[Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013]

Transcriptie

1 [Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013] Woord vooraf: -Prijs voor Vormgeving -De jury -De inzendingen De jurering: -Eerste ronde: algemene indrukken -Tweede ronde: zes Nominaties -Derde ronde: twee Eervolle Vermeldingen -Winnaar Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013 Leeuwarden oktober 2013 Gedeputeerde Staten van Fryslân Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving

2 Woord vooraf De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving is een door de Provincie Fryslân ingestelde prijs die eens in de twee jaar wordt uitgereikt. In 2013 gebeurt dat voor de zevende keer. De Provincie Fryslân verwijst in de naamgeving van haar prijzen traditioneel naar historische personen die binnen het betreffende domein van grote betekenis zijn geweest. Zo ook hier. Hans Vredeman de Vries, in 1572 in Leeuwarden geboren, was architect, planoloog, tekenaar, kunstenaar en kunsttheoreticus. Hij publiceerde over perspectief, architectuur en ornamentiek. En hij staat bekend als grondlegger van de Antwerpse Renaissancestijl, waarmee hij onder meer van invloed is geweest op de Westeuropese architectuur. Vredeman de Vries is een veelzijdig schutspatroon voor de Friese creatieven. Prijs voor Vormgeving Met de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving hoopt de Provincie Fryslân een impuls te geven aan de belangstelling voor vormgeving in Fryslân. Alle disciplines die tot het domein van de vormgeving behoren, komen voor de prijs in aanmerking. Voorwaarden voor deelname zijn dat vormgever en/of opdrachtgever in Fryslân gevestigd moet zijn om mee te kunnen dingen. Alleen ontwerpen die na 1 juli 2011 zijn gerealiseerd hetzij als prototype hetzij als product - mogen worden ingezonden. De winnaar (de combinatie vormgever en opdrachtgever) krijgt een oorkonde en een bedrag van 5000,-. Ontvangers van Eervolle Vermeldingen krijgen 500,-. De organisatie van de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013 was in handen van Keunstwurk: het kenniscentrum voor cultuureducatie, amateurkunst en professionele kunst in Fryslân. De jury De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving staat open voor een groot aantal disciplines, waaronder grafisch ontwerp, productontwerp en ruimtelijke vormgeving. Vanwege deze diversiteit heeft de Provincie Fryslân een jury samengesteld van mensen met een uiteenlopende expertise. De jury 2013 bestond uit: Jan Kees Schelvis Sophie Krier Nicole Uniquole Onno Hoitinga Jesse van Lienen grafisch ontwerper ontwerper en onderzoeker curator design productontwikkelaar interieurarchitect en meubelontwerper Bij de jurering waren ook aanwezig Roelof Koster (adviseur vormgeving Keunstwurk), Yldau Visser (Provincie Fryslân) en Dirk van Ginkel (designjournalist). De jurering vond plaats op 10 oktober 2013 in het Provinciehuis te Leeuwarden. Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving

3 De jurering Er zijn vormgevingsprijzen voor nauw omschreven kwaliteiten als creativiteit en effectiviteit. Bij de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving is de focus breder. Veel breder. De jury beoordeelt de inzendingen op criteria als in willekeurige volgorde - idee en concept, oorspronkelijkheid, esthetische kwaliteit, ambachtelijkheid, probleemoplossend vermogen en natuurlijk - relevantie in het licht van de bedoelingen van de Vredeman de Vries Prijs zelf. Dat maakt de beoordeling niet makkelijk maar wel zo uitdagend. De inzendingen De jury kreeg dit jaar zestig inzendingen te beoordelen. Om het jureringsproces overzichtelijk te houden en de inzendingen zo zuiver mogelijk te kunnen waarderen, werd het werk per discipline ingedeeld. Er waren 26 inzendingen in de categorie grafisch ontwerp, 21 in de categorie productontwerp en 13 ruimtelijke ontwerpen. De jurering vond plaats in verschillende rondes. Eerste ronde: algemene indrukken Anders dan bij de voorgaande jureringen, waarbij de juryleden de inzendingen en toelichtingen op de jurydag zelf voor het eerst zagen, kregen zij dit keer de informatie voor de eerste ronde vooraf thuis toegestuurd. Op basis van het aangeleverde tekst- en beeldmateriaal maakten zij hun eerste selectie uit de zestig inzendingen. Inzendingen die drie of meer stemmen kregen toegekend, zouden doorgaan naar de tweede ronde. Dat bleken er achttien te zijn. Echter, op de dag van de jurering viel nog een ontwerp af, omdat het niet bleek te voldoen aan een van de criteria voor deelname. Het ontwerp was meer dan twee jaar geleden gemaakt en geproduceerd. De jury toonde zich positief over de kwaliteit van de inzendingen in de categorie grafisch ontwerp. Men omschreef het werk als verrassend en boeiend, alhoewel er ook duidelijke verschillen in kwaliteit waren te ontdekken. Ook de ruimtelijke ontwerpen werden met veel waardering genoemd. De categorie productontwerp kwam er echter minder goed van af. Men vond het werk weinig vernieuwend en het ontbrak de inzendingen aan functionaliteit. Het was vaak meer kunst dan vormgeving. De meeste productontwerpen voldeden niet aan het niveau dat de Vredeman de Vries Prijs wil uitdragen. Dat gold soms ook voor de wijze van inzenden: niet iedereen had de moeite genomen zijn inzending voldoende toe te lichten en te motiveren. De jury wil inzenders dan ook op het hart drukken kritisch te zijn op de eigen inzending: de prijs is immers een statement van de Provincie. Tweede ronde: Zes Nominaties Van de zeventien inzendingen die de volgende ronde haalden waren er tien uit de categorie grafisch ontwerp (38,5%), zes uit de categorie ruimtelijk ontwerp (46%) en één uit de categorie productontwerp (5%). In deze ronde konden de juryleden deze zeventien inzendingen opnieuw bekijken. Nu hoefde men niet te volstaan met afbeeldingen maar kon men het oorspronkelijke materiaal beoordelen: boeken, posters, briefpapier, sieraden, meubels Sommige inzenders hadden maquettes gestuurd of samples van de toegepaste materialen en soms ook filmpjes. Ontwerpen die in deze ronde tot de favorieten behoorden van drie of meer juryleden zouden een nominatie krijgen. Drie ontwerpen waren volgens de jury boven alle twijfel verheven en werden zonder discussie voor de prijs genomineerd. Over drie andere bestond de nodige verdeeldheid. De juryleden probeerden elkaar te overtuigen, Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving

4 soms met specialistische kennis, soms aan de hand van de doelstellingen van de Vredeman de Vries Prijs zelf. Het intensieve overleg resulteerde tenslotte in de toekenning van nog drie nominaties. De zes genomineerde ontwerpen zijn: >Subjectieve Atlas van Fryslân Ontwerper Annelys de Vet e.a.; opdrachtgever Hugo Engwerda, Academie voor Popcultuur Omschrijving: Wat betekent het om nu in Fryslân te wonen? Wat kenmerkt het dagelijks leven? Hoe vertaalt het verleden zich naar de toekomst? Een groep ontwerpers en kunstenaars, die wonen of gewoond hebben in Fryslân, heeft aan de hand van deze vragen de provincie van binnenuit in kaart gebracht. Een breed palet aan onderwerpen komt aan de orde: van zelfredzaamheid tot zorg, van boerderijen tot hoogbouw en van oranjekoeken tot beeldende kunst. Het resultaat is een collectie beelden, kaarten en foto s die iets van de huidige ziel van Fryslân ontsluiert. Deze atlas is daarmee een poëtische vorm van antropologie die de actuele identiteit van Fryslân bevraagt, voorbij de nostalgie en clichés. Jury: Als dwarsdoorsnede van wat er allemaal in deze provincie te beleven en te zien is, is het een heel mooi tijdsdocument. De eigen omgeving wordt met frisse ogen bekeken. Heel goed ook dat de benadering niet romantisch is, het gaat niet uit van Fryslân als plek van ambacht en landbouw. Een ideaal geschenk voor Leeuwarden als Culturele Hoofdstad. Het ontwerp is als onderzoek gelaagder dan als object. Het is duidelijk dat een grondig onderzoek prioriteit heeft gehad boven een fantastisch esthetisch resultaat. Dat is een keuze van de initiatiefneemster, die al een hele reeks van dit type atlassen voor binnen- en buitenland heeft gemaakt. Daarmee wordt de kritische blik van deze Atlas op de cultuur van Fryslân geplaatst binnen een groter geheel. >Huisstijl en website Fotofabryk Ontwerper Fabian Hijlkema; opdrachtgever Elske Riemersma Omschrijving: Fotofabryk richt zich met cursussen, lezingen en workshops op beginnende fotografen. Er is niet alleen aandacht voor technische aspecten, maar juist ook voor de artistieke en inhoudelijke ontwikkeling. Fotografie gaat niet over megapixels, sluitertijden of scherpte, maar over kijken, keuzes maken, timing. De visuele identiteit van Fotofabryk weerspiegelt deze opvatting van fotografie in een enkele kenmerkende vorm: het venster. Als beeldelement is het venster het samenbindende aspect in alle uitingen van Fotofabryk. Jury: In al zijn eenvoud een heel sterke huisstijl. Een mooie vertaling ook van het uitgangspunt dat het bij fotografie niet gaat om techniek maar om inhoudelijkheid: om het maken van duidelijke keuzes en het afbakenen van je werk. Het valt toe te juichen dat een vereniging voor amateurfotografie zich zo professioneel presenteert. Er is veel samenhang tussen de vormgeving, de keuze van de foto s en de redactie. En er spreekt een aspect van de tijdgeest uit: de amateur als de nieuwe professional. In print komt het venster wel beter tot zijn recht dan op de website, waar de toepassing van het beeldelement neigt naar vormdenken. >Huisstijl Fries Scheepvaart Museum Ontwerper Ernst Bernson; opdrachtgever Fries Scheepvaart Museum Omschrijving: In het kader van een grootscheepse verbouwing nam het Fries Scheepvaart Museum ook de huisstijl onder de loep. Uit drie ontwerpvoorstellen werd dat van Bernson gekozen. De uit blokjes en kwartrondjes opgebouwde vormentaal is niet alleen herkenbaar en onderscheidend als huisstijl, maar blijkt ook in andere grafische en digitale toepassingen heel goed te werken. Met de letter Noordvaan volgens het museum opvallend maar niet overheersend, stijlvol en rustig denkt men nog jaren vooruit te kunnen. Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving

5 Jury: Een ontwerp dat getuigt van trots, kwaliteit en zorgvuldigheid. De typografie is strak en tegelijkertijd poëtisch. Er zijn velerlei geloofwaardige en passende visualisaties mee te maken: posters, vlaggen, vignetten, pictogrammen. De letter haalt het museum weg uit de sfeer van stoffigheid, het krijgt er een speels karakter door. Met alle waardering voor de speelsheid miste een jurylid soms wel de samenhang tussen de verschillende uitingen. Hier is ook duidelijk sprake van goed opdrachtgeverschap. Maar er is geen link met de provincie, het is een huisstijl die overal in Nederland tot zijn recht zou komen. >Logo Fries Museum Ontwerper Weda Design & Advertising; opdrachtgever Fries Museum Omschrijving: Het ontwerp geeft uitdrukking aan de gedachte: het Fries Museum is van ons allemaal: ús in het hart. Het Fries Museum is de plek waar de Friese identiteit en het Friese cultuurgoed tot hun recht moeten komen. Daarom is de Friese taal verwerkt in de naam van het museum. Het bezittelijk voornaamwoord ús drukt uit dat er een krachtige binding bestaat tussen de Friezen en het Fries Museum. Voor het logo is een nieuw, schreefloos lettertype getekend: de Ús sans. Jury: Spierballentaal, een wat makkelijk constructivisme, onleesbaar, zegt een deel van de jury. Een ander deel vindt het logo krachtig en stimulerend. En typisch Fries. Over de kwaliteit van de Ús sans is de jury verdeeld. En dat is ze eveneens over het gebruik van het woordje ús. Dat wordt door enkele juryleden betuttelend en romantiserend gevonden, maar het zou ook betrokkenheid uitstralen en de toegankelijkheid van het museum verhogen. In elk geval zorgt het gebruik van ús ervoor dat het museum stevig in zijn regio wordt geplaatst. Alleen in Fryslân wordt deze taalkundige toepassing begrepen. Daarmee is het logo wel een statement geworden en wordt het Fries Museum echt iets van Fryslân. >Dowetil, meubels voor ús atelier Ontwerper Nynke-Rixt Jukema, NRJ architectuur; opdrachtgever Fries Museum Omschrijving: Het atelier van het Fries Museum wordt gebruikt voor workshops, lessen, trainingen en filmvertoningen voor personen van alle leeftijden. Die multifunctionaliteit stelt eisen aan het meubilair. Het nieuw te ontwerpen meubilair onder andere krukjes, uitklapbare tafels, verrijdbare tafels - moest flexibel, makkelijk op te bergen en aantrekkelijk zijn. En een Fryslângevoel uitstralen. De inspiratie voor het ontwerp is ontleend aan een vijf meter hoog raam bovenin de ruimte, dat associaties opriep met een duiventil. Die gedachte is vertaald in de opbergkast die veel weg heeft van een duivenkast, met de daarin opgeborgen krukjes als duiven. De krukjes hebben pootjes van verschillende soorten klei, een verwijzing naar het broedgedrag van duiven - die geen nesten bouwen maar bij voorkeur broeden in schoteltjes van klei en naar het ontwerp van het Fries Museum zelf, dat volgens de architect, net als de Friezen, met de poten in de klei staat. Het meubilair is gemaakt door lokale ambachtslieden. Jury: Een mooie poëtische en tegelijk strak geregisseerde vertaling van het karakter van het pand en zijn omgeving. Het meubilair nodigt uit om te gebruiken. Eindelijk eens geen functioneel ontwerp dat in het teken staat van ruimtebesparing door stapelbare krukjes. Er wordt juist zoveel mogelijk ruimte gebruikt en daardoor wordt de kastwand een object op zich. Verfrissend is ook dat de pootjes van klei niet strak afgewerkt zijn. Er is gedacht aan de menselijke maat. Heel eigentijds. De rauwe uitwerking en ambachtelijke aanpak oogst waardering. >Fries landschap / Wandbespanning in natuurlijke materialen Ontwerper Claudy Jongstra; opdrachtgever Fries Museum / Bierman Henket architecten Omschrijving: Voor een van de wanden in de entreehal wilde het Fries Museum een ontwerp dat zowel voor Friezen als niet-friezen herkenbaar moet zijn als Fryslân. Het werk zou ook het gemeenschapsgevoel en de trots van de Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving

6 Friezen moeten stimuleren. Uitgangspunt voor de ontwerper was het landschap: de weerbarstige kleigrond, de indrukwekkende luchten, het licht en de lage horizon. De wandbespanning van 22 meter lang en zes meter hoog is handgemaakt van wol en zijde, die met natuurlijke verfstoffen gekleurd zijn. Jury: Een helder concept, prachtige kleuren, een geweldige tactiliteit, het materiaal nodigt de museumbezoekers uit de wand aan te raken. Een deel van de jury roemt het niet-abstracte karakter van het werk: het durft verhalend èn monumentaal te zijn. Het werk gaat een relatie aan met de architectuur zonder het eigen karakter te verliezen. Sympathiek is ook de ambachtelijke wijze waarop de stof is geverfd en geknoopt. Derde ronde: Eervolle Vermeldingen Aan de juryleden wordt gevraagd een top drie van hun favoriete nominaties te maken en daar punten aan toe te kennen: 3 voor nummer 1, 2 voor nummer 2 en 1 voor nummer 3. De scores worden vervolgens bij elkaar opgeteld. Dat levert een duidelijke winnaar op, maar ook een reeks gelijk eindigende nominaties. Een tweede cijferronde, waar de winnaar niet aan meedoet, is nodig om voldoende differentiatie te krijgen voor de Eervolle Vermeldingen. Dat zijn er twee: >Subjectieve Atlas van Fryslân Ontwerper Annelys de Vet e.a.; opdrachtgever Hugo Engwerda, Academie voor Popcultuur Een mooi onderzoeksdocument dat een breed tijdsbeeld geeft van Fryslân, met een gelaagd beeldend karakter. Een cadeau dat mensen graag zullen ontvangen. Onverwacht veel lees- en kijkplezier. Uitgevoerd op een manier die uitnodigt het boek steeds weer op te pakken. en >Fries landschap / Wandbespanning in natuurlijke materialen Ontwerper Claudy Jongstra; opdrachtgever Fries Museum / Bierman Henket architecten Een ontwerp met een sterk beeldend karakter, dat op ambachtelijke wijze materiaal en kleur inzet om een verhalende en ruimtelijke verbinding te leggen met de omgeving. Een treffende weergave ook van het kleurenspel dat je op een mooie dag in Friesland kunt ervaren. Winnaar Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013 De winnaar van de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013 is architecte Nynke-Rixt Jukema. Haar Dowetil voor het atelier van het Fries Museum is unaniem als beste inzending verkozen. Eigenzinnig, verfrissend, ambachtelijk, uitnodigend en heel goed passend in zijn omgeving. Dat waren de kwalificaties die de jury aan dit ruimtelijk ontwerp toekende. Een argument voor de kracht en de kwaliteit van dit ontwerp is dat de bij veel inzendingen zo verdeelde jury unaniem was in haar lof voor Nynke-Rixt Jukema. De jury prijst ook het Fries Museum als opdrachtgever, omdat het Jukema veel ruimte heeft geboden om tot een goed ontwerp te komen. Juryverslag Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving