Farmaceutische Wetenschappen. bacheloropleiding

Transcriptie

1 Farmaceutische Wetenschappen bacheloropleiding 2011

2 Inhoud 1 Voorwoord 3 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 4 Studentgerichtheid 4 Innoverende academische opleidingen 4 Infrastructuur 4 Vorming 5 Antwerpen 5 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen 6 Wat wordt verstaan onder Farmaceutische Wetenschappen? 6 Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren? 7 Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren in Antwerpen? 7 Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen 8 Masteropleidingen in de Farmaceutische Wetenschappen 9 Verder studeren na je universitair diploma 9 Onderwijs en examens 11 Onderwijs 11 Studiepunten 11 Semestersysteem - examens 12 Leerkrediet 13 Ombudspersoon 14 Internationaal 15 Waar kan je met je diploma aan de slag? 16 Een alumnus aan het woord 18 Toelatingsvoorwaarden en voorkennis 19 Toelatingsvoorwaarden 19 Voorkennis 19 Studiebegeleiding 21 Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit 21 Overbruggingsonderwijs in de maand september 21 Studieadvies en studentenbegeleiding 21 Psychologische begeleiding en psychotherapie 22 Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening 22 Afstudeerbegeleiding en beroepskeuze 22

3 2 Inhoud Voorwoord 3 Studietrajectbegeleider 22 Vakspecifieke begeleiding 23 Taalbegeleiding: Monitoraat op Maat - Acedemisch Nederlands 23 Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen 24 Studieprogramma bachelor eerste jaar 24 Studieprogramma bachelor tweede jaar 25 Studieprogramma bachelor derde jaar 26 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 27 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 33 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 37 Master in de Farmaceutische Zorg: Apotheker 43 Studieprogramma eerste master 43 Studieprogramma tweede master 44 Master in de Geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting apotheker 45 Studieprogramma eerste master 45 Studieprogramma tweede master 45 Master in de Geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting biofarmaceutische wetenschappen 46 Studieprogramma eerste master 46 Studieprogramma tweede master 47 Studie- en studentenvoorzieningen 48 Cursusdienst 48 Sport 48 Computerfaciliteiten 49 Studentenrestaurants 49 Studentenverenigingen 50 Hoe bereik je makkelijk de campussen? 51 Plattegrond van Campus Groenenborger 52 Plattegrond van Campus Drie Eiken 53 Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt de weg naar onze universiteit gevonden en je wilt meer informatie over onze instelling en onze studierichtingen. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met meer dan studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van de Universiteit Antwerpen. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Zowel onze medewerkers als onze studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Universiteit Antwerpen Prof. dr. Alain Verschoren Rector Bijkomende informatie 54

4 4 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Waarom aan de Universiteit Antwepren studeren? 5 Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kun je bij je profs terecht met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat interna tionale faam geniet. De ivoren academische toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Voor de masteropleiding is de aanwezigheid van verschillende vooraanstaande farmaceutische en (bio)medische laboratoria, van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, van het Instituut voor Tropische Geneeskunde en van het Instituut Born Bunge eveneens belangrijk. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met meer dan studenten, verspreid over vier campussen. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleidingen Farmaceutische Wetenschappen zijn gesitueerd op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula en bij personeel en studenten. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is niet alleen een universiteitsstad: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kunt surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied U Aan het woord. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan A!

5 6 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen De opleiding Farmaceutische Wetenschappen 7 Wat wordt verstaan onder Farmaceutische Wetenschappen? Je zou het beroep van apotheker kunnen omschrijven als geneesmiddelenspecialist : een deskundige op het gebied van farmaca, die artsen en patiënten raad kan geven. De opleiding behandelt alle aspecten van geneesmiddelen: herkomst, chemische synthese, analyse, structuur, werkingsmechanismen, toedieningsvormen, toepassingen, gebruik en nevenverschijnselen. Ook farmaceutische zorg, wetgeving en deontologie komen aan bod. Het doel van de opleiding Farmaceutische Wetenschappen is het academisch vormen van apothekers die qua kennis, vaardigheden en attitudes beantwoorden aan de vereisten van de hedendaagse samenleving. Er wordt gestreefd naar een brede opleiding, die na de drie bachelorjaren wordt ingedeeld in enerzijds een masteropleiding in de farmaceutische zorg en anderzijds een masteropleiding in de geneesmiddelenontwikkeling. Een masteropleiding duurt twee jaar. Het globaal studiepakket wordt gecentreerd rond vier thema s: - het thema ziekte legt de nadruk op de pathologie, i.e. de omgeving waar het geneesmiddel zijn werking moet uitoefenen; - een tweede thema belicht de chemische aspecten en werkingsmechanismen van het geneesmiddel: wat het is en hoe het werkt; - een derde thema is gefocusseerd op de technische aspecten van farmaca: o.a. formulatie, bereiding en kwaliteitscontrole; - een laatste thema benadert het geneesmiddel naar de patiënt toe: alles wat met het gebruik te maken heeft. Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren? De opleiding Farmaceutische Wetenschappen biedt een brede waaier aan beroepsmogelijkheden. Als officina-apotheker verschaf je o.a. informatie over geneesmiddelen, doe je aan patiëntenbegeleiding en bereid je ook zelf geneesmiddelen. Je vervult een heel sociale functie in de samenleving. Maar daarnaast zijn er ook vele beroepsmogelijkheden buiten de openbare apotheek, zoals in de farmaceutische industrie, de ziekenhuisapotheek, het wetenschappelijk onderzoek, de overheid en het onderwijs. Deze beroepsmogelijkheden worden verder in deze brochure toegelicht. Bovendien is de tewerkstelling van apothekers zeer gunstig. Er is een nijpend tekort aan apothekers en werkloosheid kan bijgevolg als nihil beschouwd worden. We stellen ook vast dat de overgrote meerderheid van de farmaciestudenten al vóór het afstuderen werk heeft gevonden. Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren in Antwerpen? De aan de Universiteit Antwerpen gevormde apothekers zijn uitstekende en competente beroepsmensen. Dit blijkt overduidelijk uit de respons van de werkgevers uit het afnemend veld, zoals officina-apothekers en de farmaceutische industrie, evenals uit de tevredenheid van de alumni. De opleiding Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen is zowel naar vorm als inhoud niet louter academisch, maar ook sterk beroepsgericht. De individuele docenten zijn zich allen goed bewust dat deze beroepsgerichtheid essentieel is voor de opleiding tot apotheker, zowel wat betreft kennis en inzicht als wat betreft de capaciteit zelfstandig te werken. Hoorcolleges en seminaries worden, vooral tijdens de masterjaren, vaak

6 8 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen De opleiding Farmaceutische Wetenschappen 9 vanuit de praktijk gegeven en slaan op deze wijze een brug tussen de aan de universiteit opgedane kennis en inzicht en het concrete werk in de latere beroepssituatie. Het directe contact tussen studenten, docenten en assistenten zorgt er bovendien voor dat studenten met hun individuele problemen op een snelle en soepele manier worden geholpen. Naast klassieke onderwijsvormen zoals hoorcolleges, wordt er binnen de opleiding Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen veel aandacht besteed aan activerende onderwijsvormen, waaronder laboratoriumoefeningen of seminaries in kleine groepen, portfolio en opdrachten via de elektronische leeromgeving Blackboard. Dit versterkt de efficiëntie van het onderwijs en verhoogt de betrokkenheid van de studenten. Tezelfdertijd wordt een ander doel, de apotheker tot potentiële wetenschapper opleiden, niet uit het oog verloren. De directe relatie tussen de masterproef en het lopende wetenschappelijk onderzoek is hierbij het meest markante voorbeeld. Qua onderzoeksoutput scoort het departement Farmaceutische Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen naar internationale normen immers bijzonder goed. Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen De drie jaar durende bacheloropleiding volg je op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. De opleiding tot Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen omvat drie studiejaren. Het bachelorprogramma wil in eerste instantie de toekomstige apotheker een grondige wetenschappelijke basisopleiding meegeven. Tijdens de bacheloropleiding krijg je wetenschappelijke basisvakken zoals chemie (algemene, anorganische, organische en analytische), biologie (dierkunde en plantkunde), fysica met inbegrip van wiskunde. Specifiek farmaceutisch gerichte vakken zijn onder meer biochemie en medische biochemie, anatomie, fysiologie, farmacognosie, farmaceutische data-analyse, dringende medische hulpverlening, farmaceutische chemie en analyse, voedsel- en voedingsleer, infectieziekten en vaccins, farmaceutische biotechnologie, farmacologie en toegepaste farmacokinetiek, galenische farmacie en biofarmacie en farmaceutische microbiologie. Daarnaast wordt er ook voldoende aandacht besteed aan de vorming van academische vaardigheden. De contacturen zijn evenwichtig gespreid over hoorcolleges, praktische oefeningen en seminaries. Masteropleidingen in de Farmaceutische Wetenschappen De masteropleiding, die leidt tot de graad van master, omvat twee studiejaren. Je kan kiezen tussen de volgende masteropleidingen: - Master in de Farmaceutische zorg: hierin wordt vooral het accent gelegd op de apothekersfunctie in de openbare apotheek en de ziekenhuisapotheek; deze masteropleiding leidt tot de titel van Apotheker. - Master in de Geneesmiddelenontwikkeling: hierin komen alle andere beroepsmogelijkheden aan bod (zie verder). Er zijn twee afstudeerrichtingen: (1) apotheker, die leidt tot de titel van Apotheker en (2) biofarmaceutische wetenschappen; dit is een opleiding zonder apotheekstage en leidt bijgevolg niet tot de titel van Apotheker. De masters die leiden tot de titel van Apotheker zijn inhoudelijk zo geconcipieerd en afgewogen dat je als afgestudeerde efficiënt als apotheker kan functioneren in alle beroepstakken. Tijdens de masteropleiding moet je het bewijs leveren dat je een omvangrijk onderzoekswerk zelfstandig kan uitvoeren (de masterproef), hetzij in de farmaceutische zorg, hetzij in de geneesmiddelenontwikkeling, afhankelijk van de masteropleiding waarvoor je hebt gekozen. Er is ook een wettelijke stage voorzien van zes maanden in een apotheek (waarvan maximum drie maanden in een hospitaal), behalve voor de afstudeerrichting biofarmaceutische wetenschappen. Verder studeren na je universitair diploma De verdere studie- en specialisatiemogelijkheden zijn: - Specifieke lerarenopleiding - Een andere masteropleiding - Master na masteropleiding - Doctoraatsopleiding - Postacademische vorming (postgraduaten en permanente vorming) Aansluitend op het masterdiploma bestaan er volgende specifieke mogelijkheden: opleiding tot ziekenhuisapotheker (een opleiding gespreid over drie jaar) en tot industrieapotheker (diploma na één extra studiejaar te behalen) naast een specialisatie in de klinische biologie (een opleiding gespreid over vijf jaar) en als vierde alternatief de mogelijkheid tot het behalen van een doctoraat (ongeveer vier jaar fundamenteel onderzoek).

7 10 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen Onderwijs en examens 11 Postuniversitair onderwijs De afgestudeerde apotheker krijgt de kans om zijn kennis op peil te houden en te actualiseren via uitstekend gestructureerde postuniversitaire onderwijs programma s waarbij universiteiten en de beroepsverenigingen nauw samenwerken. Aparte folders i.v.m. de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen. Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijk heden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten. Een voltijds academiejaar telt voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Farmaceutische Wetenschappen omvat 180 studiepunten, de masteropleidingen 120 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar.

8 12 Onderwijs en examens Onderwijs en examens 13 Semestersysteem - Examens Het academiejaar is opgedeeld in zes opeenvolgende periodes: het eerste semester, de semestervakantie, het tweede semester, de zomervakantie, de tweede examenzittijd en een les- en examenvrije periode. Wat het eerste semester betreft, leg je in januari examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste examenzittijd. Voor wie niet al zijn credits heeft verworven na de eerste examenzittijd, wordt in september de tweede examenzittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld. Als je voor een voltijds modeltraject kiest, bestaat de mogelijkheid om een bacheloropleiding (180 sp) in drie jaar tijd af te ronden: 60 studiepunten per jaar. De voorwaarde is wel dat je slaagt voor alle opleidingsonderdelen van je studieprogramma en dus minstens 10 op 20 behaalt. Op die manier verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van het desbetreffende opleidingsonderdeel. Indien je niet alle creditbewijzen van je studieprogramma verwerft, kan je toch verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goed gekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald! Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op Leerkrediet Vanaf het academiejaar is het leerkrediet in voege getreden. De overheid wil je zo stimuleren tot het maken van een doordachte studiekeuze. Hoe werkt het leerkrediet? Het leerkrediet werkt eveneens met studiepunten. Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving in het Vlaams hoger onderwijs. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je inschrijft wordt het leerkrediet verminderd met de overeenkomstige studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Voor wie? Het leerkrediet is van toepassing op alle studenten die zich inschrijvingen met een diplomacontract voor een initiële opleiding (de bachelors en de masters) en voor alle inschrijvingen met een creditcontract. Verkeerde keuze gemaakt? Indien je voor de eerste keer in het hoger onderwijs in Vlaanderen voor een bacheloropleiding bent ingeschreven en je van opleiding wenst te veranderen, voorzien de overheid en de instelling maatregelen om het verlies van leerkrediet te beperken. Deze zijn afhankelijk van bepaalde data betreffende de uit- en inschrijving. Informeer je tijdig bij je instelling. Bonus van 60 studiepunten De overgang van secundair naar hoger onderwijs verloopt niet altijd even vlot. Daarom heeft de overheid een maatregel ingebouwd om hieraan tegemoet te komen. Zo krijg je de eerste 60 studiepunten die je verwerft dubbel terug. Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Als je studietraject perfect is verlopen, heb je dan nog 60 studiepunten over.

9 14 Onderwijs en examens Onderwijs en examens 15 Onvoldoende leerkrediet Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de instelling voor hoger onderwijs je inschrijving weigeren. Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de instelling extra studiegeld vragen voor de studiepunten die je tekort komt of je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Aan de Universiteit Antwerpen wordt géén verhoogd inschrijvingsgeld gevraagd. Je hebt wel van de betrokken faculteit de toelating tot inschrijven nodig en deze zal in de meeste gevallen je studieprogramma beperken. Het aantal studiepunten dat je opneemt door je inschrijving in opleidingsonderdelen en het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk! Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en voor jouw sociaal statuut als student! Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn! Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer informatie: (Dienst Internationale Samenwerking). Meer info op onze website: Ombudspersoon Wanneer je bijv. een conflict hebt met je docent kan je een beroep doen op een ombudspersoon die bemiddelt inzake onderwijs- en examenproblemen. Zo kan je tijdens de examens met problemen (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, ) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan steeds de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op Blackboard van de Universiteit Antwerpen. De volledige takenlijst van de ombudspersoon kan je nakijken in het onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen.

10 16 Waar kan je met je diploma aan de slag? Waar kan je met je diploma aan de slag? 17 Alhoewel het beeld bestaat dat de studierichting farmaceutische wetenschappen uitsluitend voorbereidt op het beroep van apotheker in een openbare apotheek (officina-apotheker), biedt deze opleiding een grondige en toch brede wetenschappelijke vorming die heel wat mogelijkheden biedt op de arbeidsmarkt. Als apotheker kan je heel wat verschillende functies in het geheel van de gezondheidszorg vervullen. Zo kan je onder andere aan de slag als officina-apotheker waar je taak vooral zal bestaan uit het verschaffen van informatie over geneesmiddelen en patiëntenbegeleiding. Uiteraard blijf je naast de therapiebegeleiding ook verantwoordelijk voor de conformiteit en de kwaliteit van specialiteiten en bereidingen. De laatste jaren echter ligt de nadruk meer en meer op de sociale rol die je als apotheker vervult betreffende het correcte gebruik van geneesmiddelen. Je geeft de patiënt een wetenschappelijk gefundeerde uitleg over de geneesmiddelen verbonden aan een voorschrift, de zelfzorggeneesmiddelen en de parafarmaceutische producten. De tewerkstellingssituatie van de apothekers is zeer gunstig: de werkloosheid kan als nihil beschouwd worden. Van werk zoeken is nauwelijks sprake: de overgrote meerderheid van farmaciestudenten heeft werk vóór het afstuderen. Zowel de openbare apotheek, de ziekenhuisapotheek als de farma ceutische nijverheid kampen reeds enkele jaren met een tekort aan apothekers. In de nijverheid (waar ongeveer 1200 apothekers tewerkgesteld worden) is de vraag de laatste jaren sterk gestegen omdat de Europese reglementering over geneesmiddelenregistratie en -evaluatie steeds strenger geworden is. De meeste apothekers werken voltijds,maar deeltijds werk behoort eveneens tot de mogelijkheden. In de farmaceutische nijverheid word je als apotheker betrokken bij onderzoek en ontwikkeling, fabricatie, kwaliteitszorg- en controle, klinische proeven en overheidsbepalingen in verband met registratie en terugbetaling, informatie en opvolgen van producten die op de markt zijn. Werk je in een ziekenhuis dan sta je o.a. in voor beheer en management, distributie van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en implantaten, bereiden van steriele geneesmiddelen, sterilisatie, hygiëne, informatie naar medici en paramedici, opvolgen van klinische studies en het opstellen van formularia. Spreekt de overheid als werkomgeving je aan, dan kan je terecht bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. Tot slot kan je met een apothekersdiploma evengoed terecht in het onderzoek en onderwijs (zowel universitair als hoger onderwijs) of kan je als klinisch bioloog aan de slag.

