CeBIT Beurs in rustiger vaarwater. Technologie. Praktijk. Actueel. Meer zicht op onduidelijkheden frequentiediscussie

Transcriptie

1 Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Jaargang 31, april 2010 Technologie Meer zicht op onduidelijkheden frequentiediscussie Praktijk Kennemerland boekt primeur met moderne communicatiecontainer Actueel C2000 kan pacemaker storen CeBIT 2010 Beurs in rustiger vaarwater

2 Abonneer nu op en mis geen nummer van hét vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Wilt u een abonnement op Verbinding voor slechts 54,95 per jaar? (incl. 6% BTW) Mail uw persoonsgegevens naar abonnementen@fenceworks.nl

3 Verbinding april redactioneel inhoud Terugkeer Cirkels zijn perfect rond, dat is algemeen bekend. De mooiste dingen in het leven zijn daarom ook rond, uit een soort van eerbetoon aan de cirkel. Twee jaar geleden nam ik afscheid van Verbinding, omdat het blad werd verkocht aan een andere uitgeverij. Zo gaan die dingen. Ik wenste de nieuwe hoofdredacteur succes en ging verder met mijn andere taken. Maar de tijd staat niet stil en de hoofdredacteur werd uitgever en de nieuwe hoofdredacteur ging hoofdredacteur zijn bij een ander tijdschrift. En zo kwam de voormalige hoofdredacteur, die inmiddels uitgever was geworden, bij mij langs om te zien of er niet iets te regelen was met mij en Verbinding. En zo keerde ik terug op het oude nest en was de cirkel rond. Maar genoeg over mij. Hoe is het met u? Uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat u nog min of meer de oude bent. De professional die zich bezig houdt met communicatietechniek, hetzij voor de publieke zaak, dan wel in bedrijven waar het de moeite loont zich bezig te houden met grootschalige communicatiesystemen. Ook heb ik, tevreden bladerend in twee jaargangen van uw lijfblad, geconstateerd dat Verbinding nog steeds de diepte in gaat, als het gaat om de trends, technieken en achtergronden van uw vak. Dat is mooi. En dat zal ook met de nieuwe, oude hoofdredacteur niet veranderen. Tetra blijft een van onze speerpunten, al zal gepaste ruimte worden gemaakt voor nieuwe technieken als LTE, hspa en meer van dat fraais. U zult de bekende namen bij de artikelen blijven zien, en misschien ook een paar nieuwe. Maar u zult, hoe dan ook, uzelf en uw werk blijven herkennen in Verbinding. Marcel Debets Hoofdredacteur Inhoud Trend CeBIT 2010: rustiger vaarwater Technologie C2000 stoort mogelijk patient-elektronica Praktijk Gestolen auto s opgespoord met gps Technologie Frequentiediscussie volop losgebarsten Praktijk Nieuwe CoPI-container Kennemerland En verder Kort Nieuws 4 Productnieuws 28 Column 34 René Frederick: Worldmexit? Wilt u uw bedrijfsgegevens plaatsen in Verbinding én uw logo op de homepage van verbinding.nl? Voor tarieven en reserveringen kunt u contact opnemen met: Kyra Veenhuijsen Tel: k.veenhuijsen@bureauvanvliet.com Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding Kijk op

4 4 kort nieuws Verbinding april 2010 Onderzoek: MKB laat kansen liggen op het gebied van VoIP De economie kruipt langzaam maar zeker uit het dal, maar toch blijft het verminderen van de uitgaven ook de komende jaren een prioriteit voor het midden- en kleinbedrijf. Door gebruik te maken van Voice over IP kunnen ondernemers de kosten voor telefonie fors terugdringen. Bovendien stelt VoIP hen in staat om de performance van de organisatie te verbeteren. Toch heeft het MKB VoIP tot op heden nog niet echt omarmd. Onderzoek, in opdracht van softwaredistributeur Portland Europe, constateert dat de vraag naar op software gebaseerde telefoonsystemen binnen het MKB sterk toeneemt. Het MKB associeert VoIP vaak met grote ondernemingen, complexe producten en forse investeringen. Hierdoor verdiepen ondernemers zich onvoldoende in de mogelijkheden die deze technologie hen te bieden heeft. De komst van op software gebaseerde telefooncentrales kan hier verandering in brengen, doordat het niet langer noodzakelijk is om te investeren in traditionele hardware en VoIP ook voor kleinere ondernemingen een aantrekkelijk alternatief wordt. Kostenbesparing is echter niet de enige reden om de overstap te maken naar VoIP. Het onderzoek beschrijft de vier belangrijkste redenen waarom MKB ers kiezen voor VoIP: Mobiliteit voor werknemers: mobiliteit wordt voor medewerkers steeds belangrijker. VoIP maakt telewerken mogelijk, waardoor medewerkers vanaf iedere locatie kunnen werken. Betere klantenservice: door een koppeling te maken tussen het CRM-systeem en de VoIPtelefoon centrale wordt het eenvoudiger om contact te onderhouden met klanten en prospects, waardoor de dienstverlening aanzienlijk kan worden verbeterd. Flexibiliteit: personeelsleden kunnen van werkplek veranderen zonder dat wijzigingen in de bedrading of de configuratie nodig zijn. Voor ondernemingen die snel groeien blijkt dit een belangrijke reden om de keuze te maken voor VoIP. Hogere productiviteit: de productiviteit van medewerkers neemt toe doordat zij meer mogelijkheden tot hun beschikking hebben op het gebied van Unified Communications en andere mogelijkheden die hun dagelijkse werkzaamheden eenvoudiger maken. Wij merken dat veel MKB ers nog een drempel over moeten voordat ze zich realiseren dat het implementeren van VoIP eigenlijk een hele snelle manier is om een kostenbesparing te realiseren, stelt Kim van Brugge, directeur bij Portland. Traditionele aanbieders van VoIP-diensten hebben jarenlang het MKB links laten liggen en hierdoor is ten onrechte het beeld ontstaan dat deze technologie niet geschikt is voor het MKB. KPN stapt naar rechter over 2,6 GHz veiling in Nederland KPN stapt naar de rechter over de opzet van de veiling van 2,6 GHz spectrum in Nederland. Hoewel KPN in zijn frequentieplanning rekening houdt met de voorwaarden van de veiling is het bedrijf van mening dat deze onnodig inefficiënt is opgezet. KPN vindt dat bij een eerlijke verdeling van de frequenties alle spelers gelijke kansen moeten hebben om voldoende spectrum te verwerven om de voordelen van technologische vernieuwing optimaal aan hun klanten te bieden. In de huidige veilingopzet is dit niet het geval, betoogt het bedrijf; mogelijke nieuwe toe treders mogen veel meer ruimte verkrijgen in vergelijking met bestaande mobiele operators, waaronder KPN. Het is niet aangetoond dat deze mate van overheidsinterventie nodig is in een markt met nu al vele mobiele dienstenaanbieders, hoogwaardige diensten en internationaal bezien lage prijzen. KPN is voorstander van nieuwe spelers die de markt duurzaam stimuleren, maar vindt dat de huidige veilingregels dit onvoldoende waarborgen.

5 Verbinding april IPBrick nu ook in Nederland Vanaf begin dit jaar is IPBrick in Nederland verkrijgbaar. Dit is een volledig geïntegreerd serversysteem waarmee organisaties een Unified Communications-oplossing in huis halen. Het bestaat uit een internetserver, een communicatieserver en een geavanceerde telefoonserver. Het systeem heeft een eenmalige aanschafprijs en werkt dus niet op basis van licenties. VoIP- en ICTspecialist SIPTIQUE is exclusief dealer van IPBrick, een van oorsprong Portugees product. Volgens de dealer maken verschillende organisaties in Nederland inmiddels gebruik van het serversysteem. Meteo Hardenberg toont P2000 meldingen in Google Maps De weer- en nieuwssite heeft P2000, het landelijke alarmeringssysteem voor brandweer en politie, geïntegreerd met Google Maps. Hiermee zijn op straatniveau voor heel Nederland P2000-meldingen te bekijken. Nog gedetailleerder zijn beelden te bekijken met Google Street View, waarmee 360 graden-panoramafoto s te bekijken zijn. Street View is sinds begin maart voor bijna heel Nederland beschikbaar. De dienst van Google wordt inmiddels voor verschillende toepassingen gebruikt. Ook Meteo Hardenberg zegt de dienst te gaan gebruiken en met P2000 te gaan integreren. Ook nieuw op de site is de mogelijkheid voertuigen die in actie zijn op foto te zien. Op die manier kan iedereen bij elke melding zien met welk voertuig de brandweer uitrukt en op welke locatie het incident zich afspeelt. ITU roept Iran op storingen op EUTELSAT te staken De ITU Radio Regulations Board heeft Iran eind maart opgeroepen te stoppen met de interferentie van radiosignalen van satellietnetwerken van de Europese satellietprovider EUTELSAT. EUTELSAT maakte de storingen op de satellieten op de posities 9E, 13E, 21.5E and 25.5E bij de ITU aanhangig. De Radio Regulations Board concludeerde daarop dat inderdaad sprake was van ernstige hinder en storingen, in strijd met de Radio Regulations Nr Onderzoek toonde tevens aan dat deze interferentie afkomstig is van de Islamitische Republiek Iran. Volgens rapporten van de Franse radioautoriteiten, die optreden namens EUTELSAT, zijn de storingen al geruime tijd aan de gang, waardoor de werking van diverse satelliettransponders en kanalen ernstig wordt gehinderd. Iran zegt niet te weten waardoor de storingen worden veroorzaakt. West Midlands Police kiest voor H3C enterprise netwerk-oplossing 3Com kondigt aan dat West Midlands Police, een politiekorps in Groot- Brittannië, een H3C enterprise-netwerkoplossing heeft geselecteerd voor het verbeteren van diensten voor het publiek en interne gebruikers. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de nieuwe H3C S5800 flex chassis-switches. De West Midlands Police verwerkt gemiddeld 2000 telefoontjes per dag. Omdat het politiekorps gebruik wil maken van nieuwe mogelijkheden als live video streaming voor het briefen van medewerkers, is een grotere capaciteit en meer flexibiliteit nodig. Het netwerk van de West Midlands Police, dat bestaat uit H3C- en 3Com-switches en oplossingen van andere leveranciers, wordt beheerd met behulp van H3C s Intelligent Management Center. Verschillende leveranciers werken aan LTE-picocell AirWalk Communications, leverancier van op IP gebaseerde CDMA cellulaire radionetwerkapparatuur, is een samenwerkingovereenkomst aangegaan met Mindspeed Technologies en Aricent voor het ontwikkelen van een LTE-picocell. De LTE-picocell die momenteel in ontwikkeling is maakt gebruik van Mindspeed s Transcede draadloze basisbandprocessor en daarbij behorende componenten. Daarnaast wordt een softwareoplossing van Aricent gebruikt voor het leveren van een robuust platform.

6 6 Verbinding april 2010 Metro in Glasgow kiest Sepura De metro-onderneming in Glasgow, (SPT), heeft Sepura geselecteerd voor de levering van TETRA-portofoons voor het digitale communicatiesysteem in de ondergrondse. De nieuwe radio s vormen een integraal onderdeel van het nieuwe TETRA-systeem, dat de verouderde analoge infrastructuur moet vervangen. Sepura werkte samen met diverse partners voor de realisatie van de het complexe project. Arqiva was verantwoordelijk voor de treinradio en de communicatiebeheersystemen. Het Duitse Schnoor leverde een speciale interface die het mogelijk maakt te schakelen tussen oproepen en aankondigingen in de trein. Een derde partner, Zetron, leverde de technologie voor de aanraakschermen in de controlekamer. De afdeling Operations (treinen en depotopzichters) maken gebruik van Sepura SRH terminals, evenals stations- en onderhoudspersoneel. SRG-terminals zijn geïnstalleerd in de treinen zelf. Ze zijn gemonteerd in een nis in elke cabine en zijn verbonden met elk ander onderdeel in de cabine. Alle machinisten zijn bovendien uitgerust met handheld TETRA-radio s, zodat ze in direct contact staan met het Control Centre, voor de ondersteuning van normale operationele taken, maar ook bij incidenten waarvoor ze zich op het spoor moeten begeven of buiten de cabine. SPT koos voor Sepura omdat deze eenvoudig in gebruik zijn, ontworpen voor bediening met een enkele knop, een zeer toegankelijke noodknop hebben, en in diverse posities op het lichaam gedragen kunnen worden, zegt Paul Smith van SPT. Jonathan Hamill, Business Development Manager van Sepura, is blij met de applicatie van TETRA in het metrosysteem van Glasgow: De komst van Tetra in de transportsector is een grote stap voorwaarts voor de digitale communicatietechnologie. Met SPT als voorbeeld, wordt het gemakkelijker om de voordelen van TETRA in bedrijfskritische systemen te tonen. SPT Glasgow Subway vervoert jaarlijks meer dan 13 miljoen passagiers en is een essentieel onderdeel van de transportinfrastructuur van Glasgow. De eerste lijn werd geopend in 1896; de laatste modernisering dateert van a d v e r t e n t i e

7 Verbinding april Medisch alarmeringssysteem van Philips Philips heeft Lifeline met AutoAlert geïntroduceerd. Dit is een geavanceerd medisch alarmeringssysteem dat automatisch een val kan detecteren. De oplossing beschikt over een hulpknop in de vorm van een hanger, die automatisch een hulproep kan verzenden wanneer een val is gedetecteerd en een oudere niet in staat is zelf op de hulpknop te drukken. 30 jaar IEEE 802 LAN/MAN Standards Committee Het Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE) 802 LAN/MAN Standards Committee viert zijn 30ste verjaardag. De organisatie werd in maart 1980 opgericht om uitwisselbare netwerkstandaarden voor computers en kantoorapparatuur te realiseren. Sindsdien was het comité steeds betrokken bij belangrijke innovaties op het gebied van koper- en glasvezelnetwerken en draadloze technieken voor lokale, regionale en kleinschalige netwerktoepassingen. Zonder IEEE 802 zouden belangrijke technieken die we dagelijks gebruiken, zoals , vermoedelijk nooit zo snel en zo breed zijn toegepast. IEEE 802 begon met een destijds vernieuwende standaard voor een local area network (LAN) voor gedeelde lokale communicatie tussen apparaten van verschillende fabrikanten. Het portfolio is in de afgelopen drie decennia uitgebreid naar meer dan 100 innovatieve standaarden voor bestaande en opkomende technieken en toepassingen, zoals LAN s, WiFi, Ouderen leven langer en blijven steeds langer zelfstandig wonen. Het zelfstandig wonen kan echter problematisch worden wanneer ze ten val komen. Onder ouderen is een val de hoofdoorzaak van niet-fatale verwondingen en ziekenhuisopnames evenals van aan letsel gerelateerd overlijden. Bijna 50 procent van de ouderen die zijn gevallen, kunnen zonder hulp niet meer overeind komen. De zorg en behandeling van complicaties ten gevolge van een val kosten de gezondheidszorg veel geld en hebben een negatief effect op de kwaliteit van leven van ouderen. Volgens de fabrikant is uit laboratoriumonderzoek gebleken dat het apparaat een val detecteerde met een nauwkeurigheid van 95 procent. Bovendien is het aantal valse meldingen volgens Philips zeer laag. Het systeem wordt vooralsnog alleen in Noord-Amerika op de markt gebracht. Bluetooth en WiMAX. De organisatie heeft er mede aan bijgedragen dat deze technieken breed beschikbaar, betaalbaar, betrouwbaar en veilig zijn. Om de verjaardag van de organisatie te vieren, heeft het IEEE een aantal evenementen op de planning staan, waaronder de introductie van een retrospectief van 802-standaarden. Daarnaast brengt de organisatie een overzicht uit van de impact die de standaarden hebben gehad op de markt. Trafficmaster introduceert International Rescue Trafficmaster introduceert International Rescue, een smartphoneapplicatie binnen de Trafficmaster Companionsuite met reisdiensten, op de iphone. De dienst levert reisexperts die 24 uur per dag kunnen helpen bij noodgevallen. De teams zijn in meer dan veertig landen gestationeerd. De applicatie is beschikbaar in de itunes-winkel. Met International Rescue wordt de reiziger met persoonlijke assistenten van Trafficmaster verbonden. De assistenten hebben toegang tot lokale teams in verschillende landen en kunnen een verbinding verzorgen tussen de reiziger, een ambassade, de politie, grenspolitie en OOV-diensten als een ambulance of brandweer. De dienst is eerder al beschikbaar gemaakt voor smartphones op basis van BlackBerry, Symbian en Windows. Nieuwbouw ROC Leiden live te volgen via mobiele camera s Naast het station Lammerschans in Leiden wordt het nieuwe onderwijscomplex voor het ROC Leiden en het Da Vinci College gebouwd. Omdat de betrokkenen het bouwproces voor verschillende doelgroepen zichtbaar wilden maken, ontstond het idee om hoge resolutie-ip-camera s te installeren. Mobotix-partner AnyWi heeft drie camera s geïnstalleerd om de nieuwbouw live te volgen. Het nieuwe onderwijscomplex heeft een oppervlakte van vierkante meter en bestaat uit vijf torens die met stalen bruggen worden verbonden. Behalve twee eenvoudig te installeren camera s op aangrenzende daken is een camera in een bewegende bouwkraan aangebracht. Omdat daarin geen bekabeling was aan te leggen, moest dit met behulp van een draadloze netwerkverbinding gebeuren. De beelden zijn dag en nacht te bekijken op

8 8 Verbinding april 2010 Mobile Call Recording nieuw in Nederland Het opnemen van telefoongesprekken is al jaren gebruikelijk bij onder andere financiële instellingen, call- en contactcenters en overheidsinstanties. Omdat steeds vaker met mobiele toestellen wordt gebeld, ontstaat nu ook steeds meer vraag naar de mogelijkheid mobiele telefoongesprekken op te nemen. Technisch is dit nu eenvoudig mogelijk. Mobile Call Recording biedt de mogelijkheid om alle in- en uitgaande telefoongesprekken van een mobiele telefoon op te nemen. Vandaag de dag wordt er meer gebeld met de mobiele telefoon dan met de vaste lijn. Onderzoeken wijzen uit dat dit percentage op dit moment boven de 70% ligt en dat het de Nieuwe technologie voor optische migratie naar 40G Tijdens de Optical Fiber Communication Conference in San Diego heeft Nokia Siemens Networks een nieuw platform gedemonstreerd: de hit G-transponder. Met deze nieuwe optische netwerktechnologie kunnen serviceaanbieders snel overschakelen op optische 40G-netwerken om het komende tijd flink zal toenemen. Accountmanagers, vertegenwoordigers, directeuren, notarissen, advocaten, ZZP-ers, accountants, de zorgsector, de bouw, autohandelaren en nog veel meer groepen communiceren al voornamelijk via de mobiele telefoon. Dankzij de call recording-oplossingen van OrcaGroup zijn de opnamen gemakkelijk als terug te vinden of via het web op te zoeken. Er zijn oplossingen voor hosted en on-premises mobile call recording. OrcaGroup biedt geïnteresseerden de mogelijkheid de oplossing voor Nokia-toestellen een week gratis uit te proberen. De mobile recording-oplossing is onder andere ook geschikt voor de Blackberry en de iphone. toe nemende aantal toepassingen dat vel bandbreedte verbruikt aan te kunnen. Er komt steeds meer vraag naar mobiele bandbreedte door slimme apparaten en nieuwe internettoepassingen. Om meer capaciteit te kunnen benutten, willen veel aanbieders overschakelen op 40G. De nieuwe 40G-transponder maakt dit gemakkelijker omdat deze kosten voor operators beperkt. Volgens de fabrikanten is hun nieuwe platform eenvoudiger te installeren dan bestaande systemen. Het platform kan bovendien gebruikmaken van de bestaande netwerkstructuur, zodat de investering beperkt kan blijven. Nieuwe technologie voor gezondheidszorg op afstand Tijdens de conferentie Healthcare Information and Management Systems Society (HIMSS) 2010 in Atlanta, kondigt Cisco de beschikbaarheid van Cisco HealthPresence aan. Deze nieuwe, geavanceerde telemedicine-technologie is gebaseerd op Cisco s TelePresencetechnologie en verbindt patiënten op afstand met artsen voor medische zorg. HealthPresence moet HD-video, audio en medische gegevens op zo n wijze combineren dat de patiënt, ongeacht de locatie of afstand, het consult ervaart als een persoonlijk artsenbezoek. Met HealthPresence belooft de fabrikant verder te gaan dan de traditionele telemedicine-technologie, die zich vooral richt op de beperkingen rondom de fysieke toegang tot medische zorg. De technologie houdt ook rekening met de schaarste en werkdruk onder medisch personeel, samenwerking tussen zorgverleners, uitwisseling van medische gegevens en het actief betrekken van patiënten bij medische consulten. HealthPresence combineert twee technologieën van Cisco: TelePresence en Unified Communications. Doordat het gebruikmaakt van HD-camera s en elektronische medische hulpmiddelen, speelt afstand niet langer een rol. Door de combinatie van elektronische hulpmiddelen kunnen patiënten bovendien nog eenvoudiger een interactieve rol innemen. Zo is het mogelijk de eigen hartslag te horen en mee te kijken bij onderzoeken als KNOcontroles. Daarnaast kunnen meerdere partijen deelnemen aan consulten, van huis artsen en specialisten tot familieleden en verzorgers, zodat de complete behandeling gestructureerd kan worden besproken en op elkaar wordt afgestemd. De units zijn beschikbaar voor vaste locaties of als mobiele cabines voor op locatie bij patiënten met beperkte mobiliteit.

9 Verbinding april CeBIT 2010 uitgehypet trend Wedloop tussen standaarden en bedrijven in rustiger vaarwater De afgelopen jaren was de CeBIT nogal eens het toneel van overdreven promotieacties van en stammenstrijd tussen grote telecomsuppliers en standaarden. Dit jaar leek een van de grootste ict-beurzen uitgehypet. Er werd minder luid geroepen wie of wat de beste was, bijvoorbeeld Wimax of LTE. Wimax was sowieso nauwelijks aanwezig. Ook de telecom- en navigatiesector lijkt in rustiger vaarwater te zijn gekomen na een fusie- en overnameronde. Evert Schut en Peter Duin, vts Politie Nederland afdeling Research en Innovatie, namen een dag polshoogte en delen hun ervaringen. Door Peter Duin en Evert Schut Een bezoek van een dag naar een van de grootste beurzen in Europa levert niet meer dan een impressie op. Het is een soort steekproef, want een uur per hal betekent soms even stilstaan, soms een praatje, en vooral veel kijken. Een hal is op zich al meer informatie dan een mens kan verwerken en opslaan. Van een bezoek aan de dertig hallen van de CeBIT neemt ieder het zijne mee naar huis. Evert Schut en Peter Duin, vts Politie Nederland afdeling Research en Innovatie, gingen voor de veiligheidssector en beperkten zich daarom tot de hallen die relevant zijn voor veiligheidswerkers in Nederland. Een voorstudie leverde zeven hallen op met relevante informatie, wat voor een bezoek van een dag ook nog keuzen per hal betekende. Twee gekleurde brillen Evert Schut had als aandachtsgebieden wireless, alternatieve bediening en automotive (ict in auto s) gekozen en heeft ook de hal met onderzoek naar de toekomst bezocht. In mijn

10 10 Verbinding april 2010 achterhoofd speelde verder de vraag: hoe kunnen deze technieken bijdragen aan het verminderen, stoppen, liefst heterdaad, van berovingen? De focus van Peter Duin lag vooral op en rond de Futurehal, waarin de Duitse overheden, kennisinstituten, Europese onderzoeksprojecten en nieuwe innovatieve bedrijven zich presenteren. Hiervoor moest ik mij wel eerst door drie hallen heen worstelen, waarvan twee op het gebied van telecommunicatie en een op het gebied van gegevensbeveiliging. Op de beurs waren drie tentoonstellingen waar extra aandacht werd geschonken aan design: het International Forum Design IF. Hier ligt de nadruk op nieuwe materialen en/ of het gebruik ervan en op de vormgeving van ideeën en producten. Er worden producten gepresenteerd die genomineerd zijn voor de diverse industriële of designprijzen, zoals de rote Punkt. Ook krijgen elk jaar studenten de ruimte hun ideeën over vormgeving en nieuwe producten te presenteren. In de kolkende zee die de CeBIT is, is dit een oase van rust en een inspiratie om weer verder te jagen op relevante ontwikkelingen. Aandacht trekken De aandacht werd al snel getrokken door een gadget, de 1-click dictionary van Dixau, die met een cameraatje woorden scant, weergeeft, vertaalt en/of de betekenis aangeeft. Het apparaatje spreekt een woord ook keurig uit, zoals dat hoort in de gevraagde taal, Engels, Duits, Frans en Spaans. Er is ook een Aziatische versie. De Dixau scant een woord, vertaalt het en spreekt het correct uit in de gevraagde taal. De intrigerende sales byte Nieuwe generatie Voice over IP triggerde Peter Duin. Hij vroeg zich af of hij soms iets had gemist? Ik lees veel vakbladen en informatie op internet. Wat is er nieuw aan VoiP 2.0? Ik ben er nog niet achter gekomen. Op het vlak van telecommunicatie kwam hij twee interessante dingen tegen. Het eerste was een Multimodal biometric device. Met dit alles-in-een (heel modulair!) draagbare instrument worden biometrische gegevens verzameld, vergeleken, verzonden en/of opgeslagen. Het device bestaat uit een computer en modules voor vingerafdrukken, gezichtherkenning, RFID-scanner en dergelijke. Ten opzichte van vergelijkbare, bestaande producten van bijvoorbeeld Sagem of L1 is het mogelijk op dit device je eigen keuze biometrische software te draaien. Je bent dus niet gebonden aan de proprietary software van de fabrikant. Je kunt kiezen voor de beste software op de markt. Het is ook mogelijk Bluetooth, Wifi, GPS, en... Tetra (!) toe te voegen, zodat het als randapparaat aan C2000 kan worden gehangen. Het andere was de stand waarin TurkSat zich presenteerde. Dit bedrijf heeft drie satellieten, die voor een groot deel ook Nederland dekken. Het levert telecommunicatiediensten aan bijvoorbeeld het ministerie van Justitie in Turkije. Ook speelde het bedrijf een rol in de noodhulpcommunicatie bij de aardbeving in Marmara in Het gebruik van satcom door Turkije en andere landen helpt ons om het exclusieve karakter van Satellietverbindingen voor Nederland eraf te halen en het als verbindingsoptie structureel en ad hoc mee te nemen in onze verbindingsinfrastructuur. Ook werd de beveiligingshal even kort bezocht. In deze hal lag het accent vooral op web security en traditioneel stonden er ook veel nieuwe flappentappers, geldtelmachines en apparaten om geld te controleren op echtheid. Op de beurs dook dit jaar ook Twitter op (toch nog een hype?). Evert Schut en Peter Duin kregen het idee in het innovatiecentrum M-doit een Twitterwallr te installeren, waardoor je relevante tweeds live kunt volgen. LTE Hoe ziet de toekomst van umts (3G) eruit? Nokia Siemens Networks (NSN) toonde een demonstratie van LTE (4G), waarmee vooral hoge-kwaliteitvideobeelden werden gedemonstreerd. Ondanks dat een videoconference-demonstratie aan een Spaanse staatssecretaris prompt mislukte, is het mooi om te zien dat LTE doorzet. LTE belooft spectaculaire snelheden. Bij de LTE-demo werd aangegeven dat er een verbinding was van ruim 80 Mbps, wat natuurlijk tot de verbeelding spreekt. Voor de praktijk moet dit wel met een korrel zout worden genomen: de LTE-verbinding was slechts over 0,5 m en in een koelkast (kooi van Fahraday). De snelheid was verdubbeld door twee kanalen tegelijk te gebruiken (MiMo) en werd ten slotte gepresenteerd op OSI laag 1, zonder foutcorrectie en herstel, wat vaak ook 50 % Multimodal biometric device, waarmee biometrische gegevens worden verzameld, vergeleken, verzonden en opgeslagen (voor- en achterkant). Met de Twitterwallr zijn relevante tweeds live te volgen. Koelkast met een LTE zender-ontvanger.

11 Verbinding april van de snelheid afsnoept. Als de demonstratie ook buiten de koelkast werkt, dan verwachten we in de praktijk snelheden op 20 Mbps, dat nog altijd tien keer sneller is dan wat we nu in de praktijk met hspa bereiken. Bij navraag bij NSN bleek dat er in de Scandinavische operationele LTE-netwerken enkel usb-dongles, dus nog geen handsets, worden gebruikt. Het mooiste van de demo was de wijze van presenteren. Enkele flinke touchscreens toonden live data, zoals bewegende grafieken met instantane bandbreedte. De afbeeldingen bleken, op het moment dat je over het scherm veegde, onderdeel te zijn van een soort kubus die door het vegen kon worden gedraaid waarna op de verschillende zijden andere afbeeldingen werden getoond. Een probleem dat je steeds vaker hoort, is dat de capaciteit van 3G tekort begint te schieten. Wellicht biedt LTE naast meer snelheid ook een betere spectrale efficiëntie of biedt ze anderzijds meer capaciteit dan 3G. Hierop is in deze korte tijd op de CeBIT geen positief antwoord gevonden. De nieuwe technieken in LTE lijken ons incrementeel en ze zitten of komen deels al in 3G. Dus we vragen ons af wat dan de inhoudelijke waarde is van 4G. Wat is het baanbrekende van LTE ten opzichte van umts? Zou een operator van een 3G-netwerk wellicht beter kunnen investeren in extra 3G-radiospectrum dan in een nieuw 4G-netwerk? We willen het antwoord niet geven: de ontwikkelingsfase van 4G is tenslotte nog jong. Toen umts net opkwam, waren de mogelijkheden ervan ook aanzienlijk minder dan nu. Een volwassen techniek vergelijken met een die net uit het lab komt, is wellicht niet reëel. Voor de OOV-sector hebben we het even gecheckt: volgens de vertegenwoordiger van NSN heeft LTE net als 3G de mogelijkheid groepen met prioriteit en gereserveerde bandbreedte te definiëren. Operators gaan dit waarschijnlijk weer niet standaard aanbieden. Prioriteit en bandbreedtegaranties zullen dus, net als bij 3G, via sponsoring of door de politiek moeten worden bewerkstelligd. Techniek is hier niet alleen de oplossing. Ict in auto s Een trend in politieland is mobiele ict. Na de proeven met pda s, zoals die met de attenderingsservice in Groningen, is de auto momenteel regelmatig doel van onderzoek. Dit beeld blijkt ook buiten de politiesector te bestaan. Een beurs in Duitsland en een zoektocht naar ict in auto s dit leidde niet geheel onverwachts naar de grote merken BMW en Mercedes. Mercedes was vertegenwoordigd bij het Fraunhofer Instituut en BMW had een eigen stand met als thema Connected Drive. De RFID in een BMW telt en toont de inventaris (mandje): handig voor noodhulp voertuigen! Eenvoudige authenticatie in een Mercedes S demo-auto bij het Fraunhofer Instituut. Testopstelling in een Mercedes van een systeem dat de bestuurder erop attendeert even te rusten. autofabrikanten hebben blijkbaar nagedacht over zinvolle dingen: eenvoudig en veilig inloggen en paspoorten lezen met contactloze kaartlezers, inventaris checken met RFID-techniek en een ingebouwde computer met umts, Wifi en passende bediening. Deze ontwikkelingen waren ingebouwd in een BMW 7-serie en een Mercedes S-klasse. De onderzoekers van BMW en van Mercedes en het Fraunhofer Instituut bleken veel interesse te hebben voor de gebruikerskant van ict in de auto. Er was veel belangstelling voor het draaien van applicaties op de door BMW ingebouwde computer met display, modem en dergelijke. Ook onze Duitse collega s bleken navraag te hebben gedaan over de mogelijkheden van bevragingen op de standaardboordcomputer. Conditie bestuurder In een testopstelling, een hele dure Mercedes in de Futurehal, werd de conditie, zoals fitheid en oplettendheid, van de bestuurder gemeten. De manier van het besturen van de auto werd gemeten en na zo n tien minuten kende het systeem het rijgedrag van de Bij Volkswagen was een echte cockpit op een nepdashboard te zien. bestuurder. Bij een afwijking van dit gedrag gaf het systeem (de assist ) een alarm op het dashboard in de vorm van een dampend kopje koffie. Oftewel tijd om even uit te rusten. De onderzoeker van de R&D-afdeling van Daimler bleek een bekende te zijn uit het Cassandra-project van de Universiteit van Amsterdam. We hebben een bijeenkomst afgesproken waarin autofabrikant Daimler- Mercedes zijn R&D-roadmap zal toelichten. Ook interessant voor de veiligheidssector: Daimler doet onderzoek naar het dynamisch aanpassen van de vering van hun auto s, waardoor heel gelijkmatig met een redelijke snelheid over verkeersdrempels kan worden gereden. Handig voor voertuigen van de noodhulp, ambulances en brandweer. Daarnaast was bij Volkswagen een echte cockpit op een nepdashboard te zien, waarop alleen een interface voor muziek werd gepresenteerd door de Leibniz Universität Hannover en TU Braunschweig. TU Braunschweig en Volkswagen toonden vorig jaar nog een prototype auto die zelf kon sturen.

12 12 Verbinding april 2010 Handige inbouwhulpjes, zoals clips en beugeltjes, op een Volvo-dashboard. Wij hadden echter liever ict-onderzoek gezien bij dit merk dat bij de politie heel populair is. Er was ook nog een Volvo-dashboard te zien, waarop de firma Brodit handige inbouwhulpjes, zoals clips en beugeltjes, demonstreerde voor de montage van mobieltjes, navigatiesystemen en dergelijke. Gezichts- en emotieherkenning In hal 9 was op verschillende stands, zoals bij het Fraunhofer Instituut, aandacht voor gezichtsherkenning. Het instituut houdt zich hier al heel lang mee bezig en elke CeBIT toont het gezichtsherkenning in een andere toepassing. Deze aflevering van de CeBIT zagen wij iets dat we zelf groepsherkenning hebben gedoopt. Door een zuil werden gezichten gescand en als je niet dicht genoeg bij de zuil stond, werd je gevraagd dichterbij te komen staan. De zuil categoriseerde geslacht, leeftijd en gemoedstoestand. Daarna werd een op de doelgroep gerichte video gestart. De toepassing was goed bedacht, bijvoorbeeld voor reclame die zich richt op specifieke doelgroepen. Minority report is weer een stap dichterbij. Een van de andere aandachtpunten was het zoeken op gezichten binnen televisieprogramma s. Dit gebeurt onder andere binnen het project Theseus dat door het Bundesministerium fur Wirtschaft und Technologie wordt ondersteund. In dit programma hebben meer interessante projecten plaats, zoals een videorestauratie, kwaliteitsanalyse van beeldmateriaal en hashing, het semantisch zoeken op beelden, geautomatiseerde toevoeging van metagegevens en logoherkenning in video s. In de Futurehal werd op verschillende stands meer gesproken over semantisch video s doorzoeken dan over VCA (video-contentanalyse). Dit betekent dat naast de bekende technieken om video s te analyseren, nu ook de mogelijkheid doorbreekt producten aan te schaffen die foto s en video s analyseren op basis van concepten. Bijvoorbeeld een commercial over een van-de-plank-product dat alle mensen met een snor of bril zoekt. Wearable Een andere, en voor ons relevante toepassing was een FitnessShirt dat de conditie van een brandweerman (of voetbalspeler) in de gaten houdt. Er waren diverse zendertjes te zien die ook echt door het Duitse voetbalteam waren gebruikt. Er was een demonstratie met een brandweerman, waarbij werd gemeten of hij het niet te heet kreeg. Binnen de OOV zijn we geïnteresseerd in alternatieve bediening van computers om tijdens het rijden handsfree en zonder stoorgeluiden informatie te ontvangen en te versturen. In de Futurehal waren veel toepassingen met de badmuts te zien. Een ontwikkeling die al jaren aanwezig is op de beurs en duidelijk geen eendagsvlieg is geweest. De badmuts met sensoren heeft echter in zijn oorspronkelijke vorm zijn langste tijd gehad. Er is nu een Nieuw op de CeBIT: groepsherkenning. Een systeem dat geslacht, leeftijd en gemoedstoestand van een groep mensen categoriseert. FitnessShirt dat de conditie van een persoon in de gaten houdt. nieuw soort helm, die niet geheel gesloten is. Het is een soort koptelefoon waarin een aantal elektroden zit, die niet groter zijn dan een 2-euromuntstuk. Deze vervangen de ruim tien elektroden van de badmuts. Dit zou ook bij spraakherkenning een verbetering kunnen zijn in plaats van de gebruikte plaksensoren. Bundelen van netwerken De vtspn en Politie Groningen hebben eind vorig jaar een aantal mobiele routers getest. Mobiele routers kiezen al rijdende, telkens het beste netwerk. In de voorbereiding bleek al dat de mobiele routers van WMC, AnyLinx en Cisco niet op de beurs te zien zouden zijn. Wel zagen we uit de vaste netwerkwereld een product dat tot zes netwerken parallel schakelt en bundelt, zodat er altijd wel verbinding is en in het beste geval worden de snelheden opgeteld. Deze bundelrouter wordt inmiddels ook mobiel ingezet! De bundelrouter van Viprinet zet alles met een ethernet-stekker parallel. Bijvoorbeeld adsl en kabel, maar een umts-modem is evenmin een probleem (mits ethernet). Zo worden De badmuts met sensoren is duidelijk geen eendagsvlieg geweest. De mogelijke opvolger van de badmuts is een soort koptelefoon waarin een aantal elektroden zit.

13 Verbinding april Hoe verkopen we onze bundelrouter moet de vraag zijn geweest bij de firma Viprinet. Het antwoord daarop is duidelijk. Redundanz Schaft Sicherheit, oftewel redundantie levert zekerheid. in een bus van Bayern Leverkussen meerdere (6 x umts) kaartjes, van verschillende providers, gebruikt voor Wifi in de bus. Maar ook de Veiligheidsregio Kennemerland zou dit systeem in een mobiele post gebruiken. Het idee: meer zekerheid dat je een verbinding hebt en capaciteitsvergroting. We zien hier toch een soort convergentie van de ontwikkelingen in vast en mobiel. Beide werelden zijn bezig met het combineren van netwerken wat de bestaande visie van hybridenetwerken weer bevestigt. Spreken zonder geluid Een lichte hype is wellicht spreken zonder spraak. Na de berichten over liplezende telefoons, publicaties over Nasa-onderzoek en mutsen die hersens scannen, was er nu een demo met geplakte sensoren op een helft van het hoofd. De demo was tijdelijk buiten werking, omdat de plakkertjes van de sensoren het na vier uur begeven. Ondanks deze teleurstelling is het toch een interessante ontwikkeling, omdat bij spraakcommunicatie met geluid (hardop) uiteraard mee kan worden geluisterd (bijvoorbeeld door aangehouden personen of omstanders). Spraakherkenning in de auto en op de motor heeft last van omgevingsgeluid dus ook daar zou stille spraak voordelen bieden. Deze (prille) techniek zoekt naar een oplossing en zo te zien zal dit onderzoek doorgaan tot er een oplossing is gevonden. Verder nog geluid zonder luidspreker gezien: een ding dat het voorwerp, waarop dit ding wordt bevestigd, als membraam gebruikt. Bijvoorbeeld een motorhelm. Het echte probleem op de motor is de kabel naar de luidspreker, waarvoor (weer bij Fraunhofer) een Dect-interface werd bedacht. Niet nieuw, maar wellicht schuilt hier toch een goed idee achter. Samenwerking via mobiele netwerken De trend van on-linesamenwerking zet weer lekker door. Dit jaar werd een combinatie van videoconferencing met onderling verbonden touchtables getoond: naast elkaar kunnen Voorbereiding Van 2 tot 6 maart had op het terrein van de Hannover Messe de CeBIT plaats. Met dertig hallen is het een van de grootste ict-beurzen van Europa. Een goede voorbereiding en selectie zijn dus nodig. Een tip voor diegenen die volgend jaar willen gaan en zoveel mogelijk in zo min mogelijk tijd willen zien: parkeer bij de hal die je interesse heeft, of kies een hotel dat zowat op het terrein van de Messe staat. zitten, elkaar kunnen zien en horen en gelijktijdig kunnen samenwerken via deze aanraaktafels. De techniek kan niet alleen helpen bij de vorming van een gedeeld beeld (bewustwording), maar ook de verdere samenwerking ondersteunen bij de daarop volgende oordeelen besluitvorming. Bijvoorbeeld bij incidenten waar de diverse veiligheidsgroepen worden ingezet. Peter Duin, Evert Schut en Hans Borgonjen werken bij vts Politie Nederland afdeling Research & Innovatie. < Op de CeBIT had een demo plaats voor spreken zonder spraak waarbij sensoren op de ene helft van het hoofd worden geplakt. Videoconferencing met onderling verbonden touchtables (aanraaktafels). <

14 14technologie Verbinding april 2010 Bursts van portofoons kunnen tot storingen leiden Essentiële elektronica kan gevoelig zijn voor Elektronica en de door zenders uitgestraalde signalen verdragen elkaar soms niet. Bij een verstoord radio- of tv-programma beperken de gevolgen zich tot ergernis. Bij apparaten waarop mensen vertrouwen voor hun gezondheid, is dat een heel ander verhaal. Zeker als zij voor hun voortbestaan geheel afhankelijk zijn van die apparaten. Hoe gevoelig zijn bijvoorbeeld pacemakers en hun grotere broertje, de ICD, voor de signalen van een C2000-portofoon? Door John Piek Het is al heel lang bekend dat zenders soms storing veroorzaken. Dit geldt uiteraard ook voor portofoons en mobiele telefoons. Steeds meer zaken zijn tegenwoordig van zenders voorzien, en in een aantal gevallen staan we daar gewoon niet meer bij stil. Zo worden op afstand bestuurbare verlichting of autosloten wel degelijk door een zender aangestuurd. Weliswaar is het zendvermogen van dat soort zendertjes heel laag, toch ze kunnen voor storingen zorgen. En de autosloten op hun beurt kunnen in hun werking bijvoorbeeld weer worden verstoord door portofoons. Al in 1933 werd in Parijs een vergadering van de International Electrotechnical Commission gehouden over hoe de opkomende storing door elektromagnetische velden kon worden beteugeld. Naar aanleiding van die vergadering werd de CISPR opgericht. In 1979 werden in de Verenigde Staten voor het eerst regels gesteld aan de uitstraling van digitale apparatuur. Eerder was daarvoor nauwelijks aandacht geweest. Halverwege de jaren tachtig werden in heel Europa normen ingesteld die grenzen stellen aan de uitstraling van alle binnen de Europese Unie verhandelde producten. 27 MHz-bakje Storingen die in het verleden heel bekend waren, zijn bijvoorbeeld de storingen op radio en televisie door toepassing van toen niet legale apparatuur voor 27 MHz die gebruikmaakte van AM. AM heeft de eigenschap dat het geluid dat die apparaten uitzenden, zich op geheel verstaanbare wijze op de audioapparatuur manifesteert. Op televisie was dergelijke storing meestal als strepen zichtbaar. Latere 27 MHz-apparatuur ging in FM moduleren, waardoor storingen in de meeste gevallen tot het verleden behoorden. Tegenwoordig is AM in een bepaalde vorm teruggekeerd doordat apparatuur, zoals mobiele telefoons en C2000- portofoons, in korte bursts uitzenden. Al die bursts samen hebben na elkaar het karakter van een uitzending in AM. Deze bursts leiden in een aantal gevallen zelfs nog sneller tot storingen dan de aloude AM-modulatie, zij het dat door de hoge zendfrequentie en de relatief

15 Verbinding april van patiënten C2000 lagere zendvermogens de kans op storing minder is. Niet zo bekend is dat behalve zendapparatuur ook machines en motoren behoorlijke storingen kunnen veroorzaken door het grote elektrische veld dat ze in het spectrum onder 150 khz kunnen geven, maar tevens in de vorm van vonkstoring in motoren. De meeste mensen zullen die wel kennen van slecht afgestelde bromfietsen die op de autoradio storen. Essentiële levensfuncties Nu is storing op een autoradio, of misschien iets minder tijdens een belangrijke voetbalwedstrijd op televisie nog wel te accepteren als het niet te vaak gebeurt. Heel anders wordt het als gezondheidsondersteunende apparatuur of apparatuur die essentiële levensfuncties moet vervangen of in stand moet houden, door dergelijke storingen wordt beïnvloed. Hierbij kun je denken aan beademingsapparatuur en defibrillatoren in ambulances en op de eerste hulpafdelingen. Het kan echter ook gaan om zaken die mensen op- of in hun lichaam dragen. Vroeger was het gehoorapparaat dat opa in zijn vestzakje had, het meest geavanceerde dat mensen aan dit soort elektronica met zich meedroegen. Tegenwoordig neemt het aantal elektronische implantaten dat mensen in hun lichaam kunnen hebben, met rasse schreden toe. Dat gaat dan niet alleen meer om de simpele pacemaker, maar ook om zogenoemde ICD s. Deze hulpmiddelen zijn aan iemands buitenkant absoluut niet te herkennen, maar niettemin kunnen de gevolgen heel groot zijn als er iets mee misgaat. Bewusteloze radioamateur Een bekend voorbeeld uit de jaren zestig is van een radioamateur in de Verenigde Staten die destijds als één van de eersten een pacemaker kreeg geïmplanteerd (de eerste geïmplanteerde pacemaker stamt uit 1958). De radioamateur wilde nadat hij thuis was gekomen uit het ziekenhuis, zijn hobby weer oppakken. Toen hij echter voor het eerst de morseseinsleutel indrukte, merkte hij dat hij korte tijd bewusteloos was geweest. Omdat hij vermoedde dat dit het gevolg van de pacemaker kon zijn, probeerde hij het een paar minuten later nogmaals, met hetzelfde effect. Gelukkig begreep hij wat er aan de hand was en kon hij de situatie aan zijn artsen voorleggen. Sindsdien is er veel aan de ontwikkeling van de pacemaker gebeurd en is met name de ontstoring van deze apparaatjes enorm verbeterd. Tegenwoordig is het volgens verschillende deskundigen geen probleem meer als je met een pacemaker door de detectiepoortjes op het vliegveld loopt ( als je maar gewoon in een normaal tempo doorloopt ) en er zijn al pacemakers waarmee je met een gerust hart (letterlijk) in een MRI-scanner kunt plaatsnemen. Dat het ook nu nog wel eens fout gaat, blijkt uit recent voorbeeld. Een fervent fietser die probleemloos een pacemaker droeg, kreeg tijdens het fietsen op een terreinfiets ineens meerdere keren last van hartritmestoornissen. Bij navraag bleek dat hij zijn mobiele telefoon altijd in zijn borstzak droeg, ook bij het sporten, precies op de plek van zijn pacemaker. Dat hij in de stad bij dezelfde inspanning geen problemen kreeg, laat zich makkelijk verklaren: door de grotere aanwezigheid van gsm-masten en de kleinere celgrootte regelen moderne mobieltjes in stedelijke omgevingen hun zendvermogen sterk terug. Inwendige defibrillator Pacemakers en de ICD s kunnen om verschillende redenen worden geïmplanteerd. Veel pacemakers ondersteunen het natuurlijke vermogen van het hart om de hartslag aan te passen aan bijvoorbeeld een hogere inspanning. Maar er zijn ook mensen die niet zonder pacemaker kunnen leven, omdat bij hen het vermogen van het zenuwcentrum dat het hart aanstuurt om te kloppen, niet of onvoldoende functioneert. Wanneer bij die mensen de pacemaker helemaal uitvalt, zullen ze net als de radioamateur hierboven binnen enkele seconden bewusteloos raken en zonder hulp hoogstwaarschijnlijk binnen enkele minuten komen te overlijden. Een ICD is geen pacemaker, hoewel er uitvoeringen zijn die ook als pacemaker functioneren. Sommige mensen hebben een hartaandoening waardoor ze spontaan een

16 16 Verbinding april 2010 hartstilstand kunnen krijgen of hun hart kan zodanig ontregeld raken dat de hartkleppen niet meer goed synchroon werken, waardoor ze het risico lopen om zonder bijvoorbeeld hartmassage te overlijden (dit verschijnsel heet ventrikelfibrilleren). Deze situatie kan worden opgelost door met een defibrillator het hart via een stroomstoot weer op gang te helpen. De ICD verzorgt de functie om als een defibrillator geheel automatisch en van binnen uit stroomstoten te geven. Het ongewenst en ongecontroleerd geven van stroomstoten in het geval van een storing kan betreffende apparaat van de markt wordt gehaald., vertelt Joyce Dekker van AT. Hackers Overigens is beïnvloeding via zendsignalen in de toekomst misschien niet de enige vorm van invloed van buitenaf op deze geavanceerde apparatuur. Een tijdje geleden doken op internet verhalen op dat het hackers was gelukt onder gecontroleerde omstandigheden met beperkt zendvermogen op een afstand van 1,5 m de instellingen van een pacemaker te veranderen. Het verhaal klopt vermoedelijk In 1979 werden in de Verenigde Staten voor het eerst regels gesteld aan de uitstraling van digitale apparatuur. onderwerp van EMC. Medtronic was de eerste met een pacemaker waarmee je in een MRIscanner kan plaatsnemen. Boven 150 khz hanteren wij een regel voor de grenswaarde van 100 V/m. In de praktijk baseren we ons echter als extra veiligheidsmaatregel op 350 V/m. De gevoeligste frequentie voor dit soort dingen ligt volgens onze ervaring bij ongeveer 100 MHz, legt Guido Reijntjes van Medtronic uit. Er zijn twee soorten pacemakers, gaat Reijntjes verder, unipolaire en bipolaire pace makers en de storingsgevoeligste, de uni polaire, zijn bij de genoemde veldsterkte nog veilig. Unipolair betekent met één aansluitdraad. Bij bipolair worden twee draden gebruikt, zoals bij twisted pair, maar dan vanwege de flexibiliteit gewoon parallel naast elkaar. Unipolair wordt overigens al sinds 15 jaar niet meer voor pacemakers gebruikt, en ICD s zijn altijd bipolair. Veel pacemakers kunnen, wanneer één van de draden mocht breken, als veiligheidsvoorziening overigens wel automatisch op unipolair omschakelen. de hartritmestoornissen ook juist opwekken. Het spreekt voor zich dat hier elke beïnvloeding van buitenaf moet worden vermeden. Controle en toezicht Over het algemeen zullen fabrikanten van medische apparatuur geneigd zijn ervoor te zorgen dat de apparatuur op dit gebied voor elkaar is en dat aan alle regelgeving is voldaan. In de Verenigde Staten speelt dat nog sterker dan hier, want geen fabrikant zit erop te wachten om na misschien tien of twintig jaar te worden geconfronteerd met een class action rechtszaak, een gemeenschappelijke schadeclaim van verschillende gedupeerden of hun nabestaanden. Agentschap Telecom dat in Nederland verantwoordelijk is voor de controle op naleving van de Europese regels op dit gebied, test medische apparatuur, zoals pacemakers, ICD s of beademingsapparatuur, niet zelf. Wij houden toezicht of bedrijven zich aan de EMCrichtlijnen houden. Die controle bestaat uit administratief toezicht en steekproefcontrole. Naar aanleiding van een risico-analyse worden apparaten uit de markt gehaald en aan een pre-compliance-meting (rood/groen-meting) onderworpen. Ook een klacht kan aanleiding zijn voor nader onderzoek naar een apparaat. Dit kan bijvoorbeeld om een etherverstoring gaan. Als het vermoeden bestaat van niet voldoen aan de geharmoniseerde (EMC) normen, wordt het apparaat naar een geaccrediteerd testlab doorgestuurd voor nader onderzoek. Als het apparaat daar niet aan de normen blijkt te voldoen neemt Agentschap Telecom verder actie. Dit kan zelfs inhouden dat het maar half. Experts zetten vraagtekens bij de mogelijkheid de relatief grote coderingssleutel te door breken. Die versleuteling zit er overigens alleen al op om te voorkomen dat bij afregeling van de ene pacemaker de pacemakers in de wachtkamer ook ontregeld raken. Wel is het voor onbevoegden mogelijk op een afstand van 1,5 m de gegevens in de pacemaker uit te lezen. Daarbij komt natuurlijk wel de privacy in het geding. Uit dit soort gegevens is bijvoorbeeld op te maken hoe vaak en wanneer iemand heeft gesport. Voor bijvoorbeeld verzekeraars is dat alleszins potentieel interessante informatie. Unipolair en bipolair Medtronic, fabrikant van onder andere ICD s en pacemakers, heeft veel aandacht voor het Voldoende afstand Hoewel de gevoeligheid van deze belangrijke apparatuur voor hoogfrequente straling in de meeste gevallen dus heel klein zal zijn, is het wel goed je bij de omgang met portofoons, zoals voor C2000, bewust te zijn van dit soort gevaren bij pacemakers en andere essentiële apparatuur. Voor C2000-portofoons bestaat een aanbeveling van 60 cm minimale afstand tussen patiënt met apparatuur en portofoon. Een onderzoek van de Universiteit Twente uit 2000 gaat uit van minimaal 1,5 m afstand. Overigens wordt in dit onderzoek gesproken van Tetra-portofoons van 3 W, terwijl de huidige C2000-portofoons 1 W-zendvermogen hebben. Bovendien is de apparatuur in de afgelopen tien jaar vaak nog minder gevoelig geworden voor dit soort signalen. Belangrijk daarbij om te weten is dat portofoons en mobiele telefoons ook zonder gesprek af en toe zenden (pollen) om te kijken of er nog dekking is en om te laten weten waar ze zich bevinden in het netwerk. De genoemde afstanden zijn niet gemakkelijk wanneer je onder moeilijke omstandigheden een patiënt met grote spoed moet behandelen. Reijntjes meldde overigens na een korte berekening dat bij 100 V/m een afstand van 6 cm tussen een C2000-portofoon (1 W op 400 MHz) en de patiënt voldoende is om ervoor te zorgen dat er geen beïnvloeding plaatsheeft. Meer informatie over het onderzoek van de TU Twente:

17 Verbinding april Dieven struikelen over Decos Cartracker praktijk Maandagmorgen 1 februari ontdekte het Amsterdamse koeriersbedrijf Valid Express dat negen van zijn bedrijfsbusjes waren gestolen. Doordat alle auto s zijn uitgerust met het gps tracking- en tracing-systeem van Decos, kon Valid Express direct traceren waar de voertuigen zich op dat moment bevonden. Het koeriersbedrijf schakelde meteen de politie in, die de auto s terughaalde. De voertuigen werden gevonden op drie verschillende locaties in Amsterdam-West, die uit de software van Decos Cartracker waren af te lezen. Met de opgeslagen gegevens in dit systeem, kon de diefstal tot in detail worden gereconstrueerd. De politie weet exact hoe laat de voertuigen zijn gestolen, dat de Gestolen koeriersauto s opgespoord met gps Een dievengilde slaagde er in de nacht van 31 januari op 1 februari in om negen bedrijfsbusjes te stelen bij het hoofdkantoor van het Amsterdamse koeriersbedrijf Valid Express. Niet zo n handige zet van de dieven, zo bleek achteraf. De gestolen voertuigen waren voorzien van een tracking- en tracing-systeem, waardoor de medewerkers van het bedrijf precies konden zien waar de auto s stonden geparkeerd. Door Hans Vandam voertuigen na elkaar zijn vertrokken en zij kan op basis daarvan een inschatting maken hoe groot de groep dieven is geweest. Lastig hoofd Valid Express is het enige koeriersbedrijf waar koeriers werken die een fysieke beperking hebben of chronisch ziek zijn. Mensen met een lastig lichaam, zoals oprichtster Nicolette Mak hen noemt. Maar deze boeven hebben vooral een lastig hoofd. Hoe dom kun je zijn om onze auto s te stelen. In al onze auto s zit een tracking- en tracing-systeem, dus we weten precies waar de auto s heen gaan. Bovendien staat op elke auto een groot rood hart, dus de auto s zijn nogal opvallend. Ook de enige op biogasrijdende koeriersauto in Nederland behoorde tot de buit: Waar hadden ze willen tanken met die auto?, vraagt Mak zich af. Algemeen directeur Martine Kooi van Valid Express is in elk geval opgelucht dat de voertuigen zo snel konden worden opgespoord. Dankzij het tracking- en tracing-systeem van Decos konden wij direct zien waar de voer tuigen zich op dat moment bevonden. Meteen nadat we de diefstal hadden geconstateerd, hebben we in de software gekeken waar onze voertuigen waren. We konden de politie direct deze informatie doorspelen. Die heeft de auto s gevonden en meegenomen voor onderzoek. Tracking en tracing Cartracker is een product van de Decos Technology Group, een internationale organisatie waarvan het hoofdkantoor is gevestigd in Noordwijk. De Decos-groep biedt diverse IT-oplossingen, zoals enterprisecontentmanagementsystemen en klinische audiometers die bedienbaar zijn vanaf een pc. Decos Car tracker is het bedrijfsonderdeel dat oplossingen biedt op het gebied van fleet management. Tot de gebruikers van Cartracker behoren taxi- en beveiligingsbedrijven en diverse gemeenten. Volgens de leverancier gaat het om een tracking- en tracing-systeem dat veel meer kan dan alleen maar voertuigen volgen. Het kan ook worden gebruikt voor zaken als urenen kilometerregistratie en wagenparkbeheer en kan inzicht verschaffen in het rijgedrag van de chauffeur. Met de sms-service van Cartracker is het mogelijk direct vanuit het programma berichten te versturen naar de mobiele telefoon van de chauffeur. De software om de voertuigen op een kaart te volgen is gebaseerd op Windows. De live-kaart van Cartracker toont niet alleen de positie van het voertuig, maar ook de rijrichting en de snelheid. De posities van de gevolgde voertuigen worden elke vijf seconden naar de server van Decos gestuurd.

18 18 Verbinding april 2010 a d v e r t o r i a l Geïntegreerd communicatie-systeem voor Tetra, paging en C2000 in één meldkamer Geen compromis als het gaat Maar liefst m² laboratoria en kantoorruimte! Een bereikbaarheidsuitdaging van de eerste orde. Half september 2009 nam Shell in Amsterdam haar nieuwe Technology Centre in gebruik. Flash tekende voor het meldkamer-, het paging- en het Tetra-systeem. Wim Stam van Flash blikt samen met Fred Wijker van Shell terug op een spannende implementatie. Links Fred Wijker, als Fire Brigade Officer/Hoofd BHV verantwoordelijk bij Shell en rechts Wim Stam, Accountmanager bij Flash. In het Shell Technology Centre Amsterdam (STCA) wordt naast consultancy en ondersteuning aan internationale klanten binnen en buiten Shell, onderzoek gedaan naar het verbeteren en vernieuwen van olie-, gas- en chemische producten en hun productieprocessen. Gezien de eindigheid van fossiele grondstoffen, wordt ook onderzoek gedaan naar schone en betaalbare alternatieven. Geïntegreerd systeem Flash is blij met een klant als Shell. Shell Raffinaderij in Rotterdam is één van de eerste klanten van Flash en is nog steeds een tevreden partner. Al vóór het betrekken van het nieuwe pand in Amsterdam was het Technology Centre klant bij Flash. En toch nam de start van het project een onverwachte wending. Wim Stam: We hadden helemaal uitgetekend met welke uitbreidingen we het reeds aanwezige analoge systeem in het nieuwe pand konden passen. Alleen het werkte niet. Veel te veel staal en ijzer. Zo konden we geen sluitend bereik garanderen. Fred Wijker begint te lachen: Stam zei doodleuk tegen mij: we gaan digitaal. Het kost meer, maar dit moet je willen! En hij had gelijk. Een klant is een klant, ongeacht ordergrootte of hoeveelheid apparatuur. Het gaat erom wat je voor elkaar kan betekenen. Optimale veiligheid De bemensing van veiligheid wordt bij STCA optimaal afgedekt. Via een eigen alarmnummer en het in-house en landelijke pagingsysteem komt elke melding binnen op de centrale meldkamer. Van daaruit wordt de melding gecategoriseerd en onmiddellijk opgevolgd. Fred Wijker: Automatisch alarm handelen we zelf af. Voor andere meldingen staan we in directe verbinding met de Amsterdamse brandweer. Alle communicatie rond een calamiteit gaat over ons eigen dedicated netwerk.

19 a d v e r t o r i a l Verbinding april om veiligheid S E R V I C E S N E D E R L A N D Fred Wijker: Als klant moet je kunnen zeggen: dat heb ik nodig. Daarna zegt Flash: dit zijn de mogelijkheden. Hun kracht moet zijn dat je erop kunt vertrouwen, dat wat ze voorstellen ook het beste is voor jouw situatie. En, dat ze het waarmaken! De combinatie van paging, porto s en gegarandeerde dekking voor de eigen systemen en C2000 heeft inmiddels zijn nut al bewezen tijdens een eerste melding. Fred Wijker: Via de pieper lees je al meteen wat er aan de hand is. Het systeem maakt dat meteen zichtbaar en daar kun je dus ook je acties op af stemmen. Je kan hier niet zomaar blind alles stopzetten! Scala van mogelijkheden Wijker is enthousiast over alle componenten van het Flash-systeem, vooral vanwege de veiligheid door 100% gegarandeerd bereik. Met deze installatie hebben we precies wat we nodig hebben. Maar bovendien biedt ditzelfde systeem nog een scala aan mogelijkheden, waar we op dit moment nog niet direct, maar wellicht in de toekomst wél behoefte aan hebben. We kunnen nog alle kanten op. Flash als totaalleverancier in radiocommunicatie maakt het mogelijk om advies, bereikmetingen, maatwerk en apparatuurkeuze in één hand te houden. Flash kan een geïntegreerd systeem leveren en brengt koppelingen tot stand met bijv. paging, meldkamersystemen, telefooncentrales en slagboominstallaties. TetraFlex is een volledig op IP technologie gebaseerd TETRA digitaal trunking systeem. Voor organisaties met een groot werkgebied kunnen tot 12 single site systemen aan elkaar gekoppeld worden tot één groot radiocommunicatienetwerk. Met het I-SEARCH paging systeem kan de klant onbeperkt pagers aansluiten en muteren, zonder daarbij afhankelijk te zijn van een netwerk-operator. In samenwerking met CallMax worden ook de gebruikers buiten het directe bereik van het lokale systeem gealarmeerd. CallMax biedt landelijke dekking voor pagers die zowel via telefoon, internet als via zijn aan te sturen. Via het TCS990 bediensysteem kan er vanuit de meldkamer direct contact worden gezocht met gebruikers van het TetraFlex Tetra systeem en het I-SEARCH paging systeem. Snel en foutloos, ook in stress-situaties. Indoorcoverage op het C2000/ASTRID netwerk heeft Flash inmiddels op diverse SCL-locaties gerealiseerd in complexe gebouwen zoals districtskantoren van politie, parkeergarages, evenementen- en winkelcentra.

20 20technologie Verbinding april 2010 Meer zicht op onduidelijkheden Frequentiediscussie is volop losgebarsten De PPDR Frequency workshop, die 11 en 12 maart plaatshad in Mainz, had over belangstelling niet te klagen. Aan de workshop namen uit nagenoeg alle landen honderd vertegenwoordigers van PublicSafety, frequentieadministraties en industrie deel en andere belanghebbenden, zoals Nato en Inmarsat. De workshop in Mainz was bedoeld meer zicht te krijgen op alle onduidelijkheden die er spelen. Door Hans Borgonjen Al twee jaar is er een discussie gaande over extra frequenties voor PublicSafety, met name voor mobiele datatoepassingen. In de wereld van PublicSafety is een paar afkortingen erg belangrijk: PPDR: PSS: PP: PP1: PP2: Public Protection & Disaster Relief Public Safety & Security (een onderdeel van PPDR) Public Protection normal daily PSS routine PSS dealing with disasters + big events De PPDR Frequency workshop, die op 11 en 12 maart plaatshad in Mainz, was verdeeld in verschillende blokken (drie per dag) waar de verschillende onderwerpen aan de orde kwamen. Het eerste blok op de eerste dag was een introductie, waarin de uitgangspunten van de workshop uiteen werden gezet en een overzicht werd gegeven van wat er tot nu toe is gedaan. De originele claim van 2 x 16 MHz in de MHzband is lastig in the vullen, vooral omdat de eis is dat the frequency band is requested to be designed for PSS on protected and harmonised basis across Europe. In het Etsi SRDoc staat nu: MHz (in plaats van MHz) met 2 x 3 MHz narrowband (NB), 2 x 3 MHz wideband (WB) en 2 x 10 MHz broadband (BB). Verder heeft CEPT een uitgebreide questionnaire rondgestuurd met vragen over toepassingen, benodigde frequentieruimte, bestaande frequentieruimte en dergelijke. Uit de