IBL BEKENT KLEUR. Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel. Bacheloropleiding International Business and Languages

Transcriptie

1 IBL BEKENT KLEUR Landelijk Beroeps- en Competentieprofiel Bacheloropleiding International Business and Languages 2010 International Business. De IBL er is in staat om op professionele wijze de bedrijfsmatige processen rondom internationaal zaken doen te ontwikkelen, uit te voeren en aan te sturen. International Communication. De IBL er is in staat om internationale zakelijke communicatie op professionele wijze in drie moderne vreemde talen vorm te geven. Intercultural Awareness. De IBL er heeft inzicht en kennis van het belang van interculturele verschillen op de diverse fases van het proces van internationaal zaken doen en kan zich inleven in verschillende culturen ter ondersteuning van de bedrijfsmatige processen rondom internationaal zaken doen. Landelijke Overleg IBL Hanneke Barents Margriet Verbrugge Pieter van Essen

2 Croho titel INTERNATIONAL BUSINESS AND LANGUAGES Croho nummer Datum van aanlevering 17 december 2010 Opleidingsoverleg/domeinoverleg Contactpersoon ( adres) Opmerkingen Landelijk Overleg International Business and Languages (LOO IBL) voorzitter secretaris en plaatsvervangend voorzitter penningmeester De titel van het opleidingsprofiel is: IBL Bekent Kleur, Landelijk Beroeps- en competentieprofiel 2010, Bacheloropleiding International Business and Languages. Betrokkenheid werkveld De eerste gesprekken op landelijk niveau met een vertegenwoordiging van het werkveld hebben plaatsgevonden tussen april en december In het najaar 2010 heeft een tweede serie gesprekken plaatsgevonden. Daarna is het profiel bijgewerkt volgens de aanwijzingen van het werkveld. Betrokken zijn: 1. VNO/NCW, contactpersoon dhr. Chiel Renique 2. MKB Nederland, contactpersoon dhr. Chiel Renique 3. Fenedex, contactpersoon dhr. Bart Jan Koopman, directeur 4. Nima, contactpersoon mw. Froukje Hilarides 5. DDMA (Direct Dialogue Marketing Association), contactpersoon mw. D Janssen, bureaudirecteur Op regionaal niveau hebben per hogeschool verkennende gesprekken plaatsgevonden tussen april en december In het najaar 2010 hebben de hogescholen de conceptversie 2010 voorgelegd aan hun werkveldadviesraden. In totaal zijn vele commissieleden, die diverse voor de opleidingen IBL relevante bedrijven vertegenwoordigen, geraadpleegd. Ook hun commentaren zijn ingebracht in het landelijk overleg, op basis waarvan het profiel is bijgewerkt. Zie voor concrete gegevens, bijlage 2 van dit profiel. 1

3 Relevante competentiedocumenten Nieuw opleidingsprofiel: International Business and Languages IBL Bekent Kleur, Landelijk Beroepsen competentieprofiel 2010 Betrokken Hogescholen 1. Avans Hogeschool 9. Hogeschool van Arnhem 2. Christelijke Hogeschool Windesheim en Nijmegen 3. Fontys Hogeschool 10. Hogeschool Zeeland 4. Hanzehogeschool Groningen 11. Hogeschool Zuyd 5. Hogeschool INHOLLAND 12. NHL Hogeschool 6. Hogeschool Rotterdam 13. Saxion Hogeschool 7. Hogeschool Utrecht 14. Stenden Hogeschool 8. Hogeschool van Amsterdam 2

4 Voorwoord Met gepaste trots presenteren we u het Landelijk Opleidingsprofiel IBL van de Bacheloropleiding International Business and Languages IBL bekent kleur. In dit document kunt u lezen met welk profiel de Nederlandse IBL-opleidingen zich presenteren aan haar studenten, docenten en de werkgevers waar onze studenten na hun opleiding terecht komen. We hebben dit document IBL bekent kleur genoemd, omdat we drie hoofdcompententiegebieden onderscheiden die in onze opleidingen centraal staan: International Business; International Communication; Intercultural Awareness. Door de sterke focus op deze zaken ontwikkelen onze studenten zich tot wereldburgers die zich als een vis in het water voelen als ze zaken doen in een internationale context. Studenten die zich als eerstejaars bij ons melden, ontpoppen zich door hun samenwerking in internationale teams tijdens hun studie buitenland of een buitenlandse stage tot volwassen werknemers die creatief, ondernemend en flexibel onverwachte situaties het hoofd kunnen bieden. Ze hebben kennis van marketing en export en zijn in staat om in ten minste drie talen effectief zaken te doen. Dit Opleidingsprofiel is tot stand gekomen door een nauwe samenwerking tussen Opleidingsmanagers van hogescholen waar deze opleiding aan studenten wordt aangeboden én vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven zowel op landelijk als regionaal niveau. Dit comakership willen we in stand houden, ook al is het profiel op dit moment afgerond. De IBL opleidingen staan ten dienste aan het werkveld en de maatschappij. Op alle ontwikkelingen zoals deeltijds-of afstandsonderwijs, aansluiting bij de Bachelor of Business Administration en nog niet voorspelde ontwikkelingen zullen de IBL opleidingen reageren. We danken het Sectoraal Advies College Hoger Economisch Onderwijs van de HBO-raad voor advies en inhoudelijk commentaar. Dit IBL profiel is geheel eigenstandig voor alle IBL opleidingen in Nederland, ongeacht welke bachelorgraad deze afgeven. We spreken daarom ook van de competenties IBL en de Body of Knowledge and Skills IBL. De taalniveaus in dit profiel zijn dus ook maatgevend voor alle IBL opleidingen. Wanneer over het Landelijke Overleg IBL (LOO IBL) of over wij wordt gesproken wordt altijd het werkveld en alle stakeholders bedoeld. Ton Flierman en Annemien van der Veen hebben met het bestuur LOO IBL meegeschreven aan het document. December

5 INHOUDSOPGAVE INLEIDING VISIE OP HET BEROEP Internationaal zakendoen Schakel tussen bedrijf en internationale omgeving Communiceert internationaal Opereert op een breed zakelijk gebied Is ondernemend en innovatief Beroepenveld, beroepsrollen, beroepstaken en beroepsproducten Beroepenveld Beroepsrollen Beroepstaken Beroepsproducten Ontwikkelingen Mens en omgeving, wereldburger Sociale digitale netwerken Internationale economie Aandacht voor Duurzaamheid IBL focus: International Business ondersteund door Communicatie Vergelijkbare Opleidingen in het buitenland PROFESSIONELE BACHELOR Niveaus domeincompetenties De HBO-standaarden, Dublin-Descriptoren en HBO-kwalificaties Het vereiste niveau moderne vreemde talen voor beroepsbeoefening IBL DE EINDKWALIFICATIES IBL: IBL BEKENT KLEUR Competenties IBL Body of Knowledge and Skills IBL Bijlage I: Can Do statements Bijlage II: Gesprekspartners in hogescholen en beroepenveld

6 INLEIDING Het landelijk overleg van de opleidingen International Business and Languages (IBL) is een overlegorgaan waarin alle Nederlandse opleidingen IBL aan instellingen voor Hoger Beroepsonderwijs zijn vertegenwoordigd. Een van de doelstellingen van het landelijk overleg IBL is om de opleiding IBL op een heldere en eenduidige wijze te positioneren naar alle belanghebbenden. Het Beroeps- en Competentieprofiel IBL 2010 dat nu voor u ligt, vervangt het landelijk competentieprofiel IBL uit Het profiel is tot stand gekomen in overleg met de representatieve vertegenwoordigers van het werkveld, VNO-NCW, MKB Nederland en met relevante brancheverenigingen zoals Fenedex en NIMA. Het document geeft een overzicht van het actuele beroeps- en competentieprofiel van de bacheloropleidingen IBL. Het beschrijft de aspecten die beroepsbeoefening karakteriseren. Daarnaast geeft het een schets van de maatschappelijke en economische ontwikkelingen die wat ons betreft van betekenis zijn voor hedendaagse beroepsbeoefening. Het document beschrijft het beoogde niveau én de eindkwalificaties van de IBL-professional. De eindkwalificaties zijn in het landelijk beroeps- en competentieprofiel beschreven. Ze zijn enerzijds zó concreet beschreven dat ze de betrokken partijen (onderwijs, werkveld) een duidelijk beeld bieden van de beroepsmatige vermogens van elke juist afgestudeerde professional International Business and Languages. Anderzijds bieden ze de opleidingen voldoende ruimte voor eigen inkleuring en accentuering. Dit landelijk beroeps- en competentieprofiel ligt ten grondslag aan de major van elk HBO-bachelorcurriculum IBL in Nederland. We gaan ervan uit dat binnen elke opleiding de onderverdeling in major en minor gemeengoed is en dat de minor 30 EC telt. In dit document zijn de eindkwalificaties beschreven als competenties waarbij een competentie wordt opgevat als een set van (handelings)bekwaamheden waarover iemand moet beschikken om in de context van een concrete beroepsuitoefening, een specifieke taak te kunnen uitvoeren, een probleem te kunnen oplossen of een situatie te kunnen hanteren. De opleiding IBL maakt in meerderheid deel uit van het bachelordomein Commerce, een domein waartoe verder behoren de opleidingen Commerciële Economie, Small Business & Retail Management, Food & Business en Trade Management Azië. In IBL bekent kleur worden de in 2005 door het Domein Commerce opgestelde en door het werkveld gevalideerde doelstellingen en competenties en de in 2008 opgestelde Body of Knowledge and Skills Commerce op IBLniveau geformuleerd. De minimaal te behalen taalniveaus zijn hoger dan die in de domeincompetenties Commerce en internationaliseringcompetenties zijn expliciet geformuleerd. Het IBL profiel IBL bekent kleur is vanaf heden maatgevend voor alle IBL opleidingen. In het eerste hoofdstuk geven wij een beeld van beroepsbeoefening IBL op HBO-bachelorniveau. Wij geven de voornaamste kenmerken, de kerntaken, de beroepsproducten, de beroepsrollen, de actuele ontwikkelingen in het beroep en de positionering van IBL ten opzichte van het domein Commerce. In het tweede hoofdstuk beschrijven we het specifieke HBO bachelorkarakter van de opleiding. In hoofdstuk drie geven we de eindkwalificaties IBL in de vorm van competenties IBL en de Body of Knowledge and Skills IBL. 5

7 1. VISIE OP HET BEROEP 1.1. Internationaal zakendoen De Nederlandse economie leunt van oudsher op internationale handel. Nederland wordt ook wel een doorvoerland genoemd van producten naar Europa. Als Europese economische gemeenschap, inclusief de invoering van de euro en de openstelling van de grenzen, wordt de hedendaagse Nederlandse economie een onderdeel van één Europese economie, inclusief voorrechten en beperkingen. Als het zeer zwaar weer is met de economie van een enkel land uit de gemeenschap, om wat voor reden dan ook, komt de gehele Europese economische gemeenschap onder druk. Kortom, zakendoen in Nederland is vroeger en nu nog steeds internationaal zakendoen, waarbij het ernaar uitziet dat in de tegenwoordige tijd het internationale karakter eerder toeneemt dan dat het ooit nog af zal nemen. En om succesvol internationaal zaken te kunnen doen, zijn specifieke vermogens vereist, dat wist en weet men, vroeger en nu. Als we over internationaal zakendoen spreken, hebben we het ook over globalisering. Deze term heeft enerzijds betrekking op de uitbreiding van het internationale karakter van de economie dat wil zeggen de gestage toename van de wereldwijde vertakkingen en wereldwijde afhankelijkheden en verwevenheden. Maar globalisering als term wordt ook gebruikt voor een trend die ons op diverse vlakken raakt, economisch, maatschappelijk, politiek, sociaal, persoonlijk. We ontkomen er niet aan: of het nu gaat om de versterking van de internationale economische positie van China en de betekenis ervan voor bijvoorbeeld Nederland, om het internationale debat over global warming, het gemak waarmee we kennis nemen van internationale nieuwsfeiten aan de andere kant van de wereld, de op kenniseconomie georiënteerde internationale concurrentiepositie van Nederland, de internationale samenstelling en het samenleven van de Nederlandse bevolking, de internationale uitwisseling van studenten of het op een avond achter de computer surfen op het internet op zoek naar een product, dienst of een internationale game waaraan deelgenomen kan worden. De hedendaagse mens is wereldburger, het bedrijfsleven opereert op wereldschaal en wil en moet toegerust zijn voor internationale concurrentie, internationale afzet, outsourcing en off-shoring van bedrijfsprocessen, internationale inkoop, internationaal geldende regelgeving, de betekenis van opengestelde grenzen voor benodigde expertise en internationale communicatie. Globalisering op de huidige schaal en in het huidige tempo (communicatie in real time over alle uithoeken van de wereld) is mogelijk geworden dankzij ontwikkelingen op het gebied van digitale communicatie, technische ontwikkelingen en natuurlijk ook dankzij politiek maatschappelijke ontwikkelingen ofwel, dankzij de wens van de burgers om wereldburger te zijn. De mens mag dan wereldburger zijn geworden en het hedendaagse zakenleven mag over de gehele wereld zaken doen, dat betekent niet dat iedereen elkaar direct verstaat en dat zakelijke doelstellingen in een oogwenk voor iedere gesprekspartner duidelijk zijn. Het betekent evenmin dat een product dat in het ene land succesvol is dat zonder meer in een ander land ook is. Internationale transacties mislukken soms om simpele culturele verschillen die door de zakenpartners niet begrepen zijn, gebrek aan geduld om te gaan met regelgeving, gebrek aan kennis van arbeidsverhoudingen enzovoorts. Kortom, voor succesvol zakendoen is meer vereist dan een breed pakket aan alleen internationaal zakelijke vermogens. Dat naast beheersing van de taal ook inzicht in cultuur en kennis van het land absoluut vereist zijn, was in Nederland al 6

8 duidelijk bij de start van de handelsmissiepost op Deshima (1647). Ook het kolonialistische Nederlandse zakenleven en de overheid zijn zich er steeds van bewust geweest dat om gedaan te krijgen wat men wilde, inzicht in de andere cultuur en het vermogen tot communicatie met mensen van die andere cultuur essentiële voorwaarden voor duurzaam economisch succes waren, ondanks het geweld waarmee men zich verzekerde van een monopolie of bijvoorbeeld de regionale productie van koffie op een plek waar andere landbouw was. In een tijdperk waar afdwingen van handel is vervangen door vrije economie zijn deze vermogens van veel grotere betekenis geworden. In de opleidingstitel International Business and Languages (IBL) bekent kleur komt precies het inzicht tot uitdrukking dat voor internationaal zakendoen in een context van globalisering, naast een breed pakket zakelijke commerciële vermogens, juist ook heel nadrukkelijk specifieke communicatieve en culturele vaardigheden noodzakelijk zijn. Ondernemingen (zowel uit het midden- en kleinbedrijf als multinationals) die internationaal willen opereren, hebben medewerkers nodig die verstand hebben van internationaal zakendoen in de volle betekenis. En dat houdt werkelijk in dat zij naast een breed pakket zakelijke vermogens ook een breed pakket internationale vermogens hebben ontwikkeld als absolute voorwaarde voor succesvol internationaal zakendoen. De bacheloropleiding IBL is bij uitstek een bacheloropleiding die expliciet professionals opleidt die in staat zijn om het bedrijfsleven te helpen succesvol te opereren in een steeds toenemende internationale commerciële arena, dankzij ontwikkeling op een combinatie van brede zakelijke vermogens en internationale communicatieve vermogens. De bacheloropleiding International Business and Languages is een opleiding van deze tijd. De opleiding leidt studenten op tot professionals die uitstekend in staat zijn om zaken te doen met zakenpartners met een andere culturele achtergrond. IBL ers deinzen er niet voor terug om het vliegtuig te pakken om een vraagstuk in een ander land te onderzoeken. Het zijn eigentijdse professionals die weten hoe ze moderne media in kunnen zetten om optimaal te opereren op het speelveld van directe communicatie en dit in meerdere talen. Tijdens de opleiding leren ze wat ethisch verantwoord handelen is. Ze zijn in staat het vertrouwen van de potentiële buitenlandse zakenpartner in het product of de dienst te versterken, waarbij ze de belangen van de organisatie waarvoor ze opereren geen moment uit het oog verliezen. In de volgende paragrafen werken wij de karakteristieke kwaliteiten uit van een IBLprofessional zoals wij die zien en zoals deze nodig is t.b.v. het op internationaal zakendoen georiënteerde Nederlandse zakenleven Schakel tussen bedrijf en internationale omgeving In het Landelijk Opleidingsprofiel IBL 2003 karakteriseerden wij de professional International Business and Languages als de schakel tussen zijn bedrijf en de internationale omgeving die de belangen van zijn bedrijf of organisatie in kaart kan brengen, doelen kan stellen en deze kan vertalen in plannen. Hij legt en onderhoudt contacten met de internationale relaties van zijn bedrijf of organisatie, met name op de onderstaande drie gebieden: Internationaal inkoop-, verkoop- en accountmanagement Internationaal communicatiemanagement Exportmanagement, waarbij de IBL er zich bezig houdt met de logistieke, financiële en verzekeringstechnische aspecten van het internationale goederenverkeer. De IBL er vertaalt deze contacten in activiteiten op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Wij zijn van mening dat deze karakterisering nog steeds stand houdt. Het impliceert een specifieke dynamiek in het internationale zakendoen. Afhankelijk van de omgeving, het bedrijf, 7

9 de organisatie en de doelstellingen bepaalt de IBL er steeds opnieuw welke taken en verantwoordelijkheden tot zijn gebied behoren zodat het bedrijf of de organisatie haar internationale zakelijke doelstelling kan realiseren. De IBL er is de medewerker die onderzoek verricht naar concrete ontwikkelingen in een ander land of regio, die resultaten over het voetlicht brengt van zijn bedrijf, die de consequenties van het onderzoek intern doordenkt en communiceert en die zijn organisatie intern beïnvloedt. Vanuit ontwikkelingen in die buitenlandse markt, wensen van de markt en de culturele context waarin geopereerd moet worden, draagt de IBL er eraan bij om het bedrijf of de organisatie hierop te richten. Omgekeerd zal de IBL er de producten en diensten van zijn bedrijf onder de aandacht van de buitenlandse omgeving brengen (externe omgevingsbeïnvloeding). In de eerste plaats gaat het dan om het verrichten van internationaal onderzoek hoe het product of de dienst het beste in de (internationale) markt gezet kan worden. Maar daarnaast is het natuurlijk ook een kwestie van internationale communicatie en het winnen van vertrouwen. De hedendaagse IBL er opereert in die zin als een schakel tussen zijn bedrijf en de internationale omgeving. Dat zeiden we in 2003 en dat zeggen we nu. Maar ten opzichte van de definitie van het beroep in 2003 is daarbij in 2010 de internationale zakelijke oriëntatie van de IBL-professional in betekenis toegenomen, wat mede tot uitdrukking komt in de positionering van de opleiding onder het bachelordomein Commerce. De IBL er is gericht op internationaal zaken doen en op de noodzakelijke voorwaarde daarvoor: internationale zakelijke communicatie zo moet de betiteling als schakel worden begrepen Communiceert internationaal Het bovenstaande maakt duidelijk dat een IBL er internationaal communicatief bekwaam is, schriftelijk en mondeling, gerelateerd aan realisatie van commerciële zakelijke doelstellingen van het bedrijf, uiteenlopende van (interne en externe) communicatie, sales, inkoop, concreet relatiebeheer en relatieontwikkeling. Daarbij is hij goed bekend met een breed spectrum aan (moderne) op het commerciële gerichte communicatiemiddelen en zet deze middelen in t.b.v. de realisatie van de doelstellingen. Elke professional IBL beheerst daartoe ten minste drie moderne vreemde talen, waarbij Engels verplicht is. Waarom drie? Omdat hij daarmee aan het grootste deel van het internationale zakelijke verkeer kan deelnemen, in Europa en op wereldniveau: Gezien het belang van het Engels als wereldtaal is elke IBL er bekwaam in de Engelse taal op hoog niveau (zie 2.3); Onderzoek leert dat er voor de Nederlandse economie en Europese economie, naast het Engels, vier talen zijn die qua belang in het oog springen: Duits, Frans en in wat mindere mate Spaans en Italiaans. Het is verder duidelijk dat in de tegenwoordige tijd de economische betekenis van met name Brazilië, Rusland, India en China (BRIC), toeneemt en verder zal toenemen. Onderzoek naar het gebruik van moderne vreemde talen onder alumni leert echter dat het aandeel van deze talen in het dagelijks gebruik vooralsnog ver achterblijft bij de bovenstaande talen. Engels, Duits, Frans en in mindere mate Spaans en Italiaans, worden steeds als de belangrijkste talen in het bedrijfsleven genoemd. Het landelijk opleidingsoverleg IBL doet geen uitspraken over welke de twee moderne vreemde talen naast Engels dienen te zijn, wel over het beheersingsniveau (zie 2.3). De opleidingen beargumenteren dus zelf hun keuze voor de beide overige talen. 8

10 De IBL-professional opereert in verschillende landen en culturen. Daarom heeft hij inzicht in culturele grondslagen, leeft hij zich snel in andere culturen in en begrijpt hij gedrag van zijn internationale zakenpartner ook als uitdrukking van een bepaalde culturele karakteristiek. Het ontwikkelen van respect voor andere culturen is daarbij uitgangspunt. Een deel van deze internationale vermogens kan goed worden ontwikkeld via studie aan de Nederlandse hogeschool, maar het landelijk opleidingsoverleg IBL constateert dat de ontwikkeling van een aantal competenties buitenlandervaring vereist. Het landelijk opleidingsoverleg IBL acht het daarom noodzakelijk voor de ontwikkeling van internationaal zakendoen en de daarvoor noodzakelijke internationale taalvaardigheden, - communicatieve vaardigheden en - culturele vaardigheden, dat elke student ten minste voor 30 EC aan studiepunten in het buitenland realiseert via bijvoorbeeld een studie aan een buitenlandse universiteit, via een stage in het buitenland of via andersoortige activiteiten in aansluiting op de opleidingen zoals gezamenlijke projecten tussen opleiding en internationale partners bij werkbedrijven Opereert op een breed zakelijk gebied Wij hebben al gezegd dat het bedrijfsleven dat internationaal opereert, behoefte heeft aan professionals die op een breed zakelijk gebied kunnen opereren. In het bijzonder gaat het daarbij om internationale marketing, internationale marketingcommunicatie, internationale sales en export. Het landelijk opleidingsoverleg IBL kiest vanuit die invalshoek voor een open karakterisering van de opleidingen IBL: de opleidingen IBL leiden studenten op tot beginnende professionals in internationale, zakelijke functies. Het beroep is qua zakelijke vermogens een breed georiënteerd beroep, want de professional IBL heeft een breed scala aan verantwoordelijkheden en taken rond internationaal zaken doen bij internationaal georiënteerde bedrijven en organisaties, gevestigd in binnen- en buitenland. De IBL er richt zich daarbij in hoofdzaak op business tot business marketing and sales, minder op consumentenmarketing and -sales, wel op consumentenvraagstukken Is ondernemend en innovatief Wij zeiden dat internationaal zakendoen van alle tijden is, maar dat de tegenwoordige tijd kan worden gekarakteriseerd als een tijd van vanzelfsprekende en toenemende focus op de gehele wereld (globalisering). Wát bedrijven en organisaties internationaal gaan doen, hoe zij internationale markten betreden, welke markten, hoe zij producten verwerven, wat hun internationale oogmerken zijn en wat zij behoren te weten van andere culturen, verschilt per bedrijf en organisatie. Zeker is dat bij uitstek de IBL er een rol speelt in deze dynamiek van verregaande internationalisering. Vanuit deze ontwikkelingen gedacht, heeft de IBLberoepsbeoefening, zeker binnen met name MKB-bedrijven, tot op de dag van vandaag ook een pionierskarakter. Dat is wat verschillende professionals IBL kenbaar maken: de IBL er geeft zelf invulling aan het werk en de context, bouwt de internationale functies en ook de internationale gerichtheid van bedrijven en organisaties mede zelf op. Voor beroepsbeoefening zijn een ondernemende grondhouding, creatieve vermogens, een onderzoekende houding, inventiviteit, ondernemende en innovatieve gerichtheid essentieel. De opleidingen IBL zien de ontwikkeling van een internationaal opererende professional die in staat moet zijn om zich steeds buiten de gebaande, zekere paden te begeven in vreemde en andere culturele contexten als hun doelstelling. 9

11 1.2. Beroepenveld, beroepsrollen, beroepstaken en beroepsproducten. Een IBL-professional wil de schakelfunctie vervullen tussen bedrijf en internationale omgeving. Hij opereert zakelijk en is daartoe commercieel ingesteld, internationaal communicatief toegelegd, heeft een brede zakelijke internationale oriëntatie en opereert steeds ondernemend en vernieuwend. Op die manier is de IBL er een professional die body geeft aan de internationale zakelijke ambities, die reist, die op de plek zelf het gesprek voert met de zakenpartner in zijn taal of een taal waarin beiden zich kunnen uitdrukken, kansen ontdekt en over het voetlicht brengt van zijn bedrijf. In deze paragraaf geven we een beeld van wat wij als karakteristieke taken beschouwen, wat karakteristieke beroepsproducten zijn en welke rollen de IBL er vervult Beroepenveld IBL ers werken voor een breed scala aan commerciële ondernemingen, uiteenlopend van MKBbedrijven die internationaal (willen) opereren tot grote multinationale ondernemingen. Zij werken ook voor kleinere en grotere internationaal opererende organisaties uit de non-profit sector waar behoefte aan internationaal zakelijk opgeleide medewerkers bestaat. Een IBL er kan in vrijwel alle branches werkzaam zijn. Naast in dienstverband, opereert een IBL er ook als zelfstandig ondernemer. In het midden- en kleinbedrijf opereert een IBL er veelal als generalist en heeft hij een brede verantwoordelijkheid. In een groter internationaal opererend bedrijf, soms een multinational, opereert de IBL er in de regel op een meer specialistisch werkterrein. De meest voorkomende functies van de IBL er zijn: Internationaal inkoop-, verkoop- en accountmanagement o Medewerker international sales met doorgroei naar international sales manager o Assistent account manager met doorgroei naar international account manager o Assistent internationaal inkoper met doorgroei naar hoofd inkoper o Medewerker direct marketing met doorgroei naar direct marketing manager o Medewerker landendesk met doorgroei naar area manager Internationaal communicatiemanagement o Assistent PR/PA-afdeling met doorgroei naar hoofd PR en voorlichting o Medewerker externe zaken met doorgroei naar manager externe zaken o Assistent conference manager met doorgroei naar conference corporate communication o Medewerker marketing communicatie met doorgroei naar hoofd marketing communicatie Exportmanagement o Marketing services medewerker met doorgroei naar relatiebeheerder buitenland o Assistent exportmanager met doorgroei naar export manager o Assistent area manager met doorgroei naar area manager Beroepsrollen. IBL ers vervullen verschillende rollen rondom internationaal zakendoen, in de praktijk gaat het natuurlijk steeds om combinaties van deze rollen. Wij zien dat vier typerende rollen de 10

12 boventoon voeren, namelijk de adviseur, de leidinggevende, de bemiddelaar en de dienstverlener: De adviserende rol. Zeker aan het begin van zijn carrière zal de IBL er zijn plaats moeten vinden en veroveren binnen de organisatie waarin hij werkzaam wordt. Hij zal op basis van kennis van zaken en analytische vaardigheden, onderbouwde voorstellen doen naar het management voor wat betreft de internationale zakelijke activiteiten hij moet in staat zijn deze voorstellen over het voetlicht te brengen en te verdedigen. Hij kan overigens ook opereren als een externe consultant internationale ontwikkeling bij een hiervoor gespecialiseerd bedrijf of (regionale, provinciale) dienst; De aansturende of leidinggevende rol. Als de IBL er zijn plek in het bedrijf of de organisatie gevonden heeft, zal hij meer verantwoordelijkheid voor internationale zakelijke activiteiten gaan dragen en deze en nieuwe internationale processen en activiteiten zelfstandig vorm gaan geven. Hierbij dient hij initiatieven te ontplooien, het hiervoor benodigde onderzoek te initiëren en uit te (laten) voeren, durf te tonen door bijvoorbeeld te komen met verrassende en creatieve voorstellen, (investerings)risico s in te (laten) schatten en leiding te geven aan een team van professionele medewerkers die elk vanuit hun eigen invalshoek inbreng hebben; De bemiddelende rol. De IBL er vervult een overbruggende rol tussen de verschillende interne en externe partners die betrokken zijn bij de internationale activiteiten. Hij is dan ook breed opgeleid en is in staat om de verschillende belangen en verantwoordelijkheden in te schatten om succesvol bij te kunnen dragen aan het bereiken van de (internationale) doelstellingen. Als bemiddelaar leeft en leest hij zich o.a. in, neemt hij deel aan onderhandelingen of voert ze zelf, maakt hij kwartier in een regio of land, signaleert hij problemen en lost ze blijvend en structureel op; De dienstverlenende rol. De IBL er speelt een rol bij de dienstverlening aan interne en externe belanghebbenden bij de internationale activiteiten van het bedrijf of de organisatie. Hierbij draagt de IBL er (mede) verantwoordelijkheid voor klanttevredenheid c.q. tevredenheid van betrokkenen, maar dient ook als interne en externe vraagbaak en verzorgt rapportages naar aanleiding van de internationale activiteiten van de organisatie Beroepstaken. De toekomstige beroepssituatie van de IBL er is een veelzijdige die voor elke afgestudeerde verschilt. Dat neemt niet weg dat er voor die verschillende situaties specifieke takengroepen of takenfocus rondom internationale bedrijfsprocessen aanwijsbaar zijn. Tegen deze achtergrond onderscheiden wij de volgende kerntaken die elke afgestudeerde IBL er zelfstandig moet kunnen vervullen c.q. waaraan hij een bijdrage moet kunnen leveren (en die hij als gevorderd beroepsbeoefenaar zelfstandig uitvoert): Het voeren van overleg over - en het creëren van draagvlak voor initiatieven op internationaal terrein (beginnend beroepsbeoefenaar); Het acquireren en bedienen van klanten op internationale markten en daarbij het verrichten van de hiervoor noodzakelijke internationale activiteiten en communicatie voor het bedrijf of de organisatie (beginnend beroepsbeoefenaar); Het ontwikkelen van realistische doelstellingen voor de internationale activiteiten van het bedrijf en de organisatie, op basis van marktonderzoek (waarvan cultuuronderzoek altijd een onderdeel is) en interne afstemming in de organisatie (gevorderd beroepsbeoefenaar); 11

13 Het kunnen inschatten van investeringsrisico s op het gebied van geld, tijd en inspanning die verbonden zijn aan de ontwikkeling van specifieke internationale activiteiten (gevorderd beroepsbeoefenaar); Het aansturen van buitenlandse partners die zich (op projectbasis) bezig houden met de internationale activiteiten van het bedrijf of de organisatie (gevorderd beroepsbeoefenaar); Het financieel kunnen onderbouwen en verdedigen van de beroepsproducten (gevorderd beroepsbeoefenaar) Beroepsproducten De beroepsproducten van de IBL er zijn verschillend qua karakter. Ze bestaan uit een combinatie van diensten, procesresultaten en specifieke beleidsproducten. De belangrijkste beroepsproducten die een IBL er realiseert, zijn: Het schriftelijk en mondeling tot stand brengen van zakelijke communicatie, zoals het uitbrengen van een offerte in verschillende talen, bijvoorbeeld in het kader van een tender/internationale aanbesteding, of het deelnemen aan of leiding geven aan een internationaal zakelijk overleg met behulp van moderne communicatiemiddelen, organiseren van of deelnemen aan een internationale handelsmissie. Dit kan bijvoorbeeld uitmonden in een internationaal contract voor een bedrijf of internationale activiteiten voor een organisatie. Ook de juridische aspecten in een zakelijk overleg komen aan de orde; Exportbeleidsplan, waarin de doelstellingen, strategie en randvoorwaarden (op cultureel, financieel en organisatorisch gebied) worden geformuleerd met betrekking tot de export van een product of dienst; Internationaal marketingplan, waarin de marketingstrategie wordt geformuleerd met betrekking tot het op de markt brengen van een product of dienst op een buitenlandse markt; Internationaal (marketing-) communicatieplan. Bij dit beroepsproduct formuleert de student het communicatiebeleid van een onderneming op internationale markten, zowel wat betreft de inhoud als de te benutten media; Internationaal businessplan, waarin wordt aangegeven hoe een buitenlandse vestiging van een onderneming kan worden opgezet, inclusief doelstellingen, strategie en randvoorwaarden; Internationaal salesplan, waarin de student een verkoopbeleid bepaalt en deze kan uitwerken in accountplannen Ontwikkelingen Wij hebben in de inleidende tekst al het een en ander gezegd over hedendaagse ontwikkelingen. Wij hebben daar de term globalisering gebruikt als overkoepelend ontwikkeling. Echter wij staan nog aan het begin van deze globalisering. Enkele voorbeelden: een bedrijf ziet bijvoorbeeld de Chinese economie opkomen, zoekt zelf een markt in China en ziet China zich snel een positie verwerven in Afrika, een bedrijf neemt deel aan het debat over global warming en duurzaamheid en zoekt oplossingen in interessante duurzame producten, een bedrijf ziet nieuwe hardware en software ten behoeve van internationale netwerken verschijnen. Men maakt keuzes die van betekenis zijn voor de toekomstige zakelijke positie in een context van internationale onzekerheid en ontwikkeling. Het vermogen om een bedrijf te adviseren en te ondersteunen bij internationale zakelijke keuzes en om het bedrijf te positioneren en te herpositioneren in de onzekere hedendaagse dynamische internationale context zijn pijlers van beroepsbeoefening 12

14 van IBL. De internationale marketing, internationale positionering en internationale communicatie van een bedrijf zijn geen vaststaande feiten maar hangen dynamisch samen met een aantal van de onderstaande ontwikkelingen Mens en omgeving, wereldburger De hedendaagse mens is een wereldburger. Zijn leef- en werkomgeving betrekken zich op de wereld. Hij zoekt via internet het laatste nieuws, bestelt een virusscanner in Amerika, communiceert per mail met een collega in Groot-Brittannië over een investering in Italië, reset zijn telefoon met behulp van een callcenter uit India, boekt een weekend naar Florence en typt de rest van de middag op zijn in Japan ontworpen en in China geproduceerde computer met Amerikaanse software: Steeds toenemende internationale mobiliteit, gemakkelijk verplaatsen, toenemende reizigersstromen uit- en naar voorheen meer gesloten landen en werelddelen, steeds toenemende vraag om andere werelden en culturen te zien en ander werelden en culturen te ontvangen. Tegelijk blijft hij overigens ook steeds verlangen naar regionale gebondenheid en inbedding, bijvoorbeeld in verband met kinderen en andere familie, maar ook in verband met de bedrijfsvestiging (think global, act local); Mensen opereren minder bedrijfsgebonden en meer interesse gedreven, men wil meer ondernemer/zelfstandige zijn, ook risicovol; Mensen zijn betrokken bij alle gebeurtenissen in alle uithoeken van de wereld dankzij moderne media en zijn bereid om ver over de grenzen te helpen als de informatie over de ramp die daar plaatsvond daartoe toereikend en overtuigend is; Mondiale oriëntatie van de consument, consument benadert gemakkelijk mondiale bedrijven (Amazon.com, I-store), Engelstaligheid is essentieel voor elke burger; Vergrijzing van de samenleving, babyboomgeneratie heeft hard gewerkt, verdient veel, gaat geld besteden door reizen, minder jongeren werken t.o.v. meerdere ouderen die vrijgesteld zijn. Mensen worden ouder, zijn langer gezond, blijven langer in beweging dan voorheen; Aandacht voor alternatieve zingevingvraagstukken en religie (andere culturen); Tegenbewegingen, meer gericht op nationale oriëntatie, focus op monoculturen en kleinschalige omgevingen vinden in de hedendaagse tijd breed gehoor. Antiglobalisering; Een samenleving is niet langer een samenleving van één cultuur, maar (enkele uitzonderingen daargelaten) een samenleving die plaats biedt aan diverse culturen. Dat vraagt van alle burgers nieuwe interculturele vaardigheden om elkaar plaats te geven. Elke burger anno 2010 is meer internationaal georiënteerd en intercultureel bewust dan voorheen nodig was in het alledaagse bestaan. Voor de IBL er zijn dit professionele thema s die hij betrekt en gebruikt bij de internationale zakelijke activiteiten van zijn bedrijf Sociale digitale netwerken In het verlengde van dit wereldburgerschap is de toekomstige samenleving een samenleving waar sociale digitale netwerken een grote rol spelen in het persoonlijk en zakelijk leven. 1 Deze trends zijn afkomstig van gesprekken met werkveldadviescommissies, specifieke onderzoeken door opleidingen gepleegd. Ook is gebruik gemaakt van de studie van Herman Konings, Latte Macchiato, Trends voor het volgende decennium, ISBN

15 De mens neemt deel aan een netwerk dat hij benadert en waarmee hij in permanente wisselwerking verkeert via diverse sociale media (hardware en software), hij vindt nieuwe omgevingen/herkenningen in netwerken; Via deze netwerken worden diensten ontwikkeld, vindt communicatie plaats en wordt wellicht een economie ontwikkeld. Productverwerving via digitale media neemt een groeiende plaats in in de economie (in plaats van mens, winkel, toonbank), producten die deze sociale digitale netwerken ondersteunen en verfijnen staan hoog op de top 10. Het bijbehorende betalingsverkeer, de levering van goederen, de internationale 24 -uurs economie, het bieden van service, etc. vragen om een andere aanpak. Een IBL er moet kennis hebben van deze nieuwe vormen van zakendoen en daar waar nodig inzetten Kennisverwerving direct via het web (wikipedia, artikelen) papieren kennisproducten (krant, boek, Tom Tom, Google Maps) worden deels vervangen door digitale producten. Internationale kennisuitwisseling, gemakkelijke samenwerking, kennisverwerving via open sources nemen toe in belang; Augmented reality speelt een rol in marketing/advertenties wordt mobiel gemaakt en neemt toe in betekenis; Business to business marketing en consumentenmarketing en -communicatie via traditionele media (tijdschriften, televisie) blijven een rol spelen, maar daarnaast winnen digitale media aan betekenis. Er wordt ook wel gesproken van crossmediaal, inzet van diverse media in hun wederzijds beïnvloeding ten behoeve van zakelijke doelstellingen. Kennis en specifieke producten zijn vrij verkrijgbaar op het net in een commerciële context die uitnodigt tot aankoop van verbonden zaken; O.a. Iphone, Ipad, Blackberry, Google, Facebook, LinkedIn, Twitter, digitale fotografie, games, Android zijn hedendaagse producten en diensten die essentieel zijn voor deze sociale digitale netwerken; Van vaste monoverbindingen (telefoon) naar draadloze multiverbindingen; Traditionele media blijven van betekenis, zoals gedrukte boeken, kranten, tijdschriften, folders en reclames via radio en televisie. Een IBL er is thuis in de combinatie van traditionele media en sociale digitale netwerken die zakelijk van belang zijn en gebruikt ze (adviseert over het gebruik) ten behoeve van internationale zakelijke communicatie, - markt- en marketingcommunicatie Internationale economie Zoals gezegd, is de hedendaagse economie een wereldeconomie, een complex verweven netwerk van internationale betrekkingen, afhankelijkheden, samenwerkingsverbanden, dat in de regel mensen, regio s, culturen en landen diep en duurzaam verbindt (wederzijdse economische afhankelijkheid): De leidende positie van westerse economieën wordt op onderdelen overgenomen door opkomende economieën, zoals die van Brazilië, Rusland, India, China, Afrika. De economieën raken volledig met elkaar vervlochten; Er is toenemende internationale concurrentie in Nederland. Producten en diensten moeten voldoen aan internationale kwaliteitsstandaards om concurrerend te zijn c.q. een plaats te verwerven op de internationale markt. In Europa heeft Europese regelgeving ten aanzien van producten, diensten en werk soms meer invloed dan nationale regelgeving. In de Europese Economische Gemeenschap zijn de grenzen verdwenen en vindt vrij economisch verkeer plaats. Europese culturen groeien steeds naar elkaar toe, één Europese context met meerdere culturele regio s. Er zijn verschuivingen te zien in concurrentie, waarbij voorheen concurrerende Europese regio s elkaar te hulp schieten; 14

16 Ontwikkelingshulp voor ontwikkelingseconomieën krijgt een ander karakter gericht op duurzame economische ontwikkeling, microkrediet, leningen, mee investeren; Permanente innovatie van diensten en producten is voorwaarde voor economisch succes. Daaraan verbonden spelen up to date serviceverlening aan klanten en kwaliteit een grote rol in duurzame economische positionering. Van medewerkers wordt een innovatieve instelling gevraagd en het vermogen om proactief te anticiperen op veranderingen; Kennis van de taal en cultuur van het land waar de zakenpartner vandaan komt en cultureel inlevingsvermogen zijn belangrijk voor internationaal zakendoen. De buitenlandse gesprekspartners zijn ook vertrouwd met een global approach en zijn ten opzichte van vroeger, in toenemende mate hoog opgeleid, soms westers. Zeker op het niveau van consumentenbehoefte is het relevant om inzicht te hebben in meer lokale en regionale kenmerken en verschillen in cultuur; Werken en studeren over de grenzen is normaal, importeren van werknemers uit andere landen is gewoon, men opeert als werknemer en ondernemer in toenemende mate vanzelfsprekend in internationale omgevingen en internationale teams; Het is van belang voor een bedrijf of organisatie om een volwaardige gesprekspartner te zijn op alle gebieden: maatschappelijk, politiek, cultureel en uiteraard zakelijk; Productie uitbesteden naar goedkope productielanden en landen die zich focussen op de dienstverlening t.a.v. outsourcing blijft, er komen echter ook tegenbewegingen op gang met het oog op zaken als milieu, verzet tegen uitbuiting enzovoorts. Dit vraagt van de organisatie op internationaal niveau uitnemende inkoopvermogens en communicatieve vermogens; De macht van de aandeelhouder in de strategie van de grotere bedrijven is toegenomen. Dit is van invloed op het product en de contextuele inbedding (korte termijn financieel resultaat krijgt soms focus boven duurzaamheid en continuïteit private equities); Deze ontwikkelingen vragen van de IBL er een breed scala aan internationale zakelijke vermogens, zoals een degelijke kennis en kunde van internationale economische ontwikkelingen, kennis en kunde ten aanzien van internationale bedrijfsvoering, kennis van regelgeving ten aanzien van import, export, internationale communicatieve vaardigheden waaronder taalvaardigheden en cultuurkunde Aandacht voor Duurzaamheid De consument raakt over een breed front geïnteresseerd in duurzaamheid, de ondernemer legt rekenschap af van maatschappelijke thema s als milieu, kinderarbeid, internationale arbeidsomstandigheden, ethiek, is een maatschappelijk ondernemer en ethisch ondernemer; Regelgeving in landen verschilt ten aanzien van duurzaamheid. Regelgeving is essentiële kennis voor bedrijven; De focus op producten en diensten richt zich niet alleen op de prijs hier en nu, maar ook op kosten en milieubelasting in de toekomst. In toenemende mate vragen stakeholders (klanten, toeleveranciers, aandeelhouders, overheid, burgers) dat organisaties kwaliteit leveren. Deze kwaliteit beperkt zich niet alleen tot productkwaliteit of kwaliteit van de dienstverlening. Kwaliteit wordt gevraagd waar het gaat om het personeelsbeleid, het voldoen aan deugdelijk bestuur en het op een verantwoorde wijze omgaan met maatschappij en milieu. Ook de wijze waarop organisaties communiceren met hun stakeholders vraagt om zorgvuldigheid en kwaliteit. 15

17 Van een IBL er wordt verwacht dat hij zich bewust is van dergelijke ontwikkelingen en daarop kan inspelen IBL focus: International Business ondersteund door Communicatie Voor alle IBL-opleidingen is het IBL-profiel de basismaat. Profielen worden, ingevolge een afspraak in de AV van de HBO-raad, door het bestuur van de HBO-raad formeel vastgesteld. In het IBL-profiel wordt gebruik gemaakt van andere documenten zoals het domeinprofiel commerce en Kwaliteit als Opdracht. Daarmee zijn die veel bredere dan IBL-documenten zélf verder niet van belang In 2005 is een set domeincompetenties Commerce opgesteld, die van toepassing is voor alle opleidingen die tot het domein Commerce behoren 2. Er zijn toen acht domeinspecifieke competenties geformuleerd en twee HEO-brede competenties. Elk van de acht competenties is weer uitgewerkt op drie niveaus. Er is afgesproken dat elke opleiding van het domein Commerce deze Commerce competenties tot uitgangspunt neemt, waarbij voor elke opleiding het niveau is vastgesteld waarop de competenties ten minste dienen te worden ontwikkeld. De competenties IBL zijn in dit profiel intussen verder uitgewerkt, uitgebreid (zie hoofdstuk 3) en aangepast. Ondanks de nieuwe IBL competenties geeft de illustratie hieronder de verschillen tussen de opleidingen nog steeds goed weer. Het beeld maakt duidelijk dat de opleiding IBL zich t.o.v. de andere opleidingen van het domein onderscheidt door het niveau van competentie 7, Communicatie. Deze zevende competentie luidt volledig: Communiceren in meer talen en rekening houdend met culturele verschillen, intern en extern, nationaal en internationaal. Toch vormen talen niet de inhoudelijke focus van de opleiding. Het inhoudelijk zwaartepunt is internationaal zaken doen. De talen blijven een 2 Domeincompetenties en Illustraties Commerce, versie december

18 middel om een zakelijk/commercieel doel te bereiken. Studenten van de andere opleidingen van het domein verwerven hoogstens één of twee moderne vreemde talen op basisniveau (niveau 1), terwijl de IBL er goed is toegerust om in drie moderne vreemde talen op behoorlijk niveau zakelijk te communiceren (tezamen gedefinieerd als niveau 3). In het document Domeincompetenties Commerce 2005 is deze taalcompetentie in een aparte bijlage in drie beoogde taalniveaus gespecificeerd en beroepsgericht uitgewerkt - e.e.a. conform het CEFR- Common European Framework of Reference. Wij werken onze visie op de taalniveaus die de IBL er moet beheersen, uit in paragraaf 2.3. We kunnen verder nog zeggen dat de IBL-professional brede zakelijke vermogens ontwikkelt, terwijl de focus bij Commerciële Economie op marketing ligt en bij Small Business & Retail management op sales, overwegend in nationale context. De opleidingen Food & Business en Trade Management Azië zijn meer specialistisch internationaal georiënteerd. Het landelijk opleidingsoverleg IBL stelt dat in 2010 deze domeincompetenties niet voldoende zijn om de beroepsuitoefening IBL te beschrijven. In hoofdstuk drie formuleren wij de competenties IBL die vanaf nu maatgevend zijn voor de opleidingen Vergelijkbare Opleidingen in het buitenland Er bestaat geen vergelijkbare Europese opleiding International Business and Languages, dat wil zeggen een opleiding waar het aspect van internationale zakelijke communicatie zo n grote rol speelt. Er zijn natuurlijk wel vergelijkbare opleidingen en instituten, gericht op internationale business. De opleidingen IBL zoeken hun partners voor uitwisseling bij (Europese) businessopleidingen. Het gaat daarbij niet om uitwisseling tussen opleidingen maar om uitwisseling op het niveau van vakken. Het zijn de examencommissies die bepalen welke buitenlandse onderdelen door studenten als onderdeel van het reguliere curriculum kunnen worden gevolgd bij internationale partners van universiteiten en hogescholen en omgekeerd. Er is een grote diversiteit aan samenwerkingsverbanden alle IBL-opleidingen maken deel uit van één of meerdere internationale netwerken. Er vindt veel internationale studentbeweging plaats bij de opleidingen IBL. Het gaat in de regel om uitwisseling binnen de internationale netwerken van de hogeschool of faculteit waar de opleiding toe behoort. Voorwaardelijk voor wederzijdse uitwisseling is Engelstaligheid van curriculumonderdelen van opleidingen IBL. Deze Engelstalige onderdelen zijn bij vrijwel alle IBL-opleidingen te vinden, mede omdat men samenwerken met internationale collegastudenten belangrijk acht als onderdeel van de internationale opleiding. 17

