Handreiking. Chronische pijn

Transcriptie

1 Handreiking Chronische pijn

2 Handreiking Chronische Pijn Doelgroep Ouderen: - Met pijnklachten ¹ - Denk bij veranderingen in gedrag, depressieve klachten, angst, slaapproblemen, verminderde eetlust, verminderde mobiliteit, verminderde deelname sociale activiteiten aan pijn als mogelijk onderliggende oorzaak. ¹ Diagnostiek Vraag naar/beoordeel: - Aard, lokalisatie, intensiteit, ontstaan, beloop, duur, prodromen, verergerende/verlichtende factoren inzake de ervaren pijn. ¹ ² ³ - Invloed van rust, beweging en houding op de klachten. ² - Gevolgen voor zelfstandig dagelijks functioneren (ADL,IADL), sociale activiteiten.⁴ - Psychosociale gevolgen:angst voor pijn, angst te bewegen, somberheid, onrust, hulpeloosheid/machteloosheid e.d. ¹ ² ³ ⁴ - Fixatie op een mogelijke (ernstige) lichamelijke afwijking als verklaring van de klachten. ² ⁴ - Verlies vertrouwen in behandelaars, conflicten met behandelaars of anderen. ² ⁴ - Voorgeschiedenis pijn: eerdere episoden met pijn en het beloop hiervan. ² - Medicatiegebruik (huidig en in het verleden) en huismiddeltjes/zelfzorg voor pijn. ² ³ ⁴ ⁵ - Voorgeschiedenis algemeen: eerdere episoden van pijn, beloop, eerdere pijnbehandelingen. ² - Beïnvloedende comorbiditeit: musculoskeletale en neurologische aandoeningen, ³ cognitieve stoornissen, slaapstoornissen, ¹ ³ stemmingsstoornissen, angststoornissen ¹ ² ³. - Woonomstandigheden, sociale situatie ² ³ ⁴ ⁵ Eventuele aanvullende diagnostiek: - Pijndagboek (ernst van de pijn, tijdslijn, motivatie en gedragskarakteristieken) ⁵ ⁶ - Pijnschalen, bijvoorbeeld een visueel analoge pijnschaal (VAS) ¹ ⁵ ⁷ Lichamelijk onderzoek: op indicatie (gericht op lokalisatie, aard, gevolgen voor functioneren/mobiliteit, comorbiditeit) ² Evaluatie Nociceptieve pijn (als gevolg van bestaande of dreigende weefselbeschadiging) ⁷ Neuropathische pijn (als gevolg van beschadiging of dysfunctie van het perifere of centrale zenuwstelsel) ⁷ Bijvoorbeeld diabetische (poly)neuropathie, postherpetische neuralgie, poststroke pijn, trigeminus neuralgie ³ ⁶ ⁷ Gecombineerde pijn: waaronder pijn bij kanker. ⁷

3 Chronische pijn: pijn die langer dan drie maanden duurt ⁴ ⁷ en samengaat met een sterk verminderd functioneren. ⁴ Uitgangspunten: pijnbeleving is subjectief. Psychische, sociale en culturele factoren spelen een rol in pijndrempel/pijnervaring, interpretatie en pijnpresentatie/hulpvraag. Angst, onzekerheid, onrust, eenzaamheid, verveling kunnen de pijn verergeren. Aandacht, geruststelling, afleiding kunnen de pijn verminderen, maar het doel van de behandeling zal vooral gericht zijn op het leren omgaan met de pijn. ⁷ *expert Begeleiding Voorlichting en advisering: Huisarts/ POH/ wijkverpleegkundige, evt. de ouderenadviseur - Voorlichting over pijn ² ⁵ ⁸ en de mogelijkheid dat er geen oorzaken of behandelingen zijn. ² - Adviezen tav beweging, continueren dagelijkse activiteiten, vermijden bedrust ² ⁴ - Zo mogelijk informatie over een specifieke onderliggende aandoening, dan wel over onbegrepen lichamelijke klachten. ² - Besteed aandacht aan functionele, culturele en psychosociale problemen/ in stand houdende factoren. ⁵ Zelfredzaamheid/ functioneren: POH, wijkverpleegkundige en ouderenadviseur: - Motiveren bijhouden of afnemen pijnscore, pijndagboek - Signaleren van problemen bij zelfzorg, zorgactiviteiten, dagelijks functioneren, psychosociaal functioneren. - Motiveren om actief te blijven, ondanks de ervaren klachten. - Aandragen van hulpmiddelen (stoel in de douche, traplift) en trainingen. - Informatiemateriaal meegeven over handige websites, rehabilitatie cursussen, supportgroepen, belangenverenigingen, lotgenotencontact, vrijetijdsbesteding. - Bespreken van mogelijkheid tot hulp bij boodschappen (boodschappenbezorgservice of tafeltje dekje ). - Bespreken van mogelijkheden tot vervoer ( gehandicapten taxi ) - Vrijwilligersvervoer, mogelijkheden scootmobiel e.d. - Motivering van en werken naar zelfstandigheid en zelfmanagement. ⁵ - Adviezen rond aanpassen van leefomgeving. - Activiteiten om sociaal isolement tegen te gaan. - Adviseren van zinvolle dagbesteding, - Voorlichting over mogelijke vergoedingen voor gehandicapten. - Ondersteunen mantelzorg. * expert Behandeling - Behandel indien mogelijk de specifieke oorzaken van de pijn. ² ⁴ ⁵ - Behandel psychosociale factoren die de pijn veroorzaken of in stand houden ⁷ - Kies een behandeling afhankelijk van de lokalisatie, aard en ernst van de pijn en de veroorzaakte beperkingen. Medicamenteuze behandeling: zie de bijlage Medicatie-overzicht

4 Verwijzing en/of consult Medisch specialist/ pijnteam: Verwijzen voor diagnostiek, onderzoek en (multidisciplinaire) behandeling: - Bij twijfel of onduidelijkheid over de diagnose.⁴ - Bij moeilijk te medicamenteus te behandelen pijn Psycholoog: Verwijzen voor psychologische behandeling (gedragstherapie, ontspanningsoefeningen, gespecialiseerde psychologische ondersteuning): - Leren omgaan met de pijn. - Om stress te verminderden. ⁵ - Om attitudes van de patiënt en zijn omgeving te veranderen.⁵ - Om het gevoel van controle van de patiënt over zijn ziekte te vergroten.⁵ Fysiotherapeut: Verwijzen voor fysiotherapeutische behandeling: - Om beperkingen te verminderen als gevolg van de pijn of de behandeling. ⁵ ⁸ - Begeleiding bij het uitbreiden van activiteiten naar normaal.² - Bij een eerdere gunstige ervaring van de patiënt. ⁴ Verwijzing voor voorlichting en adviezen: - Leren omgaan met de pijn. ⁸ - Stimulering van zelfhulp. ² - Actief en in beweging blijven. ² - Evt voor specifieke pijnbestrijdingtechnieken als TENS. ² ⁴ ⁸ Ergotherapie - Advies, uitleg, eventueel orthesen, leefomgeving. - Herstellen van noodzakelijke vaardigheden, anders leren handelen, adviseren van hulpmiddelen, voorzieningen of extra begeleiding en zorg. ⁸ Literatuur 1. Van Den Noortgate N, Zwakhalen S, Dejaeger E. Probleemgeoriënteerd denken in de geriatrie: de patiënt met chronische pijn. DeTijdstroom;Utrecht; Chavannes AW, Mens JMA, Koes BW, Lubbers WJ, Ostelo R, Spinnewijn WEM, Kolnaar BGM. NHG-Standaard Aspecifieke lagerugpijn (Eerste herziening). Huisarts Wet 2005;48(3): Hadjistavropoulos T, Herr K, Turk DC. An interdisciplinary Expert Consensus Statement on Assessment of Pain in Older Persons. Clin J Pain 2007;23:S1 S CBO. Richtlijn Aspecifieke lage rugklachten CBO. Richtlijn Pijn bij kanker Davis MP, Srivastava M. Demographics, Assessment and Management of Pain in the Elderly. Drugs Aging 2003; 20 (1): M.M. Verduijn, H. Folmer. NHG farmacotherapeutische richtlijn CBO, VRA, NVA. Richtlijn Complex Regionaal Pijn Syndroom Type

5 Bijlage: Medicatie overzicht ¹¹ Nociceptieve pijn Aard middel Dosering oraal Paracetamol nd max Kortdure 4dd 1000mg Langdur end max 5-6dd 500 mg Nsaid: Naproxen Ibuprofen Diclofenac Nsaid+pcm 2dd mg 3-4dd mg 2-3dd 25-50mg Zwak opioid: Tramadol Start 2-4dd50m g, Onderho ud 2dd50-200mg retard Opioid: morfine 2dd10m g retard Escape: 4-5mg kortwerk end zn ieder uur (basisme dicatie met Dosering rectaal 2-3dd 1000mg Wisselende vertraagde absorptie! 2dd mg 3-4dd500mg 2-3dd25-50mg Wisselende/on volledige resorptie: alleen tijdelijk zn bijwerkingen Interacties opmerkingen Gastrointestinaal+ Cardiovasculair Obstipatie, misselijkheid, duizeligheid Obstipatie: ALTIJD mild laxans toevoegen Misselijkheid : zn kortdurend antiemeticum Onder andere: Diuretica, RASremmers, bètablokker s, Anticoagulantia, acetylsalicy l-zuur SSRI: serotonerg syndroom, convulsies: Combinatie mijden! Bij aanwezigheid risicofactoren voor levenschade max 2500mg per dag. GROTE terughoudendheid! Zo LAAG mogelijk doseren Bij lft>70jr ALTIJD een ppi toevoegen (omeprazol 1dd20mg) Bij asal gebruik voorkeur diclofenac. Vooral bij ouderen met chronische pijn kan dit wenselijk zijn (consensus). Cave afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen; langdurig gebruik mijden! Handhaven pcm en/of NSAID; synergie en opioidsparend Bij nierinsufficientie voorkeur voor fentanyl: 12ug/uur pleister, na 3

6 50% dgn vervangen omhoog bij >3dd escape) Pijn bij kanker Aard middel Dosering bijwerkingen interacties Opmerkingen Pcm/ NSAID Zie hierbove n Opioid: morfine Neuropathische pijn Meest onderzocht: TCA s: Nortriptyline (voorkeur bij ouderen) Carbamazepine: bij trigeminusneuralgie Colofon 2dd30m g retard (of fentanylpleister 25ug/uu r) Start 1dd10 mg, zn verhoge n, max 100 mg Start 2dd100 mg Franca Ruikes, huisarts / onderzoeker September 2011 UMC St Radboud Nijmegen Zie boven Slapeloosheid; niet voor de nacht innemen Start laaggedoseerd, verhoog langzaam zn Houdt laaggedoseerd Handreiking chronische pijn is een uitgave van 100. Uw welzijns- en zorgnetwerk. T (024) Info@netwerk100.nl Auteur