Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede. Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede

Transcriptie

1 1 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede

2 Colofon Auteur: Willem Quispel en Willy Meekes Met bijdragen van: Ab van Beelen en Jef Mühren Uitgave: WZNH Alkmaar, april 2012 Basisontwerp DesignArbeid Implementatie Flores Automatisering 2

3 3 1. Voorwoord Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede Voor u ligt het jaarverslag 2011 van de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. De commissie, die bestaat uit door de gemeenteraad benoemde leden, vervult een wettelijke taak op grond van de Woningwet. De commissie is tevens de monumentencommissie van de gemeente, conform de Monumentenwet 1988 art.15. De commissie adviseert burgemeester en wethouders over de monumentale aspecten van aanvragen voor een omgevingsvergunning. Dit jaarverslag wordt aangeboden aan de gemeenteraad. Daarmee wordt voldaan aan de verplichting op grond van de Woningwet, waarin is vastgelegd dat over het gevoerde welstandsbeleid bij bouwvergunningen moet worden gerapporteerd aan de gemeenteraad. U vindt in dit jaarverslag informatie over de samenstelling en werkwijze van de commissie en over de uitgebrachte adviezen. De Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede evalueert het advieswerk jaarlijks met de portefeuillehouder. Het verslag van dit evaluatiegesprek in 2011 is in de bijlage opgenomen. In dit jaarverslag komt aan de orde op welke wijze de commissie toepassing heeft gegeven aan het gemeentelijke welstandsbeleid zoals vastgelegd in de gemeentelijke welstandsnota. De welstandsnota heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een stevig beleidsinstrument naast, en samenhangend met, het ruimtelijk beleid van structuurvisie en bestemmingsplannen en heeft tot doel regie te voeren over de openbare ruimtelijke kwaliteit van uw gemeente. Wij hopen dat de advisering van uw commissie op basis van dit beleid bijdraagt aan een solide, politiek en maatschappelijk draagvlak voor een ambitieus en stimulerend kwaliteitsbeleid in uw gemeente. Het afgelopen jaar is ons steeds weer gebleken dat de meeste gemeentebesturen zich echt verantwoordelijk voelen voor de ruimtelijke kwaliteit van hun gemeente. Een advies van de commissie bij het verlenen van bouwvergunningen, maar het liefst ook eerder in het planproces, kan daar een positieve bijdrage aan leveren. De Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede wil zich daar graag voor blijven inspannen. Dit jaarverslag heeft vier hoofdstukken: een eerste inleidend hoofdstuk over de actuele ontwikkelingen, een tweede hoofdstuk over de inhoud van het beleid en de welstandsadviezen, een derde hoofdstuk over de organisatorische aspecten van het welstandsadvieswerk en een slothoofdstuk met conclusies en aanbevelingen. In de bijlagen vindt u de cijfers, het verslag van het evaluatiegesprek met de portefeuillehouder en de curricula vitae van de commissieleden. Wij gaan ervan uit dat dit jaarverslag u een goed beeld geeft van de inspanningen om de advisering in uw gemeente professioneel en volgens gemeentelijk beleid te laten plaatsvinden en wij verheugen ons op voortzetting van onze adviestaak in uw gemeente in Wij zijn graag bereid de bevindingen in dit jaarverslag met u te bespreken zodat de advisering in de toekomst steeds nauwkeuriger kan worden afgestemd op de uitgangspunten die u als gemeentebestuur van belang vindt. Ook nodigen wij raadsleden van harte uit om eens een openbare vergadering van de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede bij te wonen om kennis te nemen van de praktijk van de welstandsadvisering. Als commissie bedanken wij de gemeente en alle betrokkenen bij de bouwplannen die in het verslagjaar aan ons zijn voorgelegd, voor het vertrouwen en voor de prettige samenwerking. WZNH adviseert de Noord-Hollandse gemeenten al bijna 100 jaar vanuit haar statutaire doelstelling: het beoordelen en bevorderen van de ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving in de provincie Noord-Holland.

4 Op de website van WZNH vindt u de nodige aanvullende informatie. mr. Ab van Beelen, voorzitter Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede drs. ing. Jef Mühren, directeur WZNH 4

5 5 2. Inleiding Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede In dit hoofdstuk gaan wij in op Actuele ontwikkelingen Ontwikkelingen in de gemeente Heemstede Terugkijken op het jaar 2011 betekent vaststellen dat veel, zo niet alles, draaide om economie en de matige vooruitzichten. De bouwwereld heeft het zwaar te verduren. Ook in de adviescommissie werd duidelijk dat plannen van enige omvang langzamerhand een zeldzaam verschijnsel zijn geworden. De grotere plannen betroffen in toenemende mate plannen die in het kader van bezuinigingen opnieuw aan de commissie werden voorgelegd. Ook lokale overheden zijn het afgelopen jaar vrijwel zonder uitzondering genoodzaakt geweest om ingrijpend te bezuinigen. Gemeenten kijken daarbij in toenemende mate naar mogelijkheden om dit te doen via deregulering: minder en eenvoudiger regels. Gelukkig blijkt in discussies hierover telkens weer dat ruimtelijke en cultuurhistorische kwaliteit belangrijke kernwaarden in onze samenleving vertegenwoordigen. De Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede ziet het tot haar taak die kernwaarde te blijven koesteren zonder uit het oog te verliezen dat soms de tering naar de nering dient te worden gezet. Geheel zonder kwaliteitsbeleid zal het ons inziens niet gaan, en minder en simpeler is vaak niet zo eenvoudig als het lijkt, maar meebewegen waar het kan, mag van ons worden verwacht. De rijksoverheid is voortvarend in het bedenken van aanpassingen in de wet- en regelgeving die het eenvoudiger, sneller, beter en doelgerichter moeten maken. Veel gemeenten worstelen om dit tempo van veranderingen bij te houden met minder tijd- en menskracht. Ook de komende periode staat het nodige op stapel. Graag brengen wij u op de hoogte van enige actuele ontwikkelingen Actuele ontwikkelingen Wabo en Bor In 2010 trad de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking. Zo n 25 deelvergunningen werden in één omgevingsvergunning samengebracht. De omgevingsvergunning is voor de burger aan het loket eenvoudiger, maar stelt gemeenten achter het loket voor een complexe opgave, zowel organisatorisch (de termijn van vergunningverlening werd flink ingekort tot acht weken) als voor wat betreft de gevolgen voor het ruimtelijk beleid. Bij invoering van de Wabo werd de categorie vergunningvrije bouwwerken verruimd. Bovendien is voor veel kleine bouwwerken die passen in het bestemmingsplan voortaan geen vergunning nodig. Daarmee vervalt de mogelijkheid om deze bouwwerken vooraf te beoordelen op redelijke eisen van welstand. Met deze wetgeving is een aanzienlijke deregulering ingezet. Het door het ministerie ingeschatte percentage van 50% minder vergunningen lijkt vooralsnog echter niet te worden gehaald. De omgevingsvergunning biedt ook kansen. Het bundelen van de verschillende activiteiten in één omgevingsvergunning maakt een integrale afweging van de invloed op beeldkwaliteit van alle activiteiten in samenhang mogelijk. Modernisering van de monumentenzorg (MoMo) Vanaf 1 januari 2012 zijn gemeenten volgens het Besluit ruimtelijke ordening verplicht om in de toelichting van een bestemmingsplan een beschrijving op te nemen van de wijze waarop met de in het gebied aanwezige cultuurhistorische waarden en in de grond aanwezige of te verwachten monumenten rekening is gehouden. Veel gemeenten, al druk met de bestemmingsplanherzieningen, treffen, vaak schoorvoetend, voorbereidingen om hieraan invulling te geven in beleid. De commissie

6 adviseert waar zij dat kan om hierbij de integraliteit van beleid in gedachte te houden en hierbij ook het welstandsbeleid te betrekken. In de praktijk blijken ruimtelijke ordening, erfgoed en vergunningen nog tamelijk op zichzelf staande sectorale beleidsterreinen. De kan-bepaling Met het inwerkingtreden van de Wabo verviel de categorie melding plichtige bouwwerken. En daarmee verviel ook de mogelijkheid van een ambtelijke welstandstoets voor deze kleine bouwwerken. Alle aanvragen voor een omgevingsvergunning voor het bouwen moeten volgens de huidige regels door de welstandscommissie worden beoordeeld, tenzij de gemeenteraad een gebied of een object als welstandsvrij heeft aangewezen. De wetgever gaat dit onbedoelde effect terugdraaien, naar verwachting op 1 januari Voormalig Minister Donner heeft aangekondigd een 'kanbepaling op te nemen in de volgende wijziging van het Besluit omgevingsrecht. Het verplichte advies van de welstandscommissie of stadsbouwmeester, wordt dan vervangen door de keuzemogelijkheid van een advies. Daardoor zal in veel gemeenten de ambtelijke sneltoets weer in ere worden hersteld. De commissie kan zich goed in deze zogenaamde ambtelijke mandaatrol vinden. Veel ervaren ambtenaren kunnen een deel van de kleine bouwopgaven prima afdoen. Wel hecht de commissie eraan dat deze ambtelijke behandeling onder de vleugels van de onafhankelijke commissie plaatsvindt zodat de commissie bij probleemgevallen rugdekking kan bieden. De verwachting is dat we hier de ambtelijk gemandateerde aan onze zijde vinden. Omgevingswet In het voorjaar van 2012 wordt naar verwachting het voorontwerp van de nieuwe Omgevingswet bekend gemaakt. De inwerkingtreding van de eerste fase van de wet wordt voorzien in De Omgevingswet zal meer dan zestig bestaande wetten, honderd Amvb s en honderden ministeriële regelingen op het gebied van ruimtelijke ordening, bouwen, wonen, monumenten, infrastructuur, water, milieu en natuurbeheer gaan vervangen. De wet heeft tot doel de verminderingen van procedures, planvormen en onderzoeks- en adviesverplichtingen en vergroting van de bestuurlijke keuzeruimte. De Omgevingswet zal grote gevolgen hebben voor de ruimtelijke kwaliteitszorg, vooral op lokaal niveau. De lokale politiek zal meer invloed (terug) krijgen in besluiten over de leefomgeving. Dat betekent: minder harde normen en meer ruimte voor een integrale afweging. De ontwikkelingsgerichte toelatingsplanologie van de Wro zal vervangen worden door verbodsplanologie: in principe is elke (functie)wijziging in de leefomgeving toegestaan, tenzij die uitdrukkelijk verboden is en mits de omgevingskwaliteit niet verslechtert. Als deze denklijnen doorgang krijgen, zal de vraag of een bepaald project op een bepaalde plek acceptabel is in de toekomst vooral van kwalitatieve argumenten afhangen. Het bestemmingsplan (of een daarvoor in de plaats te komen Omgevingsverordening) zal slecht beperkt houvast bieden. Waarschijnlijk zullen gemeenten hun sectorale beoordelingskaders zoveel mogelijk gaan samenvoegen tot een integraal afwegingskader. De ambities en principes worden dan vastgelegd in structuurvisies. Ontwikkelingen in de gemeente In het verslagjaar 2011 kan de commissie terugzien op een vruchtbare samenwerking met de gemeente Heemstede. Deze samenwerking krijgt binnen de commissie in eerste instantie betekenis door de twee gemeentelijke plantoelichters de heer Ad Jongmans voor de bouwaanvragen die betrekking hebben op het welstandsbeleid en de heer 6

7 7 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede John van Wanum voor de monumentenplannen. De juiste voorbereiding en adequate planinformatie door deze functionarissen zijn voorwaarde voor een correcte planbehandeling. Per 1 juni is de welstands- en monumentenadvisering tijdelijk opgedragen aan WZNH. De Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede functioneert sindsdien onder verantwoordelijkheid van WZNH. De tijdelijke instelling van deze commissie is inmiddels door de gemeenteraad voor onbepaalde tijd verlengd. Jaarlijks wordt een evaluatiegesprek gevoerd met de portefeuillehouder ruimtelijke ordening en volkshuisvesting van de gemeente. In dat gesprek komt het functioneren van de commissie aan de orde en wordt tevens informatie uitgewisseld over de ruimtelijke- en de bouwontwikkelingen in de gemeente. Het verslag van dit overleg is als bijlage opgenomen.

8 In de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede komen veel verschillende grote en kleine bouwplannen aan de orde. De commissie probeert zich steeds bij ieder bouwplan zorgvuldig en gewetensvol af te vragen of een positief advies recht doet aan het streven naar ruimtelijke kwaliteit. De principes, op grond waarvan de commissie tot een advies over afzonderlijke aanvragen voor een omgevingsvergunning komt, staan beschreven in het door de gemeenteraad vastgestelde welstandsbeleid. Onverminderd zet de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede zich in om de ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving te bewaken en te bevorderen. Steeds vaker kijkt de commissie mee bij grotere initiatieven in een vroegtijdig stadium. Inmiddels leert de ervaring dat deze vroege interventies veel beter landen bij aanvragers en initiatiefnemers en dat de mogelijkheden om doelgericht bij te sturen veel groter zijn. De meest omvangrijke taak van de adviescommissie betreft de wettelijk verplichte welstandsadvisering over omgevingsvergunning plichtige activiteiten. De toetsing van een aanvraag voor een omgevingsvergunning vindt plaats op basis van een beperkt aantal in de Woningwet genoemde toetsingsgrondslagen. Het advies van een welstandscommissie is daar een van. Dat advies heeft betrekking op de passendheid van een bouwwerk in zijn omgeving. Aan deze vorm van toetsing van de ruimtelijke kwaliteit wordt een aantal wettelijke eisen gesteld. De belangrijkste voorwaarde is dat het welstandsadvies gebaseerd moet zijn op de gemeentelijke welstandsnota, daarin zijn beoordelingscriteria voor bouwplannen vastgelegd. Er wordt onderscheid gemaakt in verschillende gebieden en voor sommige typen bouwwerken bestaan aparte criteria. In de meeste gevallen zit interpretatieruimte tussen de min of meer algemene kaders van de welstandsnota en de specifieke situatie ter plaatse van de aanvraag. Niet alle situaties zijn uitputtend in de beleidsregels te vangen. Voor die interpretatie is de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede aangesteld die vakbekwaam en professioneel adviseert of de aanvraag voldoet aan de kwaliteit die de gemeentelijk welstandsnota beoogt. Daarbij speelt zichtbaarheid vanuit de openbare ruimte een doorslaggevende rol. Hoe minder de zichtbaarheid vanuit de publieke openbare ruimte hoe terughoudender de commissie zich zal opstellen. De commissie heeft een paar geïntegreerde adviezen gegeven, dat wil zeggen adviezen voor beschermde monumenten waarbij tegelijkertijd zowel een monumentenadvies als een welstandsadvies werd gegeven. De monumentenbeoordeling richt zich op de zorgvuldigheid van de ingreep op drie niveaus. In de eerste plaats de inpassing van een object of structuur in de landschappelijke of stedenbouwkundige omgeving. Vervolgens het ontwerp, de structuur en de historische karakteristieken van het bestaande gebouw en tenslotte de toepassingen van materialen en constructies en de uitwerking van de details. Tijdens het verslagjaar 2011 zijn in totaal 94 bouwplannen behandeld. Hiervan werden 87 plannen behandeld door de kleine commissie bestaande uit de gemandateerde architect Willem Quispel en het burgerlid Floor Smit. De overige plannen zijn behandeld in de reguliere Adviescommissie, zoals benoemd door de gemeenteraad. In deze commissie worden in principe de monumenten plannen en de meer omvangrijke en gecompliceerde plannen behandeld zoals de herontwikkeling van het terrein van het Nova Collage aan de Ir. Lelylaan, het project De Slottuin. Ontwerp de Slottuin 8 3. Beleid en adviezen

9 9 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede Twee plannen werden gezien hun omvang en invloed op de ruimtelijke kwaliteit door de gemandateerde architect doorverwezen naar de reguliere Adviescommissie. Ook werd de Adviescommissie gevraagd te adviseren over de afzonderlijke welstandscriteria die werden opgesteld voor de vestiging van een nieuw gebouw op de begraafplaats aan de Herfstlaan. Ook de gemandateerde architect baseert zich op het vastgestelde beleid van de gemeente zoals dat is verwoord in de gemeentelijke welstandsnota. De gemandateerde architect legt altijd verantwoording af aan de gehele commissie en een negatief advies wordt alsnog door de gehele commissie beoordeeld. Bij twijfel zal de gemandateerde architect de plannen meenemen naar de voltallige commissie, die veelal aansluitend gehouden wordt. Met name de veel voorkomende kleinere bouwaanvragen komen voor de gemandateerde planbehandeling in aanmerking. Dit verslagjaar zijn er opvallend veel vergunningen voor dakkapellen, reclame-uitingen en erfafscheidingen gemandateerd afgehandeld. Bij dakkapellen is het uitgangspunt van het welstandsbeleid dat deze een ondergeschikt element in het dakvlak dient te zijn en tevens een geïntegreerd onderdeel vormt van de verschijningsvorm van het dakvlak. In de praktijk zijn de aangevraagde dakkapellen soms te fors of speelt het ontwerp niet in op een specifieke hoeksituatie, of wijkt de beoogde dakkapel af van de materialisatie, detaillering of kleurstelling van een reeds aanwezige dakkapel op het bouwblok. Als de aanvraag daarna wordt aangepast aan de bouwwerk specifieke criteria voor dakkapellen uit de gemeentelijke welstandsnota geeft de commissie alsnog een positief af. Het Heemsteedse type aan de Heemsteedse Dreef Bovengenoemde speelt met name bij woningen van het zogenaamde Heemsteedse type. Deze woningen, vaak meerdere woningen onder één kap bestaan uit een formele bouwmassa en hebben een duidelijke verwantschap met elkaar. De architectuur kenmerkt zich onder andere door de markante pannendaken die een belangrijk bestanddeel vormen van het ruimtelijke beeld. Het welstandsbeleid is hierbij met name gericht op het behoud van de ensemblewaarde. Sinds de aanscherping van de richtlijnen voor reclame-uitingen, uitstallingen en terrassen in het centrumgebied (per , aangepast ) worden er veel reclame-uitingen aan de commissie voorgelegd. Ook treedt de gemeente meer handhavend op waarbij het welstandsadvies wordt gevraagd voor een eventuele legalisatie. De criteria uit de welstandsnota zijn nu helder en éénduidig geformuleerd. Als indieners aanwezig zijn is ook goed uit te leggen waarom er criteria zijn en hoe deze toegepast dienen te worden. Belangrijk is dat het de wens is van de gemeente om het aantal reclamedragers in kwantiteit en formaat te beperken en te streven naar eenduidigheid en rust in het winkelgebied om zo de karakteristieke beeldkwaliteit, het dorpskarakter en de leefbaarheid van het centrumgebied te behouden.

10 Opzichtige reclame in het winkelgebied Ook komt het plaatsen of vernieuwen van erfafscheidingen veelvuldig voor. Er is een tendens om de erfafscheidingen steeds hoger en meer gesloten van karakter te willen maken. De criteria uit de welstandsnota zijn hierop in 2011 enigszins aangepast maar de gemeente streeft nog steeds naar verzorgde erfafscheidingen die passen bij het karakter van de omgeving. Geheel gesloten erfafscheidingen, grenzend aan het openbaar gebied zijn niet passend bij het beleid van de gemeente. Erfafscheidingen aan de openbare weg zijn namelijk van grote invloed op de ruimtelijke kwaliteit. Conform het nieuwe beleid is een erfafscheiding (maximaal 2m hoog) acceptabel wanneer de erfafscheiding bestaat uit een volledig te begroeien transparant gazen hekwerk, opgesloten door verticale staanders. Erfafscheidingen in de vorm van onder meer beton en vlechtschermen, beton- of kiezelbakken zijn niet aanvaardbaar. Poorten in de erfafscheidingen vormen een speciaal geval omdat zij volgens de criteria geen onderdeel van de erfafscheiding uitmaken. In ieder geval moeten ze passend bij de erfafscheiding zijn. De commissie heeft daarom altijd gestreefd om de poorten niet geheel gesloten uit te voeren, maar altijd een zekere vorm van transparantie na te streven. Dat betekent in de praktijk dat komt een poort tot ongeveer 1m gesloten mag zijn en daarboven enig doorzicht naar het achtergelegen erf mogelijk maakt. Het verdient aanbeveling om bij een nieuwe herziening van de welstandsnota bij de erfafscheidingen deze criteria voor toegangspoorten op te nemen. Karakteristieke erfafscheiding Een tweetal plannen die gemandateerd behandeld zijn, springen er toch uit door het unieke karakter. Het eerste plan voorziet in het vervangen van een semipermanente bloemenkiosk aan de kop van de Jan van Goyenstraat door een permanent bouwwerk. Tijdens een collegiaal vooroverleg wordt het plan besproken. De vormgeving is geïnspireerd op een klassiek paviljoenachtige opzet waarbij de wanden door middel van vouwdeuren kunnen worden opengezet. De commissie heeft waardering voor de opzet van het bouwwerk, maar adviseert om de kiosk iets meer uit de zichtlijn van de brug naar de entree van de Jan van Goyenstraat te plaatsen. De commissie geeft daarna een positief advies af. Het tweede plan betreft het plaatsen van een videotoren bij de sportvelden van Alliance. Criteria uit de welstandsnota ontbreken voor dit specifieke bouwwerk, zodat de commissie teruggrijpt op de criteria voor bijzondere bouwwerken. In de eerste opzet was de toren solitair geplaatst en voorzien van een bekleding van roosters. Hierdoor is de toren nogal gesloten van karakter en weinig passend bij het open karakter van sportvelden. Bij het 10

11 11 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede tweede plan wordt de videotoren geplaatst in een, door middel van een hekwerk afgesloten ruimte, die grenst aan een bestaande ballenvanger. De toren zelf is door het ontbreken van de roosters veel transparanter geworden en volgens de commissie meer passend in de omgeving. De commissie is nog van mening dat de zijkanten van het hekwerk uitgelijnd dienen te zijn met de ondersteuningsconstructie van de ballenvanger. Hierdoor ontstaat een nog minder onrustig beeld en lijkt het geheel een onderdeel te zijn van de ballenvanger. Nadat het ontwerp is aangepast geeft de commissie een positief advies af.

12 In dit hoofdstuk gaan wij in op: Samenstelling van de commissie Werkwijze Openbaarheid Samenstelling van de commissie De Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede is een van de 40 commissies die in Noord-Holland werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid van WZNH. De leden van de commissie zijn benoemd door de gemeenteraad. De commissie was in 2011 als volgt samengesteld: mr. Ab van Beelen, oud-burgemeester, voorzitter ir. Willem Quispel, architect ing. Pieter van der Klei, architect Marloes van Haaren, architect restauratiedeskundige Floor Smit, burgerlid De commissie werd ondersteund door: drs. Willy Meekes, commissiecoördinator (WZNH) ing. Ad Jongmans, plantoelichter (gemeente) John van Wanum, plantoelichter monumenten (gemeente) Werkwijze De vergaderingen van de commissie worden gehouden op de donderdag van de oneven weken van het jaar, in het gemeentehuis van Heemstede. In totaal hebben in 2011 voor de gemeente Heemstede 94 planbehandelingen plaatsgevonden. Er werden 81 nieuwe aanvragen behandeld, waarvan 2 monumentenplannen. 44 aanvragen kregen bij de eerste behandeling een positief advies. Meer cijfers treft u aan in bijlage 1. Willem Quispel is de vaste gemandateerde architect van de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. Voorafgaand aan de vergadering van de voltallige Adviescommissie beoordeelt hij samen met het burgerlid, mevrouw Floor Smit de plannen die daarvoor in aanmerking komen. Openbaarheid De welstandscommissie werkt in volle openbaarheid. De agenda van de vergadering is van tevoren in te zien en planindieners kunnen een afspraak maken om tijdens de vergadering een toelichting te geven op hun plan. In sommige gevallen vraagt de commissie daar ook expliciet om. Voor de commissie zijn deze toelichtingen vaak verhelderend en andersom merkt de commissie ook dat het bijwonen van de advisering voor de planindiener informatief is. In 2011 heeft de commissie bij 12 planbehandelingen de planindiener en/of de architect aan tafel mogen ontvangen. In de vergaderruimte is ruimte aanwezig voor toehoorders en belangstellenden. Zoals bekend zijn de commissievergaderingen openbaar. De commissie juicht dit toe omdat hierdoor enerzijds veelal een effectievere planbehandeling plaats vindt en anderzijds het inzicht bij de burger in de werkwijze van de commissie wordt vergroot. De commissie wil overigens ook bij de leden van de gemeenteraad onder de aandacht brengen, dat zij uiteraard altijd welkom zijn om een vergadering geheel of gedeeltelijk bij te wonen Organisatie en werkwijze

13 13 5. Conclusies en aanbevelingen Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede Het opstellen van een jaarverslag dwingt ons om na te denken hoe door de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede in het afgelopen jaar invulling is gegeven aan de adviesopdracht van het gemeentebestuur. Naar eer en geweten heeft de commissie zich ingespannen om langs de lijnen die in het gemeentelijk beleid zijn vastgelegd advies uit te brengen over zaken die de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente raken. Uiteraard dient dit jaarverslag niet alleen om het gemeentebestuur als opdrachtgever in kennis te stellen van de ervaringen die zijn opgedaan, maar ook om deze te evalueren en conclusies te trekken voor mogelijk verdere versterking van de effectiviteit van het advieswerk. Onze ervaring is dat de advisering, zeker als dit vroeg genoeg en met respect voor opdrachtgever en ontwerper gebeurt, een goede bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van de gemeente. Steeds breder wordt erkend dat dit niet alleen de ruimtelijke en cultuurhistorische kwaliteit raakt maar ook steeds belangrijker wordt gevonden in termen van sociale en economische kwaliteit. Wij zijn er ons als commissie steeds van bewust dat het beleid evenwichtig en proportioneel moet worden uitgevoerd. Duidelijke criteria alleen zijn niet genoeg. Om initiatiefnemers goed van dienst te zijn en maatwerk te leveren is afweging van de criteria door de leden van uw commissie van cruciale betekenis. De wijze waarop de commissie uitvoering geeft aan haar taak is zeker nu aan verandering onderhevig. Dat brengt ons op de volgende conclusies en aanbevelingen: Naast de formele welstandsbeoordeling bij de omgevingsvergunningaanvraag wordt de commissie steeds vaker betrokken bij het ruimtelijk kwaliteitsbeleid van de gemeente. Veelal gebeurt dat vroeger in het planproces in de vorm van collegiaal vooroverleg. Zo werd in augustus van dit verslagjaar overleg gevoerd met de stedenbouwkundige van de gemeente, de projectontwikkelaar, de opdrachtgevers en de architect over het verloop van de herontwikkeling van het project De Slottuin. Daarnaast wordt de commissie soms geraadpleegd over nieuw beleid dat gevolgen heeft voor de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente. Zoals de afzonderlijke welstandscriteria die werden opgesteld voor een deel van de Algemene Begraafplaats. Er zijn steeds meer gemeenten die ook in het kader van het afwijkingsbeleid een formele rol voor de adviescommissie wegleggen door ruimtelijke kwaliteitsaspecten voorwaarde te maken bij afwijken van het bestemmingsplan en dit ter beoordeling aan de adviescommissie voor te leggen. De omgevingswetgeving is nadrukkelijk in beweging. Naar aanleiding van de aankondiging van de kan-bepaling en de hiermee voor de toekomst weer mogelijk te maken ambtelijke mandatering, adviseren wij de gemeente om op korte termijn in gesprek met de commissie de werkwijze en de verantwoordelijkheidsverdeling opnieuw vast te stellen. Hierbij gaan we ervan uit dat de ambtelijke afhandeling onder de eindverantwoordelijkheid van de commissie geschiedt en dat de gemandateerde ambtenaar in kwestie in alle gevallen (bij twijfel en/of bezwaar), moet kunnen terugvallen op de onafhankelijke commissieadvisering. In de integrale herziening van de omgevingswetgeving wordt een verdere vereenvoudiging en integratie van instrumentarium nagestreefd; ruimtelijke ordeningsinstrumenten als bestemmingsplan en structuurvisie worden meer en meer afgestemd op welstandsnota s (omgevingsnota s) en met het

14 erfgoedbeleid. De rijksoverheid streeft bijvoorbeeld naar een meer gebiedsgerichte benadering van het erfgoedbeleid. Per 1 januari 2012 is er de verplichting om in het bestemmingsplan de cultuurhistorische waarden te borgen. We raden de gemeenten aan, voor zover nog niet aan de orde, deze afstemming ter hand te nemen. De commissie kan, ondersteund door de expertise binnen WZNH, behulpzaam zijn bij het in beeld brengen van de mogelijkheden en consequenties. Veelvuldig leveren wij gemeenten previsors en supervisors (meestal als vooruitgeschoven post van de adviescommissie). Onze overtuiging is dat vroegtijdig vooroverleg (meestal al op stedenbouwkundig of landschappelijk schaalniveau) later in planprocessen grote voordelen oplevert. 14

15 15 Bijlage 1: Cijfers Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede Aantal planbehandelingen In 2011 heeft de welstandscommissie voor de gemeente Heemstede 81 vergunningaanvragen behandeld. Omdat WZNH voor 2011 in Heemstede nog niet de welstandsadvisering verzorgde zijn er nog geen vergelijkingen met voorgaande jaren mogelijk. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 94. Deze zijn als volgt verdeeld: soort aanvraag aantal aanvragen aantal behandelingen percentage herhalingen t.o.v. de aanvragen Omgevingsvergunning % waarvan nieuwbouw % waarvan verbouwing % waarvan monument % Preadvies % Reclameaanvraag % Adviesaanvraag handhaving % Overige vergaderonderwerpen % Totaal % Verdeeld over de soorten bouwwerken ontstaat het volgende beeld: soort bouwwerk 2011 Individuele woningen % Woningcomplexen 7 7 % Bedrijfsgebouwen 4 4 % Openbare en bijzondere bouwwerken % Kleine en overige bouwwerken 8 9 % Overige plannen % Totaal % Adviezen De adviezen over het totaal aantal planbehandelingen zijn als volgt verdeeld: adviezen aan B&W 2011 Akkoord % Akkoord op hoofdlijnen 8 9 % Niet akkoord, tenzij % Niet akkoord, nader overleg % Niet akkoord 4 4 % Aanhouden 9 10 % Beleidsadviezen en andere adviezen 4 3 % Totaal % Akkoord wil zeggen: het plan voldoet op basis van de welstandscriteria aan redelijke eisen van welstand; het wordt met positief advies aan het college van B&W voorgelegd. Bij niet akkoord tenzij wordt een duidelijk omschreven voorwaarde geformuleerd.

16 Aantal behandelingen nieuwe aanvragen In 2011 werden 81 nieuwe aanvragen beoordeeld. Het aantal keren dat deze aanvragen behandeld werden tot een eindadvies is als volgt: adviezen aan B&W 2011 Bij eerste behandeling akkoord (geen interventie van de welstandscommissie) % Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig) 4 5 % Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) 7 9 % Bij derde behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) 2 3 % Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken % Totaal nieuwe aanvragen* % * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. Het aantal keren dat een nieuwe aanvraag terug komt bij de welstandscommissie geeft een indicatie van het effect van het gemeentelijke welstandsbeleid op de bouwproductie. Het is een indicatie; de preventieve werking (het anticiperen op het beleid vóór de aanvraag wordt ingediend) wordt hiermee bijvoorbeeld niet zichtbaar gemaakt. Gemandateerde planbehandeling Van het totaal van 94 planbehandelingen in 2011 werden er 87 door een gemandateerd commissielid of in een kleine commissie uitgevoerd, dat is 93% van het aantal planbehandelingen. De gemandateerde adviseert namens de commissie op basis van de welstandsnota en legt hierover steeds verantwoording af aan de commissie. Een negatief advies wordt altijd alsnog voorgelegd aan de gehele commissie. Bezoek Er zijn dit jaar 12 aanvragen behandeld in aanwezigheid van architecten en/of de planindieners. Dit is 13% van het totaal aantal behandelingen. 16

17 17 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede Gebruik van welstandscriteria De aanvragen worden steeds beoordeeld op grond van vastgestelde welstandscriteria, welke in een welstandsnota of in aanvullingen in de vorm van beeldkwaliteitplannen zijn opgenomen. Voor de gemeente Heemstede is het gebruik van de verschillende soorten criteria als volgt: welstandscriteria 2011 Gebiedsgerichte criteria % Sneltoetscriteria / Criteria voor kleine bouwwerken % Algemene welstandscriteria 4 4 % Reclamecriteria 9 10 % overige criteria of niet van toepassing 7 7 % Totaal % Bestemmingsplannen De aanvragen worden meestal voorafgaande aan de welstandsvergadering getoetst aan het vigerende bestemmingsplan. Indien de aanvraag niet voldoet aan de bestemmingsplanbepalingen wordt vaak een afwijking (ontheffing) verleend. Soms is de afwijking mede afhankelijk van een positief welstandsadvies. Dit is het geval indien de ruimtelijke kwaliteit als argument voor het verlenen van een ontheffing in het bestemmingsplan genoemd wordt. De plannen voorgelegd aan de commissie hadden wat betreft bestemmingsplan de volgende status: bestemmingsplannen 2011 Voldoet aan bestemmingsplan % Voldoet niet aan bestemmingsplan, maar gemeente werkt mee aan binnenplanse afwijking 3 3 % Voldoet niet aan bestemmingsplan, maar gemeente werkt mee aan buitenplanse afwijking 6 6 % Voldoet niet aan bestemmingsplan aan commissie wordt advies gevraagd over ruimtelijke onderbouwing om van bestemmingsplan af te wijken % Bestemmingsplan niet van toepassing of niet bekend tijdens de behandeling % Totaal %

18 Verslag overleg van de Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede met de wethouder ruimtelijke ordening, gehouden op in het gemeentehuis van Heemstede Aanwezig: Namens de gemeente: de heer P.H. van der Stadt (wethouder) en de heer A. Jongmans (afd. Bouw- en Woningtoezicht) Leden van de commissie: de heer A. van Beelen (voorzitter) en de heer W. Quispel (gemandateerd architect) Namens de organisatie WZNH: mevrouw J. Mudde- Crezée (adj. directeur) en mevrouw W. Meekes (commissie coördinator) Opening De voorzitter van de commissie, de heer Van Beelen, heet de aanwezigen van harte welkom. De Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede brengt sinds 1 juni 2011 advies uit aan het college van Burgemeester en Wethouders. Doel van deze bijeenkomst is het uitwisselen van ervaringen omtrent het welstandsadvieswerk voor de gemeente Heemstede. Werkwijze De meeste aanvragen worden behandeld door de gemandateerd architect, de heer Willem Quispel en door Floor Smit, als burgerlid. De heer Van Beelen wijst er op dat ook de gemandateerde planbehandeling openbaar is. De heer Quispel vraagt zich af of de data, het tijdstip en de locatie van de vergaderingen door de gemeente ter kennis worden gesteld aan de lokale pers. Dit zal als gevolg hebben dat er meer bezoekers komen, hetgeen niet de efficiency maar wel de transparantie ten goede komt. Zowel de heer Quispel als de heer Jongmans zeggen zeer tevreden te zijn over de huidige werkwijze: de vergaderonderwerpen worden tijdig door de gemeente bekend gemaakt, de verslaglegging wordt gedaan door de commissie coördinator in samenwerking met de gemandateerd architect, de bevindingen van de herhalingsplannen worden steeds meegenomen in de verslaglegging en de definitieve notulen zijn in principe binnen een week beschikbaar. Welstands- en monumentenbeleid in Heemstede Er wordt gesproken over het gevolg van de invoering van de Wabo per 1 oktober De heer Van der Stadt spreekt zijn zorg uit over de verruiming van de categorie vergunningvrije bouwwerken. Om als gemeente grip te houden op de kwaliteit van de openbare ruimte dienen ruimtelijke ordening, het ruimtelijk kwaliteitsbeleid en het erfgoedbeleid meer op elkaar afgestemd te worden. De welstandsnota Heemstede zal in 2012 worden gereviseerd, alle bijlages wordt geïntegreerd. Met name de criteria voor het centrum zijn aangepast. Ook geldt een strenger beleid voor het plaatsen van reclame-uitingen in het centrum. Wat verder ter tafel komt Per 1 april 2012 loopt de zittingstermijn van de heer Quispel af. De heer Van der Stadt wijst op de doelstelling van het College dat de gemandateerd architect lokaal bekend moet zijn. Mevrouw Mudde geeft aan dat hij als gemandateerd architect zal worden vervangen door de heer Van der Klei, thans als architect al lid van de Adviescommissie, en opgegroeid in Haarlem/Heemstede. De Adviescommissie wil zich graag de filosofie van de gemeente eigen maken maar dient toch te adviseren aan de hand van de door de gemeenteraad vastgestelde welstandsnota. Vanuit WZNH zal een nieuw architect lid aan de commissie toegevoegd worden. Indien gewenst kan WZNH ter kennismaking met de Raad een presentatie te geven. 18 Bijlage 2: Verslag evaluatiegesprek

19 19 Jaarverslag 2011 voor de gemeente Heemstede Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede In verband met de zittingstermijn van mevrouw Smit vraagt de heer Van der Stadt naar de ervaringen die WZNH heeft met burgerleden die vanuit de VAC in een welstandscommissie zitting hebben. Mevrouw Mudde geeft aan dat zij die ervaring niet hebben aangezien de adviezen van de VAC in verband met het geven van een welstandsadvies geen juridische status hebben. Sluiting Niets meer aan de orde zijnde dankt de heer Van Beelen iedereen voor het prettige gesprek. De commissie zal enthousiast en betrokken het werk in Heemstede in opdracht van de gemeente voortzetten.

20 Ab van Beelen, voorzitter Afgestudeerd Nederlands recht aan de Vrije Universiteit, van 1973 tot 1987 vervulde hij diverse ambtelijke functies bij de gemeenten Velsen en Haarlem en de provincie Zuid-Holland. Van 1987 tot 1997 wethouder van de gemeente Velsen en tot slot van 1998 tot 2007 burgemeester van de gemeente Obdam. Zijn nevenfuncties zijn: bestuurslid afdeling Noord-Holland van de Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij en voorzitter van de klachtencommissie Stichting Sint Jacob, Zorgcontact en de zorggroep Reinalda. Hij is van 2001 tot 2007 voorzitter geweest van de welstandscommissie West-Friesland Kring Enkhuizen en van 2008 tot 2010 voor de commissie Noord-Holland Zuid. Sinds 2009 vervult hij de functie van voorzitter voor de Welstands- en Monumentencommissie Bloemendaal en sinds juni 2011 voor de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. Pieter van der Klei, architect Opleiding: HTS, afdeling Bouwkunde Amsterdam , Academie van Bouwkunst Amsterdam. Werkzaamheden: Sinds 1996 directeur/eigenaar van Pieter van der Klei architecten bna te Amsterdam. Dit bureau is actief in nieuwbouw en verbouw en restauratie/renovatie. Bedrijfsgebouwen, kantoren, villa s, woonhuizen en interieurs behoren tot de opdrachtportefeuille. Hij is van 2003 tot 2009 lid van de welstandscommissie Noord-Hollands Noorderkwartier geweest. Sinds 2009 vervult hij de functie van architect voor de Welstands- en Monumentencommissie Bloemendaal en sinds juni 2011 voor de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. Willem Quispel, architect Opleiding: Technische Universiteit Delft, afdeling bouwkunde, vakgroep Architectuur. Werkzaamheden: Na een diensttijd bij het Bouwbureau van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1978 werkzaam geweest als architect medewerker bij enkele architectenbureaus. In 1991 medeoprichter van Plan Architecten te Haarlem. Sinds juli 2004 werkzaam als zelfstandig architect te Aerdenhout. Ex voorzitter van de sectie Beeldende Kunst van de toenmalige Culturele Raad Noord-Holland en ex lid/voorzitter van de welstandscommissie Katwijk (Z-H). Vervolgens lid van de welstandscommissie in Zandvoort, in Heemstede en in Bloemendaal. Willem Quispel was van 2004 tot 2010 lid van de regionale welstandcommissie Kennemerland en is sinds juni 2011 als architect verbonden aan de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. Marloes van Haaren, architect Architect BNA en sedert 1972 een eigen bureau. Haar werkterrein betreft in hoofdzaak de stadsvernieuwing en herstructurerings- gebieden. Opdrachtgevers zijn voornamelijk woningbouwverenigingen. Recente opdrachten: reconstructie en restauratie/renovatie van Dudok-woningen in de wijk Liebergen te Hilversum en restauratie/renovatie van woningblokken van architect Versteeg in de wijk Landlust te Amsterdam West. Nevenwerkzaamheden: Supervisor voor de bestaande bebouwing van de Gordel en de negentiende-eeuwse wijken in Amsterdam, met name ten behoeve van de subsidieregeling Beter Verbeteren, alsmede voor de geluidssaneringsprojecten. Marloes van Haaren is lid van de WZNH Monumentenadviescommissie en sinds 2009 als monumentendeskundige verbonden aan de Welstands- en Monumentencommissie Bloemendaal en sinds juni 2011 ook aan de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede. 20 Bijlage 3: Curricula