Naar duurzame energie bij collectieve verwarmingsinstallaties

Transcriptie

1 Afdrukdatum Naar duurzame energie bij collectieve verwarmingsinstallaties Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm en op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Atriensis b.v.. Atriensis b.v. Insulindelaan 122 Postbus AV Eindhoven T F I E info@atriensis.nl KvK Oost Brabant ABN AMRO

2 Inhoudsopgave 1 Terugkeer collectieve verwarmingsinstallaties 3 2 Op weg naar CO 2-neutraal 5 3 Eigen wijs op weg 12 4 Exploitatie 25 2

3 1 Terugkeer collectieve verwarmingsinstallaties Een groot aantal corporaties heeft er recent een nieuwe tak van ondernemen bij. Opwekking, transport én levering van duurzame energie. Bij nieuwbouw, maar ook bij collectieve verwarmingsinstallaties in de bestaande voorraad. Geen onderdeel van de kerntaken volgens het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). Waarom slaan woningcorporaties deze weg in? 3 Verschillende redenen. Ten eerste de eisen aan de energieprestatie (EPC) bij nieuwbouw. Het komende decennium daalt de EPC naar nul. Het is praktisch onmogelijk om dit te realiseren zonder benutting van duurzame energie. Ten tweede de almaar stijgende woonlasten. Huren in de sociale sector volgen het niveau van de inflatie. De afgelopen vijftien jaar bedroeg deze minder dan 2,5% op jaarbasis. Energietarieven stegen in dezelfde periode echter jaarlijks met ongeveer 8%. Vooral het gevolg van milieuheffingen en hogere tarieven voor fossiele brandstoffen. Investeren in duurzame energie met als doel de betaalbaarheid van het wonen. De derde reden is de verantwoordelijkheid bij te dragen aan de beantwoording van het milieuvraagstuk. Het gasverbruik voor ruimteverwarming en opwarming van tapwater levert jaarlijks per huurwoning ongeveer 2,5 ton uitstoot van kooldioxide op. Twee hectare aan tropisch oerwoud is nodig om dat weer in zuurstof om te zetten. Benutting van biobrandstoffen, warmte-krachtkoppeling (WKK), warmtepompen, warmte-koudeopslag (WKO), geothermie (aardwarmte), industriële afvalwarmte, PV-panelen, zonnecollectoren. Opties te over. De eerste valkuil voor woningcorporaties. De conceptkeuze vindt te vaak alleen op technische argumenten plaats. Als voorkeur van de eigen projectleider, installatieadviseur of installateur op dat moment. Vaak per project een ander concept. Gevolgen: de corporatie bouwt geen expertise op, concepten sluiten onvoldoende aan bij wensen van bewoners en schaalgrootte is onder de maat. De volgende valkuil is het technische karakter van de planvoorbereiding. Volstrekte onderschatting van beheer en exploitatie van duurzame energie. Daarbij speelt de keuze voor het zelf exploiteren of het uitbesteden aan een marktpartij. Bij het zelf exploiteren richten steeds meer woningcorporaties een eigen energiebedrijf op. Ook daar de nodige vraagstukken. Een kleine selectie. Levert het energiebedrijf rechtstreeks aan bewoners of aan de

4 woningcorporatie, die vervolgens weer via de servicekosten doorlevert aan bewoners? Wat zijn de gevolgen van de Warmtewet? En hoe bereik je een optimale prestatie van de installatie. Niet alleen vanuit financieel oogpunt, maar ook vanuit de gebruikers. 4 Deze notitie beoogt om corporaties meer inzicht te geven in de belangrijkste aspecten op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Allereerst komen in hoofdstuk 2 strategische aspecten aan bod. Hoe groot is de vraag naar duurzame energie en op welke wijze is deze in te vullen? Vervolgens komen de meer tactische zaken aan bod in hoofdstuk 3. Zelf doen of uitbesteden? Welke technieken zijn beschikbaar? Ten slotte in hoofdstuk 4 de operationele vraagstukken. Hoe ziet een exploitatieopzet eruit, fiscale aspecten, af te sluiten contracten, het beheer en wat zijn de gevolgen van de Warmtewet? Productie van duurzame energie staat bij woningcorporaties nog in de kinderschoenen. Er is nog een lange weg te gaan. Het delen van kennis en ervaringen en het leren van best practices is dan belangrijk. Atriensis draagt hier graag aan bij. Deze notitie is daar een voorbeeld van. Daarom zijn wij benieuwd naar reacties van woningcorporaties, die zelf ook actief werken aan duurzame energie in collectieve installaties. Zodat wij deze ervaringen weer door kunnen geven aan andere corporaties. Reageren? Mail naar info@atriensis.nl.

