Dossier. Nederland Beleid/subsidies/fondsen

Transcriptie

1 163 Samen met de bibliotheekmedewerkers van de Boekmanstichting maakte de redactie van Boekman een selectie uit de in de bibliotheek aanwezige titels over film. Het betreft uitsluitend publicaties die de afgelopen vijf jaar zijn verschenen. Jack van der Leden verzamelde de titels en voorzag ze van een annotatie. Publicaties die extra aandacht verdienen, zijn door bibliotheekmedewerkers Jack van der Leden, Marike Lindhout en Mieke Nooijen van een uitgebreidere beschrijving voorzien. Mieke Nooijen zocht het internet af naar relevante sites over film en maakte een selectie. De gevonden homepages zijn als eerste opgenomen binnen de verschillende onderdelen. Op de internetversie van het dossier ( zijn deze sites doorklikbaar. Voor diegenen die zich verder in het onderwerp willen verdiepen, is er vanzelfsprekend meer literatuur in de bibliotheek van de Boekmanstichting te vinden. Nederland Beleid/subsidies/fondsen Het Nederlands Fonds voor de Film heeft als doel het stimuleren van de filmproductie in Nederland en het bevorderen van een goed klimaat voor de Nederlandse filmcultuur. Het fonds geeft filmmakers financiële ondersteuning bij het ontwikkelen, realiseren en distribueren van films en is betrokken bij de totstandkoming van lange speelfilms, documentaire films, experimentele films, korte films en animatiefilms. Daarnaast heeft het fonds geld voor bijzondere activiteiten op het gebied van film. Informatie over de procedures is te vinden op de website. Het belangrijkste nieuws op filmgebied staat in de nieuwsbrief, te verkrijgen per of te lezen op de website. In februari 2001 werd het nieuwe classificatiesysteem voor de audiovisuele sector geïntroduceerd: de Kijkwijzer. De Kijkwijzer waarschuwt met behulp van pictogrammen of een bioscoopfilm, video/dvdproductie of televisieprogramma schadelijk kan zijn voor kinderen en jongeren tot een bepaalde leeftijd. De betekenis van de pictogrammen alsmede een algemene uitleg over de werking van de Kijkwijzer is te lezen op de website. Ook kunnen classificaties van producties worden opgezocht in de Kijkwijzerdatabase. sites.omroep.nl/cobofonds/index.html De Stichting co-productiefonds binnenlandse omroep (CoBO-fonds), die sinds 1986 bestaat, draagt financieel bij aan coproducties tussen een Nederlandse landelijke publieke omroep enerzijds en filmproducenten of instellingen werkzaam op het gebied van de podiumkunsten, de Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT) of een Duitse publieke omroep (ZDF, WDR, ARD etc.) anderzijds. Alleen een landelijke publieke omroep kan een aanvraag indienen.

2 164 De website beperkt zich tot summiere informatie over de werking van het fonds. Het Stimuleringsfonds Nederlandse culturele omroepproducties subsidieert bijzondere culturele programma s voor radio en televisie (en in samenhang daarmee ontwikkelde digitale mediaproducties). Op de website een overzicht van gesubsidieerde projecten en informatie over de procedure van subsidieaanvragen. Ook teksten van lezingen en verslagen van congressen die door het Stimuleringsfonds zijn georganiseerd, zijn te lezen op de website. Nooteboom, M. (1999) Een film is een film is een film?: naar een nieuwe vorm van samenwerking tussen de publieke omroep en de Nederlandse filmsector. Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen, 114 p. Signatuur: Nooteboom onderzoekt de verschillen en de relatie tussen omroep en filmindustrie in Nederland en de problemen waarmee zij te kampen hebben. Ook beschrijft zij onderdelen waarop omroep en filmindustrie elkaar mogelijk kunnen versterken en kijkt zij of het beleid van Channel Four in Groot-Brittannië daarvoor aanknopingspunten biedt. Nederlandse (2000) De Nederlandse markt voor Nederlandse speelfilms: eindrapportage. Hoofddorp: KPMG Bureau voor economische argumentatie, 15 p. Signatuur: In opdracht van het Nederlands Fonds voor de Film maakte KPMG, bureau voor Economische Argumentatie, een analyse van de Nederlandse markt voor Nederlandse speelfilms. De conclusie luidt dat de opbrengsten van een zuiver Nederlandse film niet kostendekkend zijn en dus afhankelijk blijven van niet-commerciële finan- ciers. Zuiver commerciële films moeten zich richten op een markt die groter is dan Nederland. Bunnik, G. (2001) Filmtheaters en cultuurbeleid: handreiking voor bestuurders van provincies en gemeenten. Den Haag: Vereniging van Nederlandse gemeenten, 66 p. ISBN Signatuur: Deze handreiking, bestemd voor bestuurders en beleidsmakers van gemeenten en provincies, biedt inzicht in het functioneren van de gesubsidieerde filmvertoning en de filmtheaters en geeft handvatten voor een gemeentelijk en provinciaal filmbeleid. Bunnik constateert dat er onvoldoende samenhang en afstemming is tussen het beleid van rijk, provincies en gemeenten. Dulken, H. van (2002) Sanering van de subsidiëring: overheidsbemoeienis met monumentenzorg, film en toneel vanaf de jaren zestig. Amsterdam: Boekmanstudies, 169 p. ISBN Signatuur: A Met behulp van literatuuranalyse en beleidsinventarisatie geeft de auteur een historisch overzicht van overheidssubsidies aan onder meer de filmsector. Vanaf 1946 is er sprake van filmbeleid als er een afdeling film wordt toegevoegd aan het ministerie voor Onderwijs, Kunsten & Wetenschappen. De bescheiden subsidiëring beperkt zich in die tijd tot documentaires en opdrachtfilms; speelfilms krijgen nauwelijks subsidie. In 1966 vindt op initiatief van de Nederlandse Bioscoopbond de oprichting van het Productiefonds voor Nederlandse Films plaats. Hiermee komt er jaarlijks een bedrag van maximaal gulden beschikbaar voor speelfilms. In 1967 komt de Raad voor de Kunst met de Nota betreffende het filmbeleid. De eindconclusie luidt dat er een echte filmindustrie van de grond moet komen in Nederland. Het rapport Film en fonds uit 1980 richt zich op de effectiviteit Dorp aan de rivier (1958) (Bron: Film in Nederland) van het Productiefonds. Het Nederlands Filmfonds, opgericht in 1983, gaat zich richten op documentaires en korte en kunstzinnige films. Na diverse beleidsnota s en onderzoeken gaan de beide fondsen in 1993 op in het Nederlands Fonds voor de Film. Structuurversterking van de filmindustrie als economische sector krijgt steeds meer nadruk. Een voorbeeld hiervan is het commanditaire vennootschap (de zogenaamde film-cv), dat het particulieren aantrekkelijk maakt kapitaal in films te investeren. Dit stimuleringsbeleid heeft veel speelfilms opgeleverd, maar dreigt nu weer te verdwijnen. Naast de genoemde fondsen bestaan er ook diverse mogelijkheden tot coproductie, die in dit overzicht ook worden genoemd. (ML) Verstraeten, P. (2002) Het publiek en de Nederlandse speelfilms: onderzoek naar het bioscoopbezoek, de perceptie en waardering van de Nederlandse speelfilms door het Nederlandse publiek. Amsterdam: Nederlands Fonds voor de Film, 49 p. Signatuur: A Het Nederlands Fonds voor de Film biedt financiële ondersteuning aan in Nederland geproduceerde speelfilms en streeft naar vergroting van het marktaandeel van Nederlandse speelfilms. Naast het bestaande budget ontvangt het Fonds extra overheidsgeld voor marketingdoeleinden. Het Fonds heeft hiervoor de markt nader laten onderzoeken. Doel van dit onderzoek was het verwerven van inzicht in de bezoekmotieven en -drempels van het Nederlandse publiek met betrekking tot de Nederlandse speelfilm. Kersten, O. (2002) Marketing van Nederlandse speelfilms: een casestudie van Costa!, Minoes en Nynke. Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, 241 p. Signatuur: Hoe verloopt het proces van idee tot realisatie bij de marketing van speelfilms en op welke manier wordt dit toegepast in de Nederlandse speelfilms Costa!, Minoes en Nynke? Om deze kernvraag te beantwoorden, stelt de auteur onder andere de volgende deelvragen: Wat is het huidige klimaat waarin Nederlandse films worden geproduceerd? Wat zijn de mogelijke financieringsbronnen? Welke fase doorloopt de marketinggedachte? Welke fase doorloopt het produceren van een speelfilm? Welke methodes worden ingezet om de markt te overtuigen? Antenne (2003) De antenne van belbal. Vijftien jaar Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties. Amsterdam: Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties, 212 p. ISBN Signatuur: Ter gelegenheid van het jubileum van het Stimuleringsfonds verscheen deze bundel met bijdragen van verschillende auteurs over het radio- en televisielandschap en over bepaalde programma s. Teksten zijn geschreven door onder andere Fouad Laroui, Bas Heijne, Marjan Luif en Dirk van Weelden. Cyrille Offermans schrijft over de moeizame verhouding tussen kunst en televisie. Het boek bevat ook een overzicht van de nationale en internationale prijzen die door het fonds gesteunde programma s hebben ontvangen. 165

3 166 Beerekamp, H. (2003) Thema: Nederlandse film In: NRC Handelsblad, 29 maart 2003 Signatuur: M De filmindustrie in Nederland heeft enkele goede jaren achter de rug, mede dankzij fiscale stimuleringsmaatregelen. Aan deze riante financiële situatie lijkt echter een einde te komen. De filmwereld hoopt evenwel dat het nieuwe kabinet de koers zal wijzigen. Het themakatern bevat artikelen over het filmonderwijs, subsidieregels, cv-constructie, festivals, bioscoopbezoekers, de waardering voor Nederlandse films in het buitenland, de Rotterdamse audiovisuele sector en het Nederlands Fonds voor de Film. Het opent met een brief van Hans Beerekamp, filmredacteur van NRC Handelsblad, aan Hans Dijkstal ter gelegenheid van zijn benoeming tot bestuursvoorzitter van het Nederlands Fonds voor de Film. Lex Schoorl in Als twee druppels water (1963) (Bron: Film in Nederland) Heuvel, J.H.J. van den (2003 ) De moraliserende overheid: een eeuw filmbeleid. Utrecht: Lemma, ISBN Signatuur: Reizende bioscopen introduceerden aan het eind van de negentiende eeuw het medium film. De vertoningen vonden plaats op kermissen, waarmee film al snel werd bestempeld als vertier voor de gewone man en als ongeschikt voor fatsoenlijke burgers. De autoriteiten bekeken het nieuwe medium met argwaan, omdat het in hun ogen gevaar kon opleveren voor de openbare orde en goede zeden. Met filmcensuur, controle en toezicht werd getracht de bedreiging van het medium te beperken. Dit zedelijkheidsoffensief veranderde pas na de Tweede Wereldoorlog in een bescheiden actief filmbeleid. De auteur doet verslag van het mentale en culturele klimaat in Nederland in de twintigste eeuw, toegespitst op het filmbeleid. Hij onderzoekt op welke wijze de overheid met het filmbeleid de openbare orde en goede zeden trachtte te beschermen, wat de voedingsbodem was van deze doelstelling, en welke beleidsmiddelen de overheid hierbij hanteerde. De onderzoeksperiode loopt tot 2000, wanneer de Wet op de Filmvertoningen wordt opgeheven. Het onderzoek richt zich vooral op de vraag of de naoorlogse filmcensuur een voortzetting was van het beleid van voor de Tweede Wereldloorlog. Daarnaast beoordeelt Van den Heuvel het filmbeleid in zijn cultuur-politieke dimensie. Wat daarbij opvalt is dat film vanaf 1945, wanneer het wordt ondergebracht bij het ministerie waaronder het kunstbeleid valt, langzaamaan naast een bedreigende, een maatschappelijk-culturele waarde krijgt toegekend. De auteur betoogt dat een schets van het filmbeleid een beeld geeft van de culturele identiteit van de Nederlandse samenleving. (JvdL) IJdens, T. (2003) Zijn we in beeld?: de beroepspraktijk en sociaal-economische positie van film- en televisieregisseurs in Nederland. Tilburg: IVA, 122 p. ISBN Signatuur: A Ruim negenhonderd personen in Nederland zijn werkzaam als film- of televisieregisseur. In opdracht van de Dutch Directors Guild (DDG) is onderzoek gedaan naar de beroepspraktijk, de sociaal-economische positie en de beroepsopvattingen van regisseurs. Regisseurs zijn op grond van het soort audiovisuele producten dat ze maken verdeeld in vier typen: non-fictieregis- seurs, fictieregisseurs, onafhankelijke filmmakers en commerciële regisseurs. Leenen, D. (2004) Van Mainport naar Mediaport. Rotterdam als voedingsbodem voor de audiovisuele en filmindustrie. In: Agora, jrg. 20, nr. 1, Signatuur: Rotterdam biedt met het Audiovisueel (AV)/filmcluster een aantrekkelijke werkomgeving voor de audiovisuele- en filmindustrie. Producenten van speelfilms, tv-series en reclamefilmpjes maken dankbaar gebruik van de locaties en faciliteiten die de stad te bieden heeft. De ontwikkeling van de Schiecentrale staat centraal in het gemeentelijk filmbeleid. De voormalige energiecentrale staat te boek als het brandpunt voor audiovisuele en ICT-bedrijvigheid. De vraag is echter of Rotterdam het clusterbeleid optimaal inzet? Cv-regeling Stimulering ( ) Stimulering filmproductie: documentatiemap. Signatuur: D Diverse artikelen uit dag- en weekbladen vanaf 1997 tot heden die betrekking hebben op onder meer de commanditairevennootschapregeling. Deze fiscale regeling moet het investeerders aantrekkelijk maken geld voor filmproducties beschikbaar te stellen. Gubbels, T. (2001) : de commanditaire vennootschap voor film In: Boekmancahier, jrg. 13, nr. 48, juni, Korte introductie over de fiscale constructie van een commanditaire vennootschap, die sinds 1998 in de filmwereld met succes is toegepast. De regeling heeft voor de financiering van veel speelfilms gezorgd. Er is echter ook kritiek op de regeling: beleggers zouden alleen maar oog hebben voor het rendement en niet specifiek in het investeren in film geïnteresseerd zijn. Bovendien lokt de constructie ook buitenlandse producenten. De regeling is, in aangepaste vorm, gehandhaafd in het belastingstelsel voor Na deze beschrijving volgt een selectie van relevante beleidsnota s, rapporten en artikelen, aanwezig in de bibliotheek van de Boekmanstichting. Wils, J. (2001) Stimuleringsmaatregelen filmindustrie: tussentijdse rapportage - eindrapport. Den Haag: ministerie van Economische Zaken, 55 p. Signatuur: De fiscale maatregelen ter stimulering van de filmindustrie hebben volgens dit onderzoek geleid tot een grote stijging van het productievolume in de filmsector. In 1999 en 2000 zijn 27 cv s geactiveerd, commanditaire vennootschappen die investeringen in film aftrekbaar maken van de belasting. Budgetten zijn gestegen en het aantal coproducties is toegenomen. De onzekerheid over de voortzetting van de stimuleringsmaatregel blijft echter. Evaluatie (2003) Evaluatie van de stimuleringsmaatregelen voor de Nederlandse film Utrecht: Berenschot, 91 p. Signatuur: In 1998 ontwikkelden het ministerie van Economische Zaken, het ministerie van Financiën en het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen een pakket maatregelen ter stimulering van de Nederlandse filmindustrie. De fiscale maatregelen om particuliere investeringen te stimuleren (film-cv s), de oprichting van de Stichting investeringsfaciliteit voor de film en Film Investeerders Nederland bv (Fine bv), het telefilmproject, de aanstelling van een intendant bij het Nederlands Fonds voor de Film, en de regeling voor publieksfilms gingen 167

4 168 per 1 januari 1999 in, voor de duur van vijf jaar. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken evalueerde Bureau Berenschot het pakket maatregelen. Uit het rapport blijkt dat de maatregelen hebben geleid tot vergroting van het productievolume, versterking van de marktoriëntatie en structuurversterking van de Nederlandse filmsector, zoals de subdoelen waren geformuleerd. Het hoofddoel werd echter niet gerealiseerd: Berenschot concludeert dat het onwaarschijnlijk is dat in Nederland binnen afzienbare tijd een economisch levensvatbare filmsector mogelijk is. Daarbij merken de onderzoekers wel op dat de doelstelling ook niet erg realistisch is. Bovendien is het succes van het beleid niet alleen af te meten aan het bereiken van de hoofddoelstelling. Het rapport is ook beschikbaar via de website van het ministerie van Economische Zaken ( Documenten/ bijlage.pdf). (MN) Film-cv s (2003) Film-cv s en marktontwikkeling Nederlandse film. Amsterdam: Fine bv, 182 p. Signatuur: E Cijfermatige analyse waarmee een beeld wordt geschetst van ontwikkelingen rond de film-cv, de financiering van cv-films en de marktontwikkelingen van de Nederlandse film. Breuer, R. (2003) Onzekere tijden: drie vrouwen in de Nederlandse filmwereld. In: Skrien, jrg. 35, nr. 5, jun/jul., Het filmstimuleringsbeleid, dat in 1998 van start ging, heeft geleid tot meer films, meer werk en hogere bezoekersaantallen. Toch staat het fiscale deel van de regeling op de tocht. Een gesprek met Gamila Ylstra, directeur van Film Investeerders Nederland bv (Fine), Judith Merkies, directeur van de Federatie Filmbelangen en Stienette Bosklopper, directeur productiebedrijf Circe Films en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten (NVS). Wolfs, K. (2003) Najaarsoverleg: doorboeren of een daad stellen. In: De Filmkrant, nr. 250, dec. Signatuur: E Op het Najaarsoverleg, georganiseerd door De Filmkrant en Het Ketelhuis in Amsterdam op 5 november 2003, debatteerden Kamerleden en filmbonzen over het leven na de cv-regeling en de invloed van de publieke omroepen op de financiering van Nederlandse films. Belangen- en andere organisaties De Federatie Filmbelangen is de overkoepelende belangenorganisatie voor ruim filmmakers en 160 filmbedrijven in Nederland. De federatie is in 2000 opgericht om de hele film- en televisiebranche één gezicht naar buiten te geven om zo een eenduidig beleid te kunnen voeren richting omroep en politiek. Diverse beroepsverenigingen hebben hiernaast nog hun eigen website. Een aantal wordt er hier uitgelicht; een overzicht van alle aangesloten verenigingen is te vinden op In 2000 riepen onder andere Huub Stapel en Willeke van Ammelrooy acteurs op, zich te verenigen. Tientallen acteurs gaven gehoor aan deze oproep en sloten zich aan bij Act. Het Nederlandse gilde Act behartigt sinds haar oprichting in 2001 de belangen van de film- en televisieacteur. Op de website staat meer informatie over de ontstaansgeschiedenis en het huidige beleid. De belangenvereniging DIFA (Dutch Documentary & Indepent Film Association) komt niet op voor een beroepsgroep, maar voor een genre; ze maakt zich sterk voor de documentaire en de onafhankelijke film in Nederland. Op haar website staat algemene informatie over de vereniging, en wordt uitvoerig verhaald over de documentaire in Nederland (dit laatste alleen in het Engels). Dutch Directors Guild (DDG) is een vereniging van Nederlandse filmen televisieregisseurs, die zich sterk maakt voor de professionele, sociale en auteursrechtelijke belangen van film- en televisieregisseurs. Op de website staat algemene informatie over de organisatie en een digitale versie van de nieuwsbrief. Daarnaast kunnen leden en bezoekers zoeken in de ledendatabase van de DDG, met links naar de pagina s van de leden. De Kring van Nederlandse Filmjournalisten (KNF), opgericht op 31 maart 1982, is de beroepsvereniging van in Nederland werkzame filmjournalisten en filmcritici. De vereniging behartigt de belangen van de professionele filmjournalistiek en fungeert als contactorgaan voor binnen- en buitenlandse instellingen en personen. De Kring van Nederlandse Filmjournalisten bekroont jaarlijks twee films met de Prijs van de Nederlandse filmkritiek (KNF-prijs). Daarnaast wijzen de leden van de Kring de winnaar aan van de Pathé Tuschinski Award voor het beste eindexamenwerkstuk van de Nederlandse filmen televisieacademie. Op de website staan de Lily Bouwmeester in Vadertje Langbeen (1937) (Bron: Film in Nederland) winnaars van deze prijzen vermeld. Verder geeft de website slechts summiere informatie over de KNF. Als nationaal centrum voor de cinematografie wil het Filmmuseum een levendige Nederlandse filmcultuur bevorderen. Dat doet het door schatten uit het verleden te verzamelen, te restaureren en deze te vertonen in het paviljoen aan het Vondelpark in Amsterdam. Daarnaast verhuurt het Filmmuseum als distributeur films aan filmtheaters in het hele land. De distributiecatalogus is te vinden op de website, evenals het filmprogramma en informatie over de collecties, de dienstverlening en het informatiecentrum. In september 1996 opende het Maurits Binger filminstituut officieel zijn deuren. Het postacademisch opleidingscentrum voor jonge professionele scenarioschrijvers, regisseurs en filmproducenten is gevestigd in Amsterdam. Het onderwijsprogramma wordt gepresenteerd op de website. Meer opleidingen zijn te vinden via De Nederlandse Beroepsvereniging van Film- en tv-makers (NBF) is opgericht in 1952 en is daarmee de oudste belangenvereniging van film- en televisiemakers in Nederland. Sinds de oprichting van de Federatie Filmbelangen voert de NBF geen eigen beleid meer op het gebied van collectieve belangenbehartiging, maar doet ze dit in samenwerking met andere organisaties binnen de federatie. De NBF heeft zich omgevormd tot een servicebureau, dat zich toelegt op individuele dienstverlening. De website van de NBF geeft meer informatie over het servicepakket. Het Netwerk scenarioschrijvers, een afdeling van de Vereniging van schrijvers en vertalers, houdt zich sinds 1994 bezig met auteursrechtelijke en 169

5 170 Boefje (1939) (Bron: Film in Nederland) contractuele zaken voor alle scenarioschrijvers. De website van de beroepsorganisatie voor scenarioschrijvers geeft veel informatie over het vak scenarioschrijven en onder andere een overzicht van opleidingen in Nederland. Diverse jonge film- en tvmakers, werkzaam in uiteenlopende disciplines van de Nederlandse film- en tv-industrie, verenigden zich in de zomer van 1996 in de vereniging van Nieuwe Film- en Televisiemakers, de NFTVM. De vereniging met de lange naam organiseert thema-avonden en workshops, en geeft naast de nieuwsbrieven ook het who-iswho-boekje uit. De interactieve versie van het boekje is te vinden op de website. De fraai vormgegeven site bevat daarnaast een agenda en verslagen van de georganiseerde themaavonden. Act (2000) Act: gilde voor film- en tv-acteurs. Amsterdam: Act, gilde voor film- en tv-acteurs, 4 p. Signatuur: M Verslag van het NBF-forum Screen actors guild, gehouden op 13 februari 2000 in het Filmmuseum Amsterdam. Het forum leidde tot de oprichting van Act, een vereniging van filmen televisieacteurs. Het verslag bevat tevens de statuten van Act. Leeflang, Th. (2004) Jan Luyckenstraat 2. NBB/NFC balanceren tussen cultuur & commercie. Soesterberg: Aspekt, 79 p. ISBN signatuur: In 1992 veranderde de Nederlandse Bioscoopbond haar naam in (de overkoepelende) Nederlandse Federatie voor de Cinematografie. De koepelorganisatie stond reeds bekend als een gesloten bolwerk, en dit imago bleek hardnekkig. Drie verenigingen, die in de federatie waren opgenomen, fungeren sinds 2004 weer zelfstandig, te weten de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten (NVB), de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten (NVS) en de Nederlandse Vereniging van Filmverhuurders (NVF). Er was behoefte ontstaan aan meer zelfstandige belangenbehartiging in plaats van een topzware koepel. Ter gelegenheid van deze reorganisatie blikt Leeflang, in opdracht van de NFC, terug op de ontstaansgeschiedenis van de Nederlandse Bioscoopbond en de betekenis van deze organisatie voor de branche. Hij besteedt twee hoofdstukken aan de situatie van het filmbedrijf tijdens de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse soldatenbioscoop. Het gaat heden ten dage lang niet slecht met het film- en bioscoopbedrijf! Sinds 1995 zijn er bijna tien multiplexen gebouwd, waardevolle bestaande bioscoopgebouwen zijn gerenoveerd, een film is tegenwoordig tegelijkertijd op een groter aantal doeken te zien dan voorheen, en ook de kleine films worden beter verspreid. Kortom, zowel de filmvraag als het filmaanbod zijn enorm gestegen. Het boekje is een voorproefje van een uitgebreide beschrijving van de geschiedenis van de NBB die nog moet verschijnen. (JvdL) Nederland in internationale context Holland Film, aangesloten bij het Nederlands Fonds voor de Film, verzorgt de promotie en marketing van de Nederlandse film in het buitenland. Op de website staat veel informatie en cijfermateriaal over de Nederlandse filmindustrie. Onder het kopje who is where is een digitale versie van de Holland film guide met veel adressen te vinden. Ook bevat de website een overzicht van Nederlandse films die prijzen hebben gewonnen op internationale festivals. Ter ondersteuning van de Europese audiovisuele sector heeft de Europese Unie (EU) het stimuleringsprogramma Media in het leven geroepen. Hiermee wil de EU een Europese programma-industrie creëren voor fictie-, documentaire-, animatie- en multimediaproducties (film, tv of nieuwe media), die is opgewassen tegen niet-europese concurrentie. De Media Desk Nederland geeft informatie en advies over Europese fondsen en voorzieningen voor de audiovisuele sector. Op de website staat alle informatie over de regels, procedures en deadlines van de diverse subsidiemogelijkheden. Ulle, J. (1999) Internationale coproductie, een alternatief?: een onderzoek naar het belang van internationale coproductie voor de marktpositie van de Nederlandse speelfilm. Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam, 145 p. Signatuur: A Al langere tijd gaat het niet goed met de Nederlandse speelfilmindustrie. Commerciële successen blijven uit en producenten ontbreekt het aan middelen om films te blijven maken. Een van de mogelijkheden om de vicieuze cirkel te doorbreken, is het internationaal coproduceren van films. Ulle brengt in kaart wat de toegevoegde waarde kan zijn van internationale coproducties voor de marktpositie van de Nederlandse speelfilm. Aan bod komen het productieproces, de financiering en de marktpositie van de Nederlandse speelfilms, het Nederlandse en het Europese filmbeleid. Vervolgens behandelt de auteur de kenmerken van een internationale coproductie en het belang dat Nederlandse filmproducenten hechten aan internationale coproducties. Boonzajer Flaes, R.M. (1999) De scope van de bios: Nederlandse film in het mondiale mediasysteem Amsterdam: QRA, 25 p. Signatuur: In opdracht van het Nederlands Fonds voor de Film maakte bureau QRA een verkenning van de marktpositie van de Nederlandse film tot Op basis van literatuurstudie en eigen inzichten worden drie ontwikkelingsmodellen geschetst. Het eerste model richt zich op de subsidiëring van films met een duidelijk culturele component; het tweede model legt het accent bij filmische vernieuwing en experiment; het derde model zoekt aansluiting bij de trends van de internationale filmwereld. Drosterij, J. (2000) Het Europese filmbeleid: eenduidigheid of verdeeldheid?: een onderzoek naar de beleidsuitgangspunten van de Europese Unie ten aanzien van haar filmbeleid en de invulling daarvan door de lidstaten Nederland, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam, 105 p. Signatuur: De Europese filmindustrie is volop in beweging. Via een centraal filmbeleid beoogt de Europese Unie een sterke Europese filmsector op te bouwen, maar stuit hierbij op aanzienlijke obstakels. De eigenzinnige beleidsvoering van de afzonderlijke lidstaten is er daar één van. Sinds de jaren tachtig zijn door de EU een aantal stimulerende maatregelen ingevoerd ter versterking van de positie van de Europese filmindustrie tegenover de krachtige concurrentie vanuit Hollywood. Tegelijkertijd hanteren de lidstaten echter ook eigen programma s ter ondersteuning van hun nationale filmindustrie. De trend is evenwel dat de film- en televisiebedrijven uit verschillende landen allianties afsluiten. Drosterij 171

6 172 onderzoekt de beleidsuitgangspunten van de Europese Unie ten aanzien van het filmbeleid en de invulling daarvan door de lidstaten Nederland, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Komen de doelstellingen van de Europese Unie overeen met de bestaande stimuleringsprogramma s? Welke struikelblokken zijn er die de realisering van een eenduidig centraal Europees filmbeleid in de weg staan? De gegevens komen uit literatuuronderzoek en interviews met betrokkenen. Uit het onderzoek komt naar voren dat Brussel te weinig inspringt op ontwikkelingen die gaande zijn in de filmindustrieën van de Europese lidstaten. Een van de tendensen is dat er steeds meer nauwe verticale samenwerkingsverbanden ontstaan tussen filmorganisaties, die alle onderdelen van het filmproductieproces beheersen. Dit levert industriële structuren op, waar de Europese stimuleringsprogramma s onvoldoende op aansluiten. De nationale culturen zijn bovendien geen bedreiging voor de Europese filmpositie, maar een verrijking. (JvdL) Hofstede, B. (2000) Nederlandse cinema wereldwijd: de internationale positie van de Nederlandse film. Amsterdam: Boekmanstudies, 179 p. ISBN Signatuur: A Historisch-sociologische studie van het film maken en film kijken in Nederland na Hofstede beschrijft de positie van de Nederlandse cinema in het mondiale, door Hollywood gedomineerde audiovisuele systeem. Het boek bevat een chronologie van de Nederlandse filmwereld ( ). De ontwikkeling van de Nederlandse filmwereld blijkt sterk beïnvloed door de overheid en de Nederlandse bioscoopbond. Ook internationale festivals zijn cruciaal voor de carrières van filmmakers. De publicatie is de handelseditie van het proefschrift In het wereldfilmstelsel: identiteit en organisatie van de Nederlandse film sedert 1945 (signatuur: ). Vlaanderen Danielle, R. (2000) Stimuleren of negeren? De situatie van de jonge Vlaamse filmmakers in een historische context en een vergelijkend onderzoek naar de rol van overheidsinitiatieven in Vlaanderen en Nederland. Doctoraalscriptie Vrije Universiteit Brussel, 137 p. Signatuur: A De audiovisuele sector in Vlaanderen is een groeiende sector, maar de plaats van de Vlaamse film daarbinnen is gering. Er zijn nauwelijks films van jonge regisseurs. Problemen kenmerken de filmsector. Danielle onderzoekt de groeimogelijkheden voor jonge cineasten in de Vlaamse filmwereld. Wordt er beleidsmatig iets gedaan om de doorstroming te bevorderen, kan de sector hiertoe bijdragen, en hoe ervaren jonge cineasten het probleem? Mosley, P. (2000) Split screen: Belgian cinema and cultural identity. New York: State university of New York press, 251 p. ISBN Signatuur: In zijn beschrijving van de geschiedenis van de Belgische cinema richt de auteur zich op de belangrijkste speelfilms en het nationale filmbeleid. Veel aandacht is er voor de gevolgen van de tweetaligheid voor de culturele identiteit. De installatie van een regionaal geïnspireerd filmbeleid heeft de kloof tussen de landsdelen doen toenemen. De auteur betoogt onder andere dat de Vlaamse filmpolitiek zich, sterker dan de Waalse, heeft geconcentreerd op zogenaamde heritage films, gebaseerd op Vlaamse historische romans, ter bescherming van de Vlaamse culturele identiteit. Naast speelfilms komen ook korte films, documentaires, animaties, koloniale en experimentele films aan bod. Meers, Ph. (2003) De Europese film op zoek naar een publiek: een multimethodisch publieksonderzoek naar de filmbeleving van jongeren in het kader van Europees-Amerikaanse verhoudingen in de mondiale filmed entertainment industrie. Gent: (s.n.), 327 p. en 352 p. Proefschrift Signatuur A De Amerikaanse filmindustrie beheerst de internationale filmmarkt (bioscoop-, televisie- en videofilms). De film in Europa en die in verscheidene landen en regio s, zoals Vlaanderen, maar ook Nederland, verkeert in zwaar weer. De oorzaken worden veelal gezocht in structurele problemen op het gebied van productie, haperende distributie en vertoning. Onderzoeken wijzen telkens naar het publiek dat afhaakt. De geringe belangstelling van de kijker is echter nog niet onderzocht. Philippe Meers onderzoekt in zijn lijvige proefschrift de kwestie Hollywood versus Europa vanuit een publieks- of receptiestandpunt. Na een theoretisch deel over filmpubliek volgt een empirische studie naar de rol die film vervult in het dagelijks leven van jongeren in Vlaanderen en de houding van deze jongeren tegenover de Europese, de Vlaamse en de Amerikaanse film. (MN) Internationaal Een van de onderdelen van het Media-programma van de Europese Unie is het Media Salles-project, in dit kader genoemd vanwege de informatie over de Europese filmindustrie die op de website beschikbaar wordt gesteld. In de cinema online database zijn gegevens opgenomen betreffende Europese films, de productie, distributie en verkoop van films, en adresgegevens van filmtheaters en filmbedrijven in Europa. In de cinema research library zijn essays opgenomen over de cinema in Europa, de cinema in de Verenigde Staten, multiplexen, jongeren als publiek, filmgeschiedenis, nieuwe technologieën, cinema en financiën. Jaarlijks wordt het European cinema yearbook gepubliceerd, dat hier ook online is te lezen. en Meer informatie over de audiovisuele industrie in Europa is te vinden op de website van de European audiovisual observatory. De observatory bestaat sinds 1992 en is ondergebracht bij de Council of Europe. Voor artikelen over film, televisie, video/dvd en nieuwe media in de 35 Europese landen die aangesloten zijn bij de observatory, is dit een goede informatiebron. Ook is er veel statistische informatie te vinden. Chapier, C. (1999) Le cinéma en France et en Europe: enjeux territoriaux, nationaux et européens. Reims: Presses universitaires de Reims, 190 p. ISBN Signatuur: Overzicht van de Franse filmsector: de geografische spreiding van bioscopen, de opmars van megabioscopen en het ruimtelijke ordeningsbeleid daarvoor. Frankrijk neemt een unieke positie in Europa in, doordat het z n nationale filmproductie wil beschermen tegen de voortschrijdende globalisering en de hegemonie van Hollywood. Al tijdens de GATT-onderhande- Opnames Willem van Oranje (1934) (Bron: Film in Nederland) 173

7 174 lingen bedong Frankrijk een uitzonderingspositie voor culturele producten, maar nu blijkt ook het Europese Media II-programma te weinig oog voor diversiteit en eigenheid te hebben. Economische versterking van de filmindustrie valt moeilijk te rijmen met artistieke kwaliteit, korte films, documentaires en auteursfilms : de karakteristieken van de Franse film. Ook valt er veel te verbeteren aan de distributie en circulatie van Franse en Europese films. vandaag de Amerikaanse voorsprong. De opeenvolgende Britse regeringen hebben in de loop van de tijd tal van succesvolle maatregelen getroffen om de nationale filmindustrie te beschermen tegen overzeese krachten. Vivancos, P. (2000) Cinéma et Europe: réflexions sur les politiques européennes de soutien au cinéma. Paris: Harmattan, 123 p. ISBN Signatuur: Europa produceert veel films, maar het lukt niet om ze te verkopen, te distribueren of te beschermen. Analyse van de Europese subsidieprogramma s, zoals Media en Eurimages, en de invloed van nieuwe informatietechnologie. De filmsector in Europa heeft het moeilijk door de afname van het publiek, voornamelijk door de opkomst van de televisie en economische veranderingen die het investeren in film niet meer rendabel maken. Alleen het scheppen van gunstige investeringsvoorwaarden, zoals belastingaftrek, kunnen de geldstroom vergroten. Ook overheidssubsidies blijven onmisbaar voor de filmproductie. Onderzoek naar de situatie in Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Italië, met een overzicht van statistische gegevens per land. Baillieu, B. (2002) The British film business. Chichester: Wiley, XIV, 194 p. ISBN , signatuur De afgelopen tachtig jaar heeft de Britse filmindustrie een zware concurrentiestrijd moeten voeren met Hollywood. De Amerikaanse controle over de filmdistributie in Londen en het uitblijven van efficiënte investeringen door de Britse filmindustrie bepalen tot op de dag van Vany, A.S. de (2002) Contracting in the movies when Nobody knows anything : the careers, pay and contracts of motion picture directors. 33 p. Signatuur: M Een onderzoek naar het inkomen van filmregisseurs wijst onder andere uit dat hun inkomen voor een groot deel afhangt van de verwachte opbrengst van de geproduceerde films. De werkelijke opbrengst is dan nog onbekend. In de contracten wordt hiermee rekening gehouden. Dit paper, voorzien van tabellen en cijfermateriaal, is gepresenteerd tijdens de twaalfde conferentie van de Association for Cultural Economics International (ACEI), juni 2002 in Rotterdam. Gemeenschappelijke (2003) Gemeenschappelijke verklaring van de Europese nationale filminstituten. Amsterdam: Nederlands fonds voor de film, 73 kb Signatuur: E De Europese Commissie heeft voor 2005 herzieningen van de rol van overheidssteun voor de filmwereld op het programma staan. In alle deelnemende lidstaten is momenteel sprake van financiële overheidssteun aan film. Met hun verklaring van 17 maart 2003 waarschuwen de filminstituten ervoor dat de nationale film niet zonder deze steun kan bestaan.