Methodologie Midterm Evaluatie POP2

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Methodologie Midterm Evaluatie POP2"

Transcriptie

1 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 Bijlagerapport bij de Midterm Evaluatie Plattelandsontwikkelingsprogramma Eindrapport december 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELPFO): Europa investeert in zijn platteland Uitgevoerd door ECORYS Nederland BV in samenwerking met Witteveen+Bos Rotterdam, december 2010 AvD/MS/II20984

2 ECORYS Nederland BV Postbus AD Rotterdam Watermanweg GG Rotterdam T F E netherlands@ecorys.com W K.v.K. nr ECORYS Regio, Strategie & Ondernemerschap T F AvD/MS/II20984

3 AvD/MS/II20984

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding 6 2 Methodologie As Methodologie As Methodologie As Methodologie As Enquête onder begunstigden 56 7 Interviews 58 Bijlage: Enquêtevragen 59 AvD/MS/II20984

5 AvD/MS/II20984

6 1 Inleiding Opzet van het rapport In de hoofdstukken 2 tot en met 5 van dit rapport wordt de methodologie van de midterm evaluatie van het Plattelandsprogramma (POP2) beschreven in de vorm van beoordelingscriteria tabellen per As. Met deze beoordelingscriteria tabellen is de beoordeling van de voortgang van de maatregelen en de beantwoording van de EUevaluatievragen geoperationaliseerd. In de tabellen wordt aangegeven welke indicatoren en onderzoeksstappen worden gebruikt. De tabellen beschrijven gedetailleerd de methodologie van de midterm evaluatie per As en vormen tezamen het gedetailleerde werkplan voor de evaluatie. In de laatste twee hoofdstukken wordt de wijze beschreven waarop aanvullend informatie is verzameld via een enquête onder een streekproef van begunstigden en interviews met begunstigden en betrokkenen bij de uitvoering van het POP2. Gebruik indicatoren In de beoordelingstabellen is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de programmaindicatoren (output en resultaat). Echter, een aantal EU-evaluatievragen kan niet worden beantwoord met de bestaande indicatoren. Voor deze vragen zijn door de evaluatoren extra indicatoren toegevoegd om de vraag te kunnen beantwoorden. Streefwaarden In het programmadocument POP staan geen streefwaarden voor de periode genoemd. In overleg met de begeleidingsgroep hebben de evaluatoren zelf een streefwaarde voor de periode vastgesteld. Voor de beoordeling of de uitvoering van het programma op koers ligt, wordt een bandbreedte aangehouden: de waarde van een indicator gerealiseerd in de periode ligt tussen 30% en 50% van het in het programma vastgelegde einddoel (streefwaarde in 2013). Bij de vaststelling van deze bandbreedte is rekening gehouden met het feit dat pas halverwege 2007 de formele instemming van de EU bekend was en de feitelijke uivoering van POP2 kon beginnen. Samen met de mogelijkheid om gedurende twee jaar na de formele einddatum van het programma (2013) nog verplichtingen aan te gaan, betekent dit dat de feitelijke uitvoeringsperiode voor het POP2 bijna 9 jaar betreft. De benedengrens van de bandbreedte is hiervan afgeleid. Ligt de gerealiseerde waarde onder of boven deze bandbreedte dan is dat een signaal voor nader onderzoek en eventuele acties. Voor elke indicator is de concrete bandbreedte aangegeven in de tabel. Dataverzameling Per indicator is aangegeven welke bron is gebruikt. Voor sommige indicatoren staan meerdere bronnen aangegeven, bijvoorbeeld monitoringdata, enquête en/of interviews. Hierbij zal het principe gelden dat primair gekeken is naar de monitoringdata, maar als deze er niet zijn of onvolledig zijn, gebruik is gemaakt van de informatie uit de enquête Methodologie Midterm Evaluatie POP2 6

7 c.q. interviews. In andere gevallen zijn de verschillende bronnen complementair aan elkaar gebruikt. Aansluiting op de EU vragen Geconstateerd wordt dat de EU vragen niet altijd direct aansluiten bij de wijze waarop in het Nederlandse POP2 maatregelen zijn vorm gegeven. Zo wordt bijvoorbeeld in As 3 bij elke maatregel gevraagd naar de bijdrage aan leefkwaliteit, terwijl de maatregelen hier niet expliciet op zijn gericht. In de enquête c.q. interviews is een algemene vraag gesteld in hoeverre POP2 maatregelen hebben bijgedragen aan de verbetering van de leefkwaliteit in de plattelandsgebieden. Tegelijkertijd geldt dat als gebruik wordt gemaakt van de bestaande indicatoren, EU vragen niet beantwoord kunnen worden. In dat geval zijn de aanvullende indicatoren gebruikt. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 7

8 2 Methodologie As 1 Maatregel 111: Beroepsopleiding en voorlichting Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal deelnemers: Aantal deelnemers aan opleiding/voorlichting (unieke personen); uitgesplitst naar: - A. aantal gevolgde trainingen en opleidingen; - B. aantal ontvangen adviezen - C. aantal deelnemers aan demonstratieprojecten; - D. aantal deelnemers aan praktijknetwerken. Aantal deelnemers die een opleidingsactiviteit op het gebied van land- en/of bosbouw, met succes hebben beëindigd deelnemers uitgesplitst naar: A+B: 700 (bandbreedte: ) C: (bandbreedte: ) D: (bandbreedte: ) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel (rekening houdend met een slagingspercentage van 72%) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 8

9 Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ontvangen trainingdagen: Aantal ontvangen trainingsdagen (van alle deelnemers); uitgesplitst naar - A. aantal gevolgde trainingen en opleidingen; - B. aantal ontvangen adviezen Aantal trainingsdagen (streefwaarde) Uitgesplitst naar: A+B: (bandbreedte: ) C: Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel - C. aantal deelnemers aan demonstratieprojecten; - D. aantal deelnemers aan praktijknetwerken. (bandbreedte: ) D: (bandbreedte: ) Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 0 (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode doorgemaakt? Ontwikkeling toegevoegde waarde bij begunstigden en totale sector inzichtelijk maken. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 9

10 EU-vragen EU vraag 111.1: In welke mate hebben de acties op het gebied van opleidingen, voorlichting en verspreiding van kennis tot een verbetering van andere aspecten in verband met het concurrentievermogen van de landbouw-, voedsel- en bosbouwsector? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Verband tussen acties op het gebied van Interviewvraag: In hoeverre hebben Interviews met opleidingsinstituut De kwalitatieve eindbeoordeling is opleidingen, voorlichting en verspreiding van acties op het gebied van c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / afhankelijk van de resultaten van de kennis en ontwikkeling concurrentievermogen opleidingen, voorlichting en Expertbeoordeling interviews en het oordeel dat door verspreiding van kennis geleid tot de experts wordt gegeven. een versterking van het concurrentie-vermogen van de land-, voedsel- en bosbouwsector EU vraag 111.2: In welke mate hebben opleidingsactiviteiten een bijdrage geleverd aan duurzaam landbeheer (inclusief duurzaam beheer natuurlijke hulpbronnen)? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Verband tussen acties op het gebied van Interviewvraag: In hoeverre Interviews met opleidingsinstituut De kwalitatieve eindbeoordeling is opleidingen, voorlichting en verspreiding van hebben acties op het gebied van c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / afhankelijk van de resultaten van kennis en ontwikkeling van duurzaam opleidingen, voorlichting en Expertbeoordeling de interviews en het oordeel dat landbeheer verspreiding van kennis geleid tot door de experts wordt gegeven. (inclusief duurzaam beheer natuurlijke duurzaam landbeheer hulpbronnen) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 10

11 EU vraag 111.3: In welke mate zijn de cursussen waarvoor bijstand is verleend, afgestemd op de behoeften en in overeenstemming met de andere maatregelen van het programma? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Match behoefte en aanbod cursussen Interviewvraag 1: In welke mate zijn de cursussen waarvoor bijstand is verleend, afgestemd op de behoeften van ondernemers in Interviews met opleidingsinstituut c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. de agrarische sector? Interviewvraag 2: In hoeverre wordt bij het opstellen van het opleidingsaanbod rekening gehouden met de behoefte in de sector, ofwel hoe vindt het proces van behoefteinventarisatie plaats? Match onderwerpen waarin in de cursussen aandacht is besteed met onderwerpen maatregelen van As 1 Match onderwerpen waarin in de cursussen aandacht is besteed met onderwerpen maatregelen van As 1 Interviews met opleidingsinstituut c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 11

12 Maatregel 114: Gebruik adviesdiensten Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: Verdeling naar ontvangen steun: - gelijk aan/meer dan of - minder dan Aantal gesteunde landbouwers: ingedeeld naar: - bijlage III of bijlage IV van Vo. 1782/ (streefwaarde) (bandbreedte: 4.252, ,5) Analyse monitoring data (financieel en output-resultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 0 (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode doorgemaakt? Ontwikkeling toegevoegde waarde bij begunstigde bedrijven inzichtelijk maken (naar sector). Methodologie Midterm Evaluatie POP2 12

13 EU-vragen EU vraag 114.1: In welke mate heeft het programma het beheer en de economische prestaties van landbouw- en bosbouwbedrijven verbeterd? Toelichting: a) productietechnieken b) kwaliteitsnormen c) arbeidsveiligheid d) beheer van natuurlijke hulpmiddelen? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Ad a) verbetering beheer productietechnieken en verbetering economische prestaties productietechnieken Ad b) verbetering beheer kwaliteitsnormen en verbetering economische prestaties kwaliteitsnormen Ad c) verbetering beheer arbeidsveiligheid en verbetering economische prestaties arbeidsveiligheid Ad d) verbetering beheer natuurlijke hulpmiddelen en verbetering economische prestaties natuurlijke hulpmiddelen Enquêtevragen: (opmerking: onderstaande formuleringen aanscherpen obv de projecten waarmee de respondenten bekend zijn) a1) In hoeverre heeft het programma volgens u geleid tot een verbetering van het beheer van productietechnieken? a2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van productietechnieken volgens u tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? b1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van kwaliteitsnormen? b2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van kwaliteitsnormen volgens u tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? c1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van arbeidsveiligheid? c2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van arbeidsveiligheid tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? d1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van natuurlijke hulpmiddelen? d2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van natuurlijke hulpmiddelen tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? Inschatting in welke mate de uitgevoerde projecten onder maatregel 114 hebben geleid tot verbetering in beheer en de economische prestaties van landbouw- en bosbouwbedrijven. Ofwel het verband tussen de vraag 1 en vraag 2 van de desbetreffende enquêtevragen. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 13

14 EU vraag 114.2: In welke mate heeft het programma een bijdrage geleverd aan het verbeteren van het menselijk potentieel van de landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Ontwikkeling menselijk potentieel van de Enquêtevraag: In welke mate heeft Enquête / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is landbouw-, voedsel- en bosbouwsector het programma binnen uw bedrijf afhankelijk van de resultaten van een bijdrage geleverd aan het de enquête en het oordeel dat door verbeteren van het menselijk de experts wordt gegeven.. potentieel (inzicht, kennis en kunde)? EU vraag 114.3: In welke mate heeft het programma een bijdrage geleverd aan het verbeteren van het concurrentievermogen van de landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Verband tussen het programma en Interviewvraag: In hoeverre heeft Deskresearch / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling concurrentievermogen van de landbouw het programma geleid tot een is afhankelijk van de resultaten versterking van het van het deskresearch, de concurrentievermogen van de interviews en het oordeel dat landbouw? door de experts wordt gegeven. Maatregel 121: Modernisering landbouwbedrijven Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondernemingen: (streefwaarde) (streefwaarde) - aantal jonge landbouwers: (bandbreedte: ) - aantal duurzaamheidinvesteringen: (bandbreedte: Analyse monitoring data (financieel en output-resultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Methodologie Midterm Evaluatie POP2 14

15 Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen ) Totale volume van de investeringen: mln. (streefwaarde) Onderverdeling naar type investeringen Nationale milieumaatregelen: gerealiseerde emissiebeperking uitgedrukt in kg ammoniak of CO2- equivalenten waar van toepassing. Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven/ondernemingen naar sector Aantal bedrijven / ondernemingen die nieuwe producten en/of nieuwe technieken hebben geïntroduceerd naar sector mln. (streefwaarde) Analyse monitoring data (financieel Waarvan: en output-resultaat indicatoren) - Jonge landbouwers: 222 mln. (bandbreedte: 66,6 111 mln) - Duurzaamheid: 948 mln. (bandbreedte: 284,4 474 mln.) - Ammoniakemissiereductie / jaar: 4 Analyse monitoring data (financieel kton (na uitvoering van alle en output-resultaat indicatoren) investeringen). - CO2-reductie/jaar: 0,25 mton (na uitvoering van alle investeringen). 2% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode doorgemaakt? (streefwaarde) Analyse monitoring data (financieel (Bandbreedte: ) en output-resultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 15

16 EU-vragen EU vraag 121.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan a) beter gebruik van productiefactoren b) introductie van nieuwe technologieën en innovatie? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 EU vraag 121.2: In welke mate hebben de ondersteunende investeringen een bijdrage geleverd aan verbetering markttoegang en marktaandeel? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Vaststellen bijdrage verbeterde markttoegang Enquêtevraag: In welke mate Enquête/ Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is hebben de onder-steunende afhankelijk van de resultaten van investeringen een bijdrage de enquête en het oordeel dat door geleverd aan verbetering de experts wordt gegeven. markttoegang van uw bedrijf? EU vraag 121.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan blijvende en duurzame activiteiten? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Vaststellen bijdrage aan blijvende en Enquêtevraag: In welke mate Enquête/ Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is duurzame activiteiten hebben de onder-steunende afhankelijk van de resultaten van investeringen een bijdrage de enquête en het oordeel dat door geleverd aan blijvende en de experts wordt gegeven. duurzame activiteiten? Methodologie Midterm Evaluatie POP2 16

17 EU vraag 121.4: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan verbetering concurrentievermogen landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Verband tussen ondersteunende investeringen Interviewvraag: In hoeverre Deskresearch / Interviews (bijv. De kwalitatieve eindbeoordeling is en concurrentievermogen van de landbouw hebben de ondersteunende Productschap Tuinbouw) / afhankelijk van de resultaten van investeringen geleid tot een Expertbeoordeling het deskresearch, de interviews en versterking van het het oordeel dat door de experts concurrentievermogen van de wordt gegeven. landbouw? Maatregel 123: Verhoging toegevoegde waarde van land- en bosbouwproducten (nog niet uitvoering genomen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews EU-vragen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews Methodologie Midterm Evaluatie POP2 17

18 Maatregel 124: Samenwerking bij innovatie Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondersteunde samenwerkingsinitiatieven: 120 (naar sector en type samenwerkingsinitiatief) 120 (streefwaarde) (bandbreedte: 36 60) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven/ondernemingen naar sector Aantal bedrijven / ondernemingen die nieuwe producten en/of nieuwe technieken hebben geïntroduceerd 3% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode doorgemaakt? 40 (streefwaarde) Analyse monitoring data (bandbreedte: 12 20) (financieel en outputresultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 18

19 EU-vragen EU vraag 124.1: In welke mate heeft de steun de markttoegang en marktaandeel van primaire landbouw- en bosbouwproducten verbeterd dankzij samenwerking van de betrokken partijen in het productieproces bij de ontwikkeling van nieuwe producten, procédés en technologieën? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 124 Vaststellen bijdrage aan bevordering van Enquêtevraag: In welke mate heeft Enquête / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is markt-toegang en marktaandeel van primaire samenwerking met de betrokken afhankelijk van de resultaten van landbouw- en bosbouwproducten dankzij partijen in het productieproces de de enquête en het oordeel dat door samenwerking van de betrokken partijen in het markttoegang bevorderd? de experts wordt gegeven. productieproces bij de ontwikkeling van (opmerking: bovenstaande nieuwe producten, procédés en technologieën. formulering aanscherpen o.b.v. de betreffende partijen waarmee de respondenten bekend zijn). EU vraag 124.2: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren concurrentievermogen? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 124 Ontwikkeling concurrentievermogen door In hoeverre heeft samenwerking Deskresearch / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is samenwerking ter bevordering van de tussen bedrijven geleid tot een afhankelijk van de resultaten van ontwikkeling van nieuwe producten, procédés versterking van het concurrentie- het deskresearch en het oordeel en technologieën vermogen van de agrarische dat door de experts wordt sector. gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 19

20 Maatregel 125: Infrastructuur voor de ontwikkeling / aanpassing van land- en bosbouw Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden onderverdeeld naar: - Kavelruil- en/of infrastructurele Analyse monitoring data Bij beoordelingcriterium aangegeven - Kavelruil- en/of infrastructurele projecten: 350 projecten: 350 (bandbreedte: ) (financieel en outputresultaat indicatoren) aantallen: < 30%: negatief oordeel - Bedrijfsverplaatsing < 50%: neutraal oordeel - Bedrijfsverplaatsingen: 50 > 50%: positief oordeel Aantal ondersteunde werken: (bandbreedte: 15 25) onderverdeeld naar: - Soort land (landbouw/bosbouw) - Soort operatie (toegang, energievoorziening, waterbeheer, ruilverkaveling/ landverbetering) Totale volume aan investeringen onderverdeeld naar: - Soort land (landbouw/bosbouw) - Soort operatie (toegang, energievoorziening, waterbeheer, ruilverkaveling/ landverbetering) - Kavelruil- en/of infrastructurele projecten: 202 mln. (bandbreedte: 60,6 101 mln.) - Bedrijfsverplaatsingen: 51 mln. (bandbreedte: 15,3 25,5 mln.) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 20

21 Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Nationaal: aantal ha (her)ingerichte landbouwgrond: ha ha (streefwaarde) (bandbreedte: 38,7 64,5) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 3% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode doorgemaakt? EU-vragen EU vraag 125.1: In welke mate heeft het programma door het verbeteren van de infrastructuur een bijdrage geleverd aan het herstructureren en ontwikkelen van het fysiek potentieel? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 125 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 21

22 EU vraag 125.2: In welke mate heeft het programma door het verbeteren van de infrastructuur het concurrentievermogen van de land- en bosbouw-bedrijven verbeterd? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 125 Ontwikkeling concurrentievermogen door verbetering van de infrastructuur van de landen bosbouwbedrijven. Interviewvraag: In hoeverre hebben de investeringen in de verbetering van de infrastructuur het concurrentievermogen van de land- en bosbouwbedrijven verbeterd? Deskresearch (LEI) / Interview (bijvoorbeeld LEI/PBL/Provincies) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van het deskresearch, de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Maatregel 132: Deelname door landbouwers aan voedselkwaliteits-regelingen Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondersteunde biologische bedrijven dat Groei aantal bedrijven met 32 Analyse monitoring data Bij beoordelingcriterium aangegeven deelneemt: (groei van 32 bedrijven) (streefwaarde), zodat het (financieel en output- aantallen: aantal begunstigden toe- resultaat indicatoren) < 30%: negatief oordeel neemt van tot < 50%: neutraal oordeel (bandbreedte: 9,6 16) > 50%: positief oordeel Areaal onder een voedselkwaliteitssysteem/- Groei van ha Analyse monitoring data label: ha (groei van ha) (bandbreedte: (SKAL; contact met Bas Valk) ha) aangevuld met deskresearch Methodologie Midterm Evaluatie POP2 22

23 Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarde van de landbouwproductie waarvoor een erkend kwaliteitskeurmerk wordt gevoerd / erkende kwaliteitsnormen worden toegepast 5% marktaandeel (streefwaarde) (3%punt groei tov 2005) Analyse monitoring data (SKAL; contact met Bas Valk) aangevuld met deskresearch EU-vragen EU vraag 132.1: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de kwaliteit en doorzichtigheid van het productieproces voor consumenten? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Vaststellen verbetering van kwaliteit van het productieproces voor consumenten. Vaststellen verbetering van doorzichtigheid van het productieproces voor consumenten Interviewvraag: In hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de kwaliteit van het productieproces en hoe heeft zich dit vertaald in de kwaliteit van producten? Interviewvraag: in hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de doorzichtigheid van het productieproces en hoe heeft zich dit vertaald in de kwaliteit van producten? De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 23

24 EU vraag 132.2: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan a) bevordering markttoegang b) bevordering marktaandeel en/of toegevoegde waarde Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Vaststellen bijdrage aan bevordering van markttoegang van landbouwers die deelnemen aan voedselkwaliteitsregelingen; Enquêtevraag: In hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het bevorderen van de markttoegang? De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de enquêtes en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. EU vraag 132.3: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren concurrentievermogen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Ontwikkeling concurrentie-vermogen door steun van landbouwers die deelnemen aan voedselkwaliteits-regelingen Interviewvraag: in hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van het concurrentievermogen? Interview (bijv. certificeringbedrijven) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Maatregel 133: Activiteiten op het gebied van voorlichting en afzetbevordering (nog niet in uitvoering genomen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews EU-vragen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews Methodologie Midterm Evaluatie POP2 24

25 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 25

26 3 Methodologie As 2 Maatregel 212: Betalingen aan landbouwers in andere gebieden met handicaps dan berggebieden EU Vraag 212.1: In welke mate hebben compenserende vergoedingen een bijdrage geleverd aan het waarborgen van een voortzetting van het gebruik van landbouwgronden in gebieden zijn de geen berggebieden- met handicaps output: aantal afgesloten contracten met agrariërs, oppervlakte landbouwgronden met handicap waar vergoeding voor is overeengekomen resultaat: behoud van landbouwgrond in deze gebieden - toename van het aantal vergoedingsafspraken in relatie tot vastgesteld mid term doel (inclusief doelstelling in oppervlakte) - inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen te halen - Nationale indicator behoud van landschap is ha output: monitoring systeem/ outputindicatoren resultaat: analyse beheerovereenkomsten met behulp van een enquête onder begunstigden (indien e- mailadressen beschikbaar zijn) Interview met Provincie, DLG, Inschatting van de mate waarin compenserende vergoedingen een bijdrage hebben geleverd aan het waarborgen van een voortzetting van het gebruik van landbouwgronden in gebieden - zijnde geen berggebieden- met handicaps VOORMALIG LNV Methodologie Midterm Evaluatie POP2 26

27 EU Vraag 212.2: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden van een van een levensvatbare plattelandsgemeenschap in gebieden - zijnde geen berggebieden - met handicaps De maatregel heeft niet tot doelstelling om bij te dragen aan de leefbaarheid van het platteland. Deze vraag wordt daarom niet gemonitord voor deze maatregel. EU Vraag 212.3: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden of bevorderen van duurzame landbouwsystemen? resultaat: Bijdrage aan een duurzaam bijdrage aan milieuaspecten in resultaat: analyse Inschatting van de mate waarin het programma een bijdrage heeft landbouwsysteem, op basis van indicator relatie tot mid term doel POP2 beheerovereenkomsten met behulp geleverd aan het in stand houden of bevorderen van duurzame O.LFA en interviews/ enquete van een enquête onder de landbouwsystemen begunstigden (indien E- mailadressen beschikbaar zijn). Interview met Provincie, DLG, VOORMALIG LNV EU Vraag 212.4: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden van het platteland en verbeteren milieu Instandhouding van het platteland is geen samenvatten van vraag en samenvatten van vraag en Inschatting in welke mate het programma een bijdrage heeft doelstelling voor deze maatregel. Verbeteren geleverd aan het in stand houden van het platteland en het van het milieu wel. verbeteren van het milieu resultaat: samenvatten van vraag en Methodologie Midterm Evaluatie POP2 27

28 Maatregel 214: Agromilieubetalingen EU Vraag 214.1: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of bevorderen van duurzame landbouwsystemen output: aantal afgesloten contracten met Mate van toename in relatie tot output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin het programma een bijdrage agrariërs, oppervlakte landbouwgronden waar mid term doel. outputindicatoren heeft geleverd aan het in stand houden of bevorderen van vergoeding voor is overeengekomen In de nulsituatie is de oppervlakte duurzame landbouwsystemen resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of ha, de streefwaarde is nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; ha. POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) EU Vraag 214.2: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren van habitats en biodiversiteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ agrariërs over weidevogelbeheer en/ of geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren akkerranden/ landschapselementen, contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren vergoeding voor is overeengekomen resultaat:behoud van biodiversiteit - uitgedrukt in omvang populaties (pop2 indicator 17: population of farmland birds - CBS/SOVON) deze oppervlakte gehaald is. Als onderdeel van de streefwaarde onder is er voor behoud van habitats en biodiversiteit een biodiversiteit, interviews (DLG, deskundigen, bijv Alterra). Inschatting van de mate waarin agromilieu-maatregelen hebben bijgedragen aan instandhouding en/ of verbetering van habitats en biodiversiteit (POP2 indicator 18: High Nature value streefwaarde van ha farmland areas) gesteld (4.700 ha extra streefwaarde akkerranden). - inschatting of de pijplijn Methodologie Midterm Evaluatie POP2 28

29 voldoende gevuld is om doelen te halen EU Vraag 214.3: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren waterkwaliteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatting of de agromilieubetalingen bijgedragen hebben aan agrariërs over beperkingen ten aanzien van geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren het in stand houden of verbeteren van de waterkwaliteit bemesting en chemische onkruidbestrijding, contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren vergoeding voor is overeengekomen deze oppervlakte gehaald is waterkwaliteit, interviews resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of - inschatting of de pijplijn nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; voldoende gevuld is om doelen POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - te halen CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) EU Vraag 214.4: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatting of de agromilieubetalingen bijgedragen hebben aan agrariërs over beperkingen ten aanzien van geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit erosie, bemesting en chemische contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek onkruidbestrijding, oppervlakte Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren landbouwgronden waar vergoeding voor is deze oppervlakte gehaald is bodemkwaliteit, interviews (DLG, overeengekomen - inschatting of de pijplijn deskundigen bijv alterra, Methodologie Midterm Evaluatie POP2 29

30 resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) voldoende gevuld is om doelen te halen Waterschap of provincie). EU Vraag 214.5: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het beperken klimaatverandering in het POP2 hoofddocument staan geen - doelstelling POP2 is interviews + screening aanvragen Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen bijgedragen aan maatregelen genoemd met de doelstelling om geformuleerd in oppervlakte waar op hoofdlijnen, literatuuronderzoek het beperken van de klimaatverandering klimaatverandering te beperken. contract over is afgesloten. aanvullende indicatoren output: Inventarisatie van soort en aantal Beoordeling is op mate waarin klimaatverandering maatregelen dat bijdraagt aan beperking deze oppervlakte gehaald is klimaatverandering - inschatting of de pijplijn resultaat: productie van hernieuwbare voldoende gevuld is om doelen grondstoffen (POP2 indicator 25) en te halen broeikasgassen door agrarische productie (POP2 indicator 26) EU Vraag 214.6: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het verbeteren landschappen en landschapskenmerken output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen bijgedragen agrariërs en andere landbeheerders (o.a. geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren hebben aan de verbetering van landschappen en Waterschappen) over landschapspakketten, contract over is afgesloten. resultaat: interviews (provincie, landschapskenmerken oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin VOORMALIG LNV, SBNL, DLG). vergoeding voor is overeengekomen deze oppervlakte gehaald is Methodologie Midterm Evaluatie POP2 30

31 resultaat:behoud van landschappen/ behoud van kenmerkende landschapselementen in EHS en/ of Nationale Landschappen - inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen te halen EU Vraag 214.7: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het verbeteren van het milieu, a) agromilieumaatregelen veeleisend, b) minder veeleisende maatregelen die op grote schaal worden toegepast samenvatting resultaten 214.3, samenvatting resultaten 214.3, samenvatting resultaten 214.3, en samenvatting resultaten 214.3, en en en uitsplitsing resultaten voor uitsplitsing resultaten uitsplitsing resultaten Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen hebben locatiespecifieke maatregelen (bijvoorbeeld in voor locatiespecifieke voor locatiespecifieke maatregelen bijgedragen aan het verbeteren van het milieu. Met een EHS/ Nationale Landschappen) en algemeen maatregelen (bijvoorbeeld in (bijvoorbeeld in EHS/ Nationale onderscheid tussen de bijdrage van agromilieumaatregelen die in te zetten maatregelen EHS/ Nationale Landschappen) Landschappen) en algemeen in te als veeleisend kunnen worden gekarakteriseerd, en en algemeen in te zetten zetten maatregelen locatiespecieke maatregelen en minder veeleisende maatregelen maatregelen die op grote schaal worden toegepast Maatregel 216: Steun voor niet-productieve investeringen EU vraag 216.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen op agro-milieugebied onder deze maatregel worden investeringen - voor POP2 zijn geen output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen gesubsidieerd om verdroging te bestrijden. doelstellingen in oppervlakten outputindicatoren bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen op maar ook investering in landschapselementen geformuleerd, aangezien dit resultaat: interviews (waterschap, agromilieu-gebied etc. afhankelijk is van DLG) output: aantal afgesloten contracten met beheerplannen. Beoordeling zal agrariërs over aanvullende maatregelen plaatsvinden door bijdrage van Methodologie Midterm Evaluatie POP2 31

32 verdrogingbestrijding, oppervlakte landbouwgronden waar vergoeding voor is overeengekomen maatregel 216 aan opgave in het beheerplan - streefwaarde aantal landbouwers is inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen uit beheerplannen te halen EU vraag 216.2: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het vergroten van de recreatieve waarde voor het publiek van Natura2000-zones en/ of andere gebieden met een hoge natuurwaarden resultaat: aantal gerealiseerde aanvullende recreatievoorzieningen, openstelling van terreinen voor recreanten voor POP2 geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd, aanpak is een kwalitatieve beoordeling resultaat: analyse beheerovereenkomsten met behulp van een enquête (indien e- mailadressen bekend zijn) interviews met provincie/ DLG (inhoudelijke subsidie afhandelaar). Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het vergroten van de recreatieve waarde voor het publiek EU vraag 216.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het in stand houden platteland en verbeteren milieu Instandhouding van het platteland is geen voor POP2 geen kwantitatieve resultaat: analyse Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen doelstelling voor deze maatregel. doelstelling geformuleerd, beheerovereenkomsten met behulp bijdragen aan de instandhouding van het platteland en verbetering resultaat: Bijdrage van de maatregelen aan aanpak is een kwalitatieve van een enquête, interviews met van het milieu verdrogingbestrijding, landschap. beoordeling DLG/ waterschap/ provincie. meder op basis van vraag Methodologie Midterm Evaluatie POP2 32

33 Maatregel 221: De eerste bebossing van landbouwgrond EU vraag 221.1: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het creëren van aanzienlijke bosgebieden in overeenstemming met de bescherming van het milieu output: aantal afgesloten contracten met - mate waarin mid-term doelen output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin de maatregel bijdraagt aan het grondeigenaren, oppervlakte landbouwgronden voor POP2 worden gehaald outputindicatoren creëren van aanzienlijke bosgebieden en bescherming van het dat is omgezet naar bos - doelstelling is 2500 ha, 250 milieu resultaat: indicator R6 landbouwers resultaat: analyse - mate waarin de pijplijn voor beheerovereenkomsten, in relatie nieuwe contracten gevuld is tot verandering in bosareaal (literatuur) op hoofdlijnen. EU vraag 221.2: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het creëren van gebieden die duurzaam beheerd worden en die een bijdrage leveren aan de ecologische functies van bossen en aan het voorkomen van natuurlijke catastrofes en bosbranden resultaat: Doelstelling van de maatregel is niet natuurlijke catastrofes en bosbranden te voorkomen. bijdrage van de maatregel aan ecologische functies van bossen inschatting of bebossing bijdraagt waarschijnlijk niet te relateren aan POP2 doelstelling resultaat: analyse beheerovereenkomsten op hoofdlijnen met behulp van een enquête begunstigden (indien e- mailadressen beschikbaar) + interviews (DLG, bosdeskundigen) inschatting van de bijdrage van de bebossing aan behoud en ontwikkeling van ecologische waarden EU Vraag 221.3: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het in stand houden van het platteland en verbetering van het milieu resultaat: Instandhouding van het platteland is inschatting of bebossing resultaat: analyse inschatting van de bijdrage van bebossing aan de leefbaarheid geen doelstelling voor deze maatregel. bijdraagt aan POP2 doelstelling beheerovereenkomsten op en een gezond milieu Bos draagt bij aan beperken hoofdlijnen met behulp van een Methodologie Midterm Evaluatie POP2 33

34 klimaatverandering door vastleggen CO2 en/ of productie van hernieuwbare grondstoffen (indicator 24 POP 2: production of renewable energy). verbertering van het milieu door grotere biodiversiteit enquête(indien adressen beschikbaar) + interviews (DLG, bosdeskundigen) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 34

35 4 Methodologie As 3 Maatregel 311: Diversificatie naar niet-agrarische activiteiten (bestaande ondernemingen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: 509 Nationaal: Aantallen diversificatie-acties onderscheiden naar: toerisme, ambachtelijke activiteiten, Bruto aantal behouden banen (FTE)* In vastgestelde en gecommitteerde projecten. Bandbreedte tussen: (509*0,3 =) 152,7 personen (509*0,5 =) 254,5 personen In eerste instantie monitoring data, wanneer niet aanwezig: Deskresearch: CBS voor TW Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel zorgverlening en overig (p. 92; V. 5.0; Bijlage 4) Stijging van de niet-agrarische bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde ondernemingen (18 mln * 0,3 =) 5,4 mln (18 mln * 0,5 =) 9,0 mln Of enquete Projecten in pijplijn Interviews Interviews met Regiebureau POP Methodologie Midterm Evaluatie POP2 35

36 EU-vragen EU vraag 311.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan de diversificatie van de activiteiten van landbouwhuishoudens in de richting van meer niet-agrarische activiteiten? Leg bij de analyse van deze vraag de nadruk op de belangrijkste activiteiten Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Aantal gecreëerde FTE in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Enquêtevraag: Hoeveel FTE zijn er bijgekomen door de ondersteunde investeringen in de meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig? Beoordeling op basis van enquêtevraag Toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Hoeveel is de extra toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig door de ondersteunde investeringen? EU vraag 311.2: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan nieuwe mogelijkheden voor landbouwhuishoudens qua werkgelegenheid buiten de landbouwsector? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Aantal gecreëerde FTE in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Enquêtevraag: Hoeveel FTE zijn er bijgekomen door de ondersteunde investeringen in de meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig? Beoordeling op basis van enquêtevraag Toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, Hoeveel is de extra toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke Methodologie Midterm Evaluatie POP2 36

37 ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig activiteiten, detailhandel en overig door de ondersteunde investeringen? EU vraag 311.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verbeteren van de diversificatie en de ontwikkeling van de plattelandseconomie Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Diversificatie en ontwikkeling: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Aanbod werkgelegenheid (FTE) Toename niet agrarische werkgelegenheid (FTE) bij landbouwbedrijven en buiten de landbouwsector. Enquête vragen: Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde investering? Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de maatregel? Wat is de toename van de niet-agrarische werkgelegenheid bij landbouwbedrijven en buiten de landbouwsector door de maatregel? In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst EU vraag 311.4: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verbeteren van de leefkwaliteit op het platteland? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Leefkwaliteit: Heeft de maatregel onder 311 bijgedragen aan de leefkwaliteit? Vragenlijst Aangevuld met een expert beoordeling Beoordeling op basis van de Enquêtevraag en expertbeoordeling. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 37

38 Maatregel 312: Steun voor de oprichting en ontwikkeling van ondernemingen (nieuwe ondernemingen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: Bruto aantal geschapen banen Bandbreedte tussen: In eerste instantie monitoring Bij beoordelingcriterium aangegeven 496 In vastgestelde en (992* 0,3 =) 297,6 data, wanneer niet aantallen: Nationaal: gecommitteerde projecten. (992* 0,5 =) 496 beschikbaar: < 30%: negatief oordeel Aantallen nieuw opgerichte bedrijven 30 < 50%: neutraal oordeel vragenlijst > 50%: positief oordeel Aantallen bedrijven waar verbeteracties Stijging van de niet-agrarische (25 mln. * 0,3 =) 7,5 plaatsvinden bruto toegevoegde waarde bij (25 mln. * 0,5 =) 12,5 de gesteunde ondernemingen Projecten in pijplijn Interviews Interviews met Regiebureau POP EU-vragen EU vraag 312.1: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het bevorderen van de diversificatie en het stimuleren van ondernemerschap? Leg bij de analyse van deze vraag de nadruk op de belangrijkste activiteiten Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Diversificatie en ontwikkeling: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Aanbod werkgelegenheid (FTE) Toename niet agrarische werkgelegenheid (FTE) buiten de landbouwsector. Enquette vragen: Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde investering? Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de maatregel? Wat is de toename van de niet-agrarische werkgelegenheid buiten de In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst Methodologie Midterm Evaluatie POP2 38

39 landbouwsector door de maatregel? EU vraag 312.2: In welke mate heeft de steun in plattelandsgebieden voor nieuwe mogelijkheden qua werkgelegenheid gezorgd? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 EU vraag 312.3: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de diversificatie en ontwikkeling in plattelandsgebieden? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Diversificatie en ontwikkeling: Enquête vragen: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde Aanbod werkgelegenheid (FTE) investering? Toename niet agrarische werkgelegenheid Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de (FTE) buiten de landbouwsector. maatregel? Wat is de toename van de werkgelegenheid buiten de landbouwsector door de maatregel? In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst EU vraag 312.4: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de leefkwaliteit in plattelandsgebieden Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Leefkwaliteit: Vragenlijst Heeft de maatregel onder 312 bijgedragen aan Aangevuld met een expert beoordeling de leefkwaliteit? Beoordeling op basis van de Enquêtevraag en expertbeoordeling Methodologie Midterm Evaluatie POP2 39

Methodologie Midterm Evaluatie POP2

Methodologie Midterm Evaluatie POP2 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 Bijlagerapport bij de Midterm Evaluatie Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 Eindrapport december 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd

Nadere informatie

Bijlagerapport Evaluatie per maatregel

Bijlagerapport Evaluatie per maatregel Bijlagerapport Evaluatie per maatregel Midterm Evaluatie POP2 2007-2013 Eindrapport december 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor

Nadere informatie

Uitkomsten Midterm Evaluatie Plattelands Ontwikkelings Programma 2007-2013

Uitkomsten Midterm Evaluatie Plattelands Ontwikkelings Programma 2007-2013 Uitkomsten Midterm Evaluatie Plattelands Ontwikkelings Programma 2007-2013 Eindrapport december 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor

Nadere informatie

PDPO II: TERUGBLIK EN STAND VAN ZAKEN. Jules Van Liefferinge 07/11/2013

PDPO II: TERUGBLIK EN STAND VAN ZAKEN. Jules Van Liefferinge 07/11/2013 PDPO II: TERUGBLIK EN STAND VAN ZAKEN Jules Van Liefferinge 07/11/2013 Agenda PDPO II - het origineel Opmaak en goedkeuring Originele maatregelen Originele budgettoewijzing PDPO II doorheen de tijd Allerlei

Nadere informatie

Bijlage rapport Evaluatie per maatregel

Bijlage rapport Evaluatie per maatregel Bijlage rapport Evaluatie per maatregel Ex-post evaluatie POP2 Opdrachtgever: Opdrachtgever: Regiebureau POP Rotterdam, 4 november 2016 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert

Nadere informatie

Europese verordening inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO)

Europese verordening inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) Europese verordening inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) Verordening (EG) nr. 1698/2005 van de Raad van 20 september 2005 (publicatie

Nadere informatie

POP En de relatie met Natura 2000

POP En de relatie met Natura 2000 0 POP-2 2007-2013 En de relatie met Natura 2000 1 Algemeen Lissabonstrategie, Göteborgdoelen, EU strategische richtsnoeren Coproductie rijk en provincies Eenvoudiger en meer focus EU-cofinanciering komende

Nadere informatie

Monitoring en evaluatie van het programma voor

Monitoring en evaluatie van het programma voor Monitoring en evaluatie van het programma voor plattelandsontwikkeling in Vlaanderen (PDPO II) Ellen Maertens Afdeling voor Monitoring i en Studie Departement Landbouw en Visserij 27 april 2010 Landbouw

Nadere informatie

Bijeenkomst VNG. Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland

Bijeenkomst VNG. Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland Bijeenkomst VNG Frank van de Ven & Jan Hartholt Netwerk Platteland Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 18 september 2015 1 Programma verder toegelicht

Nadere informatie

Ex post Evaluatie POP

Ex post Evaluatie POP Ex post Evaluatie POP2 Publieksversie Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken Rotterdam, 9 december 2016 Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling

Nadere informatie

DERDE PLATTELANDSONTWIKKELINGSPROGRAMMA

DERDE PLATTELANDSONTWIKKELINGSPROGRAMMA Europees Landbouwfonds DERDE PLATTELANDSONTWIKKELINGSPROGRAMMA www.flevoland.nl/pop3 voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland POP3 in het kort: POP3 is het derde Europese subsidieprogramma

Nadere informatie

Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling

Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling 2007-2013 P. De Clercq Landbouw en Visserij 1 Europese context Gemeenschappelijk Landbouw Beleid 1 ste Pijler : Markt- en inkomensbeleid 2 de Pijler : Plattelandsontwikkeling

Nadere informatie

1. Wat is uw reactie op het bericht Europese landbouwsubsidies naar kerken en sjoelclubs? 1)

1. Wat is uw reactie op het bericht Europese landbouwsubsidies naar kerken en sjoelclubs? 1) > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag

Nadere informatie

1.1. P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden

1.1. P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden INDICATORPLAN 1. INDICATORPLAN 1.1. P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden 1.1.1. 1A) Stimuleren van innovatie, samenwerking en de ontwikkeling

Nadere informatie

Actualiteiten. 23 november 2017 Moderator: Pauline Otten. 12 december

Actualiteiten. 23 november 2017 Moderator: Pauline Otten. 12 december Actualiteiten 23 november 2017 Moderator: Pauline Otten Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 12 december 2017 1 Te vroeg gestart (M. Sol) Te vroeg gestart

Nadere informatie

Statenvoorstel. Subsidieplafond 2018 Uitvoeringsregeling POP-3 Zuid- Holland. Bestuurlijke samenvatting van het voorstel

Statenvoorstel. Subsidieplafond 2018 Uitvoeringsregeling POP-3 Zuid- Holland. Bestuurlijke samenvatting van het voorstel Statenvoorstel Vergaderdatum GS: 2 oktober 2017 Portefeuillehouder: Weber, JF Uiterlijke beslistermijn: 8 november 2017 Behandeld ambtenaar : dhr. M.J. Sol E-mailadres: mj.sol@pzh.nl Telefoonnummer: 0655449212

Nadere informatie

POP-3. Plattelands Ontwikkelings Programma 2014-2020. Informatiebijeenkomst Europese Fondsen november 2014 POP3

POP-3. Plattelands Ontwikkelings Programma 2014-2020. Informatiebijeenkomst Europese Fondsen november 2014 POP3 Informatiebijeenkomst Europese Fondsen november 2014 POP3 POP-3 Plattelands Ontwikkelings Programma 2014-2020 1 Provincie Zeeland Uitvoering POP-3: Johan Wandel Boy Saija Arjon Copper Programma Zeeuws

Nadere informatie

KANSEN VOOR TOERISME EN RECREATIE BIJ HERZIENING GLB

KANSEN VOOR TOERISME EN RECREATIE BIJ HERZIENING GLB KANSEN VOOR TOERISME EN RECREATIE BIJ HERZIENING GLB 11 maart 2011 Ida Terluin Inhoudsopgave 1. Inleiding / 2 2. Inrichting huidig GLB / 2 3. Voorstellen van de Europese Commissie voor de inrichting van

Nadere informatie

Interventielogica, monitoring en evaluatie VRN in PDPO III Datum: 10/11/2015. VRN: Ariane Van den Steen, Alexander Spriet, Julie Mariën

Interventielogica, monitoring en evaluatie VRN in PDPO III Datum: 10/11/2015. VRN: Ariane Van den Steen, Alexander Spriet, Julie Mariën Titel: Interventielogica, monitoring en evaluatie VRN in PDPO III Datum: 10/11/2015 Auteur: Entiteit: Afdeling: E-mail: Telefoon: Aan: Linn Dumez Departement LV VRN: Ariane Van den Steen, Alexander Spriet,

Nadere informatie

5 minuten versie voor Provinciale Staten

5 minuten versie voor Provinciale Staten 5 minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen Registratienummer PZH-2016-543213868 (DOS-2013-0010135) Datum vergadering Gedeputeerde Staten Verzenddatum Geheim 16 februari

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling zijn een duurzame

Nadere informatie

Midterm evaluatie PlattelandsOntwikkelingsprogramma

Midterm evaluatie PlattelandsOntwikkelingsprogramma Midterm evaluatie PlattelandsOntwikkelingsprogramma 2007-2013 (POP 2) Verslagen Conferentie/Klankbordbijeenkomst Utrecht, 15 september 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd

Nadere informatie

VERGROENING ECOLOGISCH AANDACHTSGEBIED

VERGROENING ECOLOGISCH AANDACHTSGEBIED DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ VERGROENING ECOLOGISCH AANDACHTSGEBIED Campagne 2019 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

Uitvoering van LEADER PROJECTEN binnen POP Minimaal budget; maximale creativiteit

Uitvoering van LEADER PROJECTEN binnen POP Minimaal budget; maximale creativiteit Uitvoering van LEADER PROJECTEN binnen POP-3 2014-2020 Minimaal budget; maximale creativiteit 1 Nederlandse maatregelen POP-3 Nederlandse maatregelen POP-3 gericht op: 1. Versterken van innovatie, verduurzaming

Nadere informatie

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor

Nadere informatie

FYSIEKE INVESTERINGEN VOOR INNOVATIE EN MODERNISERING VAN LANDBOUWBEDRIJVEN

FYSIEKE INVESTERINGEN VOOR INNOVATIE EN MODERNISERING VAN LANDBOUWBEDRIJVEN FYSIEKE INVESTERINGEN VOOR INNOVATIE EN MODERNISERING VAN LANDBOUWBEDRIJVEN Europees Landbouwfonds voor Informatiebijeenkomst nieuwe POP3-openstellingen Utrecht West 20 september 2018 Provincie Utrecht

Nadere informatie

Effecten van overdracht van pincontracten

Effecten van overdracht van pincontracten Effecten van overdracht van pincontracten Eindrapport Opdrachtgever: Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) ECORYS-NEI Macro- & Sectorbeleid Patrick de Bas Rotterdam, 18 februari 2005 ECORYS-NEI Postbus

Nadere informatie

Van projectidee naar aanvraag

Van projectidee naar aanvraag Van projectidee naar aanvraag Inhoud - Inleiding - Projectidee? En wat nu? - Verkennende gesprek - Voorbereiden aanvraag - Schrijven aanvraag (e-loket) Inhoud - Inleiding - Projectidee? En wat nu? - Verkennende

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 3961 9 februari 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 5 februari 2015, nr. WJZ / 14108646, tot

Nadere informatie

Ex post Evaluatie POP

Ex post Evaluatie POP Ex post Evaluatie POP2 Eindrapportage Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken Rotterdam, 9 december 2016 Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling

Nadere informatie

De stakeholders ontvangen de voor hen relevante informatie zodat zij, waar nodig, hun activiteiten kunnen bijsturen.

De stakeholders ontvangen de voor hen relevante informatie zodat zij, waar nodig, hun activiteiten kunnen bijsturen. 9. Evaluatieplan 9.1 Doelstellingen Het Comité van Toezicht draagt bij aan een doeltreffende en doelmatige uitvoering van het POP3. Het Comité heeft daarvoor doorlopend behoefte aan een scherp beeld van

Nadere informatie

RECHTSGRONDSLAG OPDRACHT EN PRIORITEITEN

RECHTSGRONDSLAG OPDRACHT EN PRIORITEITEN DE TWEEDE PIJLER VAN HET GLB: HET BELEID VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING Bij de laatste hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) werd de tweeledige structuur met pijlers behouden, waarbij

Nadere informatie

RECHTSGROND OPDRACHT EN PRIORITEITEN

RECHTSGROND OPDRACHT EN PRIORITEITEN DE TWEEDE PIJLER VAN HET GLB: HET BELEID INZAKE PLATTELANDSONTWIKKELING Als tweede pijler van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) is het beleid van de EU inzake plattelandsontwikkeling ontwikkeld

Nadere informatie

Twentse landbouw in nieuw krachtenveld. Gerko Hopster &JurgenNeimeijer

Twentse landbouw in nieuw krachtenveld. Gerko Hopster &JurgenNeimeijer Twentse landbouw in nieuw krachtenveld Gerko Hopster &JurgenNeimeijer Programma Voorstellen Stellingen Presentatie trends en ontwikkelingen Discussie Conclusies en afronding Pratensis Adviesbureau voor

Nadere informatie

Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2009) 451.

Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2009) 451. RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 23 april 2009 (OR. en) 8858/09 ADD 1 AGRI 174 AGRIORG 47 AGRISTR 23 AGRIFI 49 I GEKOME DOCUME T van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal

Nadere informatie

P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden

P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden 11. INDICATORPLAN 11.1.Indicatorplan 11.1.1. P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden 11.1.1.1. 1A) Stimuleren van innovatie, samenwerking en

Nadere informatie

P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden

P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden 11. INDICATORPLAN 11.1. Indicatorplan 11.1.1. P1: Het bevorderen van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw, bosbouw en landelijke gebieden 11.1.1.1. 1A) Stimuleren van innovatie, samenwerking en

Nadere informatie

EU subsidies voor KRW opgaven

EU subsidies voor KRW opgaven EU subsidies voor KRW opgaven Themabijeenkomst op 26 november 2015 Govert Kamperman en Wimjan van der Heijden Waar staan we bij stil Kerndoelstellingen Europa Europa 2020-strategie EU subsidies, waar begint

Nadere informatie

5 minuten versie voor Provinciale Staten

5 minuten versie voor Provinciale Staten 5 minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen Registratienummer PZH-2015-513301370 (DOS-2013-0010135) Datum vergadering Gedeputeerde Staten Verzenddatum Geheim 14 april

Nadere informatie

4.12.2013 A7-0383/2. Herbert Dorfmann, Maria do Céu Patrão Neves, Luís Paulo Alves e.a.

4.12.2013 A7-0383/2. Herbert Dorfmann, Maria do Céu Patrão Neves, Luís Paulo Alves e.a. 4.12.2013 A7-0383/2 2 Overweging B B. overwegende dat krachtens artikel 33 van Verordening (EU) nr. [...] [PO] gebieden ten noorden van de 62ste breedtegraad en bepaalde aangrenzende gebieden als berggebieden

Nadere informatie

Het beleid voor Plattelandsontwikkeling na 2013

Het beleid voor Plattelandsontwikkeling na 2013 C Olof S. Het beleid voor Plattelandsontwikkeling na 2013 DG Landbouw en plattelandsontwikkeling Europese Commissie Prioriteiten Plattelandsontwikkeling in een nieuw kader (1) Europa 2020 strategie Gemeenschappelijk

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen

Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen Inleiding Via de Duurzame Zuivelketen streven zuivelondernemingen (NZO) en melkveehouders (LTO) gezamenlijk naar een toekomstbestendige en verantwoorde zuivelsector.

Nadere informatie

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Kostenterugwinning van Waterdiensten Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Sterk Consulting en Bureau Buiten Leiden, november 2013 1 2 Inhoudsopgave 1 Achtergrond en doel

Nadere informatie

AMENDEMENTEN NL In verscheidenheid verenigd NL 2011/0275(COD) Ontwerpverslag Jan Olbrycht (PE v01-00)

AMENDEMENTEN NL In verscheidenheid verenigd NL 2011/0275(COD) Ontwerpverslag Jan Olbrycht (PE v01-00) EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie regionale ontwikkeling 11.6.2012 2011/0275(COD) AMENDEMENTEN 791-830 Ontwerpverslag Jan Olbrycht (PE487.951v01-00) Specifieke bepalingen met betrekking tot het Europees

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Toelichting bij het Rapport bij de Nationale Verklaring 2019

Toelichting bij het Rapport bij de Nationale Verklaring 2019 15 mei 2019 Toelichting bij het Rapport bij de Nationale Verklaring 2019 Landbouwfondsen Voor de belangrijkste bevindingen van de Algemene Rekenkamer verwijzen wij naar ons Rapport bij de Nationale Verklaring

Nadere informatie

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening ** Vastgesteld oktober 2014 Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening Visie verplaatsing nietagrarische bedrijven binnen het buitengebied Status: vastgesteld door de gemeenteraad van Houten d.d.

Nadere informatie

Cleantech Markt Nederland 2008

Cleantech Markt Nederland 2008 Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft

Nadere informatie

VU-Onderzoek Kromme Rijn

VU-Onderzoek Kromme Rijn Nieuwsbrief Mei 2018 Volume 3 VU-Onderzoek Kromme Rijn Geachte belanghebbende/geïnteresseerde, Hierbij ontvangt u de derde nieuwsbrief over ons onderzoek naar landschapsgebruik in het Kromme Rijngebied.

Nadere informatie

Eindrapportage. Project Verbreding augustus 2008 juli 2012

Eindrapportage. Project Verbreding augustus 2008 juli 2012 Vereniging voor verbrede landbouw De Frisse Wind Eindrapportage Project Verbreding augustus 2008 juli 2012 POP/ILG projectnummer: 2008-41517-32609 Contact: Westfriesedijk 164 1767 CV Kolhorn info@defrissewind.nl

Nadere informatie

B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe

B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe Ondergetekenden 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen, handelend als bestuursorgaan,

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. Openstellingsbesluit POP3 Fysieke investeringen voor innovatie en modernisering van agrarische ondernemingen Drenthe 2019

PROVINCIAAL BLAD. Openstellingsbesluit POP3 Fysieke investeringen voor innovatie en modernisering van agrarische ondernemingen Drenthe 2019 PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Drenthe Nr. 2125 21 maart 2019 Openstellingsbesluit POP3 Fysieke investeringen voor innovatie en modernisering van agrarische ondernemingen Drenthe 2019

Nadere informatie

Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra

Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland Paul Opdam Wageningen Universiteit en Alterra paul.opdam@wur.nl 3 kernpunten EHS: verzekering voor biodiversiteit Klimaatverandering

Nadere informatie

Hoofdlijnen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Hoofdlijnen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Hoofdlijnen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 2014-2020 Omvorming + nieuwe opzet directe betalingen Overgangsjaar Toegang tot nglb Basispremie Vergroening en de eisen Communicatie 2 Het nieuwe GLB, nog

Nadere informatie

Format voor inhoudelijk eindverslag subsidieprojecten Koers Noord

Format voor inhoudelijk eindverslag subsidieprojecten Koers Noord Format voor inhoudelijk eindverslag subsidieprojecten Koers Noord U heeft onlangs een project afgerond dat financieel is ondersteund door het SNN. Voor het SNN is het van groot belang te weten wat de resultaten

Nadere informatie

Programma van Eisen - Beheerplannen

Programma van Eisen - Beheerplannen Programma van Eisen - Beheerplannen Eisen voor de inhoud Inventarisatie 1. Het beheerplan geeft allereerst een beschrijving van de natuurwaarden in het Natura 2000-gebied (de actuele situatie en trends,

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698 Onderwerp Evaluatie convenant nalevingsstrategie natuurwetgeving Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting

Nadere informatie

Nieuwsbrief Kromme Rijn

Nieuwsbrief Kromme Rijn Nieuwsbrief Mei 2016 Volume 1 Nieuwsbrief Kromme Rijn Geachte belanghebbende/ geïnteresseerde, Na aanleiding van onze eerste workshop van 22 maart jl. in Bunnik sturen wij u een nieuwsbrief met een kort

Nadere informatie

een verhoging van de voedselproductie, zouden andere functies waar de samenleving ook van profiteert (bijvoorbeeld recreatie en biodiversiteit)

een verhoging van de voedselproductie, zouden andere functies waar de samenleving ook van profiteert (bijvoorbeeld recreatie en biodiversiteit) Samenvatting Samenlevingen hebben altijd vertrouwd op het omringende platteland voor een grote verscheidenheid aan diensten. Deze diensten, zoals voeding, grondstoffen voor productie, zoet water en inspirerende

Nadere informatie

Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw

Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw een visie over de hervormingen in de landbouw Oktober 2013 nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Inleiding Landbouwbeleid heeft grote invloed op

Nadere informatie

(Mededelingen) MEDEDELINGEN VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE EUROPESE COMMISSIE

(Mededelingen) MEDEDELINGEN VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE EUROPESE COMMISSIE 21.11.2018 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 421/1 II (Mededelingen) MEDEDELINGEN VAN DE INSTELLINGEN, ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EUROPESE UNIE EUROPESE COMMISSIE Mededeling van de Commissie Goedkeuring

Nadere informatie

Beleving van de Giro d'italia Utrecht

Beleving van de Giro d'italia Utrecht Beleving van de Giro d'italia Utrecht Opdrachtgever: Provincie Utrecht ECORYS Nederland BV Michel Briene Elvira Meurs Manfred Wienhoven Rotterdam, 29 juli 2010 ECORYS Nederland BV Postbus 4175 3006 AD

Nadere informatie

Jaarverslag over de uitvoering 2015 Plattelandsontwikkelingsprogramma

Jaarverslag over de uitvoering 2015 Plattelandsontwikkelingsprogramma Jaarverslag over de uitvoering 2015 Plattelandsontwikkelingsprogramma 2014-2020 Jaarverslag over de uitvoering 2015 Plattelandsontwikkelingsprogramma 2014-2020 Auteur: Regiebureau POP Datum: september

Nadere informatie

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Total

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Total FINANCIERINGSPLAN 1. JAARLIJKSE ELFPO-BIJDRAGE (EUR) Soorten regio's en extra 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Total 59, lid 3, d) - 40.855.562,00 40.937.665,00 41.021.386,00 41.106.756,00 41.193.912,00

Nadere informatie

Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied

Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied Onderzoeksgroep Milieugeografie, Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) Dr. Emma van der Zanden, Franziska Komossa, MSc KENNISMAKING VU LANDSCHAPSONDERZOEK

Nadere informatie

Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo

Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo DE EUROPESE STRUCTUUR- EN INVESTERINGSFONDSEN (ESI-FONDSEN) EN HET EUROPEES FONDS VOOR STRATEGISCHE INVESTERINGEN (EFSI) HET VERZEKEREN VAN COÖRDINATIE, SYNERGIEËN

Nadere informatie

Biodiversiteit visie Boerenbond. Symposium biodiversiteit 4 november 2010

Biodiversiteit visie Boerenbond. Symposium biodiversiteit 4 november 2010 Biodiversiteit visie Boerenbond Symposium biodiversiteit 4 november 2010 1 Landbouw en biodiversiteit Domesticatie leidde tot 1000den variëteiten en soorten Heel wat biodiversiteit is er omwille van landbouw

Nadere informatie

Samenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant

Samenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant Samenwerking rondom Bodem De praktijk in Noord-Brabant Harrie Vissers 21 september 2017 Congres SIKB Varkensdichtheid per gemeente (aantal varkens per ha landbouwgrond) aantal varkens Nederland: 12,5 mln

Nadere informatie

Meetlat Projectplanning, monitoring & evaluatie

Meetlat Projectplanning, monitoring & evaluatie Meetlat Projectplanning, monitoring & evaluatie Managementsamenvatting/advies: Meetlat met toetscriteria Toetscriterium 1. Kansen en bedreigingen, behoefte- en omgevingsanalyse Door een analyse te maken

Nadere informatie

Economische vitaliteit agrosector

Economische vitaliteit agrosector Economische vitaliteit agrosector Frank Veeneklaas (Alterra) Programmaleider DWK programma: Mens en economie in de Groene Ruimte De agrarische sector is nog steeds van aanzienlijke betekenis voor de plattelandseconomie.

Nadere informatie

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies

Nadere informatie

Compensatieverordening gemeente Midden-Drenthe

Compensatieverordening gemeente Midden-Drenthe Compensatieverordening gemeente Midden-Drenthe Verordening vastgesteld: 26-06-2003 In werking getreden: 15-09-2003 COMPENSATIEVERPLICHTING Artikel 1 Voor de toepassing van deze verordening wordt verstaan

Nadere informatie

Uitdagingen voor beheerders van het platteland. Erwin Wauters

Uitdagingen voor beheerders van het platteland. Erwin Wauters Uitdagingen voor beheerders van het platteland Erwin Wauters Met welke stelling bent u het meest eens? Het grootste probleem op het platteland... Stemronde Geopend 1.... is de inname van landbouwgrond

Nadere informatie

Biologische voedingsmiddelen,

Biologische voedingsmiddelen, Indicator 19 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van biologische

Nadere informatie

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk Nationale landschappen: aandacht en geld nodig! 170610SC9 tk 7 Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek

Nadere informatie

NL Publicatieblad van de Europese Unie L 277/1. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing)

NL Publicatieblad van de Europese Unie L 277/1. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) 21.10.2005 NL Publicatieblad van de Europese Unie L 277/1 I (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) VERORDENING (EG) nr. 1698/2005 VAN DE RAAD van 20 september 2005 inzake steun

Nadere informatie

PROGRAMMAINDICATOREN SD3A. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

PROGRAMMAINDICATOREN SD3A. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling PROGRAMMAINDICATOREN SD3A Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling INLEIDING Interreg Vlaanderen-Nederland meet de value for money van ingediende projecten of projecten in uitvoering onder andere af

Nadere informatie

Openbare raadpleging "Vereenvoudiging en modernisering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid" BELANGRIJKSTE ELEMENTEN

Openbare raadpleging Vereenvoudiging en modernisering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid BELANGRIJKSTE ELEMENTEN Opbare raadpleging "Verevoudiging modernisering van het gemeschappelijk landbouwbeleid" Algeme cijfers: BELANGRIJKSTE ELEMENTEN 322 916 bijdrag (met inbegrip van grote publiekscampagnes) 1 423 standpuntnota's

Nadere informatie

Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP2) Samenvattend verslag 2012

Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP2) Samenvattend verslag 2012 Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 (POP2) Samenvattend verslag 2012 Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 (POP2) Samenvattend verslag 2012 Dr.ir. H.J. Silvis Dr. I.J. Terluin Ing. J.H. Jager

Nadere informatie

Zienswijzen heer Liebregts Zienswijze d.d. 8 december 2011, gesprekken d.d. 26 januari jl. en 23 februari jl.

Zienswijzen heer Liebregts Zienswijze d.d. 8 december 2011, gesprekken d.d. 26 januari jl. en 23 februari jl. Bijlage B, Nota van beantwoording zienswijzen van de heren Liebregts, van Dommelen, van Mierlo en ZLTO afdeling Kempen Zuidoost. Zienswijzen heer Liebregts Zienswijze d.d. 8 december 2011, gesprekken d.d.

Nadere informatie

GLB en Vergroening. Goed boeren, goed beheren

GLB en Vergroening. Goed boeren, goed beheren GLB en Vergroening Goed boeren, goed beheren Per 2014 start de Europese Unie (EU) een nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Voor Nederland is het nieuwe beleid erop gericht om bedrijven meer concurrerend

Nadere informatie

MKBA van de EHS Een institutioneel-economische analyse

MKBA van de EHS Een institutioneel-economische analyse Voorlopige resultaten, niet voor publicatie zonder toestemming auteurs!! MKBA van de EHS Een institutioneel-economische analyse Roel Jongeneel, Louis Slangen en Nico Polman Wageningen, 29 oktober 2009

Nadere informatie

Samenvatting van de partnerschapsovereenkomst voor Nederland, 2014-2020

Samenvatting van de partnerschapsovereenkomst voor Nederland, 2014-2020 EUROPESE COMMISSIE Samenvatting van de partnerschapsovereenkomst voor Nederland, 2014-2020 Algemene informatie De partnerschapsovereenkomst (PO) van Nederland is het overkoepelende strategische document

Nadere informatie

Melk van Hier, kansen voor landbouw en natuur?

Melk van Hier, kansen voor landbouw en natuur? Melk van Hier, kansen voor landbouw en natuur? NATUUR EN LANDBOUW// VORSELAAR// 14 maart 2012 Draagvlakverbredingsproject Melk van Hier 1/1/2013 31/12/2013 Dit initiatief kadert binnen een overkoepelend

Nadere informatie

Verdeling en inzet Gelderse Revolverende Middelen 12 maart 2013

Verdeling en inzet Gelderse Revolverende Middelen 12 maart 2013 Verdeling en inzet Gelderse Revolverende Middelen 12 maart 2013 Door: Hans Wouters Programma energietransitie Provincie Gelderland Geactualiseerde verdeling 100 mln Verdeling nog te bestemmen revolverende

Nadere informatie

Ronde Tafel Kringlooplandbouw Noord Nederland Kansen in GLB 2014-2020. 17 okt 2013 De Tike Henk Kieft, ETC

Ronde Tafel Kringlooplandbouw Noord Nederland Kansen in GLB 2014-2020. 17 okt 2013 De Tike Henk Kieft, ETC Ronde Tafel Kringlooplandbouw Noord Nederland Kansen in GLB 2014-2020 17 okt 2013 De Tike Henk Kieft, ETC Gemeenschappelijk landbouwbeleid 2014-2020 Kansen voor Kringloop aanpak Prioriteiten 2 e pijler

Nadere informatie

nr. 688 van HERMES SANCTORUM-VANDEVOORDE datum: 24 mei 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Landbouwsubsidies - Verdeling over sectoren

nr. 688 van HERMES SANCTORUM-VANDEVOORDE datum: 24 mei 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Landbouwsubsidies - Verdeling over sectoren SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 688 van HERMES SANCTORUM-VANDEVOORDE datum: 24 mei 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Landbouwsubsidies - Verdeling over sectoren De subsidies

Nadere informatie

EIR 2019: Selectie van de belangrijkste feiten over de stand van de uitvoering van de milieuwetgeving in Europa

EIR 2019: Selectie van de belangrijkste feiten over de stand van de uitvoering van de milieuwetgeving in Europa EIR 2019: Selectie van de belangrijkste feiten over de stand van de uitvoering van de milieuwetgeving in Europa DEFINITIE, DOELSTELLINGEN EN VOORDELEN VAN EIR De Evaluatie uitvoering milieubeleid (EIR)

Nadere informatie

Parafering besluit PFO Woo B Gewijzigd akkoord Ingetrokken D&H B Conform Geparafeerd

Parafering besluit PFO Woo B Gewijzigd akkoord Ingetrokken D&H B Conform Geparafeerd agendapunt 3.a.4 1207901 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden STRATEGIE DEELNAME PLATTELANDSONTWIKKELINGSPROGRAMMA 3 Portefeuillehouder Woorst, I.J.A. ter Datum 29 september 2015 Aard bespreking

Nadere informatie

De vragenlijst van de openbare raadpleging

De vragenlijst van de openbare raadpleging SAMENVATTING De vragenlijst van de openbare raadpleging Tussen april en juli 2015 heeft de Europese Commissie een openbare raadpleging gehouden over de vogel- en de habitatrichtlijn. Deze raadpleging maakte

Nadere informatie

Gelet op het decreet van 8 december 2000 houdende diverse bepalingen, artikel 4;

Gelet op het decreet van 8 december 2000 houdende diverse bepalingen, artikel 4; 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 27 maart 2015 betreffende het combineren van agromilieumaatregelen, beheerovereenkomsten, biohectaresteun en ecologisch aandachtsgebied met toepassing van het Vlaams

Nadere informatie

Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land

Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land De Taskforce Biodiversiteit & Natuurlijke Hulpbronnen adviseert: Stimuleer in eigen land reeds gestelde doelen voor het behoud en

Nadere informatie

Fietspad in het Voorsterbos, voorbeeld van een toegankelijk, divers bos

Fietspad in het Voorsterbos, voorbeeld van een toegankelijk, divers bos Concept Concept Concept Concept CRU05.095 Lekker leven in Flevoland Wat willen we bereiken: Een provincie met goede recreatieve mogelijkheden voor zowel de inwoners als de Randstadbewoners, het behoud

Nadere informatie

Binnen M02 'bedrijfsadviesdiensten, bedrijfsbeheersdiensten en bedrijfsverzorgingsdiensten' zijn twee maatregelen voorzien:

Binnen M02 'bedrijfsadviesdiensten, bedrijfsbeheersdiensten en bedrijfsverzorgingsdiensten' zijn twee maatregelen voorzien: M02: BEDRIJFSADVIESDIENSTEN, BEDRIJFSBEHEERSDIENSTEN EN BEDRIJFSVERZORGINGSDIENSTEN (ART. 15) 1. RECHTSGRONDSLAG Binnen M02 'bedrijfsadviesdiensten, bedrijfsbeheersdiensten en bedrijfsverzorgingsdiensten'

Nadere informatie

West Maas en Waal. Bron:

West Maas en Waal. Bron: West Maas en Waal Bron: www.maaswaalweb.nl West Maas en Waal Introductie West Maas en Waal is een Gelderse fusiegemeente van acht kernen die gelegen zijn tussen de rivieren Maas (zuidkant) en Waal (noordkant).

Nadere informatie

Het nieuwe GLB en de positie van agrarisch natuurbeheer en ANV s

Het nieuwe GLB en de positie van agrarisch natuurbeheer en ANV s Het nieuwe GLB en de positie van agrarisch natuurbeheer en ANV s Paul Terwan Drachten, 14-12-2011 ALV BoerenNatuur Belangrijkste veranderingen EU-geldstroom naar NL neemt iets af, vooral in eerste pijler

Nadere informatie

DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT,

DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT, Directie Financieel-Economische Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum FEZ. 2007/2239 12 oktober 2007

Nadere informatie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie Raad van de Europese Unie Brussel, 29 september 2017 (OR. en) 12680/17 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 27 september 2017 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: AGRI 506 AGRIFIN 99 FIN 585 AGRISTR 84 de heer Jordi

Nadere informatie