beslisschijf evaluatie pilot Besluitvorming in de palliatieve fase palliatieve zorg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "beslisschijf evaluatie pilot Besluitvorming in de palliatieve fase palliatieve zorg"

Transcriptie

1 evaluatie pilot Besluitvorming in de palliatieve fase beslisschijf palliatieve zorg Begin 2006 zijn de VIKC-richtlijnen voor de palliatieve zorg en het zakboekje verschenen. Het IKMN en het UMC Utrecht hebben twee instrumenten ontwikkeld die zorgverleners ondersteunen bij het toepassen van deze richtlijnen en bij de besluitvorming in de palliatieve fase: een Beslisschijf en Samenvattingskaarten. Samen structureren zij het denken en handelen in de palliatieve fase; ze helpen zorgverleners bij het maken van een proactief beleid. De Beslisschijf en de Samenvattingskaarten zijn zowel individueel te gebruiken als bij het systematisch bespreken van de patiënt tijdens een multidisciplinair overleg. We hebben de Beslisschijf en de Samenvattingskaarten eind 2006 getest in vijf instellingen in de IKMN-regio. In deze pilot zijn de deelnemers eerst geschoold in het gebruik van de instrumenten. Vervolgens kregen ze coaching tijdens een multidisciplinair overleg in hun instelling. De resultaten en bevindingen van de pilot hebben we samengevat in dit evaluatieverslag.

2 Eén conclusie is duidelijk: de pilot was een succes. De Beslisschijf en de Samenvattingskaarten zorgen ervoor dat de besluitvorming op een meer systematische wijze tot stand komt, en dat zorgverleners de hulpvraag en prioriteiten van de patiënt vanzelfsprekend als uitgangspunt voor het beleid nemen. Alle instellingen zijn enthousiast en gaan door op de ingeslagen weg. Op grond van de uitkomsten van de evaluatie hebben we de instrumenten en de trainingsmethode op details aangepast. Najaar 2007 kunnen we het als compleet pakket aanbieden aan de zorginstellingen. besluitvorming > Wat is palliatief redeneren? Palliatief redeneren is een systematische methode om complexe problemen bij patiënten in de palliatieve fase te analyseren en de beste keuzes voor behandeling en zorg te maken. Hieruit ontstaat optimaal inzicht in wat er met de patiënt aan de hand is en wat hij wel of niet wil en kan. Eerst breng je de actuele en potentiële problemen in kaart. Vervolgens formuleer je voor elk probleem een werkhypothese met daarin het probleem en de oorzakelijke factoren. Daarop baseer je het beleid, dat geëvalueerd en zo nodig bijgesteld wordt. Door de methodiek van het palliatief redeneren toe te passen maak je de besluitvorming transparant en de kwaliteit van zorg beter toetsbaar. Meer informatie over palliatief redeneren vindt u in de inleiding van het VIKCrichtlijnenboek Palliatieve zorg: richtlijnen voor de praktijk (de Graeff e.a., 2007) en in het proefschrift In palliative cancer care symptoms mean everything (Teunissen, 2007).

3 Beslisschijf en Samenvattingskaarten De Beslisschijf ondersteunt de hulpverlener bij het palliatief redeneren. De vier fasen van het palliatief redeneren staan als volgt geformuleerd op de Beslisschijf: Fase 1: Breng problematiek in kaart Fase 2: Vat problematiek en beleid samen Fase 3: Maak afspraken over evaluatie van beleid Fase 4: Stel beleid zo nodig bij en blijf evalueren. De Samenvattingskaarten geven per symptoom de inhoud van de richtlijn weer volgens de vier fasen van het palliatief redeneren. Er zijn Samenvattingskaarten gemaakt voor de elf meest voorkomende symptomen: anorexie en gewichtsverlies, dehydratie en vochttoediening, delier, depressie, droge mond, dyspnoe, ileus, misselijkheid en braken, obstipatie, pijn en vermoeidheid. In de pilot zijn de trainingsmethode en instrumenten in verschillende settings getest: - een high care hospice: Johannes Hospitium Vleuten - een verpleeghuis: palliatieve unit van verpleeghuis Rosendael, Utrecht - een bijna-thuis-huis: Hospice Utrecht - een perifeer ziekenhuis: palliatieve unit van het ZUWE Hofpoort Ziekenhuis, Woerden - een academisch ziekenhuis: verpleegafdeling Medische Oncologie van het UMC Utrecht. producten trainingsm Trainingsmethode Tijdens een intakegesprek bespraken we met de deelnemers op welk moment zij de Beslisschijf en Samenvattingskaarten het beste konden toepassen in de dagelijkse praktijk van hun organisatie. Scholing palliatief redeneren De deelnemers aan het patiëntenoverleg volgden een scholing bestaande uit: instructie over de pilot uitleg over palliatief redeneren met behulp van de Beslisschijf en een Samenvattingskaart oefenen met de hulpmiddelen aan de hand van een casus. Coachperiode Tijdens het multidisciplinaire overleg of de ochtendvisite oefenden de deelnemers het werken met de Beslisschijf en Samenvattingkaarten op casussen uit de eigen praktijk. Zes weken lang, eenmaal in de week was daarbij een verpleegkundig specialist als coach aanwezig, die de deelnemers ondersteunde. Wat hebben we geleerd van de pilot? Richtlijnenboek De VIKC-richtlijnen palliatieve zorg waren bij alle pilot-instellingen bekend. Het VIKC-Richtlijnenboek en het Zakboekje werden regelmatig gebruikt. De deelnemers gaven aan vooral behoefte te hebben aan systematiek in de besluitvorming. Beslisschijf De deelnemers vinden dat het palliatief redeneren met behulp van de Beslisschijf het systematisch bespreken van de patiënt verbetert en structureert. De artsen en verpleegkundigen werden zich bewust van lacunes in de anamnese. Het werken met de Beslisschijf geeft structuur aan de patiëntenbespreking in het algemeen en aan de besluitvorming in het bijzonder.