5 2 Op weg naar CO 2 -neutraal Allereerst het strategische kader voor woningcorporaties. Wat houdt een CO 2-neutrale woning in (2.1)? Binnen welke termijn is de hele voorraad CO 2-neutraal (2.2) en over hoeveel woningen handelt het (2.3)? Ten slotte de vraag op welke wijze vraag naar duurzame energie en aanbod daarvan het beste af te stemmen zijn (2.4). 2.1 Definitie 5 Het is zaak om inspanningen van woningcorporaties op het gebied van duurzame energie binnen de juiste context te plaatsen. Hoe stel je dan doelen en wat is de tijdshorizon? Allerlei termen zijn in zwang om het ideaalbeeld van energiezuinige woningen te duiden. Een EPC van nul, een energieneutrale, passieve, klimaatneutrale of CO 2-neutrale woning. Erg verwarrend. Deze notitie gaat in op duurzame energie. Daarom hier de keuze voor het begrip CO 2-neutrale woningen. De gangbare definitie is dat bij CO 2-neutrale woningen er geen netto uitstoot van broeikasgassen is om de woning te bouwen, gebruiken en af te breken. Alle uitstoot van CO 2 van de woning wordt gecompenseerd of opgeslagen. Een CO 2 neutrale woning betekent dus niet dat er geen uitstoot van CO 2 is. Uit de schoorsteen van een houtkachel komt bijvoorbeeld ook CO 2. Deze is echter te compenseren door nieuwe bomen te planten.. De samenstelling van de atmosfeer verandert dus niet binnen het tijdsbestek van de levensduur van de bomen. Dit in tegenstelling tot gasgestookte ketels. De CO 2 die bij verbranding van aardgas vrijkomt is miljoenen jaren geleden vastgelegd. Door aardgas te verbranden komt CO 2 weer terug in de atmosfeer, waardoor de balans verandert. Het doel is dus het bereiken van CO 2-neutrale woningen. Hoe definieer je CO 2-neutrale woningen op hanteerbare wijze voor woningcorporaties? Voor bouw, onderhoud en sloop van woningen is er ook uitstoot van CO 2, voor verwarming en koeling van ruimtes, opwarming van

6 tapwater, liften galerijverlichting, huishoudelijk elektraverbruik en vervoer en recreatie van de bewoners. Welke van deze aspecten vallen onder milieudoelstellingen van woningcorporaties? De inperking schuilt in aspecten, waarop de woningcorporatie op relatief korte termijn directe invloed heeft in bestaande woningen. In eerste instantie gaat het dan alleen om verwarming van ruimtes en tapwater inclusief de bijbehorende hulpenergie. Het vervolg van deze notitie en de hierin opgenomen voorbeelden beperken zich ook hiertoe. Maar uiteraard is denkbaar dat corporaties deze relatief beperkte definitie van CO 2-neutrale woningen uitbreiden met de koeling van ruimtes en collectieve gebouwgebonden voorzieningen zoals liften, hydrofoor en galerijverlichting. Optioneel valt ook de energievraag van de feitelijk bouw en het onderhoud inclusief sloop onder de definitie van CO 2-neutrale woningen. Figuur: Maak ruimte voor vernieuwing, VROM-raad, juli Een volledig duurzaam energiesysteem is van fundamenteel belang voor een bestendig en duurzaam economisch systeem op lange termijn. Zo n duurzaam energiesysteem is volledig gebaseerd op hernieuwbare bronnen en niet afhankelijk van (fossiele) energie uit politiek instabiele regio s. Voor 2050 betekent dit concreet een reductie van minstens 80 tot 95 procent van de CO2-emissie ten opzichte van Om dat te realiseren is een transitie naar andere energiebronnen en een veel efficiënter energiegebruik noodzakelijk Tijdshorizon Vaak zijn doelen uitgedrukt in verbetering van energielabels, een reductiepercentage van gasverbruik of in een percentage minder uit te stoten CO 2. Toch is het beter om niet de besparing ten opzichte van de huidige situatie, maar een einddoel als uitgangspunt te kiezen. Daardoor zijn alle beslissingen van woningcorporaties ook voor allerlei tussendoelenbeduidend beter te spiegelen aan het einddoel. Het besluitvormingsproces is ermee gebaat. Voor nieuwbouw is de verwachting dat deze op niet al te lange termijn CO 2-neutraal is voor ruimteverwarming, warm tapwater met bijbehorende hulpenergie. De EPC bedraagt in 2020 nul. Op dit moment bewijzen diverse pilots in de nieuwbouw dat dit mogelijk is. De verwachting is dat rond 2030 het Nederlandse aardgas en rond 2040 de olie op wereldschaal opraken. Het jaar 2050 als eindstation ligt voor de hand. Door vanaf nu bij nieuwbouw meteen al CO 2-neutraal als doel te stellen en bij bestaande woningen 2050 uit uitgangspunt hiervoor te kiezen, ontstaat een overzichtelijke termijn om een gerichte strategie uit te stippelen. Haalbaarheid van investeringen in duurzame energie is namelijk gebaat bij de lange termijn. Rendement op dit type investeringen vereist veel en langdurige afzet.

7 Samenvattend: 7 Definieer of de verantwoordelijkheid van de woningcorporatie voor invulling van het begrip CO 2-neutraal woningbezit verder gaat dan alleen verwarming van ruimtes en warme tapwater plus bijbehorende hulpenergie. Bijvoorbeeld: koeling van ruimtes collectieve voorzieningen in gebouwen zoals hydrofoor, liften en galerijverlichting energievraag voor de feitelijke bouw, onderhoud en sloop huishoudelijke energieconsumptie Stel vast wanneer het totale woningbezit CO 2-neutraal is: het eindstation Fixeer vervolgens de tussenstations. Haalbare tijdstippen voor de afzonderlijke onderdelen voor bijvoorbeeld uitvoering van pilots en het vervolgens starten en afronden van een deelopgave. Het gaat dan om: Nieuwbouw CO 2-neutraal Bestaande woningen met collectieve gasgestookte installaties CO 2-neutraal Bestaande woningen met individuele gasgestookte installaties CO 2-neutraal 2.3 Omvang opgave De omvang van de opgave richt zich op het totale aantal woningen enerzijds en de duurzaam op te wekken hoeveelheid energie in dit woningbezit anderzijds. Allereerst de omvang van de voorraad. Ervan uitgaande dat op afzienbare termijn alle nieuwe woningen CO 2-neutraal opgeleverd worden, richt de opgave zich op het bestaande woningbezit anno Momenteel zijn er 2,4 miljoen huurwoningen met een gemiddelde leeftijd van 35 jaar. Gemiddeld slopen corporaties jaarlijks volgens het Centraal Fonds Volkshuisvesting woningen. In dit tempo resteren in 2050 nog steeds 1,8 miljoen van de huidige 2,4 miljoen woningen. Corporaties verkopen volgens datzelfde Centraal Fonds Volkshuisvesting ook jaarlijks gemiddeld woningen. Nog steeds zouden daarmee in ,2 miljoen van de huidige huurwoningen bij corporaties in exploitatie blijven. Vaak resteert er echter een verantwoordelijkheid van corporaties voor dat verkochte bezit. Immers: De verkochte woningen zijn onderdeel van een vereniging van eigenaren, waarin de corporatie een substantieel aandeel heeft

8 Er is een terugkoopplicht voor de corporatie Door de situering van verkocht bezit ten opzichte van de huurwoningen is alleen een gezamenlijke strategie gericht op CO 2-neutrale woningen mogelijk Het handelt volgens deze inzichten dus om 1,2 miljoen huurwoningen plus 0,6 miljoen particuliere woningen, die in een gezamenlijke strategie CO 2-neutraal moeten worden. Overigens beschikt dit woningbezit in 2050 over de respectabele gemiddelde leeftijd van 75 jaar! Hoeveel duurzame energie moet naar verwachting duurzaam opgewekt worden in die 1,8 miljoen woningen? Het gaat in ieder geval om de energievraag voor verwarming van ruimten en tapwater met bijbehorende hulpenergie. De zogenaamde trias energetica schrijft de volgende drietrapsraket voor: 8 1. Terugdringing energievraag door bijvoorbeeld isolatie of slimme ventilatietechnieken 2. Benutting van duurzame energie voor de resterende energievraag 3. Met de fossiele brandstoffen voor de daarna nog resterende energievraag moet zo zuinig mogelijk omgegaan worden Allereerst de huidige energievraag. Op dit moment verbruikt een gemiddelde huurwoning ongeveer m 3 aardgas op jaarbasis voor ruimteverwarming en warm tapwater. Duurzame energie is afwezig. Het rendement van verbranding van fossiele brandstoffen is ongeveer 80% tot 90%. Al veel ketels met hoog rendement, maar ook nog ketels met verbeterd rendement. De netto energiebehoefte voor ruimteverwarming en warme tapwater exclusief hulpenergie bedraagt daarmee zo n 40 GJ per jaar. Ongeveer een kwart is voor opwarming van tapwater en ongeveer driekwart voor ruimteverwarming. Deze energievraag is echter te hoog om als basis te fungeren voor dimensionering van de benodigde capaciteit aan duurzame energie. Immers conform de trias energetica dringen woningcorporaties de energievraag nog aanzienlijk terug door naisolatie in de bestaande voorraad de komende decennia. Wat is dan over enkele decennia de te verwachten energievraag voor ruimteverwarming en warme tapwater? De gemiddelde energetische kwaliteit van de bestaande voorraad ligt anno 2010 op energielabel D. Dit strookt globaal met de nieuwbouwkwaliteit van ongeveer 20 jaar

9 geleden. Als deze tendens zich doorzet, bereikt de bestaande voorraad van anno 2030 ongeveer de nieuwbouwkwaliteit van Een nieuwbouwwoning van 2010 met een gasgestookte combiketel met hoog rendement verbruikt naar verwachting op jaarbasis ongeveer 600 m 3 aardgas. Bij een rendement van ruim 90% bij verbranding van aardgas bedraagt de netto energiebehoefte voor ruimteverwarming en warm tapwater ongeveer 20 GJ per jaar. Daarmee is dus de verwachting dat de netto energiebehoefte van de gemiddelde sociale huurwoning vanaf 2030 ten opzichte van 2010 halveert. Hierbij benadert het aandeel voor warm tapwater de energievraag voor ruimteverwarming. 9 Hoe verder hierna richting 2050? Wat is technisch haalbaar? Uiteraard heel veel. Met zeer ingrijpende maatregelen is de energievraag van bestaande woningen nog verder terug te brengen dan het niveau van hedendaagse nieuwbouw. Maar is dit financieel haalbaar? Waarschijnlijk niet. In de bestaande voorraad valt de energievraag verder terug te dringen, maar vanaf een bepaald punt is het rendabeler om een hogere energievraag te accepteren en forser in te zetten op duurzame energie. Concept- en productontwikkeling beïnvloedt gedurende de komende decennia dit kantelpunt. Maar een netto energiebehoefte in de bestaande bouw op het niveau van de nieuwbouwkwaliteit van 2010 lijkt een verstandig uitgangspunt. Zeker bij investeringen met een tijdshorizon van 40 jaar of meer. Hoe om te gaan met tijdelijk hogere energievraag bij dimensionering van duurzame energie doordat er nog toekomstige naisolatieronden gepland staan? Hoe het risico op overcapaciteit aan duurzame energie door die toekomstige naisolatie te vermijden? Ga bij dimensionering van duurzame energie uit van de toekomstige netto energiebehoefte. Opties: Maak tijdelijk gebruik van fossiele brandstoffen voor de energievraag die te zijner tijd wegvalt Zet overcapaciteit aan duurzame energie te zijner tijd in voor andere afnemers Geef de duurzame energie een plug and play karakter, zodat deze bij het teruglopen van de energievraag eenvoudig op een andere locatie inzetbaar is

10 2.4 Gebiedsgericht denkkaderd Individueel of collectief? Met inzichten van heden komen bij grondgebonden eengezinswoningen voorlopig alleen individuele installaties voor opwekking van duurzame energie in beeld. Denk aan bijvoorbeeld volledig met PV-panelen bedekte hellende daken in combinatie met warmtepomptechnologie. Of individuele WKO-installaties (warmte koude opslag). Bij gestapelde woningen en grondgebonden eengezinswoningen in gebieden met een hogere bebouwingsdichtheid komen collectieve installaties voor duurzame energie al snel om de hoek. De argumentatie: 10 Opwekking van duurzame energie is zowel qua investering als exploitatie een kostbare aangelegenheid. Vanaf een minimum aantal woningaansluitingen van 30 tot 50 is een collectieve installatie gunstiger in exploitatie dan afzonderlijke individuele aansluitingen. Kosten voor energieopwekking zijn bij individuele installaties praktisch recht evenredig met het aantal woningen. Bij collectieve installaties zijn kosten van energieopwekking slechts beperkt gevoelig voor de projectomvang en lopen omgerekend per woning fors terug bij een groter aantal woningaansluitingen. Dit heeft te maken met het gegeven dat de benodigde capaciteit in individuele woningen steeds meer op een extreme piekvraag afgestemd is: buren zijn niet thuis waardoor er ook warmteverlies is via woningscheidende wanden, de woning is afgekoeld door een lange periode van afwezigheid of er is vraag naar warm tapwater. Deze situaties doet zich uiteraard nooit gelijktijdig voor bij alle woningen van een collectieve installatie, waardoor er naar verhouding per woning beduidend minder capaciteit vereist is. En uiteraard lopen vaste kosten niet recht evenredig op met het aantal aangesloten woningen. Er is nog steeds één ketelhuis vereist en één regelkast Collectieve installaties bieden meer flexibiliteit naar de toekomst. Omschakeling naar nieuwe technieken of brandstoffen is op termijn eenvoudiger te realiseren. Het is duidelijk dat tijdens de levensduur van woningen de komende decennia nieuwe opties ontstaan zoals mini- of micro WKK, brandstofcellen en biobrandstoffen. Aanpassing van een collectieve installatie is eenvoudiger dan ombouw van vele individuele installaties. Ook het af- en bijschakelen van capaciteit is beter realiseerbaar

