Richard leert knippen

Transcriptie

1 536e jaargang mei 2012 V A K B L A D V O O R D E S C H A P E N H O U D E R Richard leert knippen De ambities van Jan Blom Thema: myiasis

2 Exclusieve lezersreis naar Engeland Ga met ons mee naar Sheep 2012! Speciaal voor haar lezers organiseert vakblad Het Schaap een lezersreis naar schapenland bij uitstek Engeland. GEGARANDEERD VERTREK! wacht u niet met aanmelden! Vaar met een luxe ferry van Hoek van Holland naar Harwich, en geniet van 2 tot 6 juli van: boeiende bedrijfsbezoeken comfortabele overnachtingen in een Engels countryside hotel smakelijke maaltijden een bezoek aan het wereldberoemde Cambridge en een hele dag op hét tweejaarlijkse evenement van de Britse schapensector SHEEP 2012! Met een bezoek aan de vakbeurs SHEEP 2012 Prijs voor Het Schaap-abonnees en één introducee : 525 p.p. Niet-abonnees betalen 595 p.p. Toeslag eenpersoonsgebruik tweepersoonskamer is 95 Ga naar voor meer informatie over de reis. Aanmelden en informatie via Agro Reizen Tel (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot uur) of per mail info@agroreizen.nl. *Medewerkers van Het Schaap begeleiden deze reis.

3 inhoud 10 Leren knippen Op een keuring moet een schaap goed voor de dag komen. De twaalfjarige Richard Olthuis wil zijn Hampshire Downs ook mooi presenteren en ging in de leer bij fokker Derk Overmeen. Hij leerde van hem de kneepjes van knippen, wassen en borstelen. 25 Thema myiasis Myiasis is een vervelende ziekte die elk jaar toeslaat tussen april en oktober. Schapen hebben veel last van de huidaandoening: pijn en jeuk. Op de themapagina s staat alle actuele informatie over deze nare ziekte. FOTO VOORPLAAT: HENK RISWICK 14 Goede zorg Voor dierverzorging bestaan er naast de alledaagse normen wettelijke regels. Soms zijn die voorschriften praktisch onuitvoerbaar en kan een schapenhouder niet aan zijn zorgplicht voldoen. Hobby Kleine fokker met topdieren Dierenarts Loek van Vliet houdt twintig Texelaars. Hij fokte twee A-rammen in hetzelfde jaar. Ook zijn ooien scoren goed op de keuringsbalk. Van Vliet: Mijn fokooien zijn plaatjes. Daar geniet ik van De ambities van Jan Blom Jan Blom begon vier jaar geleden met melkschapen. Hij probeert nu de melkproductie beter over het jaar te spreiden door te schuiven met de dekkerij. Daarnaast wil hij zijn koppel van 350 ooien uitbreiden naar minimaal 500. en verder Nieuws 4 Tips 13 Onzekere tijden voor productschap 16 Middenplaat: Suffolk 22 Aanpak coccidiose vaak te laat 37 Gezondheid: melkziekte 38 Nieuws van de organisaties 41 Boerencolumn van Jan-Willem Bakker 42 Colofon 42 commentaar JACQUES ENGELEN Inktvlek Vier dierenartsen zijn begonnen met een cursus bewust ontwormen. De deelnemers, een dikke honderd schapenhouders, leren wormen in mest herkennen en wat ze dan moeten doen. Doel is beter om te gaan met wormbesmettingen. Door jarenlang standaard preventief wormmiddelen in schapen te stoppen, werken veel middelen niet goed meer. Dat het anders moet, is al jaren bekend. Er is uit-en-te-na over gesproken en geschreven, ook in dit vakblad. Toch slaat de boodschap niet aan. Resistentie blijft toenemen. Het cursusproject, dat is gefinancierd door het Product- schap Vee en Vlees, heeft daarom een unieke opzet: vanaf de basis en niet van bovenaf opgelegd. Groepjes schapenhouders leren mest van hun eigen schapen te onderzoeken. De bedoeling is dat zij deze veel betere aanpak uitdragen. Als een soort inktvlek moet het bewuste ontwormen zich verspreiden. Het is zeer te hopen dat dit gaat lukken. De deelnemers zijn enthousiast, maar dat mag je verwachten van voorlopers. Straks gaat het erom dat die ruim honderd enthousiastelingen hun collega-schapenhouders weten te bereiken. MEI 2012 HET SCHAAP 3

4 nieuws De billetjes van de ooi komen er mooi uit zo Derk Overmeen toiletteert Nog geen akkoord GD en NSFO over testen zwoegerziekte Het is nog niet zeker of NSFO- en GD-gecertificeerde schapen bij elkaar mogen komen op een keuring. FOTO: HENK RISWICK De NFSO en GD zijn het nog steeds niet eens over het testen op zwoegerziekte. Het overleg dat 7 mei zou plaatsvinden, ging niet door. Er is nog geen nieuw overleg gepland. Reinard Everts van de NSFO verwacht dat beide partijen er nog voor de zomer, als de fokdagen plaatsvinden, tot overeenstemming komen. Ik zou niet weten waarom niet, zegt hij. Aan onze kwaliteit en de borging ligt het niet. We zullen met elkaar werkafspraken moeten maken. Volgens Everts zou de GD een document maken met zulke werkafspraken. Dat was er nog niet. Piet Vellema van de GD bestrijdt dit. Zo n document kunnen wij pas maken als de NSFO stukken over de opbouw van hun database, de wettelijke kaders en de I&R inlevert. Die waren er niet. De voorzitter van het overleg had gevraagd of die er twee dagen voor het overleg konden zijn, maar de NSFO heeft ze niet geleverd. De organisatie zegt zo veel haast te hebben, maar is nu al anderhalf jaar bezig. Vellema durft zich niet uit te spreken over de haalbaarheid van fokdagen waar zowel GD- als NSFO-gecertificeerde schapen komen. Ik was vrij hoopvol na de bemiddelingsgesprekken met de NTSdelegatie vorig jaar. Maar nu kan ik niets anders dan mijn verbazing uitspreken. Intussen zoeken organisatoren van keuringen een uitweg. In Ermelo worden Texelaars gekeurd in twee hallen: een voor NSFO-dieren en de andere voor GD-dieren. De fokdagcommissie Noord- Nederland van het NTS houdt alleen een keuring als GD en NSFO het eens worden. Op de actuele gang van zaken over de certificering. GD start grote test Schmallenberg De Gezondheidsdienst voor Dieren is begonnen met een grootschalig onderzoek naar de verspreiding van het Schmallenbergvirus onder schapen. Daarvoor heeft de GD samen met het CVI in Lelystad een nieuwe test gemaakt. De GD wil de nieuwe Elisatest loslaten op de duizenden bloedmonsters van schapen die al bij de GD zijn. De test moet aantonen hoeveel schapen besmet zijn geraakt met het Schmallenbergvirus. Daarnaast wil de GD de virusverspreiding over het land aantonen. Ook hoopt de GD te weten te komen hoe de besmetting ons land is binnengekomen. Mens niet vatbaar voor Schmallenberg Mensen zijn ongevoelig voor het Schmallenbergvirus. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het instituut onderzocht ruim driehonderd mensen die in contact zijn geweest met het virus. Niemand was besmet. Het RIVM onderzocht vooral schapenhou - d ers en ook dierenartsen. Niemand had antistoffen tegen het Schmallenbergvirus. poll Uw mening op STELLING: VOOR 47% Ik ga uitbreiden GAAT U MEER SCHAPEN HOUDEN? NEUTRAAL 46% Het is mooi zo. Niks meer, niks minder Nieuwe poll: PASSIE VOOR DE FOKDAG TEGEN 8% Juist niet. Ik ga inkrimpen Inschrijven voor lezersreis naar Engeland nog mogelijk De lezersreis die Het Schaap in de eerste week van juli organiseert, gaat door. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. De reis is van maandagavond 2 juli tot en met vrijdagochtend 6 juli. Hoofdbestemming is de tweejaarlijkse vakbeurs Sheep in Malvern. Verder zijn er bezoeken aan typisch Engelse schapenbedrijven, een mengvoerbedrijf en de stad Cambridge. Op meer informatie over deze lezersreis. 4 HET SCHAAP MEI 2012

