Farmaceutische wetenschappen

Transcriptie

1 Farmaceutische wetenschappen >> faculteit farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen >> bacheloropleiding

2 Colofon Inhoud Redactie Vormgeving Fotografie Onderwijscommissie Farmaceutische Wetenschappen Departement Studentgerichte Diensten E. Willockx, A. Devaux J. Crab, Vincent Jauniaux Departement Farmaceutische Wetenschappen Photo Alto, Photo Disc Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma s evolueren en worden regelmatig bijgestuurd. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van de opleidingsonderdelen enigzins afwijkt van de informatie in deze brochure. Voorwoord 5 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 6 Studentgerichtheid 6 Innoverende academische opleidingen 6 Infrastructuur 6 Vorming 7 Antwerpen 7 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen 8 Wat wordt verstaan onder Farmaceutische Wetenschappen? 8 Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren? 9 Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren in Antwerpen? 9 Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen 10 Master in de Farmaceutische Wetenschappen 11 Verder studeren na je universitair diploma 11 Onderwijs en examens 13 Onderwijs 13 Studiepunten 13 Semestersysteem - examens 14 Ombudspersoon 15 Internationaal 15 Waar kan je met je diploma aan de slag? 16 Toelatingsvoorwaarden en voorkennis 18 Toelatingsvoorwaarden 18 Voorkennis 18 Studiebegeleiding 19 Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit 19 Overbruggingsonderwijs in de maand september 19 Studieadvies en studentenbegeleiding 20 Vakspecifieke begeleiding tijdens het academiejaar 22 Afstudeerbegeleiding 23 Bachelor Farmaceutische Wetenschappen: studieprogramma 24 Bachelor eerste jaar 24 Bachelor tweede jaar 25 Bachelor derde jaar

3 Inhoud Voorwoord Opleidingsonderdelen 27 Bachelor eerste jaar 27 Bachelor tweede jaar 34 Bachelor derde jaar 38 Master Farmaceutische Wetenschappen: studieprogramma 44 Eerste master Farmaceutische zorg: apotheker 44 Tweede master Farmaceutische zorg: apotheker 45 Eerste master geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting apotheker 46 Tweede master geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting apotheker 46 Eerste master geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting biofarmaceutische wetenschappen 47 Tweede master geneesmiddelenontwikkeling: afstudeerrichting biofarmaceutische wetenschappen 48 Studie- en studentenvoorzieningen 49 Cursusdienst 49 Sport 48 Computerfaciliteiten 50 Studentenrestaurants 50 Studentenverenigingen 51 Hoe bereik je makkelijk de campussen? 52 Plattegrond van de campussen 53 Stadscampus 53 Campus Groenenborger 54 Campus Middelheim 55 Campus Drie Eiken 56 Bijkomende informatie 57 Provinciale informatiedagen 57 Informomenten voor toekomstige studenten 57 Brochures over andere opleidingen 58 Internet 58 Studenten Informatie Punt (STIP) 59 Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen - Decanaat 59 Departement Farmaceutische Wetenschappen 59 Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt je weg naar onze universiteit gevonden en je wenst wellicht wat meer informatie over onze instelling en de studierichtingen die wij bieden. Dit boekje brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. De bestaande opleidingen werden met ingang van het academiejaar omgevormd naar de bachelor- en masterstructuur. Vanaf werden de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bacheloropleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je nadien goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Als je naar één van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het aangenaam is om aan de Universiteit Antwerpen te studeren. Zowel onze medewerkers als studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 4 5

4 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen,hetgeen een vlotte interactie mogelijk maakt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij de professoren terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden bovendien ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook interna tionale faam geniet. De academische ivoren toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur werd ook gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Voor de masteropleiding is de aanwezigheid van verschillende vooraanstaande farmaceutische en (bio)medische laboratoria, van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, van het Instituut voor Tropische Geneeskunde en van het Instituut Born Bunge eveneens belangrijk. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten, verspreid over vier campussen. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Farmaceutische Wetenschappen is gesitueerd op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula en bij personeel en studenten. Antwerpen Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Infrastructuur Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest van de Universiteit Antwerpen, schreef moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, Pieter Embrechts een lied U Aan het woord. bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn In deze brochure vertellen wij graag over onze er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook universiteit, daarna is het woord aan A! grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. 6 7

5 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen De opleiding Farmaceutische Wetenschappen Wat wordt verstaan onder Farmaceutische Wetenschappen? Je zou het beroep van apotheker kunnen omschrijven als geneesmiddelenspecialist : een deskundige op het gebied van farmaca, die artsen en patiënten raad kan geven. De opleiding behandelt alle aspecten van geneesmiddelen: herkomst, chemische synthese, analyse, structuur, werkingsmechanismen, toedieningsvormen, toepassingen, gebruik en nevenverschijnselen. Ook farmaceutische zorg, wetgeving en deontologie komen aan bod. Het doel van de opleiding Farmaceutische Wetenschappen is het academisch vormen van apothekers die qua kennis, vaardigheden en attitudes beantwoorden aan de vereisten van de hedendaagse samenleving. Er wordt gestreefd naar een brede opleiding, die na de drie bachelorjaren wordt ingedeeld in enerzijds een masteropleiding in de farmaceutische zorg en anderzijds een masteropleiding in de geneesmiddelenontwikkeling. Een masteropleiding duurt twee jaar. Het globaal studiepakket wordt gecentreerd rond vier thema s: - het thema ziekte legt de nadruk op de pathologie, i.e. de omgeving waar het geneesmiddel zijn werking moet uitoefenen; - een tweede thema belicht de chemische aspecten en werkingsmechanismen van het geneesmiddel: wat het is en hoe het werkt; - een derde thema is gefocusseerd op de technische aspecten van farmaca: o.a. formulatie, bereiding en kwaliteitscontrole; - een laatste thema benadert het geneesmiddel naar de patiënt toe: alles wat met het gebruik te maken heeft. Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren? De opleiding Farmaceutische Wetenschappen biedt een brede waaier aan beroepsmogelijkheden. Als officina-apotheker verschaf je o.a. informatie over geneesmiddelen, doe je aan patiëntenbegeleiding en bereid je ook zelf geneesmiddelen. Je vervult een heel sociale functie in de samenleving. Maar daarnaast zijn er ook vele beroepsmogelijkheden buiten de openbare apotheek, zoals in de farmaceutische industrie, de ziekenhuisapotheek, het wetenschappelijk onderzoek, de overheid en het onderwijs. Deze beroepsmogelijkheden worden verder in deze brochure toegelicht. Bovendien is de tewerkstelling van apothekers zeer gunstig. Er is een nijpend tekort aan apothekers en werkloosheid kan bijgevolg als nihil beschouwd worden. We stellen ook vast dat de overgrote meerderheid van de farmaciestudenten al vóór het afstuderen werk heeft gevonden. Waarom Farmaceutische Wetenschappen studeren in Antwerpen? De aan de Universiteit Antwerpen gevormde apothekers zijn uitstekende en competente beroepsmensen. Dit blijkt overduidelijk uit de respons van de werkgevers uit het afnemend veld, zoals officina-apothekers en de farmaceutische industrie, evenals uit de tevredenheid van de alumni. De opleiding Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen is zowel naar vorm als inhoud niet louter academisch, maar ook sterk beroepsgericht. De individuele docenten zijn zich allen goed bewust dat deze beroepsgerichtheid essentieel is voor de opleiding tot apotheker, zowel wat betreft kennis en inzicht als wat betreft de capaciteit zelfstandig te 8 9

6 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen De opleiding Farmaceutische Wetenschappen werken. Hoorcolleges en seminaries worden, vooral tijdens de masterjaren, vaak vanuit de praktijk gegeven en slaan op deze wijze een brug tussen de aan de universiteit opgedane kennis en inzicht en het concrete werk in de latere beroepssituatie. Het directe contact tussen studenten, docenten en assistenten zorgt er bovendien voor dat studenten met hun individuele problemen op een snelle en soepele manier worden geholpen. Naast klassieke onderwijsvormen zoals hoorcolleges, wordt er binnen de opleiding Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen veel aandacht besteed aan activerende onderwijsvormen, waaronder laboratoriumoefeningen of seminaries in kleine groepen, portfolio en opdrachten via de elektronische leeromgeving Blackboard. Dit versterkt de efficiëntie van het onderwijs en verhoogt de betrokkenheid van de studenten. Tezelfdertijd wordt een ander doel, de apotheker tot potentiële wetenschapper opleiden, niet uit het oog verloren. De directe relatie tussen de masterproef en het lopende wetenschappelijk onderzoek is hierbij het meest markante voorbeeld. Qua onderzoeksoutput scoort het departement Farmaceutische Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen naar internationale normen immers bijzonder goed. Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen De drie jaar durende bacheloropleiding volg je op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. De opleiding tot Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen omvat drie studiejaren. Het bachelorprogramma wil in eerste instantie de toekomstige apotheker een grondige wetenschappelijke basisopleiding meegeven. Tijdens de bacheloropleiding krijg je wetenschappelijke basisvakken zoals chemie (algemene, anorganische, organische en analytische), biologie (dierkunde en plantkunde), fysica en wiskunde. Specifiek farmaceutisch gerichte vakken zijn onder meer biochemie en medische biochemie, anatomie, fysiologie, farmacognosie, farmaceutische data-analyse, dringende medische hulpverlening, farmaceutische chemie en analyse, voedsel- en voedingsleer, infectieziekten en vaccins, farmaceutische biotechnologie, farmacologie en toegepaste farmacokinetiek, galenische farmacie en biofarmacie en farmaceutische microbiologie. Daarnaast wordt er ook voldoende aandacht besteed aan de vorming van academische vaardigheden. De contacturen zijn evenwichtig gespreid over hoorcolleges, praktische oefeningen en seminaries. Master in de Farmaceutische Wetenschappen De masteropleiding, die leidt tot de graad van master, omvat twee studiejaren. Je kan kiezen tussen de volgende masteropleidingen: - Master in de Farmaceutische zorg: hierin wordt vooral het accent gelegd op de apothekersfunctie in de openbare apotheek en de ziekenhuisapotheek; deze masteropleiding leidt tot de titel van Apotheker - Master in Geneesmiddelenontwikkeling: hierin komen alle andere beroepsmogelijkheden aan bod (zie verder). Er zijn twee afstudeerrichtingen: (1) apotheker, die leidt tot de titel van Apotheker en (2) biofarmaceutische wetenschappen; dit is een opleiding zonder apotheekstage en leidt bijgevolg niet tot de titel van Apotheker. De masters die leiden tot de titel van Apotheker zijn inhoudelijk zo geconcipieerd en afgewogen dat je als afgestudeerde efficiënt als apotheker kan functioneren in alle beroepstakken. Tijdens de masteropleiding moet je het bewijs leveren dat je een omvangrijk onderzoekswerk zelfstandig kan uitvoeren (de masterproef), hetzij in de farmaceutische zorg, hetzij in de geneesmiddelenontwikkeling, afhankelijk van de masteropleiding waarvoor je hebt gekozen. Er is ook een wettelijke stage voorzien van zes maanden in een apotheek (waarvan maximum drie maanden in een hospitaal), behalve voor de afstudeerrichting biofarmaceutische wetenschappen. Verder studeren na je universitair diploma De verdere studie- en specialisatiemogelijkheden zijn: - Academische lerarenopleiding - Master na masteropleidingen - Doctoraat en doctoraatsopleiding - Postacademische vorming Aansluitend op het masterdiploma bestaan er volgende specifieke mogelijkheden: opleiding tot ziekenhuisapotheker (een opleiding gespreid over drie jaar) en tot industrieapotheker (diploma na één extra studiejaar te behalen) naast een specialisatie in de klinische biologie (een opleiding gespreid over vijf jaar) en als vierde alternatief de mogelijkheid tot het behalen van een doctoraat (ongeveer vier jaar fundamenteel onderzoek)

7 De opleiding Farmaceutische Wetenschappen Onderwijs en examens Postuniversitair onderwijs De afgestudeerde apotheker krijgt de kans om zijn kennis op peil te houden en te actualiseren via uitstekend gestructureerde postuniversitaire onderwijs programma s waarbij universiteiten en de beroepsverenigingen nauw samenwerken. Aparte folders i.v.m. de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen. Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten. Een voltijds academiejaar telt voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Farmaceutische Wetenschappen omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 120 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal 12 13

8 Onderwijs en examens Onderwijs en examens besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar. Semestersysteem - Examens Het academiejaar is opgedeeld in zes opeenvolgende periodes: het eerste semester, de semestervakantie, het tweede semester, de zomervakantie, de tweede examenzittijd en een les- en examenvrije periode. Wat het eerste semester betreft, leg je in januari examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste examenzittijd. Voor wie niet geslaagd is na de eerste examenzittijd, wordt in september de tweede examenzittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld. Als je voor een voltijds modeltraject kiest rond je een bacheloropleiding (180 sp) af in drie jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van dit opleidingsonderdeel. Indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. De faculteit moet dan je programma, een geïndividualiseerd traject of GT, goedkeuren. Omdat de studieprogramma s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald! Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, conflict met de docent) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan steeds de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op de website van de Universiteit Antwerpen: onder de rubriek huidig student, ombudspersoon. Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijke groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende 14 15

9 Waar kan je met je diploma aan de slag? Waar kan je met je diploma aan de slag? Alhoewel het beeld bestaat dat de studierichting farmaceutische wetenschappen uitsluitend voorbereidt op het beroep van apotheker in een openbare apotheek (officina-apotheker), biedt deze opleiding een grondige en toch brede wetenschappelijke vorming die heel wat mogelijkheden biedt op de arbeidsmarkt. Als apotheker kan je heel wat verschillende functies in het geheel van de gezondheidszorg vervullen. Zo kan je onder andere aan de slag als officina-apotheker waar je taak vooral zal bestaan uit het verschaffen van informatie over geneesmiddelen en patiëntenbegeleiding. Uiteraard blijf je naast de therapiebegeleiding ook verantwoordelijk voor de conformiteit en de kwaliteit van specialiteiten en bereidingen. De laatste jaren echter ligt de nadruk meer en meer op de sociale rol die je als apotheker vervult betreffende het correcte gebruik van geneesmiddelen. Je geeft de patiënt een wetenschappelijk gefundeerde uitleg over de geneesmiddelen verbonden aan een voorschrift, de zelfzorggeneesmiddelen en de parafarmaceutische producten. De tewerkstellingssituatie van de apothekers is zeer gunstig: de werkloosheid kan als nihil beschouwd worden. Van werk zoeken is nauwelijks sprake: de overgrote meerderheid van farmaciestudenten heeft werk vóór het afstuderen. Zowel de openbare apotheek, de ziekenhuisapotheek als de farmaceutische nijverheid kampen reeds enkele jaren met een tekort aan apothekers. In de nijverheid (waar ongeveer 1200 apothekers tewerkgesteld worden) is de vraag de laatste jaren sterk gestegen omdat de Europese reglementering over geneesmiddelenregistratie en -evaluatie steeds strenger geworden is. De meeste apothekers werken voltijds,maar deeltijds werk behoort eveneens tot de mogelijkheden. In de farmaceutische nijverheid word je als apotheker betrokken bij onderzoek en ontwikkeling, fabricatie, kwaliteitszorg- en controle, klinische proeven en overheidsbepalingen in verband met registratie en terugbetaling, informatie en opvolgen van producten die op de markt zijn. Werk je in een ziekenhuis dan sta je o.a. in voor beheer en management, distributie van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en implantaten, bereiden van steriele geneesmiddelen, sterilisatie, hygiëne, informatie naar medici en paramedici, opvolgen van klinische studies en het opstellen van formularia. Spreekt de overheid als werkomgeving je aan, dan kan je terecht bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. Tot slot kan je met een apothekersdiploma evengoed terecht in het onderzoek en onderwijs (zowel universitair als hoger onderwijs) of kan je als klinisch bioloog aan de slag

10 Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van een professionele bachelor geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma raadplegen best eerst de website van de Centrale Studentenadministratie: -> inschrijven -> toelatingsvoorwaarden. Voorkennis Zoals voor elke universitaire richting is het vanzelfsprekend dat om een apothekersstudie met succes te volgen je over een gemiddelde intellectuele begaafdheid moet beschikken. Bovendien moet je de bereidheid tonen om regelmatig en intensief te werken. Naast het vergaren van een aanzienlijke pakket parate kennis hoort bij een academische training eveneens het verwerven van inzicht in en begrip van de gestelde problematieken. Dit laatste aspect is bijzonder belangrijk omdat je als afgestudeerde universitair in eerste instantie op jezelf bent aangewezen voor de permanente na- en bijscholing, die de snelle wetenschappelijke evolutie oplegt. Omdat de scheikundige disciplines een belangrijke basis vormen van de studie voor apotheker zowel in de bacheloropleiding (bv. algemene chemie) als in de masteropleiding (bv. medicinale chemie) is interesse en aanleg voor chemie, maar ook voor andere exacte wetenschappen, een belangrijke vereiste. Je moet handig zijn en nauwkeurig kunnen werken. Besef dat het aantal uren dat je in een laboratorium doorbrengt een groot deel van je studietijd zal innemen. Theoretisch is het vertrekpunt bij de aanvang van de apothekerstudie nul Toch dient aangestipt dat de meeste docenten ervan uitgaan dat je reeds enige voorkennis hebt en dat een aantal begrippen je niet onbekend zijn (cfr. het overbruggingsonderwijs in september). Een moeilijke hindernis is bovendien het hogere tempo waaraan de te studeren materie wordt aangeboden en het veel uitgebreider volume van de leerstof in vergelijking met het secundair onderwijs. Nieuw is eveneens dat je ondanks het bestaan van studiebegeleidingsdiensten en het feit dat je bij problemen steeds terecht kan bij professoren of assistenten, je uiteindelijk in eerste instantie op jezelf aangewezen bent bij het studeren, bij het opleggen van een eigen werkritme en bij het uitvoeren van zelfcontrole over de opgedane kennis. Deze ervaring zal je zeker ten bate komen, aangezien je ook later in het beroepsleven (officina, ziekenhuis, industrie etc.) zelfstandig en op eigen verantwoordelijkheid zal moeten functioneren. Als je voor het beroep van apotheker opteert, moet je wel beschikken over een aantal karakteristieken en eigenschappen, die de all round apotheker sieren, zoals zin voor verantwoordelijkheid en precisie, interesse voor sociaal contact, organisatievermogen, creativiteit, interesse voor research en ook voor computer en informatica. De uiteindelijke keuze voor het volgen van een apothekersopleiding moet steunen op een gezond opgebouwde motivatie. Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de Farmaceutische Wetenschappen, neem dan contact op per met Prof. Guido De Meyer of Prof. Annick Ludwig 18 19

11 Studiebegeleiding Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een eerstejaarsstudent niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Hierna geven we een kort overzicht van elk van de geboden diensten. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde, chemie en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëring en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studieadvies en studentenbegeleiding Tijdens het academiejaar kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding in eerste instantie terecht voor informatie en advies. Je kan daarbij niet alleen denken aan algemene informatie over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enzovoort. Daarnaast kan je bij de dienst terecht met studiegebonden en persoonlijke problemen. Dit zowel onder de vorm van groepsactiviteiten als onder de vorm van individuele begeleiding, die beide volledig gratis worden aangeboden. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). Studiekeuze en heroriëntering Bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding kan je onder meer terecht voor advies omtrent je studiekeuze. Aan de hand van gesprekken en oefeningen kan je meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen. Ook bij twijfel aan je studiekeuze kan je bij de dienst terecht om je oorspronkelijke studiekeuze te herevalueren om vervolgens na te gaan welke stappen je kan ondernemen wanneer je wil stoppen of veranderen van studierichting. Algemene studiebegeleiding: studievaardigheden en studieplanning Daarnaast organiseren Studentenbegeleiders elk semester trainingen over studievaardigheden, o.a. de trainingen effectief plannen en studeren en uitstelgedrag. Je kan er echter ook terecht voor individuele en digitale begeleiding rond deze topics. Voor specifieke vragen over je individuele programma, vrijstellingen e.d. kan je terecht bij de Studietrajectbegeleider van de faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen Psychosociale begeleiding Ook wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen ervaart zoals het afspringen van een relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving,... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider voor een psychologische begeleiding. Dat kan op verschillende manieren, gaande van individuele gesprekken over het volgen van een training tot het bekomen van een gepaste doorverwijzing. Dit alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening: Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, AD(H)D, psychische problemen...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijsen examenreglement van de Universiteit Antwerpen

12 Studiebegeleiding Studiebegeleiding titel Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attesten zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. Vervolgens kunnen bepaalde faciliteiten toegekend worden. Vakspecifieke begeleiding Met je vragen over de cursus kan je steeds terecht bij de docent die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent(en). Gewoon aankloppen en meestal word je direct geholpen. Zoniet maak je vooraf een afspraak. Onderwijsassistenten geven extra begeleiding o.a. voor vakken als wiskunde, chemie en fysica. In groepsessies worden de gekende knelpunten van de cursus behandeld. Deze begeleiding bestaat doorgaans uit een herhaling van de essentie van de theorie, waarna deze wordt toegepast in oefeningen. Het voornaamste verschil tussen de sessies en de lessen is de grote wisselwerking (vragen, bijsturing,...) tussen de studenten en de begeleider. Afstudeerbegeleiding Tot slot kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding terecht voor begeleiding bij het afstuderen. Misschien kan je hulp gebruiken bij je zoektocht naar geschikte jobs, wil je weten welke jobs bij je passen, wil je weten welke studies je na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, hoe je het solliciteren best aanpakt., Met al deze vragen kan je op de dienst terecht voor een individuele begeleiding. Ook worden jaarlijks sollicitatietrainingen aangeboden en jobdagen georganiseerd met panelgesprekken, infosessies en bedrijvenstanden. Je kan hierover meer informatie krijgen op het STIP. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website Individueel wordt er ook de mogelijkheid geboden om vragen te stellen over onderwerpen die buiten de sessies vallen. Deze vragen worden meestal behandeld in groepen van enkele personen. Tot slot kunnen de studenten de gemaakte oefeningen steeds ter verbetering voorleggen aan de onderwijsassistenten. Wens je begeleiding voor andere vakken dan wiskunde, chemie of fysica dan vraag je best informatie aan de studentenbegeleiders. Zij beschikken over een aantal adressen van contactpersonen waar je terecht kan. Ook ouderejaarsstudenten zijn vaak bereid om eerstejaars te helpen of te begeleiden met hun studieproblemen. Informeer hiervoor bij de sociale diensten of via Jobweb. Onthou vooral dat je niet met je vragen mag blijven zitten tot het te laat is. Professoren, assistenten, studiebegeleiders en de medewerkers van Studieloopbaanbegeleiding zijn er om je zo goed mogelijk te helpen

13 titel Bachelor Farmaceutische Wetenschappen Bachelor Farmaceutische Wetenschappen titel Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Th = aantal uren theorie Pr = aantal uren practicum Sp = studiepunten Studieprogramma eerste jaar (vanaf ) Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Fysica m.i.v. wiskunde Algemene chemie Dierkundige biologie met inbegrip van beginselen van proefdierkunde Cellen en weefsels Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het geneesmiddel Tweede semester Fysica voor farmaceutisch onderzoek en technologie 12 * Organische chemie I Plantkundige biologie en botanische aspecten van de farmacognosie Inleiding tot de fysiologie en functionele anatomie 37, , Orgaanfysiologie en pathofysiologie I Farmaceutische data-analyse Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het geneesmiddel 12 *4 Studieprogramma tweede jaar (vanaf ) Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Organische chemie II Farmaceutische analyse I * Orgaanfysiologie en pathofysiologie II Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten 12 ** Tweede semester Biochemie Farmaceutische chemie Farmaceutische analyse II 22,5 30 *12 Farmaceutische microbiologie 37, Orgaanfysiologie en pathofysiologie III m.i.v. dringende medische hulpverlening Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten **4 totaal 60 Nota De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. De studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel. totaal

14 titel Bachelor Farmaceutische Wetenschappen Opleidingsonderdelen bachelor eerste titel jaar Studieprogramma derde jaar (vanaf ) Vak Th. Pr. Sp. Eerste semester Immunologie 22,5 3 Medische biochemie 45 6 Farmacognosie I: medicinale planten en natuurproducten Farmaceutische analyse III Voedsel- en voedingsleer I 22,5 3 Infectieziekten en vaccins 30 4 Academische-vaardighedenportfolio: kijkstages en state-of-the-art voordrachten Tweede semester Inleiding tot de medicinale chemie en geneesmiddelenontwikkeling * 22, Farmaceutische biotechnologie 22,5 3 Farmacologie en toegepaste farmacokinetiek 52, Galenische farmacie en biofarmacie I Levensbeschouwing 30 3 Academische-vaardighedenportfolio: kijkstages en state-of-the-art voordrachten 36 *3 totaal 60 In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van de eerste, tweede en derde jaar Bachelor Farmaceutische Wetenschappen. Op de website van de Universiteit Antwerpen onder vind je meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond het genees middel Voor verscheidene opleidingsonderdelen van het curriculum farmaceutische wetenschappen dient een scriptie te worden gemaakt of moet een presentatie worden gegeven. Maar hoe begin je daar nu aan? Hoe schrijf je een wetenschappelijk artikel? Hoe maak je een informatieve poster in powerpoint? En hoe geef je een heldere presentatie? In het opleidingsonderdeel Academische-vaardighedenportfolio zal tijdens de bacheloropleiding rond deze vragen gewerkt worden. In dit opleidingsonderdeel gaat het dus om het aanleren van vaardigheden die niet binnen de klassieke lessen en practica vallen, maar die van algemeen belang zijn tijdens en na de studies. Het opleidingsonderdeel Acedemischevaardighedenportfolio wordt in elk van de drie bachelorjaren gegeven met uiteraard in elk jaar een verschillende doelstelling. In het 1ste bachelorjaar wordt aangeleerd hoe wetenschappelijke literatuur moet worden opgezocht en hoe deze kan worden gebruikt om zelf een wetenschappelijk artikel te schrijven. Dit artikel wordt in groep gemaakt rond een vooraf gekozen wetenschappelijk onderwerp in verband met geneesmiddelen. Naast het maken van de opdrachten zelf, dient een portfoliomap bijgehouden te worden. In deze map wordt al het werkmateriaal verzameld. De portfoliomap is persoonlijk en wordt gedurende de drie bachelorjaren gebruikt en aangevuld. Per jaar worden hier specifieke instructies voor gegeven. Meerdere keren per jaar wordt deze map opgevraagd en wordt de evolutie in het verwerven van academische vaardigheden beoordeeld. De contacturen zijn evenwichtig gespreid over hoorcolleges, praktische oefeningen en seminaries. 26 Algemene chemie Er gaat vooral aandacht naar de fysicochemie en het kunnen toepassen van de fysicochemische begrippen. De volgende domeinen worden zeker behandeld: kwantitatieve aspecten van de chemie, reacties en concentraties; chemisch evenwicht, zuren en basen, oplosbaarheid, redoxreacties en electrochemie, thermodynamica, thermochemie, fasenleer, reactiesnelheid. Daarnaast wordt beperkt de chemische binding behandeld. Vertrekkend vanuit de verschillende 27

15 titel Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste titel jaar atoommodellen en de atomaire structuur wordt overgestapt naar de verschillende moleculaire orbitalen en structuren. Ondermeer Lewisstructuur, sp3, sp2 en sp hybridisatie en resonantie komt aan bod naast beschouwingen over complexen en intermoleculaire interacties. Cellen en weefsels In een eerste deel wordt het lichaam bekeken als een functioneel geheel dat veel meer is dan de som van de delen. Binnen de talrijke organisatieniveaus worden deze geselecteerd die behoren tot de kennisinhoud van een cursus celbiologie en histologie. Enkel de microscopische niveaus, met de nadruk op het subcellullaire, cellulaire en weefselniveau komen verder aan bod. Ook de structurele aspecten van homeostatische controlemechanismen worden hier besproken. De cel wordt enerzijds bekeken als het meest essentiële organisatieniveau van een verzameling macromoleculen die de basisfuncties van het leven bewerkstelligen, en anderzijds als het basiselement in de opbouw van multicellulaire weefsels en organismen. Celcyclus, celdeling en celdood worden besproken. Bij de bespreking van de weefsels worden de belangrijkste celbiologische aspecten van typische cellen in verschillende weefsels gerelateerd aan hun functie en wordt het belang van extracellulaire matrixcomponenten toegelicht. In de practica worden de studenten grondig vertrouwd gemaakt met het optimale gebruik van een goede lichtmicroscoop, wordt de nadruk gelegd op het leren herkennen van cellen en weefsels in microscopische preparaten en het verwerven van ruimtelijk inzicht in microscopische structuren en worden microscopische preparaten van verschillende weefsels bestudeerd. Dierkundige biologie m.i.v. beginselen van proefdierkunde Er wordt een overzicht gegeven van de biodiversiteit en het proces van de biologische evolutie. De grote bouwplannen worden besproken aan de hand van modelorganismen gebruikt in biomedisch onderzoek (C. elegans, Drosophila, Mus musculus). De embryologie van de zoogdieren, met de mens als voorbeeld, wordt toegelicht. Beginselen van proefdierkunde omvatten inleiding tot biomedisch onderzoek bij mens en dier, diermodellen, gebruikte diersoorten, design van dierexperimenteel onderzoek en ethiek. Tijdens de practica worden enkele phyla die belangrijk zijn in de farmaceutische context verder geïllustreerd: 28 identificatie van vlo versus luis, hymenoptera en de teek. Het bouwplan van een zoogdier wordt geïllustreerd, samen met proefdierkundige aspecten, zoals de anesthesie en dissectie van de muis. Farmaceutische data-analyse In de cursus wordt nagestreefd om de student vertrouwd te maken met statistische analyse van gegevens afkomstig van experimenten en onderzoek, teneinde analyses van eigen onderzoek of uit de wetenschappelijke literatuur te kunnen uitvoeren. Hiervoor worden databestanden met echte gegevens gebruikt uit biomedisch onderzoek. De basistechnieken worden aan de hand van voorbeelden toegelicht. Bij de parametrische methoden worden t-test, anova, lineaire regressie en correlatie methoden behandeld. Bij de niet-parametrische methoden worden Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis, Friedman en Chi kwadraat toegelicht. Tevens worden een aantal multivariate testen zoals logistische regressie, discriminant analyse en clusteranalyse belicht. In de PC-practica dienen de studenten individueel met behulp van het statistisch software pakket SPSS de in de les toegelichte technieken zelf uit te voeren. De student wordt aangeleerd hoe onderzoeksgegevens te verzamelen, te onderzoeken met een kwaliteitscontrole, te analyseren en te presenteren onder de vorm van grafieken en tabellen, typisch voor wetenschappelijke publicaties. Fysica m.i.v. wiskunde De cursus omvat twee onderdelen: Inleiding tot de gevorderde wiskunde; Fysica. De cursus wiskunde omvat een korte herhaling van de wiskunde uit het ASO aangevuld met nieuwe begrippen en methoden die toegepast worden in de opleidingsonderdelen fysica, chemie, biologie en fysiologie. De wiskunde omvat: afgeleiden met toepassingen, integralen met toepassingen, reeksen, vectoren, differentiaalvergelijkingen met toepassingen en inleiding tot de waarschijnlijkheidsleer. De cursus Fysica dient als grondslag voor o.a. de opleidingsonderdelen fysiologie en farmaceutische technologie en omvat: - Mechanica met o.a. versnelling en de mens; wrijving in de gewrichten; stabiliteit en evenwicht; mechanica van het kauworgaan; 29

16 titel Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste titel jaar - Elasticiteit m.b.t. bloedvaten, vliezen, bot; - Trillingen en hun effect op de mens; - Bio-elektriciteit met weerstand, condensator, elektrisch veld, elektrolyse, netwerken; - Hydrostatica met o.a. bloeddrukmeting; de oppervlaktespanning met o.a. de rol van het surfactant in de longen. - Transport van warmte en straling: - Transport van moleculen door diffusie en osmose; - Thermodynamica en entropie. De student wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken. In het practicum worden door de student korte experimenten uitgevoerd, in een verslag verwerkt en nadien verbeterd en besproken door de assistent. Fysica voor farmaceutisch onderzoek en technologie In de theoriecursus wordt een overzicht gebracht van de belangrijkste begrippen uit het elektromagnetisme, de optica, de radioactiviteit en de hydrodynamica, als wetenschappelijke bagage voor andere vakken waarin fysische concepten en technieken worden gebruikt. Vele topics worden toegelicht met toepassingsvoorbeelden in de life-sciences, maar steeds met nadruk op de onderliggende principes. In nagenoeg alle lessen komen praktische demonstraties uitvoerig aan bod om het verband tussen theorie en natuurverschijnsel proefondervindelijk te benadrukken. Er wordt een intuïtief verband gelegd met de golfmechanica en haar gevolgen voor de scheikunde. Bij de optica gaat bijzondere aandacht naar diffractie en interferentie, de laser en zijn toepassingen, polarisatieverschijnselen en hun verband met optisch actieve (farmaceutische) moleculen, en naar de verschillende types microscopen. In het hoofdstuk radioactiviteit leidt de introductie in de basisbegrippen van kernprocessen tot het begrijpen van interactie tussen straling en levende materie, met bijzondere aandacht voor veiligheidsaspecten bij het werken met radioisotopen in de farmacie. In het hoofdstuk hydrodynamica worden begrippen als viscositeit en sedimentatie behandeld, als voorbereiding op het gebruik van deze technieken in de farmaceutische technologie. In de oefeningensessies brengen de studenten zelf hun keuze van vraagstukken aan, uit de bundel die ter beschikking is bij de cursusdienst. Deze bundel bevat een korte toelichting over de oplossingswijze. In de oefeningensessies worden 30 de uitgekozen vraagstukken gezamenlijk opgelost, met nadruk op algemene oplossingsstrategie. Tijdens de seminaries brengen de studenten zelf problemen aan, die samen met de docent worden herwerkt. Het betreft hier zowel theorieonderwerpen die studenten als moeilijk ervaren bij het verwerken van de cursus, bijkomende toelichtingen en voorbeelden, en vragen over reeds opgeloste vraagstukken. In de laboratoriumsessies leren de studenten omgaan met verschillende meettechnieken. Ze leren de computer gebruiken als meetaparaat en als instrument om meetgegevens te verwerken. Basismeettechnieken uit elektriciteit, optica en radioactiviteit komen aan bod. Bij een aantal experimenten wordt de fysische meettechniek aangeleerd aan de hand van een toepassing in de life-sciences en de farmaceutische technologie, vb. meten van zenuwreflexen, dateringen via radioactief verval, concentratiebepaling via optische absorptie, micro-latexsfeertjes uit de farmaceutische bereiding opmeten via laserdiffractie, concentratiemeting van optisch actieve farmaca via polarimetrie. Inleiding tot de fysiologie en functionele anatomie In het gedeelte algemene fysiologie wordt een fysiologische benadering gegeven van volgende celtypes: de rode bloedcel, de endotheelcel, de zenuwcel en de verschillende soorten spiercellen. Basisbegrippen van de fysiologie zoals rustmembraanpotentiaal, actiepotentiaal, pacemakerpotentiaal en spiercontractie worden toegelicht tijdens hoorcolleges en geïllustreerd met animatiefilms. Waar relevant worden farmacologische aangrijpingspunten van cellulaire functies behandeld. Tijdens demonstratiepractica wordt de grens tussen theorie en praktijk verder verkleind. In het gedeelte functionele anatomie wordt een theoretische en praktische demonstratie gegeven van het skelet in relatie tot het bewegingsstelsel. Orgaanfysiologie en pathofysiologie I Deze cursus heeft als doel inzichten te verstrekken in de anatomie, fysiologie en pathofysiologie van het zenuwstelsel en de zintuigen. Begrippen van ziekteleer met de nadruk op moderne pathofysiologische inzichten worden besproken, onder meer in de context van de ziekte van Parkinson, dementies, multipele sclerose en hersenvliesontsteking. In het deel psychiatrie zullen kort de kliniek en de neurobiologie van een aantal grote psychiatrische ziektebeelden worden bestudeerd, te weten psychotische stoornissen, stemmings- en angststoornissen, eet- en slaapstoornissen, aandachtstekortstoornissen met hyperactiviteit 31

17 titel Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste titel jaar (ADHD), en persoonlijkheidsstoornissen. In het practicum behandelen de studenten het functioneel belang van anatomische aspecten van het zenuwstelsel en zintuigen. Organische chemie I Het grootste deel van de cursus handelt over de diverse structurele aspecten van organische moleculen. Na een korte herhaling van de begrippen over chemische binding die van toepassing zijn in de organische chemie, wordt een overzicht gegeven van alle functionele groepen. Deze groepen zijn kenmerkend voor elke klasse van producten en bepalend voor de reactiviteit en het fysicochemisch gedrag in vaste, vloeibare en gasvormige toestand. Een volledig hoofdstuk handelt over stereochemie, d.i. de kennis van de ruimtelijke karakteristieken van een molecule. Deze zijn bijzonder belangrijk voor de zogenaamde chirale moleculen, want zij liggen aan de basis van het gedrag in biochemische processen. Ook zuur - base eigenschappen van moleculen worden besproken wegens hun belang bij intermoleculaire interacties. Het vijfde deel is gecentreerd rond de systematiek van de zaadplanten en hun relaties tot mens en dier. Er wordt eveneens een korte botanische inleiding tot de farmacognosie gegeven. Een belangrijk onderdeel is het practicum, waarin de student kennis maakt met de verschillende morfologische, anatomische en systematische aspecten. Vervolgens wordt een inleiding gegeven tot de naamgeving van organische moleculen. Tenslotte wordt een beknopt overzicht behandeld van de spectrale methoden die kunnen gebruikt worden voor structuuronderzoek. Zo worden de principes en toepassingen aangehaald van Infrarood, Ultraviolet en zichtbaar licht spectroscopie, massaspectrometrie en Nucleaire Magnetische Resonantie. Plantkundige biologie en botanische aspecten van de farmacognosie Een eerste deel van de cursus legt het verband tussen diverse vormen van leven (aanvulling dierlijke biologie): plaats van de plant in het levende rijk, virussen, introductie van de prokaryoten, celbouw, indeling, belang voor de mens, pathogenen, antibiotica, nuttige vormen, de eukaryote plantencel, verschillen met dierlijke cellen, de endosymbiosetheorie. In een tweede deel wordt de studie van de anatomie van de hogere plant geïlllustreerd aan de hand van farmaceutisch interessante planten. Een derde deel van de cursus vormt een introductie over schimmels en wieren, met nadruk op hun directe belangrijkheid voor de mens. Een vierde deel vormt een hoofdstuk rond de energievoorziening van de cel

18 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Academische-vaardighedenportfolio: seminariewerk rond medicinale planten Doel is het vormen van personen die kunnen uitgroeien tot onderlegde wetenschappers. De portfolio is gericht op de ontwikkeling van academische vaardigheden en een academische attitude (zie eerste jaar bachelor). De student maakt een herbarium en een scriptie over medicinale planten en stelt de resultaten mondeling voor aan collega-studenten en een jury van professoren. De student moet in staat zijn om een kritische synthese te maken van een wetenschappelijk onderwerp en dit zowel schriftelijk als mondeling toe te lichten. Biochemie Beginselen aangeleerd in de cursussen algemene en organische chemie vormen de basis voor de biochemie, dit wil zeggen, de studie van de structuur en eigenschappen van de biomoleculen en de reacties die ze ondergaan bij het ontstaan en in stand houden van levende organismen. De cursus biochemie levert basiskennis en inzichten die nodig zijn voor het begrijpen van de werking van bestaande geneesmiddelen en voor het ontwikkelen van nieuwe therapeutica. Biochemie vormt een brug tussen de exacte wetenschappen - chemie en fysica - en typisch farmaceutische disciplines als farmacologie, toxicologie en medicinale chemie. De structuur en eigenschappen van de biomoleculen (eiwitten, koolhydraten, nucleïnezuren en lipiden) is het onderwerp van vier oefeningensessies waarbij onder meer gebruik gemaakt wordt van space filling atoommodellen. Deze oefeningen sluiten aan bij de theorielessen waarin algemene biochemische principes worden behandeld (stroom van informatie in de cel, enzymen, bioenergetica). Laboratoriumsessies rond eiwitten en enzymkinetiek illustreren de kwantitatieve benadering van de biochemie die aan de grondslag ligt van ondermeer diagnostiek en klinische biologie. Het zwaartepunt van de cursus biochemie is het metabolisme, de stroom van energie en materie in de levende cel. De belangrijkste metabole banen van het koolhydraat-, lipiden, aminozuur- en nucleïnezuurmetabolisme worden beschreven en er worden inzichten verschaft in hun onderlinge wisselwerking en complexe regelmechanismen. Farmaceutische analyse I + II In een eerste deel wordt ingegaan op de analytische vaardigheden. Dit omvat zowel de experimentele basis, als de analytische unit operations (instrumentele kalibratie, foutenanalyse,..). Vervolgens wordt ingegaan op de basis van het chemisch evenwicht en het analytisch gebruik ervan voor o.a. ph-berekeningen, neerslagreacties, scheidingsmethoden, en complexvormingen. Een derde deel behandelt de fundamenten van de spectrofotometrie en wordt in het bijzonder ingegaan op de moleculaire UV-Vis absorptiespectrofotometrie en fluorimetrie. Dan wordt ingegaan op de basis van de chromatografische technieken en de twee belangrijke methoden voor verdelingschromatografie, nl. HPLC en GC. Tenslotte worden eenvoudige basistitraties behandeld. Aansluitend op het vorige vakonderdeel wordt verder ingegaan op de meer gevorderde analyseprocedures via titraties. Vervolgens komen de electrochemische technieken uitgebreid aan bod met vooral de potentiometrie maar ook coulometrie en amperometrie. In een volgend deel wordt ingegaan op verdere scheidingsmethoden zoals AFC, IC, SEC, CE en TLC. Vervolgens komt de elementaire spectrometrie aan bod met vnl. AAS. Ook wordt ingegaan op het gebruik van radiochemische methoden. Tot slot wordt er in een afsluitend deel een reeks syntheseoefeningen gemaakt waarbij de behandelde methoden moeten worden geselecteerd i.f.v. een gegeven probleem in de farmaceutische analyse. Farmaceutische chemie Bedoeling van deze cursus is om een brug te vormen tussen enerzijds de organische scheikunde en anderzijds de medicinale chemie en de farmacognosie. Aangezien tal van geneesmiddelen en biologisch actieve natuurstoffen heterocyclische verbindingen zijn, zullen reactiviteit en in mindere mate synthese van dergelijke producten met stikstof, zuurstof of zwavel als hetero-element behandeld worden. Daarnaast worden meerstapssynthesemethoden van organische producten uitgediept. Farmaceutische microbiologie Bij de uitoefening van zijn beroep heeft de apotheker te maken met diverse aspecten van de microbiologie, zoals sterilisatie, antibiotica, antiseptica, vaccins en kwaliteitscontrole. De cursus farmaceutische microbiologie vormt de fundamentele basis daarvoor

19 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Er wordt gestart met de evolutie van de microbiologie. Hierin worden nieuwe microbiologische begrippen gesitueerd. Indeling van microben en moderne taxonomie sluiten het inleidende gedeelte af. De fysiologie en anatomie van de bacteriën en virussen worden uitvoerig behandeld, evenals de groeikarakteristieken en de factoren die de groei beïnvloeden. Speciale aandacht wordt besteed aan het doden van microben. Het practicum omvat volgende thema s: - het werken met micro-organismen: aseptisch werken en veiligheidsmaatregelen; - fysische en chemische factoren die de groei van micro-organismen beïnvloeden; - identificatie van bacteriën: microscopische en biochemische technieken; - inhibitie van microbiële groei: warmte, antibiotica en antiseptica; - virologie: celculturen, cytopathogeen effect en cytotoxiciteit. Orgaanfysiologie en pathofysiologie II De studenten verwerven verder inzicht in de structuur, functie en werking van de belangrijkste organen en orgaansystemen van het menselijk lichaam. Deze inzichten vormen de basis voor verdere studies naar pathofysiologie, ziekteleer en (farmacologische) behandelingswijzen. De volgende organen en orgaansystemen worden fysiologisch benaderd: het cardiovasculair stelsel, respiratoir stelsel, urinair stelsel, gastro-intestinaal stelsel en endocrien stelsel. De fysiologie van deze stelsels wordt toegelicht tijdens hoorcolleges en geïllustreerd met animatiefilms. Waar relevant worden farmacologische aangrijpingspunten aangestipt. Tijdens de practica worden deelaspecten zoals bloeddruk, het elektro cardiogram, de hartcyclus, de longventilatie, en het concentrerend/diluerend vermogen van de nier op een interactieve manier uitgewerkt. gastro-intestinale systeem, het renale systeem en de thermoregulatie worden besproken. De basisprincipes van dringende medische hulpverlening worden toegelicht en ingeoefend. Organische chemie II In het begin van de cursus wordt bekeken hoe enkele in het eerste jaar bachelor verworven algemene begrippen (Organische chemie I) zoals covalente binding, chemische reactiviteit en reactiekinetiek, stereochemie, zuur-base eigenschappen enz. verder kunnen toegepast worden op de verschillende productenklassen uit de organische chemie. Van elke klasse worden vervolgens zowel fysische als chemische eigenschappen, voorkomen, bereidingen en toepassingen behandeld. Ook de verschillende klassen van natuurproducten worden besproken. De verschillende scheidings- en zuiveringstechnieken worden kort besproken in de theorielessen en vervolgens toegepast tijdens de laboratoriumsessies. Dit is ook het geval voor de moderne spectroscopische methoden voor structuuridentificatie zoals Infra Rood- en Massaspectroscopie en Nucleaire Magnetische Resonantie. Tijdens de theoretische oefeningen worden de verschillende reacties en reactietypes verder toegelicht aan de hand van oefeningen. Orgaanfysiologie en pathofysiologie III m.i.v. dringende medische hulpverlening De cursus Orgaanfysiologie en pathofysiologie III bouwt verder op de kennis van de menselijke fysiologie verworven in voorafgaande delen en beschrijft de belangrijkste ziektebeelden van individuele organen en orgaanstelsels. Symptomen en tekenen van disfunctie, pathofysiologie en belangrijke ziektebeelden in verband met het cardiovasculaire stelsel, het respiratoire systeem, het 36 37

20 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Academische-vaardighedenportfolio: kijkstages en state-of-the-art voordrachten Een kijkstage wordt uitgevoerd in verschillende werkgebieden van de apotheker (officina-apotheek, ziekenhuisapotheek, klinisch labo, farmaceutisch bedrijf of een universitair onderzoekslabo). Hierover wordt een verslag gemaakt. Na de stage dient elke student individueel een powerpointpresentatie te geven over de kijkstage-ervaringen en is er een nabespreking. In samenwerking met de oud-studentenvereniging farmacie Antwerpen (Farmant) wordt een vraag- en antwoordgesprek gevoerd met apothekers uit de bovenvermelde werkterreinen. De studenten dienen tevens state-of-the-art voordrachten te volgen en hierover te rapporteren. Farmaceutische analyse III De Europese farmacopee wordt als uitgangspunt gebruikt voor de theoretische cursus. De inleidende hoofdstukken van deze farmacopee, o.a. apparaten, identificatiereacties, analysetechnieken en methoden, zullen worden behandeld. De bespreking van de analysemethoden en daarbij gebruikte technieken wordt beperkt tot deze geschikt voor de analyse van zuivere stoffen of zeer eenvoudige mengsels die weinig matrixvoorbereiding vergen. Hierbij zal voortgebouwd worden op de kennis verworven in de cursussen Farmaceutische analyse I en II. Geselecteerde monografieën waarbij verschillende technieken worden toegepast zullen worden besproken. Specifieke dosages, identificatiereacties en zuiverheidproeven van bepaalde farmaceutische grondstoffen en geneesmiddelen zullen meer in detail bestudeerd worden. Tijdens het practicum worden specifieke analyses uit de verschillende deelgebieden (voedsel- en voedingsleer, farmacognosie, medicinale chemie en toxicologie) uitgevoerd aan de hand van procedures. Deze technieken omvatten naast klassieke titraties en spectrofotometrische bepalingen ook meer instrumentele technieken zoals HPLC en GC. Farmaceutische biotechnologie In het eerste deel van de cursus wordt een algemene inleiding gegeven over de biotechnologische methoden en hun toepassingen bij de productie van geneesmiddelen. Hierbij worden de basisprincipes behandeld van de recombinant-dna technologie in bacteriën, gisten en schimmels, plantencellen en dierlijke cellen. Ook transgene planten en dieren komen aan bod. In het tweede deel wordt de detectie en zuivering van biotechnologisch aangemaakte eiwitten besproken. Het derde deel van de cursus omvat enkele voorbeelden van therapeutisch gebruikte eiwitten van biotechnologische oorsprong die in de officina- en/of ziekenhuisapotheek verkrijgbaar zijn. Farmacognosie I: medicinale planten en natuurproducten Het doel van de cursus is een overzicht te geven van de belangrijkste klassen van natuurstoffen, die als geneesmiddel gebruikt worden, aan de basis hebben gelegen van synthetische geneesmiddelen, of die voorkomen in medicinale planten. Aangezien veel natuurstoffen een zeer complexe structuur bezitten, wordt uitgebreid aandacht besteed aan de bouwstenen en de biosynthetische mechanismen waaruit ze ontstaan. Op deze manier leert de student inzicht te verwerven in de manier waarop dergelijke complexe structuren ontstaan. Het is uitdrukkelijk NIET de bedoeling van de cursus om structuurformules te memoriseren, of te reproduceren aan de hand van de naam van het product. Wel dienen de studenten aan de hand van de structuurformule de biosynthetische opbouw van de molecule uit de betreffende bouwstenen te kunnen reconstrueren, en de biosynthetische reactiemechanismen te kunnen uitleggen. De structuur dient als uitgangspunt om de medicinale activiteit van het product of preparaat te bespreken. Na een korte inleiding over de begrippen farmacognosie en fytochemie, en een situering van het primair en secundair metabolisme, worden de natuurstoffen met medicinale eigenschappen systematisch besproken volgens hun biosynthetische bouwstenen. In een eerste grote deel van de cursus worden de producten behandeld opgebouwd uit acetaat-eenheden (vetzuren en polyketiden), vervolgens de derivaten van shikimizuur, en hun combinatieproducten. Het tweede grote deel omvat de terpenoïden, en het derde grote deel de alkaloïden. Telkens worden de belangrijkste producten besproken, de planten of drogerijen waaruit ze afkomstig zijn, hun biosynthetische opbouw, farmacologische eigenschappen, en gebruik. Er wordt geen encyclopedisch overzicht van alle mogelijke producten gegeven, maar in de eerste plaats typeproducten van de verschillende klassen. Farmacologie en toegepaste farmacokinetiek Het onderdeel Farmacologie omvat theorielessen. Deze beginnen met een inleiding (8 uren) tot twee onderdelen van de Algemene Farmacologie: Farmacodynamie en Farmacokinetiek. Farmacodynamie bestudeert de aangrijpingspunten volgens dewelke geneesmiddelen hun effect tot stand brengen. De cursus richt 38 39