11 Collectieve installaties zijn dus absoluut gebaat bij schaal. Zet daarom alles op alles om ook in de tijd- zoveel mogelijk aansluitingen te realiseren. Hoe te komen tot een gebiedsgericht denkkader? Breng in kaart: 11 a) De ontwikkeling van de indicatieve energievraag in de tijd (2010, 2020, 2030, etc.) van de eigen woningcomplexen voor respectievelijk ruimteverwarming, koeling, warm tapwater en van collectief en individueel elektraverbruik b) De energievraag van derden in de nabijheid van de eigen complexen, eveneens in de tijd en geordend naar ruimteverwarming, koeling, warm tapwater en van collectief en individueel elektraverbruik c) Aanbod (cq locaties) inclusief capaciteit van duurzame energiebronnen in en nabij de eigen complexen zoals platte en hellende daken voor PV-panelen, oppervlakte- en bodemwater voor warmtepompen of WKO, geothermie of opstelplaatsen voor windmolens d) Indicatief aanbod (cq locaties) inclusief capaciteit van duurzame energiebronnen van derden in de nabijheid van de eigen complexen; bijvoorbeeld bestaande of in voorbereiding zijnde installaties voor duurzame energie, duurzame stadsverwarming of industriële afvalwarmte Het gebiedsgerichte denkkader vereist analyse van de energievraag van de eigen complexen (a) plus eventueel de energievraag van derden (b) in de nabijheid van de eigen complexen. Zet deze energievraag op gebiedsniveau af tegen het aanbod van duurzame energie van de eigen complexen (c) plus het eventuele aanbod van derden (d) in de nabijheid van de eigen complexen. Hierbij is zorgvuldig onderscheid nodig naar de verschillende typen energievraag zoals ruimteverwarming, warmte voor opwarming van tapwater of elektriciteitsvraag van huishoudens. Ook de factor tijd speelt bij het gebiedsgerichte denkkader een rol. Resultaten zijn: Inzicht per gebied hoe de energievraag van het eigen woningbezit optimaal middels duurzame energie in de tijd in te vullen is Helderheid welk vastgoed of welke bedrijfsprocessen in de nabijheid van het eigen woningbezit tot een beter resultaat gaan leiden door matching over en weer van energiebehoefte versus aanbod van duurzame energie Kader om alle beslissingen van de corporatie bij bouw en exploitatie af te stemmen op de toekomstvisie op CO 2-neutrale woningvoorraad

12 3 ÂEigen EigenÊwijs op weg Nadat de strategie is bepaald (hoofdstuk 2), volgt het tactische kader. Is de opwekking zelf en levering aan huurders een taak voor de corporaties of voor marktpartijen (3.1)? En welke technieken hebben in welke situatie de voorkeur (3.2)? 3.1 Relatie exploitant versus afnemer 12 Er spelen bij de inrichting van de exploitatie door woningcorporaties steeds twee vragen. Ten eerste wie de duurzame energie opwekt en exploiteert. Ten tweede wie de energie levert aan afnemers. Voor beide vragen zijn er drie opties: de corporatie (toegelaten instelling) zelf, een externe marktpartij of een door de toegelaten instelling op te richten onderneming voor exploitatie van die duurzame energie. Hiermee ontstaan hiermee een vijftal opties. In de onderstaande figuur volgt een vergelijking tussen die vijf opties: Figuur: Producent en leverancier Wie produceert duurzame energie? Wie levert aan afnemer? Extra exploitatiekosten van duurzame energie geintegreerd in energietarief Centrale woonhuisaansluiting vereist, ook bij bestaand vastgoed Veel technische wijzigingen voor huurders bij bestaande blokverwarming Beperking wijzigingen contractrelatie voor huurders bij bestaande blokverwarming 1 Toegelaten instelling Toegelaten instelling 2 Externe energieleverancier Externe energieleverancier 3 Externe energieleverancier Toegelaten instelling 4 Energie BV toegelaten instelling Energie BV toegelaten instelling 5 Energie BV toegelaten instelling Toegelaten instelling nee ja ja ja ja nee ja nee ja nee nee ja nee ja nee nee nee ja nee ja Energie buiten de servicekosten nee ja nee ja nee Minimalisering beslag op investeringscapaciteit Focus op kerntaken door toegelaten instelling Flexibiliteit bij eigendomswijzigingen woningen nee optie optie deels deels nee volledig volledig deels deels nee ja nee ja nee

13 Corporaties doen er goed aan om weloverwogen voor één van deze constructies te kiezen. Meerdere constructies binnen een toegelaten instelling bemoeilijkt de opbouw van expertise en tot een onevenredig zware administratieve lastendruk. Bij de keuze is het verstandig te overleggen met de eigen accountant en belastinginspecteur. Op de volgende pagina s volgt een korte en algemene omschrijving van de vijf mogelijkheden om de relatie tussen afnemer en energieproducent in te richten. 13

14 1 De toegelaten instelling produceert en levert ook rechtstreeks aan de afnemer Afnemer energie Toegelaten instelling Externe energieleverancier Energie BV toegelaten instelling 14 De meest bekende situatie voor woningcorporaties. Zeker vanuit bestaande situaties met blokverwarming middels gasgestookte ketels. Grote nadeel van exploitatie van opwekking van duurzame energie binnen de toegelaten instelling is dat de toegelaten instelling gebruikelijk alleen de inkoop van energie via servicekosten bij afnemers in rekening brengt. Kortom de extra vastgoedgerelateerde investerings- en exploitatiekosten van de installatie voor duurzame energie vallen vervolgens binnen de toegelaten instelling. Bij nieuwbouw is het gevolg dat de onrendabele top verder stijgt, omdat de huurprijs gebruikelijk al gemaximeerd is vanuit markten betaalbaarheidsgrenzen. Bij bestaand vastgoed verhogen corporaties ter dekking van de door de investering in duurzame energie gestegen kosten de huur verder, waar vervolgens een verdere verlaging van de energienota voor huurders tegenover staat. Geen wenselijke situatie. De energieopwekking is daarmee onderdeel van de vastgoedexploitatie en de marktpositie van het complex komt onder druk. Andere nadelen zijn de introductie van risico s op exploitatie van een energiebedrijf binnen de toegelaten instelling en de minder transparante exploitatie door menging van energie- en vastgoedexploitatie binnen dezelfde entiteit. Tevens is het bijzonder onhandig dat bij toekomstige verkoop van afzonderlijke woningen binnen het complex de energielevering praktisch niet te separeren is.

15 2 De externe energieleverancier levert rechtstreeks aan de afnemer Afnemer energie Toegelaten instelling Externe energieleverancier Energie BV toegelaten instelling 15 Een rechtstreekse leveringsrelatie tussen een externe energieleverancier en de afnemer biedt soms grote voordelen voor corporaties. Feitelijk is dit natuurlijk al de meest voorkomende situatie in Nederland als het gaat om verwarming met fossiele brandstoffen. Huurders beschikken over een gasgestookte combiketel en kiezen zelf hun energieleverancier. Verschil is wel dat er bij duurzame energie sprake is van verplichte winkelnering. Voor transformatie naar duurzame energie moet de toegelaten instelling wel de juiste randvoorwaarden voor de externe energieleverancier scheppen. Denk bij nieuwbouw aan een geschikte opstelruimte, afstemming van de woninginstallatie op de duurzame energieopwekking of het ter beschikking stellen van hellende en platte daken voor bijvoorbeeld warmtepompen, zonneboilers of PVpanelen. Bij bestaande woningen is soms nodig dat de huidige traditionele collectieve verwarming en het transportnet tot aan de woningaansluiting verkocht of ingebracht wordt bij de externe energieleverancier. Of de corporatie dient bestaande radiatoren aan stijgstrangen te wijzigen, zodat de externe warmteleverancier over een centrale woonhuisaansluiting als afleverpunt beschikt. Voor een goede leveringssituatie zal een externe partij immers bij bestaande woningen een centrale aansluiting met absolute meting (water- en warmtemeters) vereisen en dus geen relatieve verbruiksmeting via metertjes op radiatoren. Het eigendom van de externe leverancier loopt van de energieopwekking tot en met het transportnet en de afgifte op de centrale regelunit met warmtemeter in de woning. Voordeel hiervan is dat bij toekomstige verkoop van woningen uit het complex de energielevering uitstekend te separeren is. Andere mogelijke overwegingen van woningcorporaties om deze constructie te kiezen zijn de focus op kerntaken, de voorkeur om geen energielasten in servicekosten op te nemen en het eventuele geringere beslag op de financieringscapaciteit. Voorwaarde voor dit laatste is wel dat de externe leverancier de aansluitkosten niet in één keer doorbelast, maar via jaarlijkse aansluitvergoedingen.

16 3 De externe energieleverancier levert de duurzaam opgewekte energie aan de toegelaten instelling, die via de servicekosten doorlevert aan de afnemers Afnemer energie Toegelaten instelling Externe energieleverancier Energie BV toegelaten instelling 16 Deze situatie is enigszins vergelijkbaar met traditionele blokverwarming. De toegelaten instelling koopt energie in de vorm van aardgas in bij een externe leverancier. Via de servicekosten belast de toegelaten instelling deze nota door aan huurders. Ook hier geldt dat de toegelaten instelling wel de juiste randvoorwaarden voor de externe energieleverancier moeten scheppen. Denk bij nieuwbouw aan geschikte opstelruimte, afstemming van het transportnet en de woninginstallatie op de energieopwekking of het ter beschikking stellen van hellende en platte daken. Bij bestaande woningen is soms denkbaar dat het huidige traditionele collectieve ketelhuis verkocht of ingebracht wordt bij de externe energieleverancier om als backup voor de nieuwe installaties te gaan dienen. Wat geen vereiste is, is dat de corporatie bestaande radiatoren aan stijgstrangen wijzigt, zodat de externe warmteleverancier over een centrale woonhuisaansluiting als afleverpunt beschikt. De corporatie blijft immers de energienota zelf via de servicekosten verdelen. Het eigendom van de externe energieleverancier loopt van de energieopwekking tot en met de centrale warmtemeter, waar aan de toegelaten instelling afgeleverd wordt. Nadeel dat hier tegenover staat is dat bij toekomstige verkoop van woningen uit het complex de energielevering lastiger te separeren is. Andere mogelijke overwegingen van woningcorporaties om wel voor deze constructie te kiezen zijn de focus op kerntaken, de wens om geen wijzigingen in de leveringsrelatie met bestaande huurders in gang te zetten en het eventuele geringere beslag op middelen. Voorwaarde voor dit laatste is wel dat de externe leverancier de aansluitkosten niet in één keer doorbelast, maar via jaarlijkse aansluitvergoedingen.

17 4 De toegelaten instelling wekt duurzame energie op binnen een aparte onderneming en deze levert rechtstreeks aan de afnemer Afnemer energie Toegelaten instelling Externe energieleverancier Energie BV toegelaten instelling 17 Deze mogelijkheid is vergelijkbaar met de meest voorkomende situatie in Nederland als het gaat om verwarming met fossiele brandstoffen. Huurders hebben een gasgestookte combiketel en rekenen rechtstreeks af bij hun energieleverancier. Verschil is wel dat er bij duurzame energie sprake is van verplichte winkelnering. Een rechtstreekse leveringsrelatie tussen de eigen energie BV van de toegelaten instelling en de afnemer biedt voor- en nadelen. Nadeel kan zijn dat de energiekosten niet meer verlopen via de servicekosten, maar dat de energie BV van de toegelaten instelling zelf leveringscontracten met alle afzonderlijke afnemers moet afsluiten. Ander mogelijk nadeel bij bestaande woningen is dat soms de huidige traditionele collectieve verwarming en het transportnet tot aan de woningaansluiting verkocht of ingebracht moeten worden bij energie BV van de toegelaten instelling. Als radiatoren aangesloten zijn op stijgstrangen, dan moet dat gewijzigd worden zodat een centrale woonhuisaansluiting als afleverpunt ontstaat. Voor een goede leveringssituatie zal de eigen energie BV immers ook bij bestaande woningen over een centrale aansluiting met absolute meting (water- en warmtemeters) moeten beschikken en dus geen relatieve verbruiksmeting via metertjes op radiatoren. Het eigendom van de eigen energie BV loopt van de energieopwekking tot en met het transportnet en de regelunit met warmtemeter in de woning. Bij complexen met zowel huur- als koopwoningen en verenigingen van eigenaren waar corporaties huurwoningen willen verkopen, verdient deze constructie met een rechtstreekse leveringsrelatie in plaats van via de servicekosten de voorkeur. Voordeel is namelijk dat bij toekomstige verkoop van woningen uit het complex de energielevering uitstekend te separeren is. Andere mogelijke overwegingen van woningcorporaties voor deze constructie zijn de focus op kerntaken binnen de toegelaten instelling en de voorkeur om geen energielasten in de servicekosten op te nemen. Het beslag op financieringscapaciteit is iets minder doordat er sprake is van het recht op vooraftrek van de btw op de investering (zie ook 4.3).