11 18 Een alumnus aan het woord Toelatingsvoorwaarden en voorkennis 19 Sinds Dirk Reyn in 1984 aan de Universiteit Antwerpen afstudeerde, heeft hij niet stilgezeten. Tot november 2010 was hij CEO van Movetis, dat dan werd overgenomen door Pharmareus Shire. In het voorjaar van 2010 werd hij genomineerd Alumnus van het Jaar voor de opleiding Farmaceutische Wetenschappen. Ondernemen heeft Dirk Reyn altijd al geïnteresseerd. Toen hij aan de opleiding Farmaceutische Wetenschappen begon had hij twee drijf veren: Ik wou erg graag iets met wetenschappen doen en vanwege mijn belang stelling voor business en commercie leek farmacie me een verantwoorde keuze om snel aansluiting te vinden bij het bedrijfsleven, aldus Dirk Reyn. De overgang van studeren naar bedrijfsleven noemde hij een cultuurshock. Naast de algemene intellectuele vaardig heden en kennis, zijn het de praktische en verbale vaardigheden, het overtuigend kunnen naar voor brengen van ideëen, die het verschil maken. Meer dan het weten alleen, is het belangrijk dit ook te kunnen overbrengen. Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van een professionele bachelor geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma raadplegen best eerst de website van de Centrale Studentenadministratie: -> inschrijven -> toelatingsvoorwaarden. Voorkennis Zoals voor elke universitaire richting is het vanzelfsprekend dat om een apothekersstudie met succes te volgen je over een gemiddelde intellectuele begaafdheid moet beschikken. Bovendien moet je de bereidheid tonen om regel matig en intensief te werken. Naast het vergaren van een aanzienlijke pakket parate kennis hoort bij een academische training eveneens het verwerven van inzicht in en begrip van de gestelde problematieken. Dit laatste aspect is bijzonder belangrijk omdat je als afgestudeerde universitair in eerste instantie op jezelf bent aangewezen voor de permanente na- en bijscholing, die de snelle wetenschappelijke evolutie oplegt. Afgestudeerd: Proef Apotheker, 1984 Foto: Shire-Movetis Reyn juicht het dan ook toe dat de Universiteit Antwerpen met een masteropleiding Ondernemerschap van start gaat. Ik hoop dat er veel aandacht zal worden besteed aan praktijk simulaties. In de realiteit gaat het er immers totaal anders aan toe dan achter de studeertafel. Het gestructureerd analyseren, bondig en gepast samenvatten, het overtuigen en het managen van complexe processen volgens bepaalde technieken heb ik in grote mate in de Verenigde Staten geleerd. Gelukkig zie ik hier een wending in dezelfde richting. En dit op alle onderwijsniveaus. Dit is, vanuit het perspectief van bevorderen van ondernemerschap, een goede zaak. Omdat de scheikundige disciplines een belangrijke basis vormen van de studie voor apotheker zowel in de bacheloropleiding (bv. algemene chemie) als in de masteropleiding (bv. medicinale chemie) is interesse en aanleg voor chemie, maar ook voor andere exacte wetenschappen, een belangrijke vereiste. Je moet handig zijn en nauwkeurig kunnen werken. Besef dat het aantal uren dat je in een laboratorium doorbrengt een groot deel van je studietijd zal innemen. Theoretisch is het vertrekpunt bij de aanvang van de apothekerstudie nul. Toch dient aangestipt dat de meeste docenten ervan uitgaan dat je reeds enige voorkennis hebt en dat een aantal begrippen je niet onbekend zijn (cfr. het overbruggingsonderwijs in september). Een mogelijke hindernis is bovendien het hogere tempo waaraan de te studeren materie wordt aangeboden en het veel uitgebreider volume van de leerstof in vergelijking met het secundair onderwijs. Nieuw is eveneens dat je ondanks het bestaan van studiebegeleidingsdiensten en het feit dat je bij problemen steeds terecht kan bij professoren of assistenten, je uiteindelijk in eerste instantie op jezelf

12 20 Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Studiebegeleiding 21 Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een eerstejaarsstudent niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëring en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. aangewezen bent bij het studeren, bij het opleggen van een eigen werkritme en bij het uitvoeren van zelfcontrole over de opgedane kennis. Deze ervaring zal je zeker ten bate komen, aangezien je ook later in het beroepsleven (officina, ziekenhuis, industrie etc.) zelfstandig en op eigen verantwoordelijkheid zal moeten functioneren. Als je voor het beroep van apotheker opteert, moet je wel beschikken over een aantal karakteristieken en eigenschappen, die de all round apotheker sieren, zoals zin voor verantwoordelijkheid en precisie, interesse voor sociaal contact, organisatievermogen, creativiteit, interesse voor research en ook voor computer en informatica. De uiteindelijke keuze voor het volgen van een apothekersopleiding moet steunen op een gezond opgebouwde motivatie. Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de Farmaceutische Wetenschappen, neem dan contact op per met Prof. Guido De Meyer of Prof. Annick Ludwig Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studieadvies en studentenbegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding helpt je vanaf het moment dat je voor het eerst inschrijft tot aan het moment waarop je je diploma ontvangt. Voor volgende zaken kan je bij ons terecht: Informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs Dit kan handelen over studierichtingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enz... Begeleiding bij het maken van je studiekeuze en bij twijfels over je studierichting Weten wat je wilt, is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken en oefeningen meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering.

13 22 Studiebegeleiding Studiebegeleiding 23 Begeleiding omtrent studievaardigheden, studieplanning en uitstelgedrag Een studentenbegeleider kan je studievaardigheden helpen aanscherpen (hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof, hoe maak je een schema, hoe maak je goede nota s) en je helpen bij het maken van realistische planningen en oefeningen om je uitstelgedrag tegen te gaan. Psychologische begeleiding en psychotherapie Wanneer je wordt geconfronteerd met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, ), kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken. Dit kan gaan over een kortere begeleiding, het volgen van een training, het volgen van een langdurige psychotherapie of een gepaste doorverwijzing. Alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening Als student met een functiebeperking (fysische handicap of chronische ziekte, leerprobleem, concentratieprobleem, stoornis binnen het autisme spectrum of psychisch probleem...), sport- of kunstbeoefening kan je bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Hiervoor is een attest vereist. Meer info vind je op of in de folder Studeren met een functiebeperking, topsport- of kunstbeoefening. Vakspecifieke begeleiding Met vragen of problemen over één van je cursussen kan je terecht bij de prof die deze cursus doceert of bij zijn/haar assistent(e). Gewoon langslopen of een sturen: je wordt snel geholpen. Voor bepaalde vakken worden extra groepssessies georganiseerd om de theorie uit hoorcolleges verder toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Je kan dan hulp vragen waar je vastloopt, de knelpunten van de cursus bespreken, en nuttige tips over het verwerken van de leerstof vragen. De masteropleiding biedt de mogelijkheid je voor te bereiden op een werksector naar keuze. Taalbegeleiding: Monitoraat op maat - Academisch Nederlands Aan de Universiteit Antwerpen kan je als student op het Monitoraat op maat terecht voor gratis taalondersteuning Academisch Nederlands. Tijdens individuele sessies helpen taaldocenten je met je taal vragen. Voor studenten met specifieke taalbehoeften worden er contactmomenten in kleine groep georganiseerd. Eigen werkstukken en studiemateriaal kunnen dan besproken worden. Meer info op Afstudeerbegeleiding en beroepskeuze Tot slot kan je bij ons terecht voor je zoektocht naar jobs die passen bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, voor informatie over verdere studies na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, voor sollicitatietips, enz... Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Bovendien vind je heel wat informatie terug op Studietrajectbegeleider Voor specifieke vragen over je individuele programma, vrijstellingen e.d. kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit: of via de facultaire website.

14 24 Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen 25 Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Th = aantal uren theorie Pr = aantal uren practicum Sp = studiepunten De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. De studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel. Studieprogramma eerste jaar Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Fysica m.i.v. wiskunde Algemene chemie Dierkundige biologie met inbegrip van beginselen van proefdierkunde Cellen en weefsels Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het geneesmiddel 12 * Studieprogramma tweede jaar Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Organische chemie II Farmaceutische analyse I * Orgaanfysiologie en pathofysiologie II Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten 12 ** Tweede semester Biochemie Farmaceutische chemie Farmaceutische analyse II 22,5 30 *12 Farmaceutische microbiologie 37, Orgaanfysiologie en pathofysiologie III m.i.v. dringende medische hulpverlening Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten 12 **4 totaal 60 Tweede semester Fysica voor farmaceutisch onderzoek en technologie Organische chemie I Plantkundige biologie en botanische aspecten van de farmacognosie 37, Inleiding tot de fysiologie en functionele anatomie 22, Orgaanfysiologie en pathofysiologie I Farmaceutische data-analyse Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het geneesmiddel 12 *4 totaal 60

15 26 Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 27 Studieprogramma derde jaar (vanaf ) Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Immunologie 22,5 3 Medische biochemie 45 6 Farmacognosie I: medicinale planten en natuurproducten Farmaceutische analyse III Voedsel- en voedingsleer I 22,5 3 Infectieziekten en vaccins 30 4 Academische-vaardighedenportfolio: inleefstages en state-of-the-art voordrachten * Tweede semester Inleiding tot de medicinale chemie en geneesmiddelenontwikkeling 22, Farmaceutische biotechnologie 22,5 3 Farmacologie en toegepaste farmacokinetiek 52, Galenische farmacie en biofarmacie I Levensbeschouwing 30 3 Academische-vaardighedenportfolio: inleefstages en state-of-the-art voordrachten 36 *3 totaal 60 In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van de eerste, tweede en derde jaar Bachelor Farmaceutische Wetenschappen. Op de website van de Universiteit Antwerpen onder vind je meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het geneesmiddel Voor verscheidene opleidingsonderdelen van het curriculum farmaceutische wetenschappen dient een scriptie te worden gemaakt of moet een presentatie worden gegeven. Maar hoe begin je daar nu aan? Hoe schrijf je een wetenschappelijk artikel? Hoe maak je een informatieve poster in powerpoint? En hoe geef je een heldere presentatie? In het opleidingsonderdeel Academische-vaardighedenportfolio zal tijdens de bacheloropleiding rond deze vragen gewerkt worden. In dit opleidingsonderdeel gaat het dus om het aanleren van vaardig heden die niet binnen de klassieke lessen en practica vallen, maar die van algemeen belang zijn tijdens en na de studies. Het opleidingsonderdeel Acedemischevaardig hedenportfolio wordt in elk van de drie bachelorjaren gegeven met uiteraard in elk jaar een verschillende doelstelling. In het 1ste bachelorjaar wordt aangeleerd hoe wetenschappelijke literatuur moet worden opgezocht en hoe deze kan worden gebruikt om zelf een wetenschappelijk artikel te schrijven. Dit artikel wordt in groep gemaakt rond een vooraf gekozen wetenschappelijk onderwerp in verband met geneesmiddelen. Naast het maken van de opdrachten zelf, dient een portfoliomap bijgehouden te worden. In deze map wordt al het werkmateriaal ver zameld. De portfoliomap is persoonlijk en wordt gedurende de drie bachelorjaren gebruikt en aangevuld. Per jaar worden hier specifieke instructies voor gegeven. Meerdere keren per jaar wordt deze map opgevraagd en wordt de evolutie in het verwerven van academische vaardigheden beoordeeld. Algemene chemie Er gaat vooral aandacht naar de fysicochemie en het kunnen toepassen van de fysicochemische begrippen. De volgende domeinen worden zeker behandeld: kwantitatieve aspecten van de chemie, reacties en concentraties; chemisch evenwicht, zuren en basen, oplosbaarheid, redoxreacties en electrochemie, thermodynamica, thermochemie, fasenleer, reactiesnelheid. Daarnaast wordt beperkt de chemische binding behandeld. Vertrekkend vanuit de verschillende atoommodellen en de atomaire structuur wordt overgestapt naar de verschillende

16 28 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 29 moleculaire orbitalen en structuren. Ondermeer Lewisstructuur, sp3, sp2 en sp hybridisatie en resonantie komt aan bod naast beschouwingen over complexen en intermoleculaire interacties. Cellen en weefsels In een eerste deel wordt het lichaam bekeken als een functioneel geheel dat veel meer is dan de som van de delen. Binnen de talrijke organisatieniveaus worden deze geselecteerd die behoren tot de kennisinhoud van een cursus celbiologie en histologie. Enkel de microscopische niveaus, met de nadruk op het subcellullaire, cellulaire en weefselniveau komen verder aan bod. Ook de structurele aspecten van homeostatische controlemechanismen worden hier besproken. De cel wordt enerzijds bekeken als het meest essentiële organisatieniveau van een verzameling macromoleculen die de basisfuncties van het leven bewerkstelligen, en anderzijds als het basiselement in de opbouw van multicellulaire weefsels en organismen. Celcyclus, celdeling en celdood worden besproken. Bij de bespreking van de weefsels worden de belangrijkste celbiologische aspecten van typische cellen in verschillende weefsels gerelateerd aan hun functie en wordt het belang van extracellulaire matrixcomponenten toegelicht. In de practica worden de studenten grondig vertrouwd gemaakt met het optimale gebruik van een goede lichtmicroscoop, wordt de nadruk gelegd op het leren herkennen van cellen en weefsels in microscopische preparaten en het verwerven van ruimtelijk inzicht in microscopische structuren en worden microscopische preparaten van verschillende weefsels bestudeerd. Dierkundige biologie m.i.v. beginselen van proefdierkunde Er wordt een overzicht gegeven van de biodiversiteit en het proces van de biologische evolutie. De grote bouwplannen worden besproken aan de hand van modelorganismen gebruikt in biomedisch onderzoek (C. elegans, Drosophila, Mus musculus). De embryologie van de zoogdieren, met de mens als voorbeeld, wordt toegelicht. Beginselen van proefdierkunde omvatten inleiding tot biomedisch onderzoek bij mens en dier, diermodellen, gebruikte diersoorten, design van dierexperimenteel onderzoek en ethiek. Tijdens de practica worden enkele phyla die belangrijk zijn in de farmaceutische context verder geïllustreerd: identificatie van vlo versus luis, hymenoptera en de teek. Het bouwplan van een zoogdier wordt geïllustreerd, samen met proefdierkundige aspecten, zoals de anesthesie en dissectie van de muis. Farmaceutische data-analyse In de cursus wordt nagestreefd om de student vertrouwd te maken met statistische analyse van gegevens afkomstig van experimenten en onderzoek, teneinde analyses van eigen onderzoek of uit de wetenschappelijke literatuur te kunnen uitvoeren. Hiervoor worden databestanden met echte gegevens gebruikt uit biomedisch onderzoek. De basistechnieken worden aan de hand van voorbeelden toegelicht. Bij de parametrische methoden worden t-test, anova, lineaire regressie en correlatie methoden behandeld. Bij de niet-parametrische methoden worden Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis, Friedman en Chi kwadraat toegelicht. Tevens worden een aantal multivariate testen zoals logistische regressie, discriminant analyse en clusteranalyse belicht. In de PC-practica dienen de studenten individueel met behulp van het statistisch software pakket SPSS de in de les toegelichte technieken zelf uit te voeren. De student wordt aangeleerd hoe onderzoeksgegevens te verzamelen, te onderzoeken met een kwaliteitscontrole, te analyseren en te presenteren onder de vorm van grafieken en tabellen, typisch voor wetenschappelijke publicaties. Fysica m.i.v. wiskunde De cursus omvat twee onderdelen: Inleiding tot de gevorderde wiskunde; Fysica. De cursus wiskunde omvat een korte herhaling van de wiskunde uit het ASO aangevuld met nieuwe begrippen en methoden die toegepast worden in de opleidingsonderdelen fysica, chemie, biologie en fysiologie. De wiskunde omvat: afgeleiden met toepassingen, integralen met toepassingen, reeksen, vectoren, differentiaalvergelijkingen met toepassingen en inleiding tot de waarschijnlijkheidsleer. De cursus Fysica dient als grondslag voor o.a. de opleidingsonderdelen fysiologie en farmaceutische technologie en omvat: - Mechanica met o.a. versnelling en de mens; wrijving in de gewrichten; stabiliteit en evenwicht; mechanica van het kauworgaan; - Elasticiteit m.b.t. bloedvaten, vliezen, bot; - Trillingen en hun effect op de mens; - Bio-elektriciteit met weerstand, condensator, elektrisch veld, elektrolyse, netwerken;

17 30 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 31 - Hydrostatica met o.a. bloeddrukmeting; de oppervlaktespanning met o.a. de rol van het surfactant in de longen. - Transport van warmte en straling: - Transport van moleculen door diffusie en osmose; - Thermodynamica en entropie. De student wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken. In het practicum worden door de student korte experimenten uitgevoerd, in een verslag verwerkt en nadien verbeterd en besproken door de assistent. Fysica voor farmaceutisch onderzoek en technologie In de theoriecursus wordt een overzicht gebracht van de belangrijkste begrippen uit het elektromagnetisme, de optica, de radioactiviteit en de hydrodynamica, als wetenschappelijke bagage voor andere vakken waarin fysische concepten en technieken worden gebruikt. Vele topics worden toegelicht met toepassingsvoorbeelden in de life-sciences, maar steeds met nadruk op de onderliggende principes. In nagenoeg alle lessen komen praktische demonstraties uitvoerig aan bod om het verband tussen theorie en natuurverschijnsel proefondervindelijk te benadrukken. Er wordt een intuïtief verband gelegd met de golfmechanica en haar gevolgen voor de scheikunde. Bij de optica gaat bijzondere aandacht naar diffractie en interferentie, de laser en zijn toepassingen, polarisatieverschijnselen en hun verband met optisch actieve (farmaceutische) moleculen, en naar de verschillende types microscopen. In het hoofdstuk radioactiviteit leidt de introductie in de basisbegrippen van kernprocessen tot het begrijpen van interactie tussen straling en levende materie, met bijzondere aandacht voor veiligheidsaspecten bij het werken met radioisotopen in de farmacie. In het hoofdstuk hydrodynamica worden begrippen als viscositeit en sedimentatie behandeld, als voorbereiding op het gebruik van deze technieken in de farmaceutische technologie. In de oefeningensessies brengen de studenten zelf hun keuze van vraagstukken aan, uit de bundel die ter beschikking is bij de cursusdienst. Deze bundel bevat een korte toelichting over de oplossingswijze. In de oefeningensessies worden de uitgekozen vraagstukken gezamenlijk opgelost, met nadruk op algemene oplossingsstrategie. Tijdens de seminaries brengen de studenten zelf problemen aan, die samen met de docent worden herwerkt. Het betreft hier zowel theorieonderwerpen die studenten als moeilijk ervaren bij het verwerken van de cursus, bijkomende toelichtingen en voorbeelden, en vragen over reeds opgeloste vraagstukken. In de laboratoriumsessies leren de studenten omgaan met verschillende meettechnieken. Ze leren de computer gebruiken als meetaparaat en als instrument om meetgegevens te verwerken. Basismeettechnieken uit elektriciteit, optica en radioactiviteit komen aan bod. Bij een aantal experimenten wordt de fysische meettechniek aangeleerd aan de hand van een toepassing in de life-sciences en de farmaceutische technologie, vb. meten van zenuwreflexen, dateringen via radioactief verval, concentratiebepaling via optische absorptie, micro-latexsfeertjes uit de farmaceutische bereiding opmeten via laserdiffractie, concentratiemeting van optisch actieve farmaca via polarimetrie. Inleiding tot de fysiologie en functionele anatomie In het gedeelte algemene fysiologie wordt een fysiologische benadering gegeven van volgende celtypes: de rode bloedcel, de endotheelcel, de zenuwcel en de verschillende soorten spiercellen. Basisbegrippen van de fysiologie zoals rustmembraanpotentiaal, actiepotentiaal, pacemakerpotentiaal en spiercontractie worden toegelicht tijdens hoorcolleges en geïllustreerd met animatiefilms. Waar relevant worden farmacologische aangrijpingspunten van cellulaire functies behandeld. Tijdens demonstratiepractica wordt de grens tussen theorie en praktijk verder verkleind. In het gedeelte functionele anatomie wordt een theoretische en praktische demonstratie gegeven van het skelet in relatie tot het bewegingsstelsel. Orgaanfysiologie en pathofysiologie I Deze cursus heeft als doel inzichten te verstrekken in de anatomie, fysiologie en pathofysiologie van het zenuwstelsel en de zintuigen. Begrippen van ziekteleer met de nadruk op moderne pathofysiologische inzichten worden besproken, onder meer in de context van de ziekte van Parkinson, dementies, multipele sclerose en hersenvliesontsteking. In het deel psychiatrie zullen kort de kliniek en de neurobiologie van een aantal grote psychiatrische ziektebeelden worden bestudeerd, te weten psychotische stoornissen, stemmings- en angststoornissen, eet- en slaapstoornissen, aandachtstekortstoornissen met hyperactiviteit (ADHD), en persoonlijkheidsstoornissen. In het practicum behandelen de studenten het functioneel belang van anatomische aspecten van het zenuwstelsel en zintuigen.

18 32 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 33 Organische chemie I Het grootste deel van de cursus handelt over de diverse structurele aspecten van organische moleculen. Na een korte herhaling van de begrippen over chemische binding die van toepassing zijn in de organische chemie, wordt een overzicht gegeven van alle functionele groepen. Deze groepen zijn kenmerkend voor elke klasse van producten en bepalend voor de reactiviteit en het fysico chemisch gedrag in vaste, vloeibare en gasvormige toestand. Een volledig hoofdstuk handelt over stereochemie, d.i. de kennis van de ruimtelijke karakteristieken van een molecule. Deze zijn bijzonder belangrijk voor de zogenaamde chirale moleculen, want zij liggen aan de basis van het gedrag in biochemische processen. Ook zuur - base eigenschappen van moleculen worden besproken wegens hun belang bij intermoleculaire interacties. Vervolgens wordt een inleiding gegeven tot de naamgeving van organische moleculen. Tenslotte wordt een beknopt overzicht behandeld van de spectrale methoden die kunnen gebruikt worden voor structuuronderzoek. Zo worden de principes en toepassingen aangehaald van Infrarood, Ultraviolet en zichtbaar licht spectroscopie, massaspectrometrie en Nucleaire Magnetische Resonantie. Plantkundige biologie en botanische aspecten van de farmacognosie Een eerste deel van de cursus legt het verband tussen diverse vormen van leven (aanvulling dierlijke biologie): plaats van de plant in het levende rijk, virussen, introductie van de prokaryoten, celbouw, indeling, belang voor de mens, pathogenen, antibiotica, nuttige vormen, de eukaryote plantencel, verschillen met dierlijke cellen, de endosymbiosetheorie. In een tweede deel wordt de studie van de anatomie van de hogere plant geïlllustreerd aan de hand van farmaceutisch interessante planten. Een derde deel van de cursus vormt een introductie over schimmels en wieren, met nadruk op hun directe belangrijkheid voor de mens. Een vierde deel vormt een hoofdstuk rond de energievoorziening van de cel. Het vijfde deel is gecentreerd rond de systematiek van de zaadplanten en hun relaties tot mens en dier. Er wordt eveneens een korte botanische inleiding tot de farmacognosie gegeven. Een belangrijk onderdeel is het practicum, waarin de student kennis maakt met de verschillende morfologische, anatomische en systematische aspecten. Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten Doel is het vormen van personen die kunnen uitgroeien tot onderlegde wetenschappers. De portfolio is gericht op de ontwikkeling van academische vaardigheden en een academische attitude (zie eerste jaar bachelor). De student maakt een herbarium en een scriptie over medicinale planten en stelt de resultaten mondeling voor aan collega-studenten en een jury van professoren. De student moet in staat zijn om een kritische synthese te maken van een wetenschappelijk onderwerp en dit zowel schriftelijk als mondeling toe te lichten. Biochemie Beginselen aangeleerd in de cursussen algemene en organische chemie vormen de basis voor de biochemie, dit wil zeggen, de studie van de structuur en eigenschappen van de biomoleculen en de reacties die ze ondergaan bij het ontstaan en in stand houden van levende organismen. De cursus biochemie levert basiskennis en inzichten die nodig zijn voor het begrijpen van de werking van bestaande geneesmiddelen en voor het ontwikkelen van nieuwe therapeutica. Biochemie vormt een brug tussen de exacte wetenschappen - chemie en fysica - en typisch farmaceutische disciplines als farmacologie, toxicologie en medicinale chemie. De structuur en eigenschappen van de biomoleculen (eiwitten, koolhydraten, nucleïnezuren en lipiden) is het onderwerp van vier oefeningensessies waarbij onder meer gebruik gemaakt wordt van space filling atoommodellen. Deze oefeningen sluiten aan bij de theorielessen waarin algemene biochemische principes worden behandeld (stroom van informatie in de cel, enzymen, bioenergetica). Laboratoriumsessies rond eiwitten en enzymkinetiek illustreren de kwantitatieve benadering van de biochemie die aan de grondslag ligt van ondermeer diagnostiek en klinische biologie. Het zwaartepunt van de cursus biochemie is het metabolisme, de stroom van energie en materie in de levende cel. De belangrijkste metabole banen van het koolhydraat-, lipiden, aminozuur- en nucleïnezuurmetabolisme worden beschreven en er worden inzichten verschaft in hun onderlinge wisselwerking en complexe regelmechanismen.

19 34 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 35 Farmaceutische analyse I + II In een eerste deel wordt ingegaan op de analytische vaardigheden. Dit omvat zowel de experimentele basis, als de analytische unit operations (instrumentele kalibratie, foutenanalyse,..). Vervolgens wordt ingegaan op de basis van het chemisch evenwicht en het analytisch gebruik ervan voor o.a. ph-berekeningen, neerslagreacties, scheidingsmethoden, en complexvormingen. Een derde deel behandelt de fundamenten van de spectrofotometrie en wordt in het bijzonder ingegaan op de moleculaire UV-Vis absorptiespectrofotometrie en fluorimetrie. Dan wordt ingegaan op de basis van de chromatografische technieken en de twee belangrijke methoden voor verdelingschromatografie, nl. HPLC en GC. Tenslotte worden eenvoudige basistitraties behandeld. Aansluitend op het vorige vakonderdeel wordt verder ingegaan op de meer gevorderde analyseprocedures via titraties. Vervolgens komen de electrochemische technieken uitgebreid aan bod met vooral de potentiometrie maar ook coulometrie en amperometrie. In een volgend deel wordt ingegaan op verdere scheidingsmethoden zoals AFC, IC, SEC, CE en TLC. Vervolgens komt de elementaire spectrometrie aan bod met vnl. AAS. Ook wordt ingegaan op het gebruik van radiochemische methoden. Tot slot wordt er in een afsluitend deel een reeks syntheseoefeningen gemaakt waarbij de behandelde methoden moeten worden geselecteerd i.f.v. een gegeven probleem in de farmaceutische analyse. Farmaceutische chemie Bedoeling van deze cursus is om een brug te vormen tussen enerzijds de organische scheikunde en anderzijds de medicinale chemie en de farmacognosie. Aangezien tal van geneesmiddelen en biologisch actieve natuurstoffen heterocyclische verbindingen zijn, zullen reactiviteit en in mindere mate synthese van dergelijke producten met stikstof, zuurstof of zwavel als hetero-element behandeld worden. Daarnaast worden meerstapssynthesemethoden van organische producten uitgediept. Farmaceutische microbiologie Bij de uitoefening van zijn beroep heeft de apotheker te maken met diverse aspecten van de microbiologie, zoals sterilisatie, antibiotica, antiseptica, vaccins en kwaliteitscontrole. De cursus farmaceutische microbiologie vormt de fundamentele basis daarvoor. Er wordt gestart met de evolutie van de microbiologie. Hierin worden nieuwe microbiologische begrippen gesitueerd. Indeling van microben en moderne taxonomie sluiten het inleidende gedeelte af. De fysiologie en anatomie van de bacteriën en virussen worden uitvoerig behandeld, evenals de groeikarakteristieken en de factoren die de groei beïnvloeden. Speciale aandacht wordt besteed aan het doden van microben. Het practicum omvat volgende thema s: - het werken met micro-organismen: aseptisch werken en veiligheidsmaatregelen; - fysische en chemische factoren die de groei van micro-organismen beïnvloeden; - identificatie van bacteriën: microscopische en biochemische technieken; - inhibitie van microbiële groei: warmte, antibiotica en antiseptica; - virologie: celculturen, cytopathogeen effect en cytotoxiciteit. Orgaanfysiologie en pathofysiologie II De studenten verwerven verder inzicht in de structuur, functie en werking van de belangrijkste organen en orgaansystemen van het menselijk lichaam. Deze inzichten vormen de basis voor verdere studies naar pathofysiologie, ziekteleer en (farmacologische) behandelingswijzen. De volgende organen en orgaan systemen worden fysiologisch benaderd: het cardiovasculair stelsel, respiratoir stelsel, urinair stelsel, gastro-intestinaal stelsel en endocrien stelsel. De fysio logie van deze stelsels wordt toegelicht tijdens hoorcolleges en geïllustreerd met animatiefilms. Waar relevant worden farmacologische aangrijpingspunten aangestipt. Tijdens de practica worden deelaspecten zoals bloeddruk, het elektro cardiogram, de hartcyclus, de longventilatie, en het concentrerend/diluerend vermogen van de nier op een interactieve manier uitgewerkt. Orgaanfysiologie en pathofysiologie III m.i.v. dringende medische hulpverlening De cursus Orgaanfysiologie en pathofysiologie III bouwt verder op de kennis van de menselijke fysiologie verworven in voorafgaande delen en beschrijft de belangrijkste ziektebeelden van individuele organen en orgaanstelsels. Symptomen en tekenen van disfunctie, pathofysiologie en belangrijke ziektebeelden in verband met het cardiovasculaire stelsel, het respiratoire systeem, het gastrointestinale systeem, het renale systeem en de thermoregulatie worden besproken. De basisprincipes van dringende medische hulpverlening worden toegelicht en ingeoefend.

20 36 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 37 Organische chemie II In het begin van de cursus wordt bekeken hoe enkele in het eerste jaar bachelor verworven algemene begrippen (Organische chemie I) zoals covalente binding, chemische reactiviteit en reactiekinetiek, stereochemie, zuur-base eigenschappen enz. verder kunnen toegepast worden op de verschillende productenklassen uit de organische chemie. Van elke klasse worden vervolgens zowel fysische als chemische eigenschappen, voorkomen, bereidingen en toepassingen behandeld. Ook de verschillende klassen van natuurproducten worden besproken. De verschillende scheidings- en zuiveringstechnieken worden kort besproken in de theorielessen en vervolgens toegepast tijdens de laboratoriumsessies. Dit is ook het geval voor de moderne spectroscopische methoden voor structuuridentificatie zoals Infra Rood- en Massaspectroscopie en Nucleaire Magnetische Resonantie. Tijdens de theoretische oefeningen worden de verschillende reacties en reactietypes verder toegelicht aan de hand van oefeningen. Academische-vaardighedenportfolio: inleefstages en state-of-the-art voordrachten Een inleefstage wordt uitgevoerd in verschillende werkgebieden van de apotheker (officina-apotheek, ziekenhuisapotheek, klinisch labo, (buitenlands) farmaceutisch bedrijf of een universitair onderzoekslabo). Hierover wordt een verslag gemaakt. Na de stage dient elke student individueel een powerpointpresentatie te geven over de inleefstage-ervaringen en is er een nabespreking. In samenwerking met de oud-studentenvereniging farmacie Antwerpen (Farmant) wordt een vraag- en antwoordgesprek gevoerd met apothekers uit de bovenvermelde werkterreinen. De studenten dienen tevens state-of-the-art voordrachten te volgen en hierover te rapporteren. Farmaceutische analyse III De Europese farmacopee wordt als uitgangspunt gebruikt voor de theoretische cursus. De inleidende hoofdstukken van deze farmacopee, o.a. apparaten, identificatiereacties, analysetechnieken en methoden, zullen worden behandeld. De bespreking van de analysemethoden en daarbij gebruikte technieken wordt beperkt tot deze geschikt voor de analyse van zuivere stoffen of zeer eenvoudige mengsels die weinig matrixvoorbereiding vergen. Hierbij zal voortgebouwd worden op de kennis verworven in de cursussen Farmaceutische analyse I en II. Geselecteerde monografieën waarbij verschillende technieken worden toegepast zullen worden besproken. Specifieke dosages, identificatiereacties en zuiverheidproeven van bepaalde farmaceutische grondstoffen en geneesmiddelen zullen meer in detail bestudeerd worden. Tijdens het practicum worden specifieke analyses uit de verschillende deelgebieden (voedsel- en voedingsleer, farmacognosie, medicinale chemie en toxicologie) uitgevoerd aan de hand van procedures. Deze technieken omvatten naast klassieke titraties en spectrofotometrische bepalingen ook meer instrumentele technieken zoals HPLC en GC. Farmaceutische biotechnologie In het eerste deel van de cursus wordt een algemene inleiding gegeven over de biotechnologische methoden en hun toepassingen bij de productie van geneesmiddelen. Hierbij worden de basisprincipes behandeld van de recombinant-dna technologie in bacteriën, gisten en schimmels, plantencellen en dierlijke cellen. Ook transgene planten en dieren komen aan bod. In het tweede deel wordt de detectie en zuivering van biotechnologisch aangemaakte eiwitten besproken. Het derde deel van de cursus omvat enkele voorbeelden van therapeutisch gebruikte