. ANALYSE VAN VUILE STROOMCOMPONENTEN Analyse vuile stroomcompont De oscilloscoop is krachtig strumt om kortdur spanngsveranrg De laagfrequte oscilloscoop veln is te krachtig onrzoek strumt afwijkg om kortdur beeld te krijg. spanngsveranrg Omdat gewone 50 Hz veln laagfrequte altijd sterk veln overheers, te onrzoek moet die voor afwijkg analyses eerst beeld door te filterg krijg. worn Omdat gewone verwijrd. 50 Dan Hz veln pas worn altijd sterk vervuil overheers, compont moet voldo die voor naar analyses vor gehaald eerst om door filterg gemet worn gekarakteriseerd verwijrd. te Dan worn. pas Sommige worn meetapparat vervuil hebb compont voor die filterg voldo naar gebouw vor gehaald voorzig. om gemet Na ze voorbewerkg gekarakteriseerd kan te bekek worn. worn Sommige wat meetapparat fysische hebb fgerprt voor die filterg overblijv gebouw veln is voorzig. kan bron Na die ze veln voorbewerkg worn kan bekek opgespoord. worn Figuur wat 6-9 geeft fysische daar fgerprt voorbeeld. overblijv veln is kan bron Het blijkt die dat veln er grote worn variatie opgespoord. veldprofiel Figuur is. 6-9 Het geeft meest daar opvalld voorbeeld zijn geïsoleer. Het scherpe blijkt dat hoge er 100 Hz grote puls, variatie zoals die door veldprofiel o.a. 230 V LED is. Het lamp meest worn opvalld geproduceerd zijn (figuur 6-9). Variaties op die orng zijn puls die groepjes verschijn, of die na geïsoleer scherpe hoge 100 Hz puls, zoals die door o.a. 230 V LED lamp tervall als tretjes passer, of die als dubbelpuls verschijn. Ook bestaan er worn geproduceerd (figuur 6-9). Variaties op die orng zijn puls die groepjes groep hoogfrequte signal die amplitu toem afnem, ongeveer zoals verschijn, strg worstjes. of die Deze na tervall worn o.a. als gevonn tretjes stuursignal passer, voor of die frequtiegestuur als dubbelpuls vtilator rgelijke. Variaties op ze fgerprts zijn talrijk met ige oefg kan meetspecialist aangev welk type apparaat 71 ze puls afkomstig zijn. - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

6 6. EMV bnshuis onrweg verschijn. Ook bestaan er groep hoogfrequte signal die amplitu toem afnem, ongeveer zoals strg worstjes. Deze worn o.a. gevonn stuursignal voor frequtiegestuur vtilator rgelijke. Variaties op ze fgerprts zijn talrijk met ige oefg kan meetspecialist aangev welk type apparaat ze puls afkomstig zijn. EMV EMV bnshuis bnshuis Figuur Figuur Oscilloscoopregistratie Oscilloscoopregistratie die die toont toont hoe hoe LED LED lamp lamp (230V) (230V) omgaan omgaan met met stroom. stroom. Honrd Honrd keer keer per per secon secon loopt loopt er er korte korte stroomstoot stroomstoot door door draad. draad. Stroomstot Stroomstot zijn zijn korte korte duur, duur, hoogsts hoogsts fractie fractie millisecon. Verticale as as geeft stroomsterkte arbitraire arbitraire h. Horizontale as as geeft geeft verlop tijd: tijd: 10 milisecon millisecon per per vakje. vakje. Frequtie Interval stroomstootjes is is 100 milliseconn Hz (=50 Hz). Er is is nog anre analysetechniek, frequtieanalyse. Met behulp algoritme Er is nog anre analysetechniek, frequtieanalyse. Met behulp algoritme dat dat bekd staat als Fast Fouriertransformatie (FFT) kan grafische weergave bekd staat als Fast Fourieranalyse (FFA) kan grafische weergave overzicht gemaakt overzicht worn gemaakt frequties worn veln frequties ruimte. veln In het navolg ruimte. worn In het navolg daar kele worn toepassg daar getoond. kele toepassg getoond. In In wat complexere situatie TV TV aansluitg aansluitg (figuur (figuur 6-10) 6-10) zi we zi 100 we maal 100 per maal per secon secon samgesteld samgesteld groepje groepje puls, gekoppeld puls, gekoppeld aan het 50 Hz aan signaal. het 50 Bij Hz het signaal. uitrekk Bij het uitrekk pulsgroep kunn pulsgroep we pulsduur kunn bepal. we In pulsduur dit geval is bepal. dat ongeveer In dit 0,2 geval msec. is De dat ongeveer pulshoogte 0,2 varieert msec. met De het pulshoogte opgom varieert vermog met kan het honrn opgom millivolts vermog bedrag. kan honrn millivolts bedrag. Figuur Puls afgeleid TV aansluitsnoer. Normale afleidg serie pulsclusters, na uitfilterg signal,<2khz. Tijdas: 5 msec. Figuur E 5x uitgerekte pulscluster. Let op korte duur puls, nl. ca 0,5 millisecon (notatie: msec.). Tijdas 1 msec. Hoe complexer het apparaat, s te complexer het pulspatroon. E PC of laptop, Hoe complexer het apparaat, s te complexer het pulspatroon. E PC of laptop, bijvoorbeeld, bijvoorbeeld, bevat bevat meerre meerre onrl onrl die stroom die gebruik, stroom zoals gebruik, hoofdvoedgsunit, zoals hoofdvoedgsunit, aandrijvg har schijv, aandrijvg verlichtg har het schijv, scherm, verlichtg vtilator rgelijke. het scherm, Elk vtilator daar heeft weer rgelijke. zijn eig karakteristiek Elk daar voor heeft stroomopname. weer zijn eig Sommige karakteristiek typ producer voor stroomopname. zeer sterk ziekmak Sommige veln, typ anre producer typ zijn zeer mr sterk schalijk. ziekmak E kwestie veln, anre typ uitzoek zijn mr met, schalijk. voor wie E prettig kwestie werk uitzoek computer wil met, hebb. voor Figuur wie toont prettig werk veln bij computer het snoer wil hebb. laptop, Figuur opgom 6-11 toont op dubbelkanaals veln bij oscilloscoop. het snoer laptop, Daarop opgom is is het normale op 50 Hz signaal dubbelkanaals wisselspanng oscilloscoop. te Daarop zi naast is het vuile normale 50 Hz stroompuls die door complexe elektronica worn geproduceerd. Hier is is te te zi dat breed samgestel groep puls gerelateerd zijn 72 aan het 50 Hz patroon. Zowel bij bij positieve als bij negatieve uitslag vn we die groepjes, met herhalgsfrequtie 100 Hz. - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

7 6. EMV bnshuis onrweg signaal wisselspanng te zi naast vuile stroompuls die door complexe elektronica worn geproduceerd. Hier is te zi dat breed samgestel groep puls gerelateerd zijn aan het 6. EMV 50 Hz bnshuis patroon. Zowel bij positieve als bij negatieve uitslag vn we die groepjes, met herhalgsfrequtie 100 Hz. Figuur Oscilloscoopregistratie vuile spanngspuls, veroorzaakt door schakel voedgsunit laptop (schakelfrequtie 18 khz). De grote suss ( rood) gev het spanngsverloop op het net (schaal 100 V/vakje.). De groepjes dichtgepakte pulsjes (schaal 100 mv/vakje.) zijn zichtbaar gemaakt na wegfilter 50 Hz signal corresponr met het spanngsverloop. Let op piek suss die zijn afgeknot als gevolg het spanngsverlies door vuile puls. De vuile stroomclusters passer 100 maal/secon. (Afbeeldg beschikbaar gesteld door M. Honsbeek ( Alle LCD, TFT LED scherm PC, laptop, tablet smartphone zelfs Alle LCD, TFT LED scherm PC, laptop, tablet smartphone zelfs routavigator gebruik ook stroom. Die wordt hier door accu geleverd. De veln routavigator gebruik ook stroom. Die wordt hier door accu geleverd. De veln die die door het scherm door elektronica die apparat wordt uitgestraald zijn door het scherm door elektronica die apparat wordt uitgestraald zijn weliswaar weliswaar zwak, maar zwak, zijn alle maar zijn het hier alle beschrev het hier type. beschrev Niet ier type. kan Niet daar ier op duur kan goed daar op mee duur overweg goed mee ontwikkelt overweg soms sommig EHS klacht. ontwikkel EHS klacht. Het met vuile spanng HET METEN VAN VUILE SPANNING De mate vervuilg is op is verschill op verschill manier manier zichtelijk zichtelijk mak. Het te gemakkelijkst mak. Het gemakkelijkst gaat dat met meters gaat die dat met maat meters voor die verstorg maat voor gev. De verstorg storg gev. zitt veelal De storg zitt hogere veelal frequtiegebi, hogere frequtiegebi, tuss 4 khz 100 tuss khz. Vuile 4 khz stroomspanng 100 khz. De zijn netvervuilg te met kan met voor metertype wat betreft waarbij elektrische schattg compont gemaakt wordt worn bepaald gezamlijke met frequties: metertype waarbij Graham-Stetzer schattg microsurge gemaakt meter. wordt De af te lez gezamlijke h worn frequties: arbitraire Graham-Stetzer maat microsurge weergegev, meter. GS De heid. af te lez Aanbevol h wordt worn netvervuilg arbitraire door gerichte maat weergegev, maatregel als het plaats Stetzerfilters b 50 GS h te houn. GS heid. Aanbevol wordt netvervuilg door gerichte maatregel als het plaats Stetzerfilters b 50 GS h te houn. Dat kan door het bijplaats Stetzerizer filters (zie hoofdstuk 15) STORENDE ELEKTRONISCHE APPARATEN 6.5. Stor elektronische apparat HET PROBLEEM VAN DE SCHAKELENDE VOEDING Het regel vermog voor verlichtg of elektromotor gg vroeger nogal voudig: Het met transformator. probleem Met schakel voudige uitvoerg voedg kon uitgaan spanng stapp Het geregeld regel worn; mooiere vermog hadn voor traploze verlichtg stelmogelijkheid. of elektromotor Ze war gg echter vroeger zwaar nogal duur voudig: zijn tegwoordig met transformator. verg door goedkopere Met voudige lichtere elektronische uitvoerg kon uitgaan schakelg. spanng Het zijn schakel stapp geregeld voedg. worn; Ze worn op mooiere orme hadn schaal gebruikt traploze elektronica, waaronr computers, ergiebespar verlichtg, elektrische ks, autoelektronica, kerstboomkaarsjes vele regelfuncties 73 als bij dimmers. Variabele spanngsregelaars vdt m bij dimmers, toertalregelg elektrisch handgereedschap, stofzuigers, - Uit: Hugo Schooneveld dashboardverlichtg, (2014) - Elektrostress Handboek aansturg - Ler omgaan vtilator, met ziekmak tre elektromagnetische rgelijke. veln. Ze

8 6. EMV bnshuis onrweg stelmogelijkheid. Ze war echter zwaar duur zijn tegwoordig verg door goedkopere lichtere elektronische schakelg. Het zijn schakel voedg. Ze worn op orme schaal gebruikt elektronica, waaronr computers, ergiebespar verlichtg, elektrische ks, auto-elektronica, kerstboomkaarsjes vele regelfuncties 6. EMV als bnshuis bij dimmers. Variabele spanngsregelaars vdt m bij dimmers, toertalregelg elektrisch handgereedschap, stofzuigers, dashboardverlichtg, aansturg vtilator, tre rgelijke. Ze hebb hebb belangrijk nael: ze gebruik stroom op onnette manier verspre belangrijk nael: ze gebruik stroom op onnette manier verspre sterk sterke elektrische magnetische wisselveln. vervuil elektrische magnetische wisselveln. De werkg schakel voedg berust op het feit dat ze slechts el gebruik De werkg spanng zoals schakel die door het voedg net geleverd berust wordt. op De schakelg het feit dat snijdt ze slechts als het ware el gebruik segmt uit susstructuur spanng zoals voert die dat door toe aan het net stroomverbruiker. geleverd wordt. Hoe De schakelg brer hoger snijdt als dat het segmt, ware hoe segmt meer vermog uit er susstructuur wordt toegeleverd. voert Dat dat heeft toe twee aan consequties: stroomverbruiker. (1). Hoe verlichtg brer als spaarlamp hoger dat segmt, LED lamp hoe meer verton vermog 100 er Hz wordt flikkerg; toegeleverd. dat is voor Dat het heeft twee oog niet consequties: erg, maar gaat (1). gepaard verlichtg met als 100 spaarlamp Hz elektrisch veld LED rond lamp die lamp, verton waar het 100 Hz lichaam flikkerg; wel op dat reageert. is voor (2). het Het oog elektriciteitsnet niet erg, maar wordt gaat vervuild, gepaard omdat met die 100 hapjes Hz elektrisch stroom, veld die rond voedg die lamp, uit netspanng waar het neemt, lichaam niet wel volledig op reageert. het net (2). worn Het elektriciteitsnet gecompseerd: wordt er vervuild, ontstaan spanngs- omdat die hapjes stroompulsjes stroom, die bedradg. voedg Deze uit verspre netspanng hrlijke neemt, niet volledig elektrische het magnetische net worn wisselveln gecompseerd: langs het er hele ontstaan traject spanngshet snoer stroompulsjes elektrische leidg. bedradg. Deze verspre hrlijke elektrische magnetische wisselveln langs Over het het algem hele traject geldt hoe het groter snoer het geschakel elektrische vermog, leidg. hoe groter storg. E kele LED lamp zal m nauwelijks opmerk, maar als er twtig tegelijk brann, die Over allemaal het algem hetzelf geldt type hoe zijn, groter wordt het storg geschakel vermigvuldigd. vermog, Hetzelf hoe groter geldt voor storg. E computers: kele LED kele lamp PC zal uitrustg m nauwelijks kan opmerk, beperkt effect maar hebb, als er maar twtig tegelijk hele tafel brann, met die leerlg allemaal die allemaal hetzelf werk type met zijn, zelf wordt type storg computertermal, vermigvuldigd. kan wel Hetzelf gelijk erg geldt voor stor computers: omdat alle gelijktijdig kele gegereer PC uitrustg puls kan optell beperkt (zie figuur effect 6-13). hebb, maar hele tafel met leerlg die allemaal werk met zelf type computertermal, kan wel gelijk erg stor omdat alle gelijktijdig gegereer puls optell (zie figuur 6-13). Figuur E grote tafel met veel PC termal gebruikers onrwijsstellg, die all zelf monitoropstellg gebruik. Langs kabelgoot onr tafel ontstaat sterk laagfrequt gepulst veld strom uit schakel voedg. Met moet verstandig omgaan met knopp voor snelheidsregelg bijvoorbeeld Met moet verstandig omgaan met knopp voor snelheidsregelg bijvoorbeeld vtilator, dimmer of stofzuiger. Het is niet zo dat er mr storg is wanneer het vtilator, dimmer of stofzuiger. Het is niet zo dat er mr storg is wanneer het apparaat apparaat lager gesteld lager wordt. gesteld Integel: wordt. Integel: storg is juist mimaal storg is wanneer juist mimaal stellg wanneer op stellg maximaal op staat. maximaal Dan is er staat. g regelg Dan is werkzaam g regelg stroomt werkzaam stroom ongehrd vloeit door stroom ongehrd snoer het door apparaat. snoer Zeker het midn- apparaat. of laagste Zeker stand is midn- storg of het laagste hevigst, stand is zoals storg volg het hevigst, situatie toont zoals (figuur volg 6-14). De situatie zuigkracht toont (figuur stofzuiger 6-14). De is zuigkracht dit geval niet gesteld op maximum waar. Dat is te zi ergiemonitor die het circuit is aangeslot (figuur 6-15). 74 De susveranrg wordt uitgedrukt het begrip cosus phi (cos φ) (figuur 6-15, onrste schaal). Bij leaire stroomverbruiker als gewone gloeilamp of straalkachel is - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln. waar cos φ gelijk aan 1; netspanng stroomopname zijn dit geval precies

9 6. EMV bnshuis spanng stroom 6. onbalans EMV bnshuis is cos φ-waar lager, onrweg dit geval 0,39. Dat wijst dus op sterke stroomvervuilg. Alle apparat met schakel voedg hebb vergelijkbaar effect. Met zo n ergiemonitor kunn lamp apparat voudig getest stofzuiger is dit geval niet gesteld op maximum waar. Dat is te met worn op mate susverschuivg mogelijke hr die dat veroorzaakt. met bijvoorbeeld ergiemonitor die het circuit is aangeslot (figuur 6-15). Figuur Stofzuiger, vele huishoulijke apparat met regelbaar vermog, hier gesteld op ca. ¾ vermog. Figuur Met Energiemonitor 3000 (Voltcraft) wordt - behalve netto bruto opgom vermogs - ook cos φ stroom weergegev. In dit geval heeft cos φ waar 0,39. Energiezuige verlichtg Het ENERGIEZUINIGE parlemt VERLICHTING Europese Unie (2009) heeft beslot dat stroomslurp gloeilamp Het Europese moet parlemt verdwijn heeft beslot dat plaats stroomslurp moet mak gloeilamp voor ergiezuige moet verdwijn vorm plaats verlichtg. moet mak Dat was voor ergiezuige ongelukkige vorm beslissg verlichtg. omdat Dat veel was elektrogevoelige person ongelukkige last beslissg hebb omdat veel nieuwe elektrogevoelige lamptyp. person Nog last los hebb UV nieuwe uitstral spaarlamp lamptyp. Nog waar los sommig UV uitstral verbran spaarlamp huid waar oplop sommig zn verbran ze typ alle huid elektrische oplop magnetische zn ze typ wisselveln alle elektrische uit magnetische schalijke wisselveln soort. uit schalijke soort. De convtionele gloeilamp is leaire stroomverbruiker die stroom niet De convtionele gloeilamp is leaire stroomverbruiker die stroom niet vervormt; vervormt; stroom loopt gelijkmatig stroom loopt door gelijkmatig gloeidran door daaromh gloeidran spel daaromh g vervel spel EMV. g vervel Morne lamp EMV. werk Morne anrs. lamp Ze zijn werk voorzi anrs. elektronische Ze zijn voorzi schakelg elektronische die er voor schakelg zorg dat het lichtgev die er voor geelte zorg wordt dat het voorzi lichtgev juiste geelte spanng wordt dat voorzi gaat gepaard juiste met spanng gepulste dat stroomdoorvoer. gaat gepaard Metg met hebb gepulste aangetoond stroomdoorvoer. dat het niet Metg all hebb lamp zelf aangetoond zijn die EMV dat het verspre, niet all maar ook lamp snoer zelf zijn er naar die toe EMV dat verspre, over hele maar ook lgte snoer snoer: naar het toe betreft dat zowel over elektrische hele lgte als magnetische snoer: veln. Wie het betreft alle lamp zowel elektrische huis heeft als verg magnetische door spaarlamp veln. Wie bevdt alle zich lamp 3-dimsionaal huis heeft verg netwerk door spaarlamp gepulste veln. bevdt zich 3-dimsionaal netwerk gepulste veln. Ecoclassic Philips Ecoclassic lamp (figuur lamp (figuur 6-16). 6-16). De lamp is feite haloglamp maar ziet er bij oppervlakkige beschouwg uit als De lamp is feite haloglamp maar ziet er bij oppervlakkige beschouwg uit als gewone helre gloeilamp. Ook dit type zal helaas bnkort uit wkelschapp gewone helre gloeilamp. Ook dit type zal helaas bnkort uit wkelschapp verdwijn. Hij is elektrisch schoon. verdwijn. Deze lamp is elektrisch schoon. Spaarlamp (figuur 6-17) Spaarlamp Lamptyp verschill (figuur 6-17) opgom vermog fabrikaat. Ook stor verour lamp Spaarlamp veel sterker dan zijni nieuwe, feite vooral klee als opgevouw ze bijna geest TL gev buiz; gaan bei flikker. typ Het onrvn licht wordt elektrogevoelig uitgestraald met grote primaire hr. frequtie E opstart 50Hz met spaarlamp secundaire produceert frequtie meer die veel vuile stroom hoger ligt, dan over het stbiel algem branr bij kele lamp. tiduizn Ook vervuil Hertz. ou lamp het stroomnet meer dan nieuwe lamp. Het licht wordt uitgestraald met primaire frequtie 50Hz met secundaire frequtie die veel hoger ligt, over het algem bij kele tiduizn Hertz. De verschill fabrikat kunn sterk verschill hoeveel 75 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

10 6. EMV bnshuis onrweg veln die ze verspre daar voorkom frequties elektrische magnetische wisselveln. 6. EMV bnshuis Light emittg dios (LED) lamp (figuur 6-18) De nieuwste geratie lamp, LED lamp, werk feite op lage gelijkspanng. Ze Light gev emittg onmidllijk dios (LED) vol lamp licht, licht (figuur dat 6-18) momteel verschill kleur wordt uitgestraald. De nieuwste geratie Ze hebb lamp, gebouwd LED lamp, lsje werk waardoor feite op lichtbunl laagspanng gericht is. Ze gev gelijkstroom. opmerkelijk Ze flikker veel licht, niet het gev lage licht stroomgebruik dat momteel aanmerkg verschill gom, kleur wordt typisch uitgestraald. Ze hebb gebouwd 'lsje' waardoor lichtbunl gericht is. Ze gev zo n 50 lum/w opgom vermog. Vele mal meer dan gloeilamp opmerkelijk veel licht, het lage stroomgebruik aanmerkg gom, typisch zo'n 50 dat wattage: 4W LED lamp geeft evveel licht als 30W gloeilamp. Ze zijn lum/w opgom vermog. Vele mal meer dan gloeilamp dat wattage: nog 4W LED niet lamp werkelijk geeft evveel hoge wattages licht als te 30W krijg. gloeilamp. All Ze zijn zaklantaarns nog niet werkelijk brann hoge lamp wattages te op krijg. gelijkspanng Er zijn meerre uit uitvoerg batterij of die accu. op 230V Samgestel brann, maar armatur die hebb alle met meerre voorschakelsysteem gebunl dat LEDjes spanng beschikk naar b over transformeert. elektronische Dat spanngsregelg. systeem produceert Er gepulste zijn stoorveln. meerre uitvoerg die op 230V brann, maar die hebb alle voorschakelsysteem dat spanng naar b omvormt. Dat systeem produceert sterke, gepulste stoorveln. Figuur Halog EcoClassic lamp. Let op complexe constructie daarbn. Figuur Spaarlamp Figuur LED lamp Power LED voor 230V aansluitg. Telefonie De TELEFONIE alou analoge draadloze telefoon huis ( looptelefoon ) heeft stijds opmerkelijk De alou analoge weig draadloze gezondheidsklacht telefoon huis ( gegev. looptelefoon ) Dat onrsteunt heeft stijds opmerkelijk opvattg dat klacht weig gezondheidsklacht latere Dect gegev. telefoon Dat te onrsteunt wijt zijn aan opvattg het pulser dat klacht karakter latere uitgezonn Dect telefoon veln. te wijt Draadloze zijn aan het telefoons pulser zijn karakter nu het digitale uitgezonn type veln. dat is Draadloze het ige dat telefoons nu te zijn koop nu is. Zowel het digitale basisstation type als dat telefoon is het ige hebb dat nu te koop bakfrequtie is. Zowel basisstation 100 Hz, als telefoon die veranrt hebb zo gauw bakfrequtie m gaat bell. 100 Het Hz, zijn die sterk veranrt gepulste zo gauw veln. m Het gaat standaard bell. basisstation Het zijn sterk zdt gepulste 24 uur veln. per Het dag standaard uit, onafhankelijk basisstation zdt gebruik. 24 uur Het per basisstation dag uit, het onafhankelijk gebruik. Het basisstation het Eco -type Dect dat nu op markt Eco -type Dect dat nu op markt gekom is zdt all uit wanneer er telefonisch gekom is zdt all uit wanneer er telefonisch contact is. Maar Eco-typ verschill contact is. Maar Eco-typ verschill onrlg sterk niet alle do wat we ze onrlg sterk niet alle do wat we ze verwacht: stil zijn als er niet gebeld wordt. verwacht: En kwestie dus stralgsvrij goed uitkijk zijn als er bij niet aanschaf gebeld wordt. nieuwe En kwestie telefoon. dus goed uitkijk bij aanschaf nieuwe telefoon. Draadtelefoons De ou analoge draadtelefoons werk prima op bestaan telefoonctrales zijn tweehands heel gemakkelijk te bemachtig; ze kost dan vrijwel niets. De klassieke draadtelefoon (figuur 6-19) is eiglijk 76 onmisbaar voor elektrogevoelig. De uitzonrlijk gevoelige person kunn toch last hebb magnetische veln die bij het luister worn opgewekt door het spoeltje dat membraan luidspreker - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

11 6. EMV bnshuis onrweg Draadtelefoons De ou analoge draadtelefoons werk prima op morne telefoonctrales zijn tweehands via ternet heel gemakkelijk te bemachtig; ze kost dan vrijwel niets. De klassieke draadtelefoon (figuur 6-19) is eiglijk onmisbaar voor elektrogevoelig. De uitzonrlijk gevoelige person kunn toch last hebb magnetische veln die bij het luister worn opgewekt door het spoeltje dat membraan 6. EMV bnshuis luidspreker bewegg brgt. Dergelijke person kunn baat hebb bij type dat gebruik maakt piëzo-elektrische veln (figuur 6-20). Piëzo-elemt producer bewegg brgt. statisch Dergelijke wisselveld person dat kunn dit baat om hebb membraan bij type bewegg dat gebruik te maakt brg. Deze piëzo-elektrische telefoons hebb veln hetzelf (figuur 6-20). gebruiksgemak Piëzo-elemt als producer klassieke telefoon statisch wisselveld worn beter dat dit verdrag. om membraan bewegg te brg. Deze telefoons hebb hetzelf gebruiksgemak als klassieke telefoon worn beter verdrag. Er is nieuwe ontwikkelg het telefoontype, gesprekk verlop via Er is nieuwe ontwikkelg het telefoontype, gesprekk verlop via ternettelefonie ternettelefonie ( voice ( voice over over ternet ternet protocol protocol (VoiP) (VoiP) (figuur (figuur 6-21). 6-21). Dit type Dit schakelt type schakelt door door naar anre naar anre telefoons telefoons bedrijfsnetwerk. bedrijfsnetwerk. Cisco SPA942 Cisco IP-telefoon SPA942 is IP-telefoon zo n type. Ze is zijn zo n type. voorzi Ze zijn elektronische voorzi schakelg elektronische die sterke schakelg EMV gerer die sterke daardoor EMV gerer sterk stor. daardoor sterk stor. Figuur Klassieke analoge draad telefoon, magnetodynamisch luidsprekertje hoorn. Wordt door sommig slecht verdrag Figuur Piëzo draadtelefoon (Litephon). Analoge telefoon met piëzo elemt hoorn, welke nauwelijks laagfrequte veln gereert. Wordt goed verdrag. Figuur Cisco Lksys digitale telefoon. Geeft sterke veln omgevg wordt heel slecht verdrag. Draadloze telefoons telefoons vorm vorm draadloze draadloze communicatiemethon communicatiemethon worn besprok worn besprok het hoofdstuk: het Draadloze hoofdstuk communicatiesystem Draadloze huis. communicatiesystem thuis. ELEKTRISCHE BED- EN STOELVERSTELLING Elektrische Het af te ran bed- elektrisch stoelverstellg verstelbare stoel of bed aan te schaff. Daar zit Het elektrisch af te systeem ran onr elektrisch dat stoort. verstelbare Zeker als er stoel accu of bed zit, aan waardoor te schaff. het meubel Daar ook zit elektrisch zonr elektrische systeem aansluitg onr dat is stoort. te gebruik. Zeker als Het er voedgsel accu hier zit, waardoor geeft sterke het meubel ook laagfrequte zonr elektrische veln af. aansluitg Dit speelt vooral is te gebruik. bij meeste Het ziekhuisbedn. voedgsel hier geeft sterke laagfrequte Alle elektriciteit veln af. slaapkamer Dit speelt is vooral eiglijk bij taboe, meeste zeker ziekhuisbedn. snoer bij het bed, aansluitg Alle het elektriciteit wekkertje of radio/tv, slaapkamer leidg is eiglijk mur. taboe, Zeer veel zeker klacht kom snoer bij situaties het bed, aansluitg waarbij elektrische het wekkertje spanng of dicht radio/tv, bij het leidg lichaam wordt mur. gebracht, Zeer zoals veel bij klacht elektrische kom ks situaties of het waarbij waterbed. elektrische Of slap op spanng vloer die dicht voor bij het bewoner lichaam daaronr wordt gebracht, is gebruikt zoals om bij elektrische TL buiz aan ks op te of hang het waterbed. zovoort. Of Het slap helpt op dat vloer el die het voor huis s bewoner nachts stroomloos daaronr te is mak, gebruikt dan om wel TL uitsluitd buiz aan afgescherm op te hang kabel zovoort. te gebruik Het helpt leidg. dat el het huis s nachts Couveuses stroomloos te mak, dan wel uitsluitd afgescherm kabel te gebruik leidg. Couveuses De zijn sterke feite magnet cubator waar motor te vroeg kunn gebor het baby s aardmagnetisme hun meest verstor, kwetsbare wat fase worn slechte verzorgd. nachtrust De ruimte kan gev. wordt verwarmd gevtileerd technische stallatie die daarvoor nodig is bevdt zich soms zeer dicht bij het kd. De vtilator produceert laagfrequte EMV 1000 nt, die prcipe 77 schalijk kunn zijn. Di heeft gevonn dat baby reageert op die veln met momtane veranrg hartslag. De - Uit: Hugo nature Schooneveld altijd (2014) aanwezige - Elektrostress hartslagvariatie Handboek - Ler omgaan komt met te ziekmak vervall, elektromagnetische als tek dat veln. controle door het autonome zuwstelsel is weggevall. Dat is bedreig situatie, omdat

12 6. EMV bnshuis onrweg Couveuses Couveuses zijn feite cubator waar te vroeg gebor baby s hun meest kwetsbare fase worn verzorgd. De ruimte wordt verwarmd gevtileerd technische stallatie die daarvoor nodig is bevdt zich soms zeer dicht bij het kd. De vtilator produceert laagfrequte EMV 1000 nt, die prcipe schalijk kunn zijn. Onrzoek Bellii et a1. (2008) heeft dudilijk gemaakt dat baby reageert op die veln met momtane veranrg hartslag. De nature altijd aanwezige hartslagvariatie komt te vervall, als tek dat controle door het autonome zuwstelsel is weggevall. Dat is bedreig situatie, omdat bekd is dat het verlies controle bij hartpatiënt duidt op slechte prognose. In dit geval reageert baby bij het aanzett vtilator bn seconn. Als na 5 mut vtilator weer wordt uitgezet, komt 6. EMV bnshuis normale hartritmevariatie volgs Bellii weer terug. Of ze behanlg leidt tot gezondheidsscha is niet onrzocht. Maar uit het voorzorgsprcipe hanld zou voorzorgsprcipe het beter zijn hanld vtilator zou op het grotere beter zijn afstand vtilator op couveuseruimte grotere afstand te monter. couveuseruimte te monter. Inductiekookplaat INDUCTIEKOOKPLAAT De werkg convtionele elektrische kookplaat berust op overdracht warmte De werkg uit elektrisch convtionele verwarm elektrische spiraal kookplaat naar berust pan of op schaal overdracht met houd. De magnetische warmte uit wisselveln elektrisch die verwarm er af kom spiraal vall naar mee pan of weig schaal met onrvn houd. De er last magnetische. wisselveln die er af kom vall mee weig onrvn er last. Figuur Grafische afbeeldg EMV vlak voor ductiekookplaat. Lks ruimtelijke verlg breedte hoogte ( meters); hoe lichter kleur, hoe sterker het veld. Rechts frequtieverlg magnetische wisselveln op 30 cm afstand kookplaat. De piek 20 khz is veruit het hoogst overtreft limiet (gestippel lijn), maar frequties ontstane harmonisch lop door tot het hoogfrequte gebied. Bron: Christ et al., De ductiekookplaat werkt anrs. De elektronica het apparaat gereert sterke gepulste De ductiekookplaat magnetische werkt veln, anrs. die De elektronica metal pan het zwerfstrom apparaat gereert opwekk sterke die het materiaal gepulste magnetische verhitt. Daardoor veln, die wordt metal ook pan houd zwerfstrom verwarmd. opwekk De frequtie die het materiaal wisselveln verhitt. Daardoor is 20 khz wordt met ook talloze houd harmonisch verwarmd. De die frequtie lop tot wisselveln honrn is khz 20 (zie khz met figuur talloze 6-22 harmonisch -rechts). De die gepulste lop tot veln honrn zijn hrlijk khz (zie voor figuur elektrogevoelige rechts). De gepulste veln zijn hrlijk voor elektrogevoelige person; sommig zijn tuss person; sommig zijn tuss overgestapt op anre vorm kok. Bij overgestapt op anre vorm kok. Bij zwangere vrouw krijgt foetus het zwaar te zwangere vrouw krijgt foetus het zwaar te verdur. Afhankelijk ctrerg verdur. Afhankelijk ctrerg pan die er op staat straalt kookplaat ook horizontaal sterke veln uit. Metg berekg door Christ wijz uit, dat het zuwstelsel het kd wordt getroff door 78EMV die limiet zoals gesteld door ICNIRP sterk overtreff. De animatie figuur 6-22 (lks) toont positie veldsterkt - Uit: Hugo Schooneveld t opzichte (2014) - Elektrostress voorkant Handboek - Ler omgaan kookplaat. met ziekmak Dat elektromagnetische blijkt juist veln. plek te zijn waar foetus is geleg. Ook klee kr die voor zo n kookplaat staan net bov het

13 6. EMV bnshuis onrweg pan die er op staat straalt kookplaat ook horizontaal sterke veln uit. Metg berekg door Christ et al. (2012) wijz uit, dat het zuwstelsel het foetus wordt getroff door EMV die limiet zoals gesteld door ICNIRP sterk overtreff. De animatie figuur 6-22 (lks) toont positie veldsterkt t opzichte voorkant kookplaat. Dat blijkt juist plek te zijn waar foetus is geleg. Ook klee kr die voor zo n kookplaat staan net bov het aanrecht uitkom kunn aan te sterke veln worn blootgesteld. IT apparatuur Apparatuur met complexe elektronische schakelg gev meerre soort vervuil veln af. Dat betreft eerste plaats IT apparatuur als computers hun randapparatuur, maar ook CV ketels, slimme meters mobieltjes. Hieronr kele voorbeeln. Computer apparatuur PC s behor tot apparat die al vorige eeuw aanleidg gav tot EHS klacht. Aankelijk war het vooral scherm die zowel EMV uitstraaln als UV-stralg vooral huidklacht war daar het gevolg. Olle Johansson (2006) het Karolska Institutet Stockholm heeft nagegaan wat er huid precies gebeur. Bepaal celtyp blek histame anre neuroactieve stoff uit te sche die o.a. jeuk ontstekg veroorzaakt. Tegwoordig worn opgom vermogs computers groter wordt er door voedg meer vuile stroom op het net gezet. Beeldscherm De platte LCD, TFT of LED beeldscherm gebruik veel mr ergie dan ou fluoresctiescherm gev mr stralg, hoewel altijd nog wat. De huidige scherm bevatt nog altijd kele elektronische schakelg voor voedg, beeldopbouw, geluid regelmechanism die laagfrequte veln verspre. Deze elektronica zit buit het beeldveld, rand het scherm, Het is daarom raadzaam monitor op ruime afstand het lichaam te zett. In sommige pas ontwikkel moll is voedgsunit uitgebouwd, zodat schalijke schakel voedg ver het lichaam verwijrd is. Dat verhoogt bruikbaarheid voor elektrogevoelig sterk. De PC kast Door steeds complexer worn functies diversiteit aan compont worn er complexe veln uitgestraald, extreem laagfrequt tot het MHz gebied. Elektrische veln worn via ommantelg bij goe aansluitg afgevoerd naar aar, maar magnetische wisselveln worn maar geeltelijk teggehoun. Het is daarom aan te ran kast ver weg te zett. Ook snoer aangeslot randapparatuur gev gepulste veln af. Dat is r om snoerbunls monitor, muis toetsbord af werktafel zich te lat afstrom er niet midn te gaan zitt. Om dat snoergedoe af te zijn, nem sommig draadloze muiz toetsborn gebruik. Dat werkt prima voor wie bestand is teg hoogfrequte veln rond die draadloze verbdg. De laptop De laptop wordt steeds professioneler toegerust is geleilijk aan bezig PC 79 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

14 6. EMV bnshuis onrweg huiskamer te verdrg. Er klev echter wel kele bezwar aan het gebruik laptops: Door het geïntegreer toetsbord houdt m het apparaat wel zeer dicht bij het lichaam. Dat kan sommig stor, omdat veln die er uit kom sterker kunn zijn dan die uit standaard PC. Dat komt grotels doordat kast els kunststof is veln niet teghoudt. Laptops zijn soms niet geaard gev bijzonr sterke elektrische wisselveln af, tot wel honrn V/m. Het is esstieel om ze te aarn, bijvoorbeeld door koperdraadje af willekeurig stukje blank metaal RS232- poort of iets rgelijks naar aardp stopcontact te le. Ook zijn er kabeltjes die aar USB-poort gebruik. Door het nabije beeldscherm ontstaat gemakkelijk hr door veln die uitgestraald worn door TL buisjes voor schermverlichtg. Nu LED lampjes bijna plaats TL buisjes nem zal dat probleem snel verholp zijn. De laptop straalt vooral naar onr dat is ongemakkelijk ie voor wie gewoonte heeft om tre te werk laptop op schoot heeft. Bij geschakel WiFi zr kom daar hoogfrequte veln bij, met mogelijk risico voor mannelijke vrouwelijke geslachtsorgan daar buurt. De laptop zou eiglijk niet op schoot gebruikt moet worn, omdat het veel beter is computer op tafel te gebruik, ver af het lichaam. De Italiaanse onrzoeker Bellii (2012) heeft gemet dat laagfrequte magnetische wisselveln hoge waar 1,6-6 microtesla kunn bereik elektrisch veld 35 V/m. Het effect op het lichaam is dat er sterke zwerfstrom gaan ontstaan, die bijna helft bedrag wat volgs ICNIRP norm verantwoord is. Het voedgsgeelte echter geeft nog veel sterkere stralg overtreft limiet voor foetus volwasse zelfs met resp %. De gemet veln zijn ook sterker dan wordt aanbevol door Zweedse TCO organisatie. Het wordt door auteurs daarom sterk afgeran laptop op schoot te gebruik; dat geldt speciaal voor zwangere vrouw. Maar ook kwaliteit mannelijk zaad gaat daardoor achteruit. Tablets Tablets zijn uitgevoerd met accu die evelas laptops tijd tot tijd moet worn opgelan aan het net. De conversie spanng geeft EMV vergelijkbare gezondheidsproblem als laptops anre vorm draagbare computers. Ze werk met programmatuur die draadloos communiceert met buitwereld. In regel zal dat gebeur via WiFi istallaties. Intsieve omgang met tablets (zoals ipad) vergt goed contact met draadloze netwerk. In regel zal tablet voortdurd actief op zoek zijn naar netwerk signal uitzn. Slechts kele uitvoerg hebb mogelijkheid tot ethernet aansluitg. Smartphones Deze slimme telefoons zijn volledig afhankelijk draadloze verbdg met zrs als WiFi mobiele telefonie (GSM UMTS), afhankelijk aard het abonnemt. Met uitrol het LTE netwerk ( 4G ) worn nieuwere types ook bruikbaar voor breedbandige communicatie supersnelle 80 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

15 6. EMV bnshuis onrweg 6. EMV bnshuis connecties. Dergelijke telefoons zijn uitgerust voor meerre communicatieweg zijn veelal bezig te zoek naar netwerk buurt, ook wanneer drager norm verantwoord smartphone is. niet Het voedgsgeelte zelf actief aan echter het communicer geeft nog veel sterkere is. Elektrogevoelige stralg overtreft limiet voor foetus volwasse zelfs met resp %. De gemet person meln dat zij zich onprettig voel gezelschap waar smartphones veln zijn ook sterker dan wordt aanbevol door Zweedse TCO organisatie. Het wordt aanwezig zijn. Hoewel toestell steeds mr signaalsterte nodig hebb door auteurs daarom sterk afgeran laptop op schoot te gebruik; dat geldt speciaal om voor te zwangere communicer vrouw. lijkt Maar ook hr kwaliteit er toe mannelijk te nem. zaad gaat daardoor achteruit. Slimme meters In SLIMME Nerland METERS zijn slimme meters (figur 6-23 t/m 25) aan voorzichtige opmars bezig. In Nerland Technische zijn evaluaties slimme meters voor (figur eerste 6-23 paar t/m honrdduizd 25) aan voorzichtige meters opmars zijn begonn bezig. Technische gezondheidsklacht evaluaties voor hebb eerste paar ons honrdduizd nog niet bereikt. meters Maar zijn begonn VS, Canada Engeland gezondheidsklacht zijn klacht hebb talrijk; ons nog wetschappelijk niet bereikt. Maar is daar VS, nog Canada niet naar Engeland gekek. zijn Hoe dat klacht teg talrijk; het jaar wetschappelijk 2020 gaat, wanneer is daar nog 80% niet naar gekek. huishouns Hoe dat Europa teg het jaar 2020 slimme gaat, wanneer 80% huishouns ons land slimme meter moet hebb, valt nog meter moet hebb, valt nog niet te zegg. niet te zegg. Momteel Momteel worn worn door door netbeheerrs netbeheerrs twee twee system system beproefd beproefd om om meterstann meterstann afstand afstand te kunn af te kunn uitlez. uitlez. Die system Die system zijn: (1) draadloze zijn: (1) hoogfrequte draadloze hoogfrequte system system die gebruik die mak gebruik het mak GPRS protocol het GPRS via protocol GSM mast via werk; GSM (2). mast powerle werk; (2). communication powerle techniek communication (PLC). Die techniek via het (PLC), elektriciteitsnet, die via het waarop elektriciteitsnet het systeem zijn sowieso signal is verstuurt aangeslot, naar zijn signal het dichtstbijzijn verstuurt naar het transformatorhuisje. dichtstbijzijn transformatorhuisje. Per netbeheerr Per wordt momteel netbeheerr nagegaan wordt momteel wat nagegaan beste route wat is beste voor route signal. is voor Het signal. is Het bedoelg is PLC bedoelg meter all PLC meter staller all te staller wanneer wanneer draadloze draadloze GPRS GPRS communicatie communicatie zeer zeer moeilijk is. moeilijk Niet wege is. Niet wege mogelijke mogelijke gezondheidsgevar, gezondheidsgevar, maar maar omdat omdat er er conflict conflict dreigt dreigt met met door door radioamateurs radioamateurs gebruikte gebruikte zdfrequties. zdfrequties. Figuur Slimme meter ISKRA - ME372. GPRS transmissie. Dit type wordt verg. Figuur Slimme meter KAIFA DSMR4.0. GPRS transmssie. Dit type dit als uitgangspunt voor het fitieve type. Daarnaast hebb slimme meters hun eig elektronische system die verg ergie. Die Daarnaast wordt met behulp hebb slimme schakel meters voedg hun eig uit het elektronische gewone elektriciteitsnet system gehaald. die verg ergie. De meters Die worn wordt met behulp huidige proefperio schakel geïnstalleerd voedg nieuwe uit het gewone wong elektriciteitsnet bij gehaald. grootschalige rovaties bestaan wooncomplex. Netbeheerrs moet er nog De ervarg meters mee worn opdo uitvn huidige welk proefperio metertype geïnstalleerd communicatiemetho nieuwe wong beste bij grootschalige resultat geeft. rovaties Sommige bestaan nu geplaatste wooncomplex. meters zull na Netbeheerrs 2015 weer worn moet er nog verg, omdat m af dat momt zekere standaardisatie gaat voer. 81 Figuur Slimme meter Echelon. PLC transmissie. Wordt slechts uitzonrgsgevall geïnstalleerd. - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

16 6. EMV bnshuis onrweg ervarg mee opdo uitvn welk metertype communicatiemetho beste resultat geeft. Sommige nu geplaatste meters zull na 2015 weer worn verg, omdat m af dat momt zekere standaardisatie gaat voer. Bij beheerssystem die frequt meters kunn uitlez bestaat er prcipe het gevaar dat ms hun privacy worn aangetast omdat iemand op ctrale post het woongedrag dividuele bewoners zou kunn volg. Netbeheerrs zoun - door stroomafname te volg - uw gewoont kunn analyser. Volgs huidige wetgevg zal dat niet gebeur. In 2011 heeft 1 e Kamer nieuwe gas elektriciteitswett aangom. Nu is bepaald dat m slimme meter zonr opgave r kan weiger. De voerg meter zal bij bestaan wong voorlopig niet verplicht worn ( het Engels heet dat opt out ), maar bij verhuizg zal nieuwe eigaar meter wel moet toelat. De mister economische zak, landbouw novatie (EL&I) heeft bepaald dat meter niet vaker dan s per twee maann mag worn uitgelez. En meter geeft data all op afroep door netbeheerr. Dit ter beschermg privacy. Dat laat onverlet dat mobiele operators gemachtigd zijn om vaker bij meter te logg voor technische zak om te zi of alles naar behor functioneert. Zij hebb hun eig logregime. Net als bij het contact met mobieltje zal ze misschi meerre ker per dag nagaan of verbdg nog or is. Dat wisselt per provir; later zal duilijkheid gaan ontstaan over logfrequtie GPRS provir het verzorggsgebied uw ergieleverancier. Er mog echter g gebruiksgegevs woirn verzameld. Omdat sommige metertyp worn uitgerust met poort ( P1 ) waarmee bewoner zelfstandig veelheid aan gegevs over zijn gebruik kan downloan kan bewoner prima overzicht krijg zijn gebruik. Dat zou ergie kunn bespar. Dat is echter onznig argumt omdat m voor kele titjes metertje kan kop waarmee elk elektrisch apparaat voudig op stroomverbruik kan worn onrzocht. De voorl slimme meter ligg duilijk vooral aan kant ergieleveranciers, omdat die naar tijd gediffertieer tariev kunn aanbi om ergiestroom wat regelmatiger te lat verlop, wanbetalers te kunn afsluit onwettige praktijk te kunn opspor. M heeft ook g meteropnemers nodig die langs ur gaan dat drukt kost. Op termijn kan m uitlop tariev gaan hanter, te wet hogere tariev per kwh perion hoog ergieverbruik. Op dit ogblik wordt dat t stelligste ontkd, maar kele lann is dat al het geval. Er is objectief gezi weig op teg als er bijvoorbeeld kele keer per dag, week of maand kort signaal naar het ctrale punt zou worn verzonn. Die kortdur puls zal voor weig extra veldbelastg zorg. Het is wel zaak vger aan pols te houn er voor te zorg dat m zijn bed op gezon afstand meter opstelt. Acculars Laadapparatuur voor autoaccu s, elektrische fiets, mobieltje, smartphone, ipod, E-rear alle anre elektronische apparat die uit het net gevoed worn, gev sterke gepulste strom (figuur 6-26). De puls lop synchroon met 50Hz 82 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

17 6. EMV bnshuis onrweg 6. EMV bnshuis netspanng bevn zich het spanngsverloop dicht bij nul-doorgang sus. Ze lever gezondheidsklacht wanneer m er langdurig te dichtbij zit dicht bij nul-doorgang. Ze lever gezondheidsklacht wanneer m er langdurig te of ligt. In caras is dat één standaard risico s, wanneer m aangeslot is dichtbij zit of ligt. In caras is dat één standaard risico s, wanneer m aangeslot op is op externe externe stroomaansluitg. stroomaansluitg. De De toepassg toepassg dit dit soort soort laalektronica laalektronica zijn talrijk zijn talrijk je komt je ze komt vele ze situaties vele situaties teg. Door teg. ze Door op afstand ze op te afstand houn is te er houn weig is hr er weig te hr verwacht, te maar verwacht, anrs wordt maar het anrs wanneer 6. EMV wordt bnshuis m het regelmatig wanneer m zwareregelmatig accu s moet zware oplan accu s voor moet elektrische oplan voor fiets, scootmobiel elektrische of elektrische fiets, scootmobiel auto. De daarbij of elektrische optr auto. strom De daarbij zijn optr aanzilijk strom het is aan zijn te aanzilijk bevel ze het laadhanlg is aan te bevel niet ze huis laadhanlg te do maar niet dicht huis bij te do nul-doorgang. maar Ze schuurtje lever gezondheidsklacht schuurtje of anre plek buit; elk of geval anre op grote plek afstand buit; wanneer elk m het geval er slaapvertrek. op langdurig grote afstand te dichtbij het slaapvertrek. zit of ligt. In caras is dat één standaard risico s, wanneer m aangeslot is op externe stroomaansluitg. De toepassg dit soort laalektronica zijn talrijk je komt ze vele situaties teg. Door ze op afstand te houn is er weig hr te verwacht, maar anrs wordt het wanneer m regelmatig zware accu s moet oplan voor elektrische fiets, scootmobiel of elektrische auto. De daarbij optr strom zijn aanzilijk het is aan te bevel ze laadhanlg niet huis te do maar schuurtje of anre plek buit; elk geval op grote afstand het slaapvertrek. Figuur Veln rond laadapparaat voor accu. De 50 Hz wisselspanng waarmee het laadapparaat wordt gevoed is weergegev met regelmatige slgerlijn. De stroom die lar accu stuurt is herkbaar aan tweelgpuls op nullijn. De laadkabels stral sterk: afstand houn dus. Ass: Horizontaal is tijd uitgezet, vereld vakjes 5 msec. Verticaal stroomsterkte arbitraire h. Zonnecell ZONNECELLEN OP op HET het DAK Figuur Veln rond laadapparaat dak voor accu. De 50 Hz wisselspanng waarmee het Photovoltaïsche (PV) laadapparaat wordt gevoed is cell weergegev op het met dak regelmatige (figur slgerlijn De stroom 28) lever die lar stroom wanneer er accu stuurt is herkbaar aan tweelgpuls op nullijn. De laadkabels stral sterk: afstand licht op schijnt: hoe meer zonlicht, hoe hoger het gelever vermog. Dat kan gaan tot houn dus. 100W/m Ass: Horizontaal 2. De elektriciteitsmeter is tijd uitgezet, vereld draait vakjes zichtbaar 5 msec. terug. Verticaal Maar stroomsterkte zonr extra maatregel is arbitraire het h. vraag of het uw gezondheid bevorrt. De omvormers die gelijkspanng zonnepanel opkrikk naar 230 V wisselspanng producer namelijk extreem ZONNECELLEN vervuil OP HET stroompuls. DAK Zolang zon schijnt jecteert het systeem series 68 khz puls het net, die gezamlijk soort wisselspanngsprofiel Figuur Zonnecell op het dak (PV cell). Figuur Inverters (voorschakelkast) op zolr. Photovoltaïsche (PV) cell op het dak (figur ) lever stroom wanneer er licht op schijnt: hoe meer zonlicht, hoe hoger het gelever vermog. Dat kan gaan tot 100W/m 2. De elektriciteitsmeter draait zichtbaar terug. Maar zonr extra maatregel is het vraag of het uw gezondheid bevorrt. De verters die laagspanng zonnepanel opkrikk Figuur Zonnecell naar op 230 het V dak netspanng (PV cell). producer Figuur namelijk Inverters extreem (voorschakelkast) vervuil op zolr. stroompuls. Zolang zon schijnt jecteert het systeem series 68 khz puls het net, die gezamlijk soort wisselspanngsprofiel voorstell (figur ). Photovoltaïsche (PV) cell op het dak (figur ) lever stroom wanneer er licht op schijnt: hoe meer zonlicht, hoe hoger het gelever vermog. Dat kan gaan tot 100W/m 2. De - Uit: elektriciteitsmeter Hugo Schooneveld (2014) draait - Elektrostress zichtbaar Handboek terug. - Ler omgaan Maar met zonr ziekmak extra elektromagnetische maatregel veln. is het vraag of het uw gezondheid bevorrt. De verters die laagspanng zonnepanel

18 6. EMV bnshuis onrweg 6. EMV bnshuis voorstell (figur ). Overigs verschill eigschapp omvormers per Dat fabrikaat. is voor Die el puls te mp spanng door het zijn bijschakel voor el capaciteit, mp bijvoorbeeld door het bijschakel met Stetzerfilters. capaciteit, bijvoorbeeld met Stetzerfilters. Aangezi grote wongbouwcorporaties als als bijvoorbeeld Aes Aes het het voornem hebb hebb hun hun huurhuiz op zeer op grote zeer schaal grote schaal te gaan te voorzi gaan voorzi zonnepanel, zonnepanel, is het zaak is het vger zaak aan vger pols aan te houn pols te maatregel houn te maatregel nem om hrlijke te nem vuile om hrlijke stroom op vuile stroom op elektriciteitsleidg te voorkom. te voorkom. Figuur Repeterd patroon laagfrequte puls (1,7 khz) afgeleid verter zonnecel. die het net gestuurd worn, E vakje is 0,4 msec. Figuur Frequtieanalyse puls hogere frequtie (68 khz) die het lichtnet gaan. E vakje is 35 khz breed. Problematische aardg apparatuur Voor PROBLEMATISCHE elektrogevoelige AARDINGEN person VAN is APPARATUUR het wezlijk belang dat aardg huis Voor elektrogevoelige or is, zodat person spanng is het die wezlijk ontstaan belang op metal dat aardg l huis rond het elektriciteitsnet or is, zodat op spanng goe die manier ontstaan naar op metal aar worn l geleid. rond het Die elektriciteitsnet spanng kan op bij goe gebrekkige manier aardg naar aar vele worn titall geleid. volts Die bedrag, spanng kan terwijl bij er gebrekkige al problem aardg kunn vele titall volts bedrag, terwijl er al problem kunn ontstaan bij spanng op het ontstaan bij spanng op het lichaam kele millivolts. lichaam kele millivolts. Ongewste Ongewste spanng spanng moet moet dus het dus huis het uit huis uit grond. Daar grond zijn. twee Daar hoofdroutes zijn twee hoofdroutes voor: (1) via voor: aardraad (1) via aardraad stallatie die u stallatie uit het die elektriciteitsnet u uit het wordt elektriciteitsnet aangereikt, wordt of (2) aangereikt, via aardraad of (2) die via door uw aardraad eig grondp die door grond uw eig gaat. grondp Dat is niet hetzelf grond gaat. omdat Dat is elektrische niet hetzelf weerstann omdat kunn elektrische verschill weerstann af te kunn voer strom verschill weg af te voer mste strom weerstand volg. weg Om veiligheidsr mste weerstand elektrocutie volg. Om bij veiligheidsr aanrakg te elektrocutie voorkom, bij moet aanrakg weerstand te voorkom, naar aar officieel moet mr weerstand dan 160 naar Ohm aar bedrag. officieel Maar mr dan voor 160 elektrogevoelig Ohm bedrag. is dat Maar niet voor goed elektrogevoelig goeg moet is weerstand dat niet mr goed goeg dan 10 Ohm moet bedrag weerstand om mr stallatie dan voldo 10 Ohm bedrag spanngsvrij om te houn. stallatie Evtueel voldo moet spanngsvrij er één of te meer houn. extra Evtueel aardpn moet geslag er worn één of om meer die extra weerstand aardpn voldo geslag laag te worn krijg. om die weerstand De strom voldo die grond laag gestuurd te krijg. worn vn hun weg langs verschill grondlag De naar strom aardp die het grond trafohuisje gestuurd dat u worn stroom levert vn komt hun weg vervolgs langs via verschill ctrale aardraad uw huis weer bn. All, die aansluitg op het trafohuisje elt u met grondlag naar aardp het trafohuisje dat u stroom levert komt onbekd aantal buurtbewoners, die elk nodige signal spanng op aardraad vervolgs via ctrale aardraad uw huis weer bn. All, die aansluitg zett. Die kom ev gemakkelijk ook uw huis bn kunn soms problem op oproep. het trafohuisje Daar is weig elt u anrs met teg onbekd te do dan aantal er voor buurtbewoners, zorg dat uw eig die elk aardp nodige signal gebruikt wordt spanng voor uw eig op stallatie aardraad dat zett. weerstand Die kom daar ev zo gemakkelijk laag mogelijk ook is. uw huis bn kunn soms problem oproep. Daar is weig anrs teg te do Er komt conflict ( aardlus ) wanneer u l uw stallatie via meer dan één dan kele er voor route zorg gaat aarn. dat uw Er eig zull aardp dan strom gebruikt gaan wordt lop die voor u niet uw eig wst stallatie waarover u dat g weerstand controle hebt. daar De strom zo laag mogelijk volg is. weg mste weerstand dat kan evtueel Er dwars komt door uw conflict huis zijn ( niet aardlus ) langs wanneer kortste weg u l naar buit. uw Die stallatie situatie doet via zich meer voor, dan bijvoorbeeld, wanneer u TV hebt aangeslot op ctrale antnekabel. De 84 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

19 6. EMV bnshuis 6. EMV onrweg één afscherm kele route mantel gaat aarn. die kabel Er is zull geaard dan via strom aardg gaan het lop verelkastje die u niet aan wst waarover straat maakt u g contact controle met hebt. het chassis De strom uw toestel. volg Wanneer weg nu TV mste is aangeslot weerstand via dat kan stekker evtueel met randaar, dwars door dan kom uw huis aaraansluitg zijn niet langs het kortste huis weg contact naar met buit. Die aardg kabel gaan er permant onbeheersbare strom lop. Bij apparat die situatie doet zich voor, bijvoorbeeld, wanneer u apparat met reandaar dubbel geïsoleerd zijn stekker zonr randaar hebb, treedt dit probleem niet op. hebt aangeslot op ctrale antnekabel. De afscherm mantel die kabel Dit zijn zak die voor leek moeilijk te overzi zijn die het zicht verg is geaard via het verelkastje aan straat terwijl het stekkerblok is geaard via geschool meetspecialist. Want het afschermg ruimt apparatuur kan volledig huisaar. mislop, wanneer Dan kom niet tevs aaraansluitg aandacht wordt besteed het aan huis dit esstiële contact el met uw aardg systeem: het kabel huisnet. Aardg gaan er beschermt permant u teg onbeheersbare elektrocutie, strom dat is waar. lop. Maar Bij tegelijk apparat haalt die u soms dubbel geïsoleerd het Paard zijn Troje bn, stekker dat zonr uw ruimt randaar opzalt hebb, met vervuil treedt dit elektrische probleem veln niet op. die Dit zijn buit zak kom die voor moeilijk leek te bestrijn moeilijk zijn. te overzi zijn die het zicht verg geschool meetspecialist. Want het afscherm ruimt apparatuur kan volledig mislop, wanneer niet tevs aandacht wordt besteed aan dit esstiële el 6.6. DRAADLOZE uw systeem: COMMUNICATIESYSTEMEN het huisnet. Aardg beschermt THUIS u teg elektrocutie, dat is waar. Maar Deze tegelijk paragraaf haalt behanlt u soms het aantal Paard hoogfrequte Troje bronn bn, dat EMV uw ruimt huis. Wat opzalt daarteg met vervuil te do is wordt elektrische behanld veln hoofdstuk die 15. buit kom moeilijk te bestrijn zijn. In toekomst worn we bnshuis - meer dan nu al het geval is - onrgedompeld Powerle soep hoogfrequte communication veln. En voor het wordt datatransport voortdurd erger, huis want er is g rem op ze Sommige ontwikkelg. leveranciers Het automatisch adviser regel om draadloze huiselijke functies verbdg heet domotica. tuss PC De router te verg verwachtg door digitale bedra ontwikkelaars verbdg, voor maar verre dan wel ontwikkelg via kabels zijn het hooggespann. elektriciteitsnet. Dat In opkomst heet powerle is het Internet communication of thgs, waarbij (PLC). aantal Dat klkt apparat, logisch, die met maar chips is het zijn uitgerust, voor ze toepassg draadloos met zeker elkaar niet kunn logisch gaan voor communicer. elektrogevoelig. Elektrogevoelig Want PLC datatransport zull steeds vaker geeft sterk vervuil moet kiez laagtuss tot het hoogfrequte gemak verrgaan veln langs automatiserg hele loop hr het leidgstelsel. onvermijlijke veln. De spanngspiek bij datatransfer kunn honrn millivolts bedrag. Er zijn goedkope In tabel 6-1PLC zijn system kele veelvoorkom te koop om PC draadloze signal system via het voor net naar gebruik router huis opgesomd. of mom te Voor transporter. technici is Homeplug ook aantal is één technische die gegevs system. opgom. Die system De gebruikte werk frequties goed snel. verschill Maar trek daarmee dan toch ook liever golflgt. aparte Het draad doordrgd PC vermog naar router. hoogfrequte signal is beter naarmate frequties lager zijn. Niet voor niets zijn mobieltjes jar gel begonn met frequtie 900 MHz golflgte 33,3 cm. Bluetooth 6.6. signal Draadloze nieuwere communicatiesystem versies WLAN zull dus thuis veel moeilijker door uw Deze mur paragraaf hdrg. behanlt aantal hoogfrequte bronn EMV huis. Wat daarteg te do is wordt behanld hoofdstuk 15. Tabel 6-1. Veel voorkom system voor draadloze communicatie thuis, met hun technische karakteristiek Draadloze techniek Draaggolf Kanaalbreedte Bak Puls Data Puls DECT MHz 2 MHz 100 Hz 100 Hz WLAN B MHz 10 MHz 10 Hz variabel * WLAN G MHz 22 MHz 10 Hz variabel * WLAN A MHz 22 MHz 10 Hz variabel * Bluetooth MHz 1 MHz 2x800 Hz variabel * Ntdo Wii (Bluetooth Variant) MHz 1 MHz 200 Hz 200 Hz XBOX360RF MHz onbekd 130 Hz 130 Hz Domotica/Afstandsbedig 433/866 MHz <1 MHz variabel variabel * Het gepulste signaal vrijwel alle draadloze techniek wordt extreem variabel wanneer er ternetsignal over verstuurd worn. Dit komt omdat ternetverkeer g vaste bandbreedte heeft. (Bron: Rob Heijblom, persoonlijke melg) In toekomst worn we bnshuis - meer dan nu al het geval is - onrgedompeld HOTSPOTS soep BIJ ALLE hoogfrequte HOOGFREQUENTE veln. VELDEN En het wordt voortdurd erger, want er is g rem op ze ontwikkelg. Het automatisch regel huiselijke functies heet domotica. De verwachtg digitale ontwikkelaars voor verre ontwikkelg zijn hooggespann. In opkomst is het Internet of thgs, waarbij aantal apparat, 85 - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln.

20 6. EMV bnshuis onrweg die met chips zijn uitgerust, draadloos met elkaar kunn gaan communicer. Elektrogevoelig zull het gemak verrgaan automatiserg moet bekop met toem hr onvermijlijke veln. In tabel 6-1 zijn kele veelvoorkom draadloze system voor gebruik huis opgesomd. Voor technici is ook aantal technische gegevs opgom. De gebruikte frequties verschill daarmee ook golflgt. Het doordrgd vermog hoogfrequte signal is hoger naarmate frequties lager zijn. Niet voor niets zijn mobieltjes jar gel begonn met frequtie 900 MHz golflgte 33,3 cm. Bluetooth signal nieuwere versies WLAN system zull dus moeilijker door uw mur hdrg. Hotspots bij alle hoogfrequte veln Wat betreft mate blootstellg 6. EMV bnshuis beslot ruimte is richtg belang, want aanwezigheid grote reflecter vlakk als stal meubels, spiegels, stralgwer Wat betreft mate beglazg blootstellg sommige 6. EMV beslot bnshuis kunststoff ruimte meubelafwerkg is richtg weerkaats belang, want aanwezigheid golffront grote hoogfrequte reflecter vlakk stralg als stal gaan meubels, spiegels, onrlge stralgwer teractie aan. beglazg Er ontstaan sommige dan kunststoff hotspots: plekk meubelafwerkg waar door weerkaats terfertie golffront HF golv grote velddichth Wat hoogfrequte betreft mate stralg ontstaan. blootstellg gaan Op kele onrlge cimeters beslot teractie afstand ruimte aan. is Er daar ontstaan richtg zijn dan dan hotspots: belang, zones waar want golv plekk aanwezigheid elkaar waar door verzwakk. terfertie grote reflecter Bij kortgolvige HF golv vlakk veln grote als stal velddichth meubels, spiegels, ligg hotspots ontstaan. stralgwer soms Op maar kele kele beglazg cimeters afstand sommige elkaar; daar kunststoff m zijn zal dan meubelafwerkg niet zones bij voorkeur waar golv weerkaats op elkaar precies verzwakk. golffront zo n plek Bij gemakkelijke kortgolvige hoogfrequte stoel veln will ligg hebb, hotspots stralg of soms gaan het hoofdkuss. maar kele onrlge cimeters teractie aan. elkaar; Er ontstaan m zal niet dan bij hotspots: voorkeur op plekk precies zo n waar plek door terfertie gemakkelijke stoel HF will golv hebb, grote velddichth of het hoofdkuss. ontstaan. Op kele In cimeters Japan is afstand nagegaan daar op welke zijn dan manier zones waar veln golv rond elkaar mobiele verzwakk. telefoons Bij zijn kortgolvige verspreid. De veln In Japan golffront ligg is nagegaan hotspots worn op soms welke maar manier ruimte kele weerkaatst, veln cimeters rond zodat mobiele elkaar; er volgs telefoons m zal zijn niet golftheorieën verspreid. bij voorkeur De op Huygs precies golffront zo n worn terfertieverschijnsel plek gemakkelijke ruimte weerkaatst, stoel ontstaan. will zodat hebb, er volgs In of het ruimte hoofdkuss. golftheorieën Huygs leidt dat tot plaatselijke terfertieverschijnsel ontstaan. In ruimte leidt dat tot plaatselijke verdichtg verdichtg In Japan is nagegaan op welke veln: manier hotspots. veln rond Afhankelijk mobiele telefoons golflgte zijn verspreid. De het veln: hotspots. Afhankelijk golflgte het gebruikte GSM systeem (900 gebruikte golffront of 1800 MHz) GSM worn ligg systeem die hotspots ruimte (900 of weerkaatst, verr 1800 of MHz) mr zodat ligg er ver volgs uit die elkaar. hotspots golftheorieën Figuur verr 8-31 of toont mr Huygs ver uit terfertieverschijnsel elkaar. Figuur 6-31 toont ontstaan. terfertieverschijnsel In ruimte leidt dat tot plaatselijke reflectieloze verdichtg kamer. Figuur veln: 6-32 toont hotspots. wat er Afhankelijk gebeurt bij teracties golflgte met eig het golv gebruikte of door GSM teractie systeem (900 golv of 1800 MHz) uitlop ligg die hotspots oorsprong. verr of mr ver uit elkaar. Figuur 8-31 toont Figuur Grafische voorstellg reflectieloze kamer met Dect zr. De golv plant zich rechtlijnig voort tot ze worn geabsorbeerd. De hotspots zijn hier zichtbaar gemaakt als lag veln met gelijke Figuur dichtheid Grafische voorstellg reflectieloze kamer Bron: Hondou met 2006, Dect met zr. toestemmg. De golv plant zich rechtlijnig voort tot ze worn geabsorbeerd. De hotspots zijn hier zichtbaar gemaakt als lag veln met gelijke dichtheid. Figuur Kamer met reflecter wann. Plaatselijk ontstaan verdichtg ergie: hotspots. Vanuit vele richtg ontstaan er veldteracties waardoor complexe ruimtelijke verlg hotspots ontstaat Figuur (donkere vlekk). Kamer met reflecter wann. Plaatselijk ontstaan Bron: Hondou verdichtg 2006, met toestemmg. ergie: hotspots. Vanuit vele richtg ontstaan er veldteracties waardoor complexe ruimtelijke verlg hotspots ontstaat (donkere vlekk). Bron: terfertieverschijnsel Hondou 2006, met toestemmg. reflectieloze kamer. Bron: Hondou Figuur 2006, 8-32 met toestemmg. toont wat er gebeurt bij teracties met eig golv of door teractie 86 golv uitlop oorsprong. terfertieverschijnsel De hotspots zijn hier aangegev reflectieloze als donkere zones. kamer. M Figuur heeft 8-32 vastgesteld, toont wat dat er gebeurt veldsterkte bij - Uit: Hugo Schooneveld (2014) - Elektrostress Handboek - Ler omgaan met ziekmak elektromagnetische veln. teracties hotspot met eig 15 maal golv zo hoog of door kan zijn teractie dan ruimte golv daar omh, uitlop wanneer oorsprong. kamer is voorzi reflecter wann