5 FOTO: CARLO VAN AS Op het bedrijf van Jan en Cornelia Hensbergen (rechts op de foto) in De Hoeve zijn op één dag alle negenhonderd ooien plus de lammeren ingelezen en verwerkt. De stallijst van dit bedrijf is nu foutloos. Nulmeting voor stallijst Veel stallijsten op schapenbedrijven kloppen niet. Dat stelt Carlo van As. Namens Elda voert hij nul - metingen uit op schapenbedrijven. Binnen een dag worden alle aanwezige dieren geregistreerd en het bestand voor de landelijke database opgeschoond. Ik merk dat veel schapenhouders door een foute stallijst te veel DGF-heffing betalen en zichzelf tekortdoen in de mestboekhouding, zegt Van As. Een nulmeting verdien je daarom meteen terug. De schapenhouders willen graag een foutloze stallijst, maar weten niet hoe ze dat voor elkaar moeten krijgen. Schapenevenement in de Beemster Van vrijdag 31 augustus tot en met zondag 2 september is er een groot schapenevenement in de Beemster. Het is onderdeel van een polderfair ter gelegenheid van het vierhonderdjarig bestaan van de polder de Beemster. De organisatie verwacht bezoekers. Op vrijdag zijn er keuringen van vier schapenrassen: witte Texelaar, Blauwe Texelaar, Hampshire Down en Bleu du Maine. De inschrijving is open voor zwoegervrije fokbedrijven uit Noord-Holland. Er is die dag ook een presentatie van zo n 25 zwoegervrije rassen van de Vereniging van Speciale Schapenrassen VSS. Op zaterdag presenteren niet-zwoegervrije schapenfokbedrijven zich en is er een rassenpresentatie van niet-zwoegervrije VSS-rassen. Op zondag zijn er alleen nog VSS-schapen te zien. Op zaterdag en zondag vindt het officiële open Nederlands Kampioenschap schapen drijven met Border Collies plaats. Tijdens de polderfair zijn er verschillende toeleverende bedrijven en stands voor de verkoop van schapenproducten. Behalve schapen komen allerlei andere diersoorten. Ook die worden gekeurd en geshowd. De Beemster polderfair vindt plaats in Middenbeemster. Meer informatie: Diefstal schrikdraadapparaten beu Schapenhouder Erich Rhöse in het Limburgse Echt is de diefstallen van schrikdraadapparaten helemaal beu. In zeven jaar tijd zijn er van hem tien gestolen. Dat gebeurde steeds op dezelfde plaats. Rhöse heeft de diefstallen aangegeven bij de politie en zegt dat die er niets aan doet. Hij is niet verzekerd tegen diefstal. Ooit had hij wel een polis, maar die bleek zo duur te worden dat de kosten niet meer opwogen tegen die van een nieuw schrikdraadapparaat. Rhöse laat het er niet bij zitten. Hij wil een gps-zender in het accuapparaat bouwen. Daarmee hoopt hij ontvreemde apparaten voortaan te kunnen opsporen. Volgens hem kost een zender 300 tot 400 euro. Dinghs naar LTO Open huis Veno Margo Vonk Schapen dood Huub Dinghs is bestuurslid geworden van de landelijke LTO-vakgroep Schapenhouderij. Hij volgt Sjraar van Beek op die een half jaar geleden opstapte. Dinghs is nu voorzitter van de Limburgse LLTB-subvakgroep Schapenhouderij en komt daardoor ook in de landelijke vakgroep. Dinghs is Texelaarfokker in Evertsoord. Veno Stalinrichting in De Goorn organiseert op zaterdag 2 juni een open dag in het nieuwe bedrijfspand. Er is een presentatie productie en nieuwe Veno-producten. Ook zijn er andere bedrijven. De open dag is van 11 tot 16 uur. Het adres is Schoffel 16, 1648 GG De Goorn. Meer informatie: Margo Vonk is vertrokken bij het Productschap Vee en Vlees. Ze was beleidsmedewerker en had de schapenhouderij in haar portefeuille. Haar vertrek is het gevolg van een reorganisatie. Een deel van haar werk is overgenomen door Jelle Raap. Jan Klaver zal zich bezighouden met veterinaire zaken voor de schapen. In het Gelderse Lienden zijn in een nacht achttien schapen en lammeren doodgebeten. Ze waren allemaal in de nek gebeten, vermoedelijk door twee honden. Drie schapen overleefden de slachting. De geschrokken eige - naar haalt zijn schapen voortaan s nachts binnen. Ook andere schapenhouders zijn ongerust. MEI 2012 HET SCHAAP 5

