Bron: Kort, J.F. de (2004), 'Ruslands toetreding tot de WTO', Economisch Statistische Berichten, 17 september 2004, pp
|
|
- Siebe van Dongen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bron: Kort, J.F. de (2004), 'Ruslands toetreding tot de WTO', Economisch Statistische Berichten, 17 september 2004, pp [KADER:] handel [TITEL:] De toetreding van Rusland tot de WTO [INLEIDING, TWEE ZINNEN, PROBLEEM EN CONCLUSIE] Het WTO lidmaatschap bevestigt de Russische transitie naar een markteconomie. Het vergroot ook de druk op de economische herstructurering en dwingt Rusland tot een afweging van de kosten en opbrengsten van deze herstructurering. J. de Kort De auteur is verbonden aan het Instituut voor Oosteuropees Recht en Ruslandkunde en de afdeling economie van de Universiteit Leiden. Op 21 mei jongstleden sloten de Europese Unie en Rusland een bilaterale overeenkomst met betrekking tot de Russische toetreding tot de WTO (Europese Commissie, 2004). 1 In ruil voor de toezegging van de Russische president Poetin dat hij zich in het Russische parlement sterk zal maken voor de ratificering van het Kyoto-protocol, zet de EU haar bezwaren tegen het Russische lidmaatschap van de WTO opzij en zal zij de Russische aanvraag ondersteunen. Na elf jaar onderhandelen zal de toetreding naar verwachting in 2005 gerealiseerd worden. De gevolgen voor de handel zijn beperkt, want voor driekwart van de handel geldt voor Rusland al een gunstig handelsregime. Door de aard van de Russische exporten, vooral bestaand uit energie en waardevolle grondstoffen, ontstaat tevens een risico voor de geloofwaardigheid van de WTO, wanneer Rusland haar verplichtingen niet na kan of wil komen. Omdat de Russische export gewild is op de wereldmarkt zal de bereidheid van andere WTO-leden haar via de reguliere, handelsbeperkende, sancties tot de orde te roepen gering zijn. De toetreding tot de WTO dwingt Rusland echter wel tot aanpassingen in haar investeringsregime. Zo moet het aantal sectoren waarin buitenlandse investeringen mogelijk zijn, worden uitgebreid. Ook stelt Rusland nu nog bijzondere eisen aan buitenlandse investeerders, zoals de bepaling dat ze een minimaal aandeel van hun inputs vanuit Rusland betrekken. De WTO-overeenkomst over handelsgerelateerde investeringsmaatregelen (TRIM) verbiedt dergelijke voorwaarden. Vanwege de grote Russische rijkdommen zal de grondstoffensector zich waarschijnlijk aan het WTOregime kunnen onttrekken. In dit artikel zal ik laten zien dat de Europese eis tot verhoging van de binnenlandse energieprijs voor bedrijven de grootste impact zal hebben op de herstructurering van de Russische economie. De Russische energiesector subsidieert nu grote delen van de economie ten koste van noodzakelijke investeringen in de sector zelf. Een verhoging van de energieprijzen zal de inefficiënte Russische industrie dwingen tot herstructurering. 1 Zie voor de main stages of Russia s WTO accession negotiations. 1
2 Het handelsregime Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ontwikkelde Rusland een liberaal handelsregime. Haar importtarieven van tussen de vijf en de twintig procent, met het merendeel tussen de tien en vijftien procent, 2 zijn niet uitzonderlijk restrictief en feitelijk vindt de handel tamelijk ongehinderd plaats. 3 Een diepe economische crisis in het begin van de jaren negentig leidde tot een forse krimp in de onderlinge handel met de andere opvolgerstaten. Daar stond een toename van de Russische handel met de landen van de Europese Unie tegenover. Zoals in tabel 1 geïllustreerd wordt, bedraagt deze handel inmiddels de helft van de Russische handel. De handel met de opvolgerstaten neemt een kwart voor haar rekening. Tabel 1. Regionale verdeling van de Russische handelsstromen, in procenten Russische export naar GOS Russische import uit GOS Russische export naar EU-27** 48* Russische import uit EU-27 47* Bron: Sodruzjestvo Nezavisimych Gosudarstv v 2001 Godu. Statistitsjeskij ezjegodnik. (Commonweatlh of Independent States in Statistical Yearbook), p.74, p.83; Rossiskii Statistjetseskii Ezejegodnik 1997, tbl. 19.3, p. 577; Russia in Figures 2002, p. 363 * exclusief Tsjecho-Slowakije ** inclusief Bulgarije en Roemenië In 1997 kennen Rusland en de EU elkaar de status van meestbegunstigde natie toe, zoals die is bedoeld in de WTO-verdragen, en leggen ze vast dat ze elkaar geen kwantitatieve handelsbeperkingen zullen opleggen (Europese Commissie, 1997). In april 2004 komen ze overeen dat deze overeenkomst ook geldt voor de nieuwe EUleden. Met deze overeenkomst regelen Rusland en de EU hun verhoudingen in feite al conform de WTO-eisen. In de WTO-onderhandelingen over de maximum toegestane importtarieven stelt Rusland voor om deze zogenaamde bound rates in eerste instantie op hoge niveaus vast te stellen. Met uitzondering van de tarieven voor de landbouw en de machinebouw zal Rusland deze vervolgens in een periode van tien jaar verlagen. Dat betekent dat de huidige tarieven voorlopig ongewijzigd blijven. In een rapport berekent de Russische Nationale Investerings Raad (NIR) dat als de tarieven verhoogd worden tot een importvervangend niveau, de productie met 0,6 procent toeneemt. In een meer realistische variant met lagere importtarieven neemt de productie met 1 procent af (Natsionaljie Investitsionnij Sovjet, 2002). Het investeringsregime 2 Uitzonderingen zijn er onder andere voor suiker (40-50 procent) en tweedehands vervoermiddelen (25 procent). 3 Op symposia en in gesprekken met de auteur geven exporteurs naar Rusland wel aan dat de douane formaliteiten ondoorzichtig en soms corrupt zijn, hetgeen de handel belemmert. 2
3 Rusland heeft grote behoefte aan een versterking van haar economische structuur. De erfenis van de planeconomie heeft het land opgezadeld met een industriële structuur met technisch en economisch verouderde bedrijven, waarbij het regionale zwaartepunt te ver naar het oosten lag en het sectorale zwaartepunt te veel bij de (zware) industrie lag. De dienstensector ontbrak nagenoeg geheel. Om de economische structuur te versterken en het zwaartepunt te verleggen, zijn enorme investeringen noodzakelijk. Er wordt evenwel weinig geïnvesteerd in de Russische economie. De meeste buitenlandse investeringen zijn bovendien financiële investeringen in de vorm van kredieten. Slechts de voedingssector, detailhandel, restaurants en de voedselverwerkende industrie, alsmede de energiesector hebben investeringen van enige omvang uit het buitenland aangetrokken (zie tabel 2). 3
4 Tabel 2. Buitenlandse investeringen in Rusland, in miljoenen dollars Totaal directe investeringen Portfolio Kredieten investeringen in sectoren Oliewinning? Voedselverwerking handel, voeding Bron: Goskomstat Rossii (2003), tabellen en In de onderhandelingen over het WTO-lidmaatschap dringen de WTOlidstaten er bij Rusland sterk op aan om barrières voor directe buitenlandse investeringen weg te nemen. 4 Vooral de maximering van het buitenlands bankkapitaal tot twintig procent van het totale bankkapitaal en het verbod om een volledig verzekeringspakket te mogen aanbieden, beperkt de investeringen in de financiële dienstverlening. Juist van het wegnemen van investeringsbarrières in de dienstverlening, waaronder de telecommunicatie en de commerciële dienstverlening vallen, wordt een grote positieve invloed verwacht. Zo schatten Jensen et al. (2003) dat het wegnemen van investeringsbarrières in de dienstensector een positieve invloed zal hebben op het nationaal inkomen. 5 Door buiten de WTO te blijven, kan Rusland meer rekening houden met de sectorale en met name regionale consequenties van buitenlandse investeringen. De meeste buitenlandse investeringen concentreren zich in het westelijk deel van Rusland, met name in de regio rond Moskou. In het oosten en noorden van Rusland zijn er echter veel steden met meer dan een half miljoen inwoners, die voor hun werkgelegenheid, hun energievoorziening en hun sociale voorzieningen veelal afhankelijk zijn van enkele grote, verouderde bedrijven. Deze bedrijven kunnen de concurrentie met de nieuwe bedrijven niet aan. De sociale kosten van hun teloorgang zijn enorm.dit neemt niet weg dat Rusland ook zonder het WTO-lidmaatschap een investeringsregime moet inrichten dat investeerders voldoende vertrouwen inboezemt. De energiesector Het belangrijkste bezwaar van de EU tegen toetreding van Rusland tot de WTO lag bij de lage binnenlandse energieprijzen in Rusland. De EU eiste van Rusland dat het de binnenlandse energieprijs voor bedrijven zou verhogen tot minstens het niveau van de kostprijs. Gas heeft een kostprijs van naar schatting 4 In de Overeenkomst met betrekking tot Partnerschap en Samenwerking hebben Rusland en de EU elkaar in de bilaterale verhoudingen ook met betrekking tot het investeringsregime WTO principes, zoals het gelijkberechtigingprincipes, toegekend. 5 Jensen et al. (2003), schatten dat de toetreding van Rusland tot de WTO het BBP op de middenlange termijn met 3,4 procent en op de lange termijn met 11,2 procent zal laten toenemen. Driekwart van deze toename komt voor rekening van het liberaliseren van de directe investeringen in de dienstensector. In hun model gaan Jensen et al. uit van tariefreducties van rond de vijftig procent. 4
5 veertig dollar per 1000 m3, terwijl de binnenlandse prijs tussen de vijftien en twintig dollar ligt. De exportprijs, inclusief het exporttarief van bijna veertig dollar, ligt rond de honderd dollar (Tarr & Thomson, 2003). Een dergelijk lage binnenlandse prijs verlaagt de kostprijs voor bedrijven, leidt tot concurrentievoordeel voor Russische bedrijven en werkt daardoor als een handelsbarrière. De OECD (2002) schat dat industriële bedrijven in de vorm van lage energieprijzen een subsidie ontvangen van meer dan 300 procent van de feitelijke verkopen ofwel, meer dan 5 procent van het bbp. De lage energieprijzen maskeren dat de industrie feitelijk waarde vernietigt (Gaddy & Ickes, 2002). Ook de energiesector in Rusland dringt al geruime tijd aan op verhoging van deze prijzen, omdat de huidige prijsstelling investeringen in de energiesector ontmoedigt. Alhoewel de kosten van een verdubbeling van de energieprijzen nog nauwelijks in kaart gebracht zijn, is het onvermijdelijk dat de sociale gevolgen van een verhoging van de binnenlandse energieprijzen enorm zijn. Hogere energieprijzen dwingen bedrijven tot reorganisatie, waarmee veel werkgelegenheid en een minimale sociale zekerheid verloren gaat, in het bijzonder in het noorden en oosten (Gaddy & Ickes, 2002). Om de gevolgen voor de getroffen regio s en sectoren geleidelijker zichtbaar te laten worden en enige tijd te hebben om deze gevolgen op kunnen vangen, stelt de regering voor om de gasprijs voor industriële gebruikers geleidelijk te verhogen van 40 naar tussen de 49 en 57 dollar in Mede op grond van dit voorstel heeft de EU haar bezwaren tegen een Russisch lidmaatschap van de WTO ingetrokken. In ruil daarvoor zal president Poetin zich inspannen om in het Russisch parlement steun te krijgen voor de ratificering van het Kyoto-protocol. Een resultaatgarantie kan de president echter niet geven en in het parlement leven grote bezwaren tegen het Kyoto-protocol, omdat het bedrijven dwingt tot herstructurering. Conclusie De lange aanpassingstijden die Rusland vraagt om te voldoen aan de eisen van het WTO-lidmaatschap roepen de vraag op of een Russische lidmaatschap voor de andere leden wel zo aantrekkelijk is. Het lijkt vooral een onderdeel van de grotere politieke agenda om steun te verwerven voor het Kyoto-protocol. De WTO eisen met betrekking tot het investeringsregime en de Europese eis tot verhoging van de binnenlandse energieprijs voor bedrijven zullen zorgen voor een grotere concurrentiedruk en voor een prijsontwikkeling die onontkoombaar leidt tot een noodzakelijke herstructurering, met alle maatschappelijke kosten van dien. Veel additioneel economisch voordeel van een WTO-lidmaatschap lijkt Rusland niet te gaan behalen. Joop de Kort Literatuur Europese Commissie (2004) Russia WTO: EU-Russia deal brings Russia a step closer to WTO membership, Europese Commissie, IP/04/673, Brussel, 21 mei Gaddy en Ickes wijzen bijvoorbeeld op de kosten om miljoenen mensen vanuit de koude gebieden (met gemiddelde januaritemperaturen van vijftien graden Celcius onder nul) naar het mildere klimaat in het westen te verhuizen. 5
6 Europese Commissie (1997) Agreement on Partnership and Cooperation, Brussel Gaddy C. en B. Ickes (2002) Russia s Virtual Economy, Brookings Institution Press, Washington Goskomstat Rossii (2003), Rossisskiji statistetseskij ezegodnik, Moskou Jensen, J., T. Rutherford en D. Tarr (2003) Economy-Wide Sector Effects of Russia s Accession to the WTO, Paper prepared for the Ministry of Economic Development and Trade ILO conference in St. Petersburg, februari Natsionaljie Investitsionnij Sovjet (2002) Narodnochozjajstvennije Posledstvija Prisoedinenija Rossii k VTO, (De macro-economische gevolgen van de Russische toetreding tot de WTO) Moskou. OECD (2002), OECD Economic Surveys Russian Federation, Parijs. Rossiskii Statistjetseskii Ezejegodnik 1997 Moskou, Goskomstat Russia in Figures 2002, Moskou, Goskomstat Sodruzjestvo Nezavisimych Gosudarstv v 2001 Godu. Statistitsjeskij ezjegodnik. Moskou Tarr D. en P. Thomson (2003) The Merits of Dual Pricing of Russian Natural Gas, paper beschikbaar op 6
De gevolgen van het WTO lidmaatschap voor Rusland
De gevolgen van het WTO lidmaatschap voor Rusland J o o p d e K o r t * Samenvatting Het lidmaatschap van de WTO zal voor de Russische economie geen grote gevolgen hebben. Het Russische handelspatroon
Nadere informatieInternationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan?
Internationale handel H7 1 Waar komt het vandaan? Economie voor het vmbo (tot 8,35 m.) Internationale handel Importeren = invoeren (betalen) Exporteren = uitvoeren (verdienen) Waarom importeren: Meer keuze
Nadere informatieMeting economisch klimaat, november 2013
Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,
Nadere informatie*** ONTWERPAANBEVELING
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie internationale handel 27.10.2011 2011/0090(E) *** ONTWERPAANBEVELING over het ontwerpbesluit van de Raad betreffende de sluiting van de overeenkomst tussen de Europese
Nadere informatieZAKENDOEN MET RUSLAND
ZAKENDOEN MET RUSLAND Evelien Staelens Areamanager 23.01.2014 Exportboost Rusland FEVIA Agenda 1. Situering 2. Waarom Rusland 3. Uitdagingen 4. Hoe de Russische markt te benaderen 5. FIT-dienstverlening
Nadere informatieVoorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 9.8.2012 COM(2012) 449 final 2012/0217 (COD)C7-0215/12 Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende de toekenning van tariefcontingenten voor
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral opwaartse bijstelling overheidsconsumptie. Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,6 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB05-144 21 december 2005 9.30 uur Groei economie derde kwartaal 2005 hoger dan eerder geraamd De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van 2005 met
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE. Begeleidend Document. bij het Voorstel voor een
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 17.10.2008 SEC(2008) 2616 WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE Begeleidend Document bij het Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2003-I
Politiek en ruimte Opgave 6 bron 9 In de periode 2000-2006 zal de Europese Unie financiële steun voor sociaal-economische ontwikkeling toekennen aan twee soorten regio s: de regio s met een ontwikkelingsachterstand
Nadere informatieSancties/САНКЦИИ. Het managen van verwachtingen. Mw. mr. drs. Heleen M.A. over de Linden Advocaat te Amsterdam
Sancties/САНКЦИИ Het managen van verwachtingen Mw. mr. drs. Heleen M.A. over de Linden Advocaat te Amsterdam Koninklijke Industrieele Groote Club Woensdag 24 september 2014 Sochi, 19 september 2014 In
Nadere informatieHuidig economisch klimaat
Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel
Nadere informatieGevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU
VIVES BRIEFING 2016/06 Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU Klaas Staal Karlstad Universitet 1 GEVOLGEN VAN BREXIT VOOR DE BESLUITVORMING IN DE EU Klaas Staal INLEIDING Op 23 juni 2016 stemmen
Nadere informatieBijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald
Bron: O. van Vliet (2017) Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald, Sociaal Bestek, nr. 6, pp. 58-59. Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald Olaf van Vliet Universiteit Leiden Voor veel
Nadere informatieWAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS?
WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS? Driekwart van de buitenlandse besluitvormers vindt dat Frankrijk een aantrekkelijke bestemming is voor investeringen (74%, toename van
Nadere informatieGlobalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt
VIVES BRIEFING 207/04 Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt Koen Breemersch KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES Met dank aan Cathy Lecocq
Nadere informatieEUROPEES PARLEMENT. Commissie internationale handel PE v01-00
EUROPEES PARLEMENT 2004 ««««««««««««Commissie internationale handel 2009 20.9.2005 PE 362.727v01-00 AMENDEMENTEN 1-17 Ontwerpadvies Johan Van Hecke Een ontwikkelingsstrategie voor Afrika (2005/2142(INI))
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2007-I
4 Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 twee van de volgende voorbeelden
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 10.11.2011 COM(2011) 724 definitief 2011/0328 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de sluiting, namens de Europese Unie, van de Overeenkomst in de vorm van
Nadere informatieRegionale economische vooruitzichten 2014-2019
2014/6 Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 Dirk Hoorelbeke D/2014/3241/218 Samenvatting Dit artikel geeft een bondig overzicht van enkele resultaten uit de nieuwe Regionale economische vooruitzichten
Nadere informatieDe impact van concurrentie op de productmix van exporteurs
VIVES BRIEFING 2016/09 De impact van concurrentie op de productmix van exporteurs Koen Breemersch KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES 1 DE IMPACT VAN CONCURRENTIE OP DE PRODUCTMIX
Nadere informatieStedelijke armoede in Rusland
Stedelijke armoede in Rusland Jan Limbeek De sociologische afdeling van de Financiële Universiteit, verbonden aan de Russische regering, heeft in januari de gegevens gepubliceerd van een studie naar het
Nadere informatieGlobalisering en gender: privatisering en liberalisering van handel in diensten onder GATS
Globalisering en gender: privatisering en liberalisering van handel in diensten onder GATS door Myriam Vander Stichele (SOMO) Presentatie voor het Belgisch Sociaal Forum Brussel, 21 september 2002 1. Privatisering
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.4.2014 COM(2014) 223 final 2014/0125 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot vaststelling van het door de Europese Unie in te nemen standpunt in de Algemene Raad
Nadere informatieJom/HS/rb (OR. fl EUROPESE RAAD ROME, 14 EN 15 DECEMBER 1990 CONCLUSIES VAN HET VOORZITTERSCHAP
- 1 - Jom/HS/rb (OR. fl EUROPESE RAAD ROME, 14 EN 15 DECEMBER 1990 CONCLUSIES VAN HET VOORZITTERSCHAP ( Tweede dee l) inzake de betrekkingen met de Sovjet-Unie en de landen van Midden- en Oost-Europa SN/428/90
Nadere informatieInstituut voor de nationale rekeningen
Instituut voor de nationale rekeningen 2015-02-17 Links: Publicatie BelgoStat Online Algemene informatie Broos herstel in 2013 na krimp in 2012 in Brussel en Wallonië; verdere groeivertraging in 2013 in
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 2,9 procent in Economische groei vierde kwartaal 2,7 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-010 13 februari 2007 9.30 uur Economie groeit 2,9 procent in 2006 De Nederlandse economie is in 2006 met 2,9 procent gegroeid. Dit is bijna twee keer
Nadere informatieEconomische prognose IMF voor het GOS
Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de
Nadere informatieEindexamen economie 1 havo 2000-I
Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van
Nadere informatieArbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012
Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 t.b.v. Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs Provincie Noord-Holland IJmuiden, 23 november 2012 Arjan Heyma www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Belangrijkste
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie Minbuza 2016.141697 Uw
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 25 074 Ministeriële Conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) 28 625 Herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Nr. 61 BRIEF VAN
Nadere informatie6,6. Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november 2006 6,6 197 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Inhoud: Voorwoord 3. - Wat verwachten we van dit werkstuk? - Hoe gaan we het aanpakken?
Nadere informatieCBS: economie krimpt door lager gasverbruik
Persbericht PB14-032 15 mei 2014 9.30 uur CBS: economie krimpt door lager gasverbruik - Sterke afname binnenlands verbruik en export van aardgas door milde winter - Mede hierdoor economische krimp van
Nadere informatie1 augustus 2014. Onderzoek: Sancties tegen Rusland
1 augustus 2014 Onderzoek: Sancties tegen Rusland Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatiePresentatie onderdirecteur Handel, Mw. Mr. H. Djosetiko voor de ASFA workshop op 20 oktober 2004. Lokatie: Ballroom Hotel Torarica
Presentatie onderdirecteur Handel, Mw. Mr. H. Djosetiko voor de ASFA workshop op 20 oktober 2004. Lokatie: Ballroom Hotel Torarica Voorzitter ASFA, dagvoorzitter Etc, Dames en heren,.. Goedemorgen, Met
Nadere informatieMcKinsey: Poolse economie kan groeimotor worden
Bron: http://www.consultancy.nl/ In een recent uitgebracht rapport van McKinsey & Company, getiteld Poland 2025: Europe s new growth engine, wordt de ontwikkeling van de Poolse commerciële economie in
Nadere informatieDE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017
DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische
Nadere informatieBuitenlandse investeringen door het MKB
M00408 Buitenlandse investeringen door het MKB Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden? Jolanda Hessels Maarten Overweel Zoetermeer, 13 oktober 004 Buitenlandse investeringen
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.12.2011 COM(2011) 911 definitief 2011/0447 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD inzake de verklaring van aanvaarding door de lidstaten, in het belang van de Europese
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU.
Praktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU. Praktische-opdracht door een scholier 1949 woorden 8 maart 2003 5,3 19 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding
Nadere informatieWerkgelegenheid in energie? Vergeet het maar!
Werkgelegenheid in energie? Vergeet het maar! splitsen. Gulzige, buitenlandse energiereuzen staan al te trappelen om de bedrijven over te nemen. En zo verliest Nederland wéér een gezonde bedrijfstak aan
Nadere informatieEconomische prognose IMF voor het GOS
Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de
Nadere informatieEindexamen vwo economie II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat de particuliere
Nadere informatieRAAD VA DE EUROPESE U IE, Brussel, 8 juli 2011 (18.07) (OR. en) 12667/11 Interinstitutioneel dossier: 2011/0111 (C S)
RAAD VA DE EUROPESE U IE, Brussel, 8 juli 2011 (18.07) (OR. en) 12667/11 Interinstitutioneel dossier: 2011/0111 (C S) POSEIDOM 11 POSEICA 11 POSEIMA 10 REGIO 55 I ST 351 UD 181 OTA van: aan: Betreft: het
Nadere informatieEconomische prognose IMF voor het GOS
Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de
Nadere informatie1 Toegevoegde waarde in het BAU-scenario 2
ANNEX 4 MACRO-ECONOMISCHE ONDERBOUWING VAN HET BAU-SCENARIO Auteur: J. Duerinck INHOUD 1 Toegevoegde waarde in het BAU-scenario 2 1.1 Analyse trendmatige evoluties toegevoegde waarde 2 1.2 Methode voor
Nadere informatieVoetafdruk van de Nederlandse consumptie, 2005
Indicator 14 juni 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De hoeveelheid land die nodig is
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2000-II
4 Antwoordmodel Opgave voorbeeld van een juiste berekening: 84.760.000 4 = 2.080 uur 63.000 2 voorbeeld van een juist antwoord: Een antwoord waaruit blijkt dat uitzendkrachten in deeltijd werken. 3 voorbeelden
Nadere informatieb) Werd er meer bepaald een definitieve heffing ingevoerd na 3 juli 2017?
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 241 van FRANCESCO VANDERJEUGD datum: 2 mei 2018 aan GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED Export
Nadere informatieMarktsituatie voor groenten en fruit vier maanden na de afkondiging van de Russische boycot
Marktsituatie voor groenten en fruit vier maanden na de afkondiging van de Russische boycot Siemen van Berkum en Gerben Jukema, LEI Wageningen UR, 17 december 2014 Deze notitie geeft een beknopt overzicht
Nadere informatiePresentatie Themadagen Granen. De (on)mogelijkheden van de Oekraïense akkerbouwsector
Presentatie Themadagen Granen De (on)mogelijkheden van de Oekraïense akkerbouwsector Wie is Theeuwes Holding? 112 jaar oud familiebedrijf Handel, verwerking en productie van granen, oliehoudende zaden
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN MEDEDELING VAN DE COMMISSIE. Financieel pakket voor de toetredingsonderhandelingen met Bulgarije en Roemenië
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 10.2.2004 SEC(2004) 160 definitief MEDEDELING VAN DE COMMISSIE Financieel pakket voor de toetredingsonderhandelingen met Bulgarije en Roemenië NL NL MEDEDELING
Nadere informatieMarktontwikkelingen varkenssector
Marktontwikkelingen varkenssector 1. Inleiding In de deze nota wordt ingegaan op de marktontwikkelingen in de varkenssector in Nederland en de Europese Unie. Waar mogelijk wordt vooruitgeblikt op de te
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2008-I
LET OP: De cursieve regel achter de vraagzin kan afhankelijk van de feitelijke vraag bijvoorbeeld vermelden: dat een verklaring een situatiebeschrijving en een algemene regel (= verklarend principe) moet
Nadere informatieStarten in een dal, profiteren van de top
M200715 Starten in een dal, profiteren van de top drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, november 2007 2 Starten in een dal, profiteren van de top Ondernemers die in 2003 een bedrijf begonnen, waren zich
Nadere informatieGlobalisering 2.0: Europa in woelig vaarwater?
Globalisering 2.: Europa in woelig vaarwater? Jan Van Hove Chief Economist, KBC Groep NV Professor Internationale Economie, KU leuven 22 ste Maritiem Symposium 23 mei 218 KBC Economic Research Europa op
Nadere informatieEconomische prognose IMF voor het GOS
Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de
Nadere informatieVoor de delegaties gaat hierbij de tekst van de bovengenoemde verordening, zoals die op 28 april 2010 is overeengekomen door het Coreper.
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 28 april 2010 (07.05) (OR. en) 9109/10 Interinstitutioneel dossier: 2009/0125 (CNS) POSEIMA 3 POSEICAN 3 POSEIDOM 3 REGIO 36 UD 117 NOTA van: het secretariaat-generaal
Nadere informatieINDONESIË. Sociaaleconomische positie en ontwikkelingen
INDONESIË Sociaaleconomische positie en ontwikkelingen Structuur [1/2] De kandidaat kan gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland beschrijven en analyseren. Het betreft: a. sociaal-geografische en fysisch-geografische
Nadere informatieFiche 3: tewerkstelling
ECONOMISCHE POSITIONERING VAN DE FARMACEUTISCHE INDUSTRIE Fiche 3: tewerkstelling In de sector werken meer dan 29.400 personen; het volume van de tewerkstelling stijgt met een constant ritme van 3,7 %,
Nadere informatieStatistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieSaldo economisch klimaat. Q (verwacht) -39,8
BEDRIJFSLEVEN TOTAAL 1. Bedrijfsleven eind 2008 in onzekerheid Het bedrijfsleven in het gebied van Kamer van Koophandel Den Haag heeft in het derde kwartaal van 2008 niet slecht gepresteerd, zeker niet
Nadere informatieECONOMISCHE PARTNERSCHAPSOVEREENKOMSTEN
EPAs- ECONOMISCHE PARTNERSCHAPSOVEREENKOMSTEN Het is belangrijk te weten dat de Economische Partnerschapsovereenkomst (EPA) niet de gehele Cotonou overeenkomst vervangt maar slechts het handelsgedeelte.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-02 Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken Nr. 1153 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, LANDBOUW & INNOVATIE Aan
Nadere informatieBrexit domineert de beurs. Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK
Brexit domineert de beurs Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK Volgende week donderdag gaan de Britten naar de stembus om over een uittreding uit de Europese Unie te stemmen. Op dit
Nadere informatieEnergiemarktanalyse Groenten & Fruit door Powerhouse. Olie
Energiemarktanalyse Groenten & Fruit door Powerhouse Olie 1 Olie (volgende maand) 1 Prijs/vat 9 8 82,4 7 65,54 Brent (Dollar) Brent (EUR) Afgelopen week OPEC secretaris-generaal Abdullah al-badri liet
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 13 november 2003 (14.11) (OR. fr) 14725/03 Interinstitutioneel dossier: (CNS) 2003/0271 AGRIORG 73 AGRIFIN 143
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 13 november 2003 (14.11) (OR. fr) 14725/03 Interinstitutioneel dossier: (CNS) 2003/0271 AGRIORG 73 AGRIFIN 143 VOORSTEL van: de Commissie d.d.: 12 november 2003 Betreft:
Nadere informatieStudie over uitvoerpotentieel agrovoedingssector
Studie over uitvoerpotentieel agrovoedingssector Brussel, 20 januari 2016 Uit een studie van de FOD Economie over de Belgische agrovoedingsindustrie blijkt dat de handel tussen 2000 en 2014 binnen de Europese
Nadere informatieM MKB heeft internationale handelsgeest
M201019 MKB heeft internationale handelsgeest Arjan Ruis Petra Gibcus Zoetermeer, november 2010 MKB heeft internationale handelsgeest Ruim één op de drie MKB-bedrijven is op enige wijze actief op de internationale
Nadere informatieDe Landsverordening inzake Concurrentie. De regels uit de Landsverordening inzake concurrentie uitgelegd
De Landsverordening inzake Concurrentie De regels uit de Landsverordening inzake concurrentie uitgelegd Waar gaat deze brochure over? In deze brochure kunt u lezen over de Landsverordening inzake concurrentie
Nadere informatieNOTA AAN DE VLAAMSE REGERING
DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp van decreet houdende instemming met het protocol, ondertekend
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juli 2013
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juli 2013 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieMEYS Emerging Markets Research MEYSFocus
MEYSFocus juli 1 MEYSFocus Juli 1 Geachte relatie, In deze MEYSFocus staan we uitgebreid stil bij de gevolgen van het WK voetbal voor de Zuid- Afrikaanse economie, kijken we naar Brazilië als de opkomende
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieOpvallend is Turkije, dit is een teken van het ontwikkelingsniveau van elk land. Turkije ligt op dat gebied
Werkstuk door een scholier 1965 woorden 10 maart 2003 5,3 141 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding Letland (Le) is een van de kandidaat lidstaten van Europa voor toetreding tot de Europese Unie
Nadere informatieOnderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011
Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van de bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieVervoer: Nieuwe vooruitzichten voor de EU-luchtvaart
IL-KUMMISSJONI EWROPEA STQARRIJA GĦALL-ISTAMPA Brussell, 26 Settembru 2012 Vervoer: Nieuwe vooruitzichten voor de EU-luchtvaart De mondiale luchtvaart verandert razendsnel en Europa is zwaarder getroffen
Nadere informatieDe Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie.
De Sovjet-Unie (9.3) Onderzoeksvraag: Kenmerkende aspecten: Waardoor kreeg Rusland een communistische regering en hoe werd het land een totalitaire staat. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën
Nadere informatieHoofdstuk 27 Landenrisico
Hoofdstuk 7 Landenrisico Open vragen 7. Het IMF verdeelt de wereldeconomie in industrielanden, opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden. Binnen de opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden
Nadere informatieAntwoorden Economie Handel
Antwoorden Economie Handel Antwoorden door een scholier 973 woorden 14 april 2004 4,8 61 keer beoordeeld Vak Economie Begrippen: Open Economie: Bijvoorbeeld: Nederland exporteert veel goederen en diensten
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Voordat de export wegviel was er evenwicht op de
Nadere informatieDe dekmantel van GeenPeil
De dekmantel van GeenPeil Onder het motto "Red de Democratie" roepen de initiatiefnemers van GeenPeil de burgers op om in verweer te komen tegen een te grote Brusselse bemoeienis met de nationale democratie.
Nadere informatieDatum 4 mei 2017 Betreft Beantwoording vragen van het lid Becker (VVD) over een Amerikaans onderzoek naar staalimporten/staaldumping
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 4 mei 2017 Betreft Beantwoording
Nadere informatieRegionaal-Economische Barometer
Regionaal-Economische Barometer Verwachtingen voor Assen-Beilen in 2011 Januari 2011 CONCLUSIES Groeiverwachting Nederlandse economie in 2011 1½ procent Overheid en zorg goed voor 40 procent van de werkgelegenheid
Nadere informatieInternationale wegen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73828 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieToespraak t.g.v. de uitreiking van Phytofar Instituut prijzen 2015
Toespraak t.g.v. de uitreiking van Phytofar Instituut prijzen 2015 Joris Relaes Brussel, 5 november 2015 Waar ga ik het niet over hebben? Een vergeten verjaardag: 20 jaar WTO 1995-2015 Naar een geglobaliseerde
Nadere informatie5 mei Onderzoek: Vliegverkeer in Nederland
5 mei 2018 Onderzoek: Vliegverkeer in Nederland Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatiePersbericht. Economie groeit niet in eerste kwartaal Centraal Bureau voor de Statistiek. Net geen recessie.
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-095 17 mei 2002 9.30 uur Economie groeit niet in eerste kwartaal 2002 De Nederlandse economie is in het eerste kwartaal van 2002 niet gegroeid. Dit blijkt
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-038 15 mei 2009 9.30 uur Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Grootste krimp na de Tweede Wereldoorlog Export en investeringen vallen
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Ierland-Nederland 1 1. Goederenexport van Ierland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Ierse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT
Nadere informatieDe softwaresector in Nederland
De softwaresector in Nederland Survey 2010 In opdracht van: ICT~Office Project: 2010.002 Publicatienummer: 2010.002-1018 Datum: Utrecht, 23 augustus 2010 Auteurs: Robbin te Velde Jaap Veldkamp Marijn Plomp
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Spanje-Nederland 1 1. Goederenexport van Spanje naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Spaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 13 november 2015 Betreft Impact van TTIP op lage-inkomenslanden
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie Minbuza 2015.594488 Bijlage(n)
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Zwitserland-Nederland 1 1. Goederenexport van Zwitserland naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zwitserse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Verenigd Koninkrijk-Nederland 1 1. Goederenexport van het Verenigd Koninkrijk naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Britse exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE
Nadere informatie