19 2. PROFESSIONELE BACHELOR IBL beroepsbeoefening vangt aan op professioneel bachelorniveau. Hieronder werken we uit wat we daaronder verstaan waarbij wij apart ingaan op het niveau waarop de IBL er zijn moderne vreemde talen beheerst. De opleiding IBL heeft voor wat betreft het HBObachelorniveau te maken met verschillende referentiesystemen die elk vanuit eigen categorieën het niveau bepalen Niveaus domeincompetenties 2005 In 2005 zijn de acht domeincompetenties Commerce op drie niveaus geformuleerd. Voor IBL is per domeincompetentie aangegeven op welk niveau de IBL er de domeincompetenties ten minste beheerst. Wij hebben de afspraken in een schema getoond in paragraaf 1.4. Wij hebben, zoals gezegd, de domeincompetenties Commerce die van toepassing zijn voor IBL, verwerkt in de eindkwalificaties IBL die we in hoofdstuk 3 beschrijven De HBO-standaarden, Dublin-Descriptoren en HBO-kwalificaties Op 15 juli 2010 is verschenen Nieuwe Beoordelingskaders ten behoeve van het Accreditatiestelsel 3. Een verschil met de beoordelingskaders van februari is dat, met het oog op de bepaling van bachelorniveau, in de nieuwe kaders de noodzakelijke samenhang van de eindkwalificaties met de Dublin-Descriptoren is verdwenen. In het vorige accreditatiestelsel gaven opleidingen hun visie op het beoogde niveau aan de hand van de Dublin-Descriptoren kennis & inzicht, toepassing van kennis & inzicht, beoordelingsvermogen, communicatief vermogen en leervermogen. Naast deze Dublin-Descriptoren werden in den lande voor de beschrijving van het bachelorniveau ook wel de zogenoemde tien generieke HBO-kwalificaties gebruikt (de kaders van de commissie Franssen). Deze tien generieke HBO- kwalificaties waren belangrijk omdat ze een kader gaven waarin expliciet het eigene van het HBO-karakter kon worden uitgedrukt (ten opzichte van bijvoorbeeld een wetenschappelijke opleiding). In zelfevaluaties moesten opleidingen, die de tien HBO-kwalificaties als uitgangspunt hadden voor de bepaling van bachelorniveau, aangeven hoe deze zich verhielden tot de Dublin-Descriptoren. Inmiddels is het debat over de nieuwe HBO bachelorstandaarden volop gaande. Er is afgesproken dat opleidingen zich ten minste verantwoorden over de vier standaarden die door de HBO-Raad zijn geformuleerd in het document Kwaliteit als Opdracht 5. Deze vier standaarden zijn: een gedegen theoretische basis, onderzoekend vermogen, professioneel vakmanschap en beroepsethiek & maatschappelijke oriëntatie. Deze standaarden zijn niet nieuw, want onderdelen ervan waren ook al aanwezig in de Dublin-Descriptoren en in de tien generieke HBOkwalificaties. Het landelijk opleidingsoverleg IBL zegt over deze vier standaarden: Een gedegen theoretische basis o IBL is een opleiding die zeker een gedegen theoretische basis van haar afgestudeerden verlangt. De opleiding IBL sluit daartoe aan bij de in NVAO, Beoordelingskaders ten behoeve van het accreditatiestelsel, 15 juli NVAO, Accreditatiekader bestaande opleidingen Hoger Onderwijs, 14 februari HBO Raad, Kwaliteit als opdracht, augustus 2009, paragraaf 2: studie en standaards. 18

20 vastgestelde Body of Knowledge and Skills Commerce 6 maar geeft daaraan haar eigen invulling. In de Body of Knowledge and Skills IBL is van elk van de acht domeincompetenties Commerce beschreven welke theoretische basis is vereist. IBL legt voor wat betreft de theoretische basis de nadruk op kennis en inzicht t.a.v. bedrijfs- en omgevingsanalyse, strategie- en beleidsontwikkeling, planning & uitvoering, sales, communicatie en financiën. Daarnaast verwacht IBL van afgestudeerden een grondige talenkennis en kunde die voorwaardelijk is voor het zakelijk functioneren in een internationale context dit is besloten in het competentiegebied communicatie (zie paragraaf 3.1). In paragraaf 3.2. geven wij de Body of Knowledge IBL. Onderzoekend vermogen o Binnen de beroepsbeoefening IBL en dus ook binnen de opleiding IBL speelt onderzoek een rol. In een aantal kerntaken van de IBL er spelen het verrichten van praktijkonderzoek en het communiceren van de resultaten een grote rol. Onderzoek binnen IBL is in de regel gerelateerd aan de realisatie van de internationale zakelijke doelstellingen van het bedrijf. Het kan gaan om een internationale marktverkenning of specifiek marktonderzoek, een culturele verkenning, een landenverkenning, een internationaal trendonderzoek enzovoorts. De ontwikkeling van deze vormen van onderzoek moet een stevige rol in de bacheloropleiding IBL spelen; o Het Landelijk Opleidingsoverleg IBL vindt het belangrijk dat docenten van IBLopleidingen kunnen participeren in lectoraten en kenniskringen. Het landelijk opleidingsoverleg onderstreept de betekenis van deze deelname. Het toegepast onderzoek komt door deelname in internationale netwerken op een hoger plan. Professioneel vakmanschap o Het landelijk opleidingsoverleg IBL ziet als kernen van professioneel vakmanschap een goed ontwikkeld oordeelsvermogen en daarop gebaseerd handelingsvermogen. De IBL-professional is in staat om een oordeel te vellen over een internationale situatie of een internationale context of een breed spectrum aan vraagstukken rondom internationalisering op basis van (beperkt) beschikbare en achterhaalbare informatie. Hij kan dit oordeel ook beargumenteren. Een oordeel vellen houdt in bepalen, besluiten, interpreteren wát de situatie, de context of het vraagstuk is en vanuit dat inzicht bepalen en beargumenteren wat de passende handelwijze in deze is, via een plan, via een actielijst en vervolgens uitvoering geven aan, in gang zetten of coördineren. In de opleidingen IBL staat de ontwikkeling van het zelfstandig beoordelen, besluiten en handelen in complexe internationale contexten centraal. Beroepsethiek & maatschappelijke oriëntatie o De IBL er krijgt te maken met een breed scala aan ethische internationale vraagstukken zoals hoe en of adequaat uitvoering te geven aan wetten en regels, schuivende normen t.a.v. wat als ethisch gangbaar wordt beschouwd, duurzaamheid, arbeidsvoorwaarden enzovoorts. In de competentieset van de opleiding is daarom de competentie opgenomen: het ontwikkelen van een beroepshouding met ruimte voor normatief-culturele verschillen, respect voor anderen, een beroepscode en ethische principes voor het professioneel handelen. 6 HBO-Raad, Body of Knowledge and Skills HEO, Domein Commerce, 23 juni