Waarom onze bodem de beste bescherming verdient. Samen maken we morgen mooier.

Transcriptie

1 Waarom onze bodem de beste bescherming verdient. Samen maken we morgen mooier.

2 Goede bodemkwaliteit voor betere levenskwaliteit. 2 Niet overal in Vlaanderen is de bodem even gezond: zware metalen, organische stoffen, bestrijdingsmiddelen... zijn op een aantal plaatsen in de bodem aanwezig. Goede en gezonde grond is echter cruciaal voor de kwaliteit van ons leven en voor onze fauna en flora. Gelukkig hebben we de verontreiniging in Vlaanderen de voorbije jaren uitstekend in kaart gebracht én doeltreffend aangepakt. Onze regio is op wereldniveau nu zelfs een voorbeeld van efficiënt bodembeleid. De OVAM wil daarin haar verantwoordelijkheid blijven nemen en meer dan ooit de draaischijf zijn van een duurzaam bodembeheer.

3 Wie grond heeft of verwerft, verdient alle bescherming. Om de bodemkwaliteit in de toekomst veilig te stellen, gaan we door op de ingeslagen weg: zo kunnen we de historische verontreiniging verder wegwerken en nieuwe vervuiling voorkomen. Het Bodemdecreet* heeft daarvoor het wettelijke kader vastgelegd. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat u als koper van een grond maximale bescherming krijgt, of anders gezegd: dat u niet onwetend een terrein koopt dat ernstig verontreinigd is. Waarom deze folder? De praktische informatie in deze folder is een eerste hulpmiddel, zodat u weet waar u terechtkunt voor verdere ondersteuning. Ook al hebt u de folder nu nog niet nodig, hou hem toch bij. Als u ooit een huis of grond koopt of verkoopt, of als er bodemverontreiniging optreedt bij u thuis of in uw buurt, dan komt hij beslist van pas. Mogen wij u intussen vragen om zelf uw steentje bij te dragen aan een betere bodem? Gewoon, door de grond niet te vervuilen met afvalstoffen zoals verf, olie of andere schadelijke stoffen. Voor uw eigen gezondheid, en die van de komende generaties. * Bodemdecreet van 27 oktober 2006, in werking vanaf 1 juni De volledige tekst van het Decreet betreffende de Bodemsanering en de Bodembescherming en van de uitvoeringsbesluiten (VLAREBO) vindt u op 3

4 Zonder bodemattest geen koop of verkoop van grond. Wanneer hebt u een bodemattest nodig? 4 Vroeg of laat krijgen heel wat mensen met minstens één aspect van bodembeheer te maken, namelijk met het bodemattest. Zodra u een stuk grond overdraagt of verwerft, is een bodemattest immers noodzakelijk. In de praktijk gaat het meestal om het kopen, verkopen, ruilen en schenken van gronden onder levenden. Handig om te weten: bij de OVAM kunt u altijd een bodemattest aanvragen, zelfs als u geen grond koopt of verkoopt. Wat staat er in een bodemattest? Eenvoudig gezegd: het biedt u zekerheid. Het attest bevat alle bekende gegevens over de grond. Het vermeldt daarbij ook de informatiebronnen. Zijn er nog geen gegevens beschikbaar, dan staat dat letterlijk op het attest. Het bodemattest bevat geen informatie over de omliggende percelen. Wie vraagt een bodemattest aan? Bent u een koper, dan hoeft u niets te doen. Het is de verkoper van een grond die wettelijk verplicht is om het bodemattest aan te vragen. Waar komt de informatie vandaan die in het bodemattest staat? Jaren van inventariseren, onderzoeken en saneren hebben een schat aan gegevens opgeleverd. Daarmee kunnen we de verontreiniging van vroeger in kaart brengen en nieuwe vervuiling vermijden. Al dat meten en weten is nu gecentraliseerd in drie bronnen: het Grondeninformatieregister, de lijst met risico-inrichtingen en de gemeentelijke inventaris van risicogronden. Het bodemattest bevat de gegevens uit deze bronnen die voor u als koper of verkoper van belang zijn.

5 Waarom is dat bodemattest zo belangrijk? Koopt u graag een kat in een zak? Of in dit geval: een terrein waarvan u niet weet of er een risico aan vastzit? Natuurlijk niet. Aangezien het bodemattest alle bekende gegevens bevat over een grond (en dus over de bodemkwaliteit), geeft het u een maximale veiligheid. In Vlaanderen kunt u zelfs geen enkel stuk grond overdragen zonder bodemattest. Dat is een unieke vorm van bescherming. Wat kost een bodemattest? Een bodemattest kost vanaf 1 juni euro per kadastraal perceel. Dat is een billijke bijdrage die dient om onze databank met bodemattesten actueel te houden en te optimaliseren. 5 Waar kunt u terecht voor een bodemattest? Ofwel bij de OVAM. Als verkoper van de grond kunt u het bodemattest bij de OVAM aanvragen. Het aanvraagformulier vindt u op Als u vragen hebt over bodemattesten, kunt u bellen naar de bodeminfolijn op het nummer Ofwel bij uw notaris of vastgoedmakelaar. Ook uw notaris of vastgoedmakelaar kan u het bodemattest bezorgen. U kunt het best vooraf afspreken wie de aanvraag indient, zodat u geen dubbele kosten maakt. Ofwel bij uw gemeente. Aanvraagformulieren voor het bodemattest zijn ook verkrijgbaar bij uw gemeente. U dient ze nadien wel aan de OVAM te bezorgen.

6 Soms volstaat een bodemattest niet bij de overdracht van een grond. 6 Hoe verloopt de overdracht van een risicogrond? Overdracht van een risicogrond* vereist naast een bodemattest een oriënterend bodemonderzoek. De verkoper moet dat oriënterend bodemonderzoek laten uitvoeren voor hij de grond verkoopt. Als de verkoper dat niet gedaan heeft, kunt u als koper naar de rechtbank stappen, eisen dat de koop tenietgedaan wordt en een schadevergoeding afdwingen van de verkoper. Om te vermijden dat u naar de rechtbank moet stappen, kunt u altijd vooraf zelf informatie over vroegere activiteiten op de grond opvragen bij de gemeente. Gelukkig hoeft u dat over het algemeen niet te doen: de meeste notarissen zorgen daar standaard voor. Wat moet u concreet doen als u een risicogrond wilt verkopen? Verkoopt u een risicogrond, dan moet u dat melden aan de OVAM met het meldingsformulier dat u op terugvindt. Bij dat meldingsformulier voegt u het verslag van het oriënterend bodemonderzoek. De resultaten van het oriënterend bodemonderzoek moeten bovendien goedgekeurd zijn door de OVAM voor de overdracht kan doorgaan. Is er een mogelijk ernstige verontreiniging, dan kan er een beschrijvend onderzoek volgen en eventueel zelfs een sanering. U wilt een appartement verkopen dat op een risicogrond staat? Als u eigenaar bent van een appartement dat zich in een gebouw op een risicogrond bevindt, en u uw flat wilt verkopen, dan hoeft u het oriënterend bodemonderzoek niet op eigen kosten uit te voeren. Stel dat er vroeger een stookolietank van liter stond, die gebruikt werd voor het hele flatgebouw. In dat * De omschrijving van risicogrond en van andere termen die in deze folder voorkomen, vindt u achteraan.

7 Wanneer is er een bodemattest nodig bij een overdracht? Overdracht? Overdracht van gewone grond? Bodemattest nodig. Erfenis? Inbreng in gemeenschappelijk huwelijksvermogen? Overdracht van risicogrond? Bodemattest nodig. Overdracht van appartement? Bodemattest nodig. Overdracht van appartement op risicogrond? Bodemattest nodig. Geen bodemattest nodig. + oriënterend bodemonderzoek + eventueel beschrijvend bodemonderzoek + eventueel sanering. + eenmalige of periodieke onderzoeksplicht. geval is een eenmalig oriënterend bodemonderzoek vereist op initiatief én op kosten van de vereniging van mede-eigenaars. Eerlijk is eerlijk: zo deelt elke mede-eigenaar in de kosten. De eigenaars moeten dat eenmalige onderzoek vóór 2015 laten uitvoeren, tenzij er eerder een overdracht is. In dat geval moet het bij die eerste overdracht. Als er in het appartementsgebouw nog altijd een stookolietank van liter aanwezig is, die gebruikt wordt voor het hele gebouw, dan hoeft u geen oriënterend bodemonderzoek uit te voeren vóór de overdracht, maar alleen op periodieke basis. Ook dan moet de vereniging van medeeigenaars de kosten dragen. Wat bij particuliere stookolietanks? Een grond met een stookolietank wordt pas beschouwd als een risicogrond als de tank een inhoud heeft van meer dan liter, omdat bij die grotere tanks een verhoogd risico op ernstige bodemverontreiniging bestaat. Een kleinere tank kan echter ook lekken. Als koper van een woning informeert u dan ook best of een stookolietank aanwezig is en of deze recent gecontroleerd werd op eventuele lekken. Indien dit niet het geval is, vraagt u best een dergelijke test. Een oriënterend bodemonderzoek is niet nodig. Enkele speciale gevallen. Bij erfenissen is geen attest nodig, evenmin bij de inbreng van een grond in het gemeenschappelijk huwelijksvermogen. 7

8 Wanneer is een bodemonderzoek nodig? Een eerste verkennend onderzoek: het oriënterend bodemonderzoek. 8 Dat onderzoek is beperkt in omvang. Het doel is om te zien of er inderdaad verontreiniging is. Daarbij neemt een bodemsaneringsdeskundige een aantal bodem- en grondwaterstalen. De uitvoering van een oriënterend bodemonderzoek neemt al snel een maand in beslag voor een klein terrein. Bij de overdracht van een risicogrond heeft de OVAM maximaal twee maanden de tijd om het dossier te beoordelen. Als blijkt dat de bodemverontreiniging mogelijk ernstig is, moet de saneringsplichtige overgaan tot een beschrijvend bodemonderzoek. In het andere geval kan men verkopen. Bij ernstige verontreiniging: een beschrijvend bodemonderzoek. Dat is een diepgaand onderzoek op de probleemplaatsen. Pas nadat het onderzoek is uitgevoerd, is er een precies beeld van de verontreiniging en blijkt of saneringswerkzaamheden noodzakelijk zijn. De duur van het onderzoek hangt af van de omvang van de verontreiniging. De OVAM beoordeelt het dossier uiterlijk binnen de twee maanden. Zijn er geen saneringswerkzaamheden nodig, dan kan men verkopen. In het andere geval is een bodemsaneringsproject nodig. U kunt het oriënterend bodemonderzoek en het beschrijvend bodemonderzoek ook in één beweging laten uitvoeren.

9 De volgende stap: een bodemsaneringsproject. Zodra het beschrijvend bodemonderzoek is goedgekeurd en als blijkt dat sanering nodig is, kunt u het bodemsaneringsproject laten opmaken. Dat bepaalt welke technieken het probleem kunnen oplossen. Door die technieken tegen elkaar af te wegen, komt de meest rendabele oplossing naar voren, met vaak een flinke besparing bij de saneringswerkzaamheden tot gevolg. Als de OVAM een conformiteitsattest voor het project aflevert, geldt dit ook als milieuvergunning en/of als stedenbouwkundige vergunning voor de uitvoering van de saneringswerkzaamheden. Daarom is het nodig dat het bodemsaneringsproject alle informatie bevat die in dergelijke vergunningsaanvragen opgenomen zou moeten worden. Om zo n aanvraag degelijk te kunnen beoordelen, moeten de adviesverlenende administraties over alle nuttige informatie beschikken. De OVAM moet zich over het bodemsaneringsproject uitspreken binnen de negentig dagen. Die termijn is zo lang omdat advies nodig is van administraties en instanties die normaal betrokken worden bij de vergunningsaanvragen. Als de duur van de bodemsaneringswerken beperkt blijft tot 180 dagen, kunt u ook een beperkt bodemsaneringsproject indienen. De OVAM moet zich daar binnen de 30 dagen over uitspreken. Nadat de werken zijn uitgevoerd, zal de OVAM bij goedkeuring een eindverklaring uitreiken. Soms legt ze ook maatregelen ter bewaking en controle op. 9 Conclusie: Ga na of de grond die u wilt kopen of verkopen een risicogrond is. Is dat het geval, neem dan zo snel mogelijk contact op met een bodemsaneringsdeskundige of met de OVAM.

10 Saneren, ja, maar wie moet dat doen? 10 Eén doel houden we voor ogen: de bodemverontreiniging aanpakken. De vraag is: wie moet het initiatief nemen om te saneren? De saneringsplichtige is degene die verplicht is om de vervuilde bodem te laten saneren (dat kan de exploitant, de gebruiker of de eigenaar zijn van de grond waarop de verontreiniging is ontstaan). Als de saneringsplichtige de verontreiniging niet heeft veroorzaakt, moet hij dan toch opdraaien voor de kosten? Nee, de saneringsplichtige kan de kosten van de sanering terugvorderen bij de saneringsaansprakelijke, doorgaans de veroorzaker van de verontreiniging. In elk geval moet de saneringsplichtige zich laten begeleiden door een erkende bodemsaneringsdeskundige. Een gespecialiseerde aannemer voert de werken uit. De OVAM volgt en controleert de hele procedure.

11 OEI, een verontreiniging, wat nu? Een schadegeval: neem snel contact op met een bodemsaneringsdeskundige. 11 Wat doet u als op uw grond een plotse verontreiniging optreedt, bijvoorbeeld een lek in uw stookolietank? Bij een dergelijk schadegeval neemt u meteen contact op met een bodemsaneringsdeskundige. Hoe sneller, hoe beter, want dan verkleint u het risico op extra verspreiding van de vervuiling en op onnodige kosten. De bodemsaneringsdeskundige zal nagaan of onmiddellijke maatregelen noodzakelijk zijn. U bent verplicht om een schadegeval binnen de veertien dagen bij de bevoegde overheid te melden. Die bevoegde overheid is in de meeste gevallen de burgemeester van de gemeente waar het schadegeval zich voordoet. Als u een schadegeval meldt, geef dan aan welke maatregelen u al hebt genomen om risico s te voorkomen. De bevoegde overheid doet na de melding een uitspraak over de aanpak en legt maatregelen op om de bodemverontreiniging te behandelen.

12 Grondverzet: geen vervuilde grond op een propere bodem. 12 Stel dat u een woning bouwt en grond laat aanvoeren om uw terrein of uw tuin op te hogen. Uiteraard wilt u dan de zekerheid dat de aangevoerde grond niet verontreinigd is en dat uw eigen grond niet zomaar met vervuilde grond vermengd raakt. Dat is een hele uitdaging, zeker als u weet dat er in Vlaanderen elk jaar duizenden transporten van uitgegraven bodem zijn. Het Bodemdecreet en het VLAREBO leggen de principes van dat grondverzet duidelijk vast: de traceerbaarheid en het gebruik van de grond zijn goed geregeld via sluitende procedures en bepalingen. Vooral bij verdachte grond is dat belangrijk: dat is grond waar mogelijk een risico aan verbonden is. Op die manier bent u maximaal beschermd. Op (rubriek grondverzet/ FAQ) vindt u heel wat antwoorden op mogelijke vragen. Nog even dit: het kan zijn dat bodemsanering niet vereist is, maar dit ontslaat u natuurlijk niet van de regels van het grondverzet. Misschien is er op de plaats van het onderzoek geen sanering nodig (als er geen risico is op die plaats), maar dit wil nog niet zeggen dat deze grond overal vrij kan gebruikt worden.

13 Bij welke aanspreekpunten kunt u terecht voor advies en hulp? Bij de OVAM en de Vlaamse overheid. De OVAM doet meer dan bodemattesten uitreiken. We blijven ijveren voor een duurzaam bodembeheer en bieden u graag oplossingen aan bij specifieke vragen. Zo vindt u op de lijst met erkende bodemsaneringsdeskundigen en krijgt u bij onze bodeminfolijn uitleg over wat er op uw bodemattest staat en wat niet. U kunt ook 1700 bellen, het informatienummer van de Vlaamse overheid. 13 Bij uw notaris. De notaris speelt een centrale rol bij de koop en verkoop van gronden. Hij is goed op de hoogte van bodembeheer en kan u gericht adviseren. De notaris kan u ook het bodemattest bezorgen. Bij uw gemeente. Naast aanvraagformulieren voor het bodemattest kan uw gemeente u eveneens de nodige informatie bezorgen over vroegere activiteiten op gronden (via een uittreksel uit de gemeentelijke inventaris van risicogronden). Bij een bodemsaneringsdeskundige. Vooral bij schadegevallen, bij bodemonderzoeken en bij een eventuele sanering is de bodemsaneringsdeskundige uw eerste contactpunt.

14 Enkele moeilijke termen eenvoudig uitgelegd. Grondeninformatieregister Een databank met alle gronden die de OVAM heeft geïdentificeerd, of die grond nu verontreinigd is of niet. Risico-inrichting Een inrichting die een verhoogd risico op bodemverontreiniging kan inhouden, bijvoorbeeld een tankstation of een fabriek. De Vlaamse Regering heeft een lijst samengesteld met dergelijke inrichtingen. Die vindt u in het VLAREBO op Risicogrond Een grond waarop risico-inrichtingen aanwezig zijn of waren. 14 Bodemsaneringsdeskundige De technische expert, erkend door de Vlaamse minister, bevoegd voor het leefmilieu. De bodemsaneringsdeskundige zorgt voor het bodemonderzoek, stelt de saneringsprojecten op en volgt de saneringswerken. Oriënterend bodemonderzoek Een verkennend bodemonderzoek dat nagaat of op de risicolocaties bodemverontreiniging aanwezig is. Het onderzoek probeert om een eerste, globaal zicht te krijgen op de ernst van die verontreiniging. Beschrijvend bodemonderzoek Een bodemonderzoek waarbij de probleemlocaties diepgaand onderzocht worden. Deskundigen gaan na wat de omvang van de verontreiniging is en welk risico ze vormt voor mens en milieu.

15 Bodemsaneringsproject Het bodemsaneringsproject maakt een technische en financiële vergelijking tussen verschillende mogelijke saneringstechnieken, en legt dan vast op welke wijze de bodemsanering zal worden uitgevoerd. Saneringsplichtige Degene die verplicht is om een beschrijvend bodemonderzoek of bodemsanering uit te voeren. Dat is in principe de beheerder van de grond waarop de verontreiniging is ontstaan. Saneringsaansprakelijke Degene die aansprakelijk is voor de verontreiniging. Doorgaans is dat de veroorzaker van de verontreiniging. 15 Nieuwe bodemverontreiniging Verontreiniging die ontstaan is na 28 oktober Historische bodemverontreiniging Verontreiniging die ontstaan is vóór 29 oktober Gemengde bodemverontreiniging Bodemverontreiniging die gedeeltelijk vóór 29 oktober 1995 én gedeeltelijk na die datum is ontstaan.

16 meer informatie OF BEL ONZE BODEMINFOLIJN: OF SURF NAAR stationsstraat mechelen tel fax v.u.: Henny De Baets, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen D / 2008 / 5024 / 12