4 Zorgcoördinator: We bespreken nu wat mogelijke complicaties bij de gasten kunnen worden, en hoe de vrijwilligers en wijkverpleegkundigen daarmee zouden kunnen omgaan. De arts kan anticiperen op problemen en daarvoor al een recept uitschrijven. Medicatie kan daardoor direct gestart worden zodra een gast die nodig heeft. Dat voorkomt onnodig wachten en dus onnodig lijden. De Beslisschijf bevordert het multidisciplinair werken en fungeert goed als procesbewaker. Het gebruik ervan zet artsen en verpleegkundigen aan tot een multidisciplinaire manier van denken. Zodra deze nieuwe manier van werken bij alle deelnemers aan het overleg geïntegreerd is in het denken en handelen, wordt het gebruik van de Beslisschijf minder nodig. Bij wisselingen in de teamsamenstelling is de Beslisschijf echter weer nodig als procesbewaker. De Beslisschijf zet aan tot het gezamenlijk formuleren van een werkhypothese. Hierdoor worden de oorzakelijke factoren van een probleem besproken, wat voorheen niet het geval was. Uit de pilot bleek verder dat de instrumenten beter werken in een wekelijks multidisciplinair overleg dan in de dagelijkse ochtendvisite. In het multidisciplinair overleg blijft de samenstelling van het team namelijk grotendeels hetzelfde; dit overleg is geheel gericht op het uitgebreid bespreken van een specifieke patiënt. Bij de dagelijkse ochtendvisite daarentegen wisselt de samenstelling en worden ook veel praktische zaken besproken. Er is dan vaak te weinig tijd om alle patiënten uitgebreid te bespreken. pilot ethode Samenvattingskaarten Het tegelijk introduceren van Beslisschijf en Samenvattingskaarten was bij nader inzien te veel voor een traject van zes weken. De meeste deelnemers zijn er niet aan toegekomen om de Samenvattingskaarten in de praktijk te gebruiken. Ze geven wel een duidelijke structuur bij het behandelen van de casus tijdens de scholing en waren ook nuttig bij individuele coachmomenten. Trainingsmethode Als start voor de training krijgt de scholing een positieve beoordeling. Het is een goede manier om met de hulpmiddelen het palliatief redeneren te oefenen. Naar aanleiding van de feedback van de deelnemers gaan we voortaan in de scholing een casus uit de eigen praktijk bespreken in plaats van een algemene casus. De coachbehoefte van artsen en verpleegkundigen is verschillend. Artsen zijn vanuit hun opleiding al gewend om klinisch te redeneren. Het formuleren van een werkhypothese is voor beiden nieuw; alle deelnemers vonden dat dan ook moeilijk. We gaan daar in het vervolg tijdens de scholing en coaching meer ondersteuning bij geven. Daarbij hebben met name de verpleegkundigen behoefte aan een manier om het besprokene en beredeneerde te verwerken in het patiëntendossier. Coach: Bij het in kaart brengen van de problematiek bleek dat het voor de verpleegkundige niet altijd duidelijk was wat zijn of haar inbreng is op het gebied van prioriteiten, observaties, metingen en evaluatiemomenten. De arts denkt vaak dat de verpleegkundige de oorzaken van een probleem weet, terwijl dat niet altijd gecommuniceerd is of niet genoteerd in het verpleegdossier. Daarom is het gezamenlijk bespreken van de werkhypothese zo belangrijk.

5 De weergegeven instrumenten zijn op basis van de uitkomsten van de pilot inhoudelijk aangepast samenvattingskaarten Tot slot Zowel de hulpmiddelen als de trainingsmethode zijn in de verschillende instellingen bruikbaar. Voor alle instellingen geldt dat het werken met de Beslisschijf effect heeft op de structuur van de zorg. Het is belangrijk dat een arts of verpleegkundige (liefst beiden) binnen de organisatie een constante factor vormt in het multidisciplinair overleg, bijvoorbeeld als voorzitter. De pilot toonde niet specifiek aan hoeveel effect deze methode heeft op de kwaliteit van de patiëntenzorg. Het effect op de patiënt zal zeker verder onderzocht moeten worden. Er kwam wel uit de pilot naar voren dat de afstemming op de wensen van de patiënt explicieter op de Beslisschijf vermeld moet worden. Deze aanpassing nemen we mee in de volgende versie. Uiteindelijk draait palliatief redeneren immers om de patiënt! Bent u geïnteresseerd in deze methode? We bieden u een basistrainingsmethode aan die bestaat uit een startbijeenkomst, een scholing, een coachperiode en een slotbijeenkomst. De trainingsmethode kan uitgebreid worden, bijvoorbeeld met extra scholing over specifieke symptomen. Een consulent van het Palliatieteam Midden Nederland ondersteunt bij de toepassing van de trainingsmethode in het multidisciplinaire team.

6 meer informatie Wilt u zich aanmelden of heeft u vragen over de trainingsmethode? Neem contact op met het secretariaat van het IKMN (telefoon ) of met uw netwerkcoördinator palliatieve zorg. Uitgave van het Integraal Kankercentrum Midden Nederland t ikmn@ikmn.nl

workshop besluitvorming in de palliatieve fase

workshop besluitvorming in de palliatieve fase workshop besluitvorming in de palliatieve fase Alexander de Graeff, internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice-arts Demeter Marjolein van Meggelen, oncologieverpleegkundige Aveant Consulenten PalliatieTeam

Nadere informatie

Klinische redeneren in de Palliatieve Zorg De consulent kan me nog meer vertellen.

Klinische redeneren in de Palliatieve Zorg De consulent kan me nog meer vertellen. Klinische redeneren in de Palliatieve Zorg De consulent kan me nog meer vertellen. Marc Eyck, kaderhuisarts PZ Florien van Heest, Marleen van Venrooij beide kaderhuisarts en consulent NHG Voorjaarscongres

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase. Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare

Besluitvorming in de palliatieve fase. Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare Besluitvorming in de palliatieve fase Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare 16-03-17 Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase

Besluitvorming in de palliatieve fase Palliatief redeneren Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht Saskia Teunissen Hoogleraar hospicezorg UMC Utrecht Foto s Nynke Thien Klinisch redeneren en palliatief

Nadere informatie

Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen

Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen Sandra van den Hof, netwerkcoördinator Palliatieve zorg 20-8-2014 Scholing Palliatieve zorg voor verpleegkundigen Duur van de scholing: 3 dagen Aantal deelnemers

Nadere informatie

Signalering in de palliatieve fase

Signalering in de palliatieve fase 17 maart 2015 Signalering in de palliatieve fase Denk- en werkmethode voor verzorgenden Karin Willemse Gespecialiseerd wijkverpleegkundige Oncologie & Palliatieve zorg Consulent palliatieve zorg NHN en

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase. Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU

Besluitvorming in de palliatieve fase. Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU Besluitvorming in de palliatieve fase Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht

Nadere informatie

Besluitvorming in de Palliatieve fase

Besluitvorming in de Palliatieve fase Besluitvorming in de Palliatieve fase Renske Karens 26-10-2016 Programma Welkom en introductie Besluitvorming in de Palliatieve fase Markering palliatieve zorg Terminale fase / Stervensfase Instrumenten

Nadere informatie

HET ZORGPAD STERVENSFASE

HET ZORGPAD STERVENSFASE HET ZORGPAD STERVENSFASE 7 OKTOBER 2015 RHEA STROES ALINA PIETERMAN ZORGPAD STERVENSFASE WEER IETS NIEUWS Zorgpad, meer dan een checklist Volledig patiëntendossier, een checklist én een evaluatie- instrument

Nadere informatie

Signalering in de palliatieve fase

Signalering in de palliatieve fase Utrecht, mei 2011 Signalering in de palliatieve fase Denk- en werkmethode voor verzorgenden Marja de Jong Jeroen Joosten Palliatieve zorg Als genezing van zorgvrager niet meer mogelijk is Gericht op voorkomen

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase

Besluitvorming in de palliatieve fase Besluitvorming in de palliatieve fase Riky Dorrestein Verpleegkundig specialist intensieve zorg/ oncologie Meander Medisch Centrum, Amersfoort Alexander de Graeff Internist-oncoloog UMC Utrecht Consulent

Nadere informatie

Palliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg

Palliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg in de eerste lijn Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg Geen Cure, maar Care streven naar een comfortabel einde Als genezing niet meer mogelijk

Nadere informatie

Uitnodiging. Aan de slag! Werkconferentie palliatieve zorg Gelderland. 29 september 2011 Huis der Provincie, Arnhem

Uitnodiging. Aan de slag! Werkconferentie palliatieve zorg Gelderland. 29 september 2011 Huis der Provincie, Arnhem Uitnodiging Aan de slag! Werkconferentie palliatieve zorg Gelderland 29 september 2011 Huis der Provincie, Arnhem Aan de slag! Kwaliteitsinstrumenten in de Palliatieve Zorg Platform Palliatieve zorg provincie

Nadere informatie

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering

Signaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering Signaleren, volgen en verdiepen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, Verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

Het Palliatief Advies Team. De verpleegkundig specialist centraal en transmuraal 1 september 2015

Het Palliatief Advies Team. De verpleegkundig specialist centraal en transmuraal 1 september 2015 Het Palliatief Advies Team De verpleegkundig specialist centraal en transmuraal 1 september 2015 2011 nieuw ziekenhuis en starten PAT Waarom? Hoe? Met wie? Waarom een PAT Stervensfase in het ziekenhuis

Nadere informatie

Ondersteunen van EBP in hospices. Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht

Ondersteunen van EBP in hospices. Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht Ondersteunen van EBP in hospices Everlien de Graaf Daniëlle Zweers Saskia Teunissen Expertise Centrum Palliatieve Zorg Utrecht Everlien de Graaf Verpleegkundige Verplegingswetenschapper Promovenda Expertise

Nadere informatie

Scholingen Najaar 2015

Scholingen Najaar 2015 Scholingen Najaar 2015 verpleegkundigen en verzorgenden Expertisecentrum Palliatieve Zorg Basiscursus Palliatieve Zorg verpleegkundigen De basistraining Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen besteedt

Nadere informatie

Signalering symptomen bij mensen met dementie

Signalering symptomen bij mensen met dementie Signalering symptomen bij mensen met dementie Dinsdag 13 juni 2017 Moniek Pierik, verpleegkundige TMZ Annemiek Poelman, verpleegkundige TMZ Inhoud Signalering in de palliatieve fase Onbegrepen gedrag

Nadere informatie

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg Hein Visser, Mira Jong Wie, wat, waar is COP zorg COP zorg: consultteam ondersteunende en palliatief zorg Nurse based team: verpleegkundig specialisten

Nadere informatie

Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen

Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Interactieve workshop over kaders van palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen. Niek Olde Bijvank Specialist ouderengeneeskunde, tevens kaderarts Palliatieve Zorg,

Nadere informatie

Signaleren, monitoren en screenen. Everlien de Graaf. Palliatieve zorg

Signaleren, monitoren en screenen. Everlien de Graaf. Palliatieve zorg Signaleren, monitoren en screenen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve

Nadere informatie

Palliatieve zorg voor andere doelgroepen

Palliatieve zorg voor andere doelgroepen Palliatieve zorg voor andere doelgroepen CVA, Dementie, COPD, Hartfalen, psychiatrische aandoening, verstandelijke beperking 27 november Rob Krol en Annemiek Kwast Aanleiding IKNL activiteiten palliatieve

Nadere informatie

Zorgpad Stervensfase

Zorgpad Stervensfase Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe

Nadere informatie

Optimaliseren chemotherapie probleem signalering en interventies

Optimaliseren chemotherapie probleem signalering en interventies Natascha Schrama 18 mei 2006 Jaarbeurs Utrecht Optimaliseren chemotherapie probleem signalering en interventies Natascha Schrama Verpleegkundig specialist oncologie ziekenhuis Bernhoven Oss/Veghel Inhoud

Nadere informatie

Opleidingscentrum UMC Utrecht A.A. Hijmans van den Bergh gebouw

Opleidingscentrum UMC Utrecht A.A. Hijmans van den Bergh gebouw Bij- en nascholingen Palliatieve zorg voor verpleegkundigen Tineke Aantjes Senior opleider/ adviseur Opleidingscentrum UMC Utrecht Opleidingscentrum UMC Utrecht A.A. Hijmans van den Bergh gebouw BijBij-en

Nadere informatie

BESLUITVORMING IN DE PALLIATIEVE FASE

BESLUITVORMING IN DE PALLIATIEVE FASE BESLUITVORMING IN DE PALLIATIEVE FASE MARIJ SCHIELKE, PALLIATIEF CONSULENT Marij Schielke, palliatief consulent 1 PRESENTATIE INLEIDING : - PALLIATIEVE ZORG - SYMPTOMEN - BESLUITVORMING IN DE PALLIATIEVE

Nadere informatie

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad

Nadere informatie

ZINGEVING VAN WERK. Palliatieve patiënten met Kanker en de Bedrijfsarts

ZINGEVING VAN WERK. Palliatieve patiënten met Kanker en de Bedrijfsarts ZINGEVING VAN WERK Palliatieve patiënten met Kanker en de Bedrijfsarts Tomas Rejda, Klinisch Arbeidsgeneeskundige Oncologie Afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu LUMC EN UNIVERSITEIT LEIDEN ZINGEVING

Nadere informatie

Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD. COP-zorg.

Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD. COP-zorg. Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD COP-zorg www.nwz.nl Inhoud De palliatieve fase 3 Wat is COP-zorg? 3 Gang van zaken na verwijzing 5 Uw vragen 5 Notities 6 2 U heeft van uw arts gehoord dat u

Nadere informatie

Implementatie Zorgpad stervensfase

Implementatie Zorgpad stervensfase Implementatie Zorgpad stervensfase Navigatie naar een goed einde Navigatie naar een goed einde René de Bakker Verpleeghuisarts Verpleeghuis De Blaauwe Hoeve Hulst rdebakker@curamus.nl Navigatie naar een

Nadere informatie

Palliatieve zorg in de eerste lijn

Palliatieve zorg in de eerste lijn Palliatieve zorg in de eerste lijn Resultaten van een landelijke behoefte-inventarisatie onder zorgverleners, patiënten en naasten en de rol van PaTz hierbij. Ian Koper Roeline Pasman Bart Schweitzer Bregje

Nadere informatie

Opzet. Workshop Consultatie II. Behoefte aan methodische benadering voor consultatie. Palliatieteam Midden Nederland

Opzet. Workshop Consultatie II. Behoefte aan methodische benadering voor consultatie. Palliatieteam Midden Nederland Workshop Consultatie II Palliatieteam Midden Nederland, 13 november 2008 Alexander de Graeff Internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice arts Academisch Hospice Demeter Ginette Hesselmann Verpleegkundig specialist

Nadere informatie

Werkplan 2007 Netwerk Palliatieve Zorg Hoeksche Waard Vastgesteld 28 februari 2007

Werkplan 2007 Netwerk Palliatieve Zorg Hoeksche Waard Vastgesteld 28 februari 2007 Werkplan 2007 Netwerk Palliatieve Zorg Hoeksche Waard 1. Inleiding In 2005 is het Netwerk Palliatieve Zorg Hoelsche Waard (NPZ HW) gestart met als doel het optimaliseren van de kwaliteit van de palliatieve

Nadere informatie

Woord vooraf 1 2. Redactionele verantwoording 1 3. Redactie 1 7. Auteurs 1 8

Woord vooraf 1 2. Redactionele verantwoording 1 3. Redactie 1 7. Auteurs 1 8 Inhoud Woord vooraf 1 2 Redactionele verantwoording 1 3 Redactie 1 7 Auteurs 1 8 1 De verpleegkundige in het algemeen ziekenhuis 1 9 1.1 Inleiding 1 9 1.2 Wat is specifieke ziekenhuiszorg? 2 0 1.2.1 Het

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Unit voor palliatieve zorg en symptoombestrijding (PZU)

Unit voor palliatieve zorg en symptoombestrijding (PZU) Unit voor palliatieve zorg en symptoombestrijding (PZU) Afdeling 3.37 interne geneeskunde Locatie Veldhoven Unit voor palliatieve zorg en symptoombestrijding U bent of wordt opgenomen op de unit voor palliatieve

Nadere informatie

Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg

Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg Interventiebeschrijving effectievere communicatie palliatieve zorg: SBARR-Pallzorg 1. Waarom deze interventie? Steeds meer patiënten met complexe zorg sterven thuis. Dit stelt hogere eisen aan effectieve

Nadere informatie

Q1 Wat is uw specialistische registratie?

Q1 Wat is uw specialistische registratie? Q1 Wat is uw specialistische registratie? Beantwoord: 189 Overgeslagen: 0 Cardioloog 2,65% Consulent palliatieve... Diëtist 22,22% Fysiotherapeut Geestelijk verzorger 1,59% Geriater 0,53% Huisarts 5,29%

Nadere informatie

25 jaar Ambities van het IKMN. in beweging

25 jaar Ambities van het IKMN. in beweging 25 jaar Ambities van het IKMN in beweging Het Integraal Kankercentrum Midden Nederland (IKMN) is een samenwerkingsverband van hulpverleners, instellingen en patiëntenverenigingen in de provincie Utrecht

Nadere informatie

Informare. voor introductie van de Informare in het Netwerk Palliatieve Zorg. Handleiding

Informare. voor introductie van de Informare in het Netwerk Palliatieve Zorg. Handleiding Informare Handleiding voor introductie van de Informare in het Netwerk Palliatieve Zorg Prof. Dr. G.A. Lindeboom Instituut Centrum voor medische ethiek Utrechtse weg 1a, 3811 NA Amersfoort (033) 4647779

Nadere informatie

(potentiële) belangenverstrengeling

(potentiële) belangenverstrengeling (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk

Nadere informatie

Zicht op goede voorbeelden palliatieve zorg. Jetty Zuidema, senior adviseur palliatieve zorg Kennismarkt, 8 oktober 2015, Nijverdal

Zicht op goede voorbeelden palliatieve zorg. Jetty Zuidema, senior adviseur palliatieve zorg Kennismarkt, 8 oktober 2015, Nijverdal Zicht op goede voorbeelden palliatieve zorg Jetty Zuidema, senior adviseur palliatieve zorg Kennismarkt, 8 oktober 2015, Nijverdal Programma Palliatieve zorg ontwikkelingen Uitdagingen pz binnen VG-sector

Nadere informatie

Galwegcarcinoom: ontwikkeling van een multidisciplinair, ziekenhuis overstijgend zorgpad 7 oktober 2016

Galwegcarcinoom: ontwikkeling van een multidisciplinair, ziekenhuis overstijgend zorgpad 7 oktober 2016 Galwegcarcinoom: ontwikkeling van een multidisciplinair, ziekenhuis overstijgend zorgpad 7 oktober 2016 Annuska Schoorlemmer, Verpleegkundig Specialist Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Inhoud Het

Nadere informatie

Besluitvorming palliatieve fase ; Effect training

Besluitvorming palliatieve fase ; Effect training Besluitvorming palliatieve fase ; Effect training Student C.E. Mulder (3203107) (roepnaam Evelien) Definitief afstudeerwerkstuk 02-07-2010 Opleiding Universiteit Utrecht, Masteropleiding Verplegingswetenschap,

Nadere informatie

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.

Nadere informatie

PALLIATIEVE CONSULTATIE IN DE IKW-REGIO 2007

PALLIATIEVE CONSULTATIE IN DE IKW-REGIO 2007 PALLIATIEVE CONSULTATIE IN DE IKW-REGIO Schipholweg 5a 2316 XB Leiden telefoon (071) 525 97 59 telefax (071) 525 97 00 e-mail: ikw@ikw.nl www.ikcnet.nl/ikw INLEIDING In de IKW-regio zijn vier consultatieteams

Nadere informatie

NHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren

NHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren NHG-Leergang Palliatieve Zorg Module 1: inleiding, palliatief redeneren Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Palliatieve zorg Stel je voor dat je zelf te horen hebt gekregen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 153 In palliative cancer care symptoms mean everything 154 Nederlandse samenvatting Palliatieve zorg en onderzoek Dit proefschrift gaat over symptomen

Nadere informatie

Het sterven in onze tijd. Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar

Het sterven in onze tijd. Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar UKON symposium 16 april 213 Sterven in breder perspectief Tekenen van naderende dood Problemen rondom

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word...

Wat als ik niet meer beter word... Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde

Nadere informatie

Palliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg

Palliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding

Nadere informatie

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Leven met de ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson heeft niet alleen lichamelijke, maar ook psychologische en sociaal-emotionele

Nadere informatie

Besluitvorming in de palliatieve fase

Besluitvorming in de palliatieve fase Besluitvorming in de palliatieve fase JEANET VAN NOORD VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST PAT LUMC CONSULENT EN COÖRDINATOR CTPZ HM Palliatieve zorg (Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland, 2017) Palliatieve

Nadere informatie

Regioprotocol palliatieve zorg (2.0)

Regioprotocol palliatieve zorg (2.0) Regioprotocol palliatieve zorg (2.0) Samenwerkingsverband voor transmurale zorg in het Rivierengebied Het regioprotocol is een kwaliteitskader dat de voorwaarden beschrijft waaraan een organisatie/instelling

Nadere informatie

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma

Nadere informatie

en de rol van palliatieve zorg

en de rol van palliatieve zorg en de rol van palliatieve zorg 16 februari 2017 Marleen Hout-Korevaar Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Enkele casus vooraf Ontwikkeling euthanasie debat Euthanasiewet in 2002 In

Nadere informatie

Casusboek palliatieve zorg

Casusboek palliatieve zorg Casusboek palliatieve zorg Casusboek palliatieve zorg ONDER REDACTIE VAN M.H.J. VAN DEN BEUKEN-VAN EVERDINGEN M.L.E. JANSSEN-JONGEN Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Nadere informatie

Begeleidingsdocument

Begeleidingsdocument Student naam FOTO voornaam hogeschool Stagebegeleider naam voornaam Stageplaats instelling afdeling Stagementor naam voornaam Stageperiode van tot PAGINA 1/20 2. INDIVIDUEEL STAGETRAJECT Schrijf neer welke

Nadere informatie

Jaarverslag 2010. Netwerk Palliatieve Zorg Utrecht Stad. April 2011 goedgekeurd door stuurgroep

Jaarverslag 2010. Netwerk Palliatieve Zorg Utrecht Stad. April 2011 goedgekeurd door stuurgroep 1 Jaarverslag 2010 Netwerk Palliatieve Zorg Utrecht Stad April 2011 goedgekeurd door stuurgroep Voorwoord Het samenstellen van een jaarverslag is een goed moment voor reflectie. Wat hebben we bereikt en

Nadere informatie

Zorgcontinuüm en rollen m.b.t. voorschrijven van stomahulpmiddelen

Zorgcontinuüm en rollen m.b.t. voorschrijven van stomahulpmiddelen Het voorschrijven van stoma, kan alleen in context gehele (stoma)zorg worden gezien. Het is geen eenmalig maar meer een cyclisch gebeuren. Door evaluatie hulpmiddel maar vooral door de veranderde omstandigheden

Nadere informatie

Het organiseren van een MDO

Het organiseren van een MDO Het organiseren van een MDO Handreiking voor de organisatie van Multidisciplinair Overleg i.h.k.v. de keten ouderenzorg ZIO, Zorg in ontwikkeling VERSIE 1.0, 170131 Inleiding Gezien het multidisciplinaire

Nadere informatie

JAARVERSLAG COÖPERATIE PALLIATIEVE ZORG NEDERLAND 2018

JAARVERSLAG COÖPERATIE PALLIATIEVE ZORG NEDERLAND 2018 JAARVERSLAG COÖPERATIE PALLIATIEVE ZORG NEDERLAND 2018 PALLIATIEVE ZORG NEDERLAND (PZNL) PZNL is in april 2018 opgericht met als doel om organisaties in de palliatieve zorg te verbinden, samenwerking te

Nadere informatie

Signaleren van pschosociale problematiek in de oncologische wondzorg

Signaleren van pschosociale problematiek in de oncologische wondzorg Signaleren van pschosociale problematiek in de oncologische wondzorg Heleen Lintz-Luidens Verpleegkundig Consulent Radiotherapie UMC Sint Radboud Commissielid Oncologische wond WCS Opzet presentatie Verpleegkundige

Nadere informatie

Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord!

Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord! Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord! H. Veldhuisen RN, MSc; D. Zweers RN, MSc; Prof. S. Teunissen RN PhD Diakonessenhuis Utrecht hveldhuisen@diakhuis.nl Angst Waarom meten? Zonder meten

Nadere informatie

Continuïteitshuisbezoek

Continuïteitshuisbezoek Continuïteitshuisbezoek welke opleiding heeft de wijkverpleegkundige nodig? Conny Molenkamp Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en gedifferentieerd verpleegkundige palliatieve zorg i.o. 11 december

Nadere informatie

De Zorgmodule Palliatieve Zorg

De Zorgmodule Palliatieve Zorg De Zorgmodule Palliatieve Zorg - wat betekent dit voor de professional en zijn werkveld?- 2e regionale symposium palliatieve zorg s Hertogenbosch, 2 oktober 2014 Drs. Jaap R.G. Gootjes Alg. directeur /

Nadere informatie

Nikki van der Meer. Stage eindverslag. Stage Cordaan Thuiszorg.

Nikki van der Meer. Stage eindverslag. Stage Cordaan Thuiszorg. Nikki van der Meer. Stage eindverslag Stage Cordaan Thuiszorg. Klas: lv13-4agz2 Student nummer: 500631386 Docentbegeleider: Marieke Vugts Werkbegeleider: Linda Pieterse Praktijkopleider: Evelien Rijkhoff

Nadere informatie

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Zorg in de laatste levensfase Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Verschillen Nederland buitenland Palliatieve zorg is geen specialisme Palliatieve zorg is in principe

Nadere informatie

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen of ouder en kwetsbaar bent, kunnen er vragen rijzen over het levenseinde. Deze fase van het

Nadere informatie

Hoe het multifunctionele hospice bijdraagt aan advance care planning

Hoe het multifunctionele hospice bijdraagt aan advance care planning Hoe het multifunctionele hospice bijdraagt aan advance care planning Jaap Gootjes RN, MSc Saskia Teunissen RN, PhD Associatie High Care Hospices Saskia Teunissen Wat aan bod komt Wat is de AHCH? Wat is

Nadere informatie

Pilot Ondersteuning bij zelfregie

Pilot Ondersteuning bij zelfregie Pilot Ondersteuning bij zelfregie Achtergrond proces methodiek gespreksmodel Pilot voor zorgpaden long, mamma, colon & prostaat Inhoud presentatie Achtergrondinformatie zorg voor kankerpatiënten in Nederland

Nadere informatie

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Klinisch redeneren doen we in feite al heel lang. VUmc Amstel Academie heeft hiervoor een systematiek ontwikkeld, klinisch redeneren in 6 stappen, om gedetailleerd

Nadere informatie

De zorg is onze passie, verbeteren ons vak. Productive Ward

De zorg is onze passie, verbeteren ons vak. Productive Ward Productive Ward Verbeter de kwaliteit, veiligheid en doelmatigheid van uw zorg door reductie van verspilling Brochure Productive Ward CBO 2012 CBO, Postbus 20064, 3502 LB UTRECHT Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

08-10-13. Workshop. Ziektebeloop in palliatieve fase. Besluitvorming in de palliatieve fase. 7 oktober 2013. Karel Glastra van Loon (1962-2005)

08-10-13. Workshop. Ziektebeloop in palliatieve fase. Besluitvorming in de palliatieve fase. 7 oktober 2013. Karel Glastra van Loon (1962-2005) Congres Palliatieve zorgverlening Besluitvorming in de palliatieve fase 7 oktober 2013 Marjolein van Meggelen, RN, MZO Oncologieverpleegkundige, adviseur IKNL Karel Glastra van Loon (1962-2005) Soms gebeuren

Nadere informatie

COPD en hartfalen in de palliatieve fase

COPD en hartfalen in de palliatieve fase COPD en hartfalen in de palliatieve fase Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Bardo en Spaarne Ziekenhuis Antoon van Dijck Kwaliteit van leven Verloop COPD en hartfalen Markering palliatieve fase

Nadere informatie

De palliatieve zorgconsulent in Salland

De palliatieve zorgconsulent in Salland in Salland De keten is zo sterk als de zwakste schakel Uitwerking projectplan door Wim Veldhuis Marja Voogel Godelieve Pieper Jannie Post Berdine Koekoek November 2011 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2.

Nadere informatie

Palliatieve zorg in het OLVG

Palliatieve zorg in het OLVG Palliatieve zorg in het OLVG Introductie van het palliatief team 23 mei 2013 Huisartsenavond OLVG Een palliatief team waarom? Draagt bij aan een hogere kwaliteit van leven en minder psychische en lichamelijke

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Palliatieve zorg. Palliatieve zorg 1

Patiënteninformatie. Palliatieve zorg. Palliatieve zorg 1 Patiënteninformatie Palliatieve zorg Palliatieve zorg 1 Palliatieve zorg Palliatief team Martini Ziekenhuis Telefoon: (050) 524 5610 E-mail: palliatiefteam@mzh.nl Inleiding Palliatieve zorg is de zorg

Nadere informatie

Meten van waardering bij cliënt, familie/naaste of medewerker en gebruik maken van feedback.

Meten van waardering bij cliënt, familie/naaste of medewerker en gebruik maken van feedback. Doe mee(r) met PPP Meten van waardering bij cliënt, familie/naaste of medewerker en gebruik maken van feedback. Dat kan anders Iedereen denkt wel eens dat moeten we misschien anders doen of dit moet toch

Nadere informatie

Eindtermen vervolgopleiding intensive care verpleegkundige

Eindtermen vervolgopleiding intensive care verpleegkundige Eindtermen vervolgopleiding intensive care verpleegkundige De beschrijving van de eindtermen voor de vervolgopleiding tot intensive care verpleegkundige is ontleend aan het deskundigheidsgebied intensive

Nadere informatie

Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider

Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand

Nadere informatie

Interdisciplinaire samenwerking in Netwerken Palliatieve Zorg

Interdisciplinaire samenwerking in Netwerken Palliatieve Zorg Godebaldkwartier 914 3511 DT Utrecht E info@stichtingfibula.nl I www.stichtingfibula.nl @StichtingFibula Interdisciplinaire samenwerking in Netwerken Palliatieve Zorg Achtergrondinformatie 1. Inleiding

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER. BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren. Voorbeeld Informatiefolder, versie 2010 IKNL locatie Rotterdam

INFORMATIEFOLDER. BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren. Voorbeeld Informatiefolder, versie 2010 IKNL locatie Rotterdam INFORMATIEFOLDER BASISSCHOLING PALLIATIEVE ZORG Regio Walcheren Inleiding Het netwerk palliatieve zorg Zeeland is opgericht in 2009, met als doel de toegankelijkheid en de kwaliteit van palliatieve zorgverlening

Nadere informatie

Een adembenemend vooruitzicht:

Een adembenemend vooruitzicht: Palliatieve fase: Een adembenemend vooruitzicht: positief aanwenden van lichamelijke mogelijkheden inhoud Voorstellen Fasering Richtlijn oncologische revalidatie Wat is normaal? Zorg voor de zorgers Een

Nadere informatie

Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis in de laatste levensfase 1

Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis in de laatste levensfase 1 Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis in de laatste levensfase 1 Beschrijving werkwijze 1 Gebaseerd op de eindevaluatie Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis

Nadere informatie

Zorgpad Stervensfase. Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de patiënt en diens naasten. Lia van Zuylen, internist-oncoloog Erasmus MC

Zorgpad Stervensfase. Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de patiënt en diens naasten. Lia van Zuylen, internist-oncoloog Erasmus MC Zorgpad Stervensfase Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de patiënt en diens naasten. Lia van Zuylen, internist-oncoloog Erasmus MC (H)erkennen stervensfase Mw van Dalen, 52 jaar bekend met

Nadere informatie

Basisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling

Nadere informatie

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?!

ALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?! Saskia Teunissen Hoogleraar palliatieve zorg en hospicezorg Oncologieverpleegkundige en gezondheidswetenschapper Julius Centrum UMC Utrecht en Associatie Hospicezorg Nederland Directeur/bestuurder academisch

Nadere informatie

Nieuwsflits juni 2014

Nieuwsflits juni 2014 Nieuwsflits juni 2014 Spirituele zorg, hoe kaart je dat aan? Hoewel patiënten aangeven dat ze het erg belangrijk vinden brengen huisartsen spirituele, existentiële, issues weinig in discussie. Dat blijkt

Nadere informatie

SAMENWERKEN IN DE PALLIATIEVE ZORG IN DE EERSTELIJN

SAMENWERKEN IN DE PALLIATIEVE ZORG IN DE EERSTELIJN SAMENWERKEN IN DE PALLIATIEVE ZORG IN DE EERSTELIJN een onderzoek naar de ontwikkeling en implementatie van het Zorgprogramma Palliatieve Eerstelijnszorg in de deelgemeente Rotterdam Kralingen - Crooswijk

Nadere informatie

Verantwoorde zorg in de palliatieve fase

Verantwoorde zorg in de palliatieve fase Verantwoorde zorg in de palliatieve fase Driekwart van de Nederlanders brengt de laatste fase van zijn leven door in een verpleeg- of verzorgingshuis, of met ondersteuning van thuiszorg. Verantwoorde zorg

Nadere informatie

1 Leren op de werkplek

1 Leren op de werkplek 1 Leren op de werkplek Wat is leren op de werkplek? Om dit te verduidelijken onderscheiden we in dit hoofdstuk twee vormen van leren: formeel en informeel leren. Ook laten we zien welke vormen van leren

Nadere informatie

Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig?

Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig? Palliatief consult door de verpleegkundig specialist: de arts overbodig? Ellen de Nijs Verpleegkundig specialist chronische zorg Leids Universitair Medisch Centrum (EPZ) Kennis en Innovatie (Kennis) Centrum

Nadere informatie

Plannen van zorg Niveau 4

Plannen van zorg Niveau 4 Antwoorden stellingen Plannen van zorg Niveau 4 NU ZORG Editie 2014 Pagina 1 Hoofdstuk 1. Wanneer wordt verpleegkundige zorg gegeven? 1. In de jaren zestig was professionele zorg erg duur, daarom werd

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

Betekenis van hoop bij mensen met kanker

Betekenis van hoop bij mensen met kanker Betekenis van hoop bij mensen met kanker Corine Nierop- van Baalen Verpleegkundig specialist oncologie Onderzoeker/ docent lectoraat oncologische zorg 1 april 2019 Utrecht Inhoud Oefening Betekenis hoop

Nadere informatie

Palliatieve zorg in het ZGT

Palliatieve zorg in het ZGT 30 oktober 2014 Mw. Dr. I.M. Oving Internist-Oncoloog Palliatieve zorg in het ZGT Op het juiste moment en de juiste plaats Namens het palliatief consult team Palliatieve zorg, op het juiste moment en de

Nadere informatie

Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige

Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige Eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige De beschrijving van de eindtermen voor de vervolgopleiding tot oncologie verpleegkundige is ontleend aan het deskundigheidsgebied van de

Nadere informatie

PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011

PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011 PROJECTPLAN MONDZORG IS HOOFDZAAK dd 30 maart 2011 A. Inleiding en deelnemende locaties en/of afdelingen Inleiding Aanleiding project Uit onderzoek in 2002 is gebleken dat de mondhygiënische zorg van verpleeghuisbewoners

Nadere informatie