6 3 vragen aan... Marianne Goense Snellere uitslag wormonderzoek Opvallend veel meldingen van kopziekte Marianne Goense uit het Zeeuwse Rilland is een van de 110 deelnemers aan de ontwormcursussen die op initiatief van het PVV plaatsvinden. Doel is bewuster te ontwormen. Goense houdt 500 ooien voor de vleeslamproductie. FOTO: PETER ROEK De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft in maart en april veel meldingen van kopziekte gekregen. Meestal ging het om schapen die na de stalperiode voor het eerst naar buiten gingen. De ooien hebben wekenlang binnen gestaan en ruwvoer en krachtvoer gevreten en dat rantsoen gaat dan van de ene op de andere dag over in alleen weidegras. Vooral ooien die goed melk geven, kunnen dan een tekort aan magnesium krijgen en dat veroorzaakt kopziekte. De dieren zijn meestal in een prima conditie. Door kopziekte kunnen ze plotseling sterven. Mogelijk speelt het koude voorjaar een rol. Met koud weer vreten schapen minder en dat draagt bij aan een magnesiumtekort. Schapen bewegen in de wei meer dan op stal en hebben daardoor juist meer voeding nodig. Volgens de GD herkennen veel schapenhouders het ziektebeeld niet. Aan de dieren is in eerste instantie weinig te zien. Hooguit hebben ze wat dunne buiken. De plotselinge sterfte doet eerder aan het bloed denken. Magnesiumoxide strooien over het land werkt preventief en helend. Bij erge gevallen, schapen die zowat doodgaan, moet de dierenarts zo snel mogelijk een infuus aanbrengen. De meldingen van kopziekte namen eind april en begin mei sterk af Waarom volgt u deze cursus? Ik wil korter op het ontwormen gaan zitten. Mest onderzoeken, meteen de uitslag en dan actie. Eerder kreeg ik de uitslag pas na een week en dan heb je een week groeiverlies als er echt een besmetting is. Ik vind het leuk om het allemaal zelf uit te zoeken. Ik was al een jaar aan het rondkijken of ik zoiets kon leren. Resistentie speelt ook een rol. Vroeger was het advies: standaard ontwormen. Daardoor is resistentie ontstaan. Resistentie is een hot item. Te weinig mensen onderkennen het probleem. Daar moeten we zeker wat aan doen. En elke keer ontwormen kost ook geld. Heeft u al wat geleerd op de eerste lesavond? Absoluut. Ik heb geleerd de wormsoorten te herkennen en coccidieën te onderscheiden. Na een avond kan ik al de verschillen zien door de microscoop. Ik heb ook de theorie geleerd. Gaat u uw kennis delen met andere schapenhouders? Want dat is de bedoeling van dit project. Ja. Je kunt over elkaars mestonderzoek praten. Vragen hoe de ander het ontwormen aanpakt. Ik ben lid van de Zeeuwse Vereniging van Schapenhouders. Ik ga het bestuur zeker mededelen dat ik dit heb geleerd. Als ik meer ervaring heb en er interesse voor is, wil ik het wel presenteren. Meer leverbot dan verwacht Lammetjes knuffelen op Texel Kinderen en hun ouders mochten half april op Texel lammetjes aaien. Dit was op initiatief van de Texelse VVV die elk jaar een lammetjespersreis organiseert om het eiland te promoten. Enkele journalisten met hun kinderen bezochten schapenbedrijf Rozenhout van Hans Witte en zijn dochter Mariska. Zij houden in Oudeschild vierhonderd ooien van circa dertig verschillende rassen en ontvangen dagelijks bezoekers. Op kaasboerderij Wezenspyk tussen Den Burg en Den Hoorn Ondanks waarschuwingen van de Werkgroep Leverbotprognose zijn er afgelopen winter toch veel schapen doodgegaan aan leverbot. Dat zegt GD er Lammert Moll van de werkgroep. De meeste sterfte was op bedrijven waar de dieren hebben gelopen in gebieden met verhoogde waterstand en op schapenbedrijven met resistentie van de leverbot tegen het geneesmiddel triclabendazol (Fasinex, Tribex, Endex en Cydectin-TriclaMox). De schade op de bedrijven was groot. Volgens Moll onderschatten de schapenhouders de situatie. vertelde medewerker Ruud Ruarus daarna enthousiast over de productie van boerenschapenkaas. Wezenspyk verkaast de melk van schapenhouders Jan Blom, en Piet en Jan- Willem Bakker. Het bedrijf won vorig jaar de kaaskeuring op de Dag van het Schaap. Kinderen knuffelen lammetjes. Medewerkster Irma van boerderij Rozenhout helpt bij het vastpakken van een lammetje. FOTO: HANS VAN DER ZEEUW 6 HET SCHAAP MEI 2012

7 noteringen Markt staat onder druk in euro s per dier Ooien en rammen Ooien < 20 kg Ooien > 20 kg Rammen < 22 kg Slachtschapen week week in euro s per dier De rammenprijzen blijven op peil. De ooienprijzen gingen de laatste weken omlaag. De prijzen van slachtschapen liggen nog maar een paar cent boven het niveau van vorig jaar. De markt staat onder druk. De prijzen koersen omlaag. Dat geldt vooral voor de ooilammeren. Ooien tot 20 kilo noteerden in week ,01 per dier. Dat was 2,52 minder dan een maand geleden. Ooien zwaarder dan 20 kilo kwamen uit op 114,45. De prijs ging hier met 4,81 onderuit. De prijs van ramlammeren bleef redelijk op peil. Rammen noteerden in week ,89. Dat was 0,73 minder dan een maand eerder. De dalende prijzen worden vooral veroorzaakt door een fors aanbod. Dat is simpelweg groter dan de vraag. Dit marktbeeld staat in schril contrast met de structurele tendens: een kleinere schapenstapel. De oorzaak ligt vooral in het buitenland. De export is teruggevallen. In Frankrijk zijn meer dan genoeg lammeren en ook Duitsland heeft minder Neder landse dieren nodig. Daarbij komt dat de Engelse lammeren goedkoper zijn dan de Nederlandse. Die concurrentie is te groot. Er blijven, kortom, meer schapen in Nederland. En dat zet druk op de prijs. Intussen zijn de zuig - lammeren nog niet op gewicht. De kou is de grootste boosdoener. Ook van slachtschapen is het aanbod groter dan de vraag. De prijzen zijn flink gezakt en zitten zelfs weer op het niveau van een jaar geleden. Eigen waswagen Schapenhouder Ronald Wijlhuizen uit Angeren (Gld.) heeft een waswagen voor schapen laten maken. Hij kan er zijn dieren mee dompelen tegen schurft. Wijlhuizen merkte vorig jaar dat er schurft in een van zijn koppels zat en besloot al zijn 1200 ooien te behandelen. Hij huurde een waswagen en bedacht daarna dat hij er zelf wel een wilde. Die kan ik dan gebruiken als ik hem nodig heb, waar dan ook. Zijn schapen lopen op verschillende locaties, sommige koppels ver van Angeren. Wijlhuizen verhuurt de waswagen als een andere schapenhouder er belangstelling voor heeft. Het moet wel om een fiks koppel schapen gaan en bij voorkeur niet verder dan 80 km van Angeren af. Meer informatie: De schapen komen aan de ene kant de waswagen op, gaan kopje onder in een dompelbad en druipen uit boven een opvangbak. FOTO: PETER ROEK Kort geding productschap Schapenhouder Jehan Bouma heeft een kort geding tegen het PVV verloren. Hij had bezwaar gemaakt tegen de DGF-heffing. Het geld voor het Diergezondheidsfonds krijgt volgens hem een verkeerde bestemming en hij hekelt de rol van de GD daarbij. De GD mag van hem niet adviseren omdat die er ook belang bij heeft. Bouma gaat niet in beroep en hoopt op een publiek discussie. Selectie op mastitis zinvol Melkschapen selecteren op hun gevoeligheid voor uierontsteking mastitis is zinvol. Dat kan het beste met de celgetalscore. Andere testmethoden werken ook. De tests kunnen de praktische selectie (opruimen van geïnfecteerde dieren) aanvullen. Dat concludeert Valentina Riggio. Zij promoveerde onlangs op dit onderwerp aan de Wageningen Universiteit. Kuddekampioenschap Mieke Bouwmeester-Nortier heeft de kuddecompetitie van de Vereniging van Speciale Schapenrassen gewonnen. Ze deed voor de derde keer mee en werd achtereenvolgens derde, tweede en nu dus eerste. Bouwmeester heeft Shetlandschapen. Heerlijk pittige beesten, zegt ze in De Ruif, de nieuwsbrief van de VSS. Volgend jaar doet ze weer mee. MEI 2012 HET SCHAAP 7

8 Nieuws Ingezonden brieven Wormbehandelingen Het Schaap , pagina 38, Diarree door weiland en pagina 44, advertentie Zolvix. In Het Schaap van april 2012 stond een uitstekende bespreking van een geval van nematodirose door René van den Brom van de GD. Er is hier terecht gekozen voor de behandeling met een middel uit de groep benzimidazolen. Echter, nematodirose kan ook behandeld worden met middelen uit de groep van de macrocyclische lactonen (ivermectine, moxidectine, doramectine), met levamisol en het nieuwere middel monepantel. Dus niet alleen met een benzimidazole zoals Van den Brom stelt. Desondanks is het, zoals Van den Brom heeft gedaan, sterk aan te raden een benzimidazole te gebruiken om nematodirose te behandelen. De andere producten, waartegen nog geen resistentie is, zijn ook effectief tegen andere maag-darmwormsoorten. Elke keer dat zo n middel ingezet wordt bij nematodirose, betekent meestal dat de andere soorten onnodig worden blootgesteld aan dat middel. Dit levert een extra risico op voor de ontwikkeling van resistentie tegen dat middel. Verbazingwekkend is vervolgens dat in hetzelfde nummer op de achterpagina een advertentie staat voor Zolvix (monepantel) met de volgende tekst: Bovendien is het één van de weinige producten die ook de larvale stadia van Haemonchus (rode lebmaagworm) en Nematodirus succesvol aanpakken. Jammer voor de fabrikant, maar deze tekst klopt niet. In principe werken alle beschikbare middelen succesvol tegen de larvale stadia van beide wormsoorten. Slechts voor levamisol is er een mogelijk voorbehoud te maken ten aanzien van geïnhibeerde larven. Alleen door resistentieontwikkeling zijn er serieuze beperkingen ontstaan in het gebruik van de middelen. Het zou alle partijen die zich bezighouden met worminfecties bij schapen sieren om feiten op een eensluidende en correcte wijze weer te geven, zodat er geen verwarring kan ontstaan over de werkzaamheid van de verschillende wormmiddelen. Dr. H.W. Ploeger Veterinair parasitoloog, Faculteit Diergeneeskunde Reactie Novartis Een wormbesmetting analyseren via mestonderzoek is te allen tijde aan te raden. Op basis van de uitslag kan een middel worden gekozen. Wil je er zeker van zijn dat je een middel kiest waartegen nog geen resistentie is, dan is Zolvix een prima keuze. Susan Hendriksen, dierenarts Novartis FOTO: HORIZONT Horizont gewonnen Trots toont Nick Zeevalkink uit het Gelderse Hengelo het accuapparaat Hotshock A50 van horizont. Hij won deze prijs met een lezersactie van Het Schaap. Ruim 250 lezers deden aan de actie mee. Zeevalkink heeft een varkensbedrijf en houdt vijftig schapen voor de hobby. De andere prijswinnaars zijn A.H. Jansen uit Wichmond (Hotshock A50), M. Pothof uit Ruinerwold (Hotshock N50) en C.N. Bakker uit De Cocksdorp (Hotshock B4). Scrapie-eis bij import op Europese agenda Nieuwe meldingen Schmallenberg Nieuwe meldingen van het Schmallenbergvirus blijven toch nog komen. Volgens de Gezondheidsdienst voor Dieren is dat bijzonