Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z Leefmilieu Brussel RATIONEEL WATERGEBRUIK Maggy HOVERTIN MATRIciel

2 Doelstellingen van de presentatie Rationeel watergebruik: Wat? Waarom? Hoe? 2

3 Plan van de uiteenzetting Inleiding: context Ontwerp van de wateraanvoerinstallatie Daling van het waterverbruik: apparaten Zuinige uitrusting Alternatieve bevoorrading in plaats van drinkwater Besluit 3

4 Inleiding: context Op wereldwijde schaal: 1 persooon op 5 beschikt niet over drinkwater Bron: Vivons l eau WWF 2002 Het gemiddelde huishoudelijke waterverbruik in Brussel bedroeg 96 l/d.persoon in 2012 Aanzienlijke daling tussen 2002 en 2012: bijna 20% minder. 4

5 Inleiding: context Het water dat wordt verspreid in Brussel komt van: grondwater: toevoeging van chloor om de goede bacteriologische kwaliteit ervan te behouden; oppervlaktewater: aanzienlijke behandelingen om het drinkbaar te maken Bron: VIVAQUA - Foto: AIP Meest gecontroleerde water: 62 gecontroleerde criteria om te waarborgen dat het voldoet aan de geldende wettelijke normen. 5

6 Inleiding: context Slechts 2-3% van het verbruikte drinkwater in Brussel is afkomstig van lokale waterhulpbronnen. Gemiddeld 2,2 miljoen m³/jaar. Daling sinds 2004 naar 1,7 miljoen m³ in Bronnen: HYDROBRU, activiteitenverslagen (gegevens over het Waals Gewest), VIVAQUA en Leefmilieu Brussel (gegevens over het Brussels Gewest) - LEEFMILIEU BRUSSEL - OBSERVATORIUM VOOR MILIEUGEGEVENS 6

7 Inleiding: context Aandeel waterverbruik van gezinnen, industrie en diensten (2012) Bron: VIVAQUA - LEEFMILIEU BRUSSEL - OBSERVATORIUM VOOR MILIEUGEGEVENS 7

8 Inleiding: context Huishoudelijk gebruik van leidingwater in België door de gezinnen Bron: Belgaqua, LEEFMILIEU BRUSSEL - OBSERVATORIUM VOORMILIEUGEGEVENS 8

9 Inleiding: context Vervuiling van water afkomstig van gezinnen: Organische stoffen: etensresten, urine, ontlasting, Voedingsstoffen: stikstof (wc) en fosfor (wasmiddelen) Zware metalen: koper, lood, zink, Organische verontreinigende stoffen: resten verf, koolwaterstof, pesticiden, schoonmaakmiddelen, oplosmiddelen, geneesmiddelen, Water vervoert afval 9

10 Inleiding: context Sinds augustus 2000 voor de zuiveringsinstallatie Brussel- Zuid en maart 2007 voor het station Brussel-Noord wordt het Brusselse afvalwater gezuiverd voordat het in de Zenne wordt geloosd rivier in betere staat Bron: Aquiris 10

11 Inleiding: context Het afvalwater wordt gescheiden in twee delen: "gezuiverd" water dat terugkeert naar de natuurlijke omgeving en slib dat ter plaatse wordt gezuiverd. Maar De WI produceert geen drinkwater! In geval van zware regenval: minder verontreiniging of bypass; Lager rendement wanneer het water wordt verdund (regenwater); Hoe zit het met micropolluenten? Zuivering van het slib! Gebruik van energie en chemicaliën 11

12 Inleiding: context Kostprijs van het drinkwater: Vaste abonnementskosten; Een "distributie"-component: prijs van het water zelf; Een "riolering"-component of gemeentelijke reiniging: inzameling en afvoer van afvalwater en regenwater; Een "zuivering"-component of gewestelijke reiniging: zuivering van afvalwater + infrastructuren van gewest om overstromingen tegen te gaan. 12

13 Inleiding: context Stijgende kostprijs van drinkwater: Jaarlijkse rekening voor een gezin met 2 personen op basis van een gemiddeld verbruik van 106,5 l/pers/dag Bron: - LEEFMILIEU BRUSSEL - OBSERVATORIUM MILIEUGEGEVENS 13

14 Inleiding: context Rationeel watergebruik: Waterverbruik doen dalen tot 65 l/d.pers; Verontreiniging zoveel mogelijk vermijden; Water gebruiken van een kwaliteit die geschikt is voor gebruik; Geen regenwater lozen in de riool. Water gebruiken met gezond verstand! 14

15 Ontwerp en beheer van het netwerk De distributie-installatie binnen in het gebouw moet: voldoen aan de technische voorschriften in het repertorium van Belgaqua; rekening houden met de aanbevelingen van de norm NBN EN806, deel 1, maar vooral deel 2. 15

16 Ontwerp en beheer van het netwerk Principes: Eenvoud; Opspoorbare en toegankelijke installatie; Afsluiters interventies vergemakkelijken; Nabijheid van de aftappunten; Warmwaterverliezen beperken; De druk in de installatie regelen; De kwaliteit van het water handhaven; Opvolging van het verbruik en opsporen van lekken. 16

17 Ontwerp en beheer van het netwerk Nabijheid van de aftappunten De lengtes en mogelijke verliezen verliezen; Het onderhoud vergemakkelijken. Warmwaterverliezen beperken De lengte van de distributieleidingen beperken: De productie van warm water decentraliseren; Of gecentraliseerde productie dicht bij de aftappunten. Geen te grote warmwaterleidingen kiezen. 17

18 Ontwerp en beheer van het netwerk De druk in de installatie regelen Een te hoge druk veroorzaakt een te hoge snelheid: hoog verbruik, lawaai in de leidingen, slijtage aan apparatuur lekkage. Maximale druk van 3 tot 4 bar. Een reduceerventiel na de watermeter plaatsen. 50 tot 250 Bron: Energie+ 18

19 Ontwerp en beheer van het netwerk De druk in de installatie regelen De kranen van de technische lokalen voor het onderhoud van het gebouw: druk van 3 of 4 bar De waterspoeling van de toiletten, kranen, douches: druk van 1,5 tot 3 bar in werking ( reduceerventielen ter hoogte van elke sanitaire blok) 19

20 Ontwerp en beheer van het netwerk De kwaliteit van het water handhaven: Materiaalkeuze Risico van vervuiling door zware metalen of door de vorming van een biofilm (bacteriën) gegalvaniseerd staal, koper, PVC De voorkeur geven aan buizen in kunststof en roestvrij staal: polipropyleen (PP), polybuteen (PB), verknoopt polyethyleen (VPE) Corrosie als gevolg van verschillende metalen Isolatie van koudwaterleidingen: de watertemperatuur mag niet te lang meer dan 25 C bedragen; Dode armen, bochten vermijden; Geen besmetting mogelijk met niet-drinkbaar water (regenwater,...) 20

21 Ontwerp en beheer van het netwerk Opvolging van het verbruik en opsporing van lekken Lek Verspilde hoeveelheid Kostprijs tegen een gemiddelde prijs van 2,41 /m³ (alles inbegrepen) Druppelgewijs 4 liter/uur 35 m³/jaar 127 /jaar Fijn waterstraaltje 16 liter/uur 140 m³/jaar 508 /jaar Waterstraaltje 63 liter/uur 552 m³/jaar /jaar Lekkage waterspoeling wc 25 liter/uur 219 m³/jaar Bron: HYDROBRU 795 /jaar 21

22 Ontwerp en beheer van het netwerk Opvolging van het verbruik en opsporing van lekken: Verdeelwatermeters per type gebruik het verbruik van elke post bepalen; Lekdetectoren: op het hoofdnet en eventueel gedecentraliseerd Debietmeters; Bescherming tegen leidingbreuk. Regelmatige onderhoudsbeurten lekken lokaliseren en repareren. Het "as-built"-plan van het netwerk bezorgen aan de gebouwbeheerder Gecentraliseerd Technisch Beheer (GTB) 22

23 Ontwerp en beheer van het netwerk Opvolging van het verbruiksgoederen en opsporen van lekken Gecentraliseerd technisch beheer (GTB): aflezing op afstand onderbreking van de watertoevoer programmeren buiten de gebruiksuren; Automatische aflezing van de watermeters; Lekdetectie (debietsensoren, lekdetector aangesloten op het GTB) CADIS WC Kit - Waterbeheermodule type CWC. Bron: 23

24 Waterbesparende apparatuur Debietbegrenzers; Kranen met debietbegrenzende aanslag; Zelfsluitende kranen; Mengkranen; WC met zuinige spoeling; WC met zeer weinig of geen water; Urinoirs met laag debiet en zonder water; Waterzuinige apparatuur voor de keuken en om te wassen. 24

25 Débit = Q [litres/minute] Waterbesparende apparatuur Debietbegrenzers Waterbesparing: ± 50% Pommeaux de douche économique - limiteur de débit dynamique Pommeau de douche économique - limiteur de débit statique Pression [Bar] Pommeaux de douche sans dispositif d'économie Bron: MATRIciel 25

26 Waterbesparende apparatuur Debietbegrenzers 5 Debietregelaar die de doorstroomdoorsnede van het koppelstuk verkleint en/of een lucht/watermengsel creëert. Ringvormig accessoire (mannelijk of vrouwelijk) te schroeven op de uitloop van een kraan Geïntegreerde douchekop met een kraan Bronnen: Praktische Gids BIM Accessoire te plaatsen tussen de douchekraan en de slang Geïntegreerde douchekop met handdouche 26

27 Waterbesparende apparatuur Kranen met debietbegrenzende aanslag: 15 zuinige kranen met geïntegreerde debietbegrenzing (max. 5-6 liter per minuut) Bronnen: GROHE PORCHER 27

28 Waterbesparende apparatuur Zelfsluitende kranen in sanitaire ruimten die toegankelijk zijn voor het publiek Infrarooddetectie (met timer of op basis van de aanwezigheid van een gebruiker); Mechanische timer: best met stopknop voor sluiting voordat de timer afloopt Verandering van de geleidbaarheid van de vloeistof in de sifon van een urinoir na gebruik. Best modellen die zijn verbonden met het netwerk in plaats van batterijen Mengkraan met timer-sluiting met stopknop voordat de timer afloopt (2-60 seconden). Bron GROHE Bronnen: Praktische Gids BIM 28

29 Waterbesparende apparatuur Mengkraan met aanslag Een aanslag bakent de 2 werkingszones af: een zuinige zone (ongeveer 0 tot 6 liter/min) en een comfortzone (tot ongeveer 12 liter/min). Mengkraan (koud water centrale positie) Bron: Praktische Gids BIM Thermostatische mengkraan 250 Bron: Praktische Gids BIM 29

30 Waterbesparende apparatuur WC met zuinige spoeling Vermindering van het doorspoelvolume van de wc's. De oude modellen voeren 9 liter water af bij elk gebruik. Spoelingen met moduleerbaar volume: volume van 9 l met onderbroken spoeling of keuze uit 3 of 9 liter. Waterspoelingen met een beperkt volume van 6 liter. Controleer de compatibiliteit met de wc voor een efficiënte reiniging. Waterbesparing: ± 50% 30

31 Waterbesparende apparatuur WC met zuinige spoeling wc's voorzien met een waterspoeling met dubbele bediening 3-6 liter Zuinige spoeling met dubbele bediening (3-6 liter) Spoeling met waterstraal onder druk (efficiëntere spoeling liter) Bronnen: Praktische Gids BIM Of wc met verbreekbare of klapschakelaar (maximaal volume van 6 l): fijnere regeling. 31

32 Waterbesparende apparatuur WC met zuinige spoeling Spoelingen met dubbele bediening 2,5 tot 4 liter; Vereist een aangepaste wc en een debietversterker; impact op het ontwerp van het afvoernetwerk voor afvalwater. WC met spoeling met dubbele bediening 2-4 liter per spoeling: met of zonder urinescheiding (Bron: BERGER-BIOTECHNIK) 32

33 Waterbesparende apparatuur Debietversterker spoelingen van 4 liter Werkingsschema van de debietversterker (bronnen: BERGER- BIOTECHNIK WTCB) De debietversterker bestaat uit een reservoir van liter dat het afvalwater verzamelt en wanneer het vol zit, voert het dit afvalwater af door een kort sifoneffect (10-15 seconden). 33

34 Waterbesparende apparatuur WC met zeer weinig of geen water Toiletten met drukverlaging: spoelvolume beperkt tot het minimum (0,5 tot 1 liter) productie van biogas Bron: Praktische Gids BIM 34

35 Waterbesparende apparatuur WC met zeer weinig of geen water Hydrocyclonage: omgekeerd centrifugeren. Door een effect van oppervlaktespanning volgt het water de kromming van de afscheider, terwijl de stoffen in een midden van een (pre)composteerbak vallen. Vanaf 1230 voor 4 personen (bronnen: Praktische Gids BIM) 35

36 Waterbesparende apparatuur WC met zeer weinig of geen water Clivus multrum: Composteren van vaste en vloeibare afvalstoffen. Geen spoelen met water maar gebruik van toilet met met beperkte spoeling is mogelijk Vanaf 1230 voor 4 personen (bronnen: Praktische Gids BIM) 36

37 Waterbesparende apparatuur WC met zeer weinig of geen water Droog toilet met bio-gecontroleerd strooisel: werkt zonder water. Productie van een kwaliteitsvol compost door vermenging met houtsnippers, zaagsel,. 100 tot 200 (bron: Praktische gids BIM, foto's: B. Thielemans) 37

38 Waterbesparende apparatuur Urinoirs met laag debiet en zonder water urinoirs met laag debiet: regelbare spoeling van 1 liter tot maximaal 6 liter (geregeld op een maximaal debiet van 3 liter per gebruik). Waterbesparing: ± 30 % (bronnen: Praktische Gids BIM) Waterloze urinoirs: geen wateraanvoerleidingen nodig, alleen afvoerleidingen die tijdens onderhoud dienst doen als closetpot Waterloze urinoirs met cartridge met een antigeurvloeistof. Bron: Praktische Gids BIM 38

39 Zuinige uitrusting Dubbele wastafel in de keuken: afwassen onder stromend water vermijden. Water- en energiebesparing. Performante vaatwasser: besparing van ± 40 % Performante wasmachine: besparing van ± 30 % Zuinige vaatwassers A/A/A (Electrolux 42l - Hoover 39l - Candy 39l per wasbeurt) - Bron: Internet 39

40 Daling van het waterverbruik: zuinig gedrag het waterverbruik hangt af van het gedrag van de gebruiker Keuze tussen douche en bad; Tijd doorgebracht in de douche; De wasmachine of vaatwasser alleen opzetten wanneer ze vol zijn; Het gebruik van voorwasprogramma's beperken; De voorkeur geven aan één grote afwas in plaats van meerdere kleine; De auto wassen met een spons en een emmer; Het water niet laten lopen terwijl je je tanden poetst, idem voor de afwas Lekken onmiddellijk repareren 40

41 Alternatieve bevoorrading in plaats van drinkwater Recuperatie van regenwater Zie presentatie "Recuperatie van regenwater" (bron: WWF - Regenwater) 41

42 Alternatieve bevoorrading in plaats van drinkwater Recyclage van grijs water Werkingsprincipe - GROHE Pontos Aquacycle Bron: Filtereenheid 2. Voor- en hoofdrecyclagekamer voor de tweetraps biologische behandeling 3. Sedimentverwijdering 4. Reserve drinkwatervoorziening 5. UV-desinfectie 6. Proceswaterreservoir 7. Drukpomp 8. Controle 42

43 Wat u moet onthouden van de uiteenzetting Drinkwater is een kostbare hulpbron; Gemiddeld waterverbruik in Brussel: +/- 100 l/d.pers. Doelstelling: à 65 l/d.pers; Water op een rationele manier gebruiken: waterverbruik en -verontreiniging doen dalen; water gebruiken van een kwaliteit die geschikt is voor gebruik. Een waterinstallatie ontwerpen die de kwaliteit van het drinkwater waarborgt en verspilling voorkomt; Apparaten gebruiken waarmee je water kunt besparen: % bespaard drinkwater; Het verbruik opvolgen en lekken snel repareren: 120 tot meer dan 2000 /jaar; Zuinig omspringen met water. 43

44 Interessante tools, websites, enz.: Centre Urbain: HYDROBRU: Vivaqua: Aquiris: Leefmilieu Brussel: WTCB. Problemen, uitdagingen en rationeel gebruik van water. K. Dinne, ing, 2010 Gids Duurzaame Gebouwen: ml?idc=3 G_WAT00: Verbetering van het waterbeheer in duurzame gebouwen en op het perceel G_WAT02 : Rationeel gebruik maken van water 44

45 Contact MATRIciel s.a. Maggy HOVERTIN Bio-ingenieur Place de l Université 25, Etg Louvain-la-Neuve : 010 / hovertin@matriciel.be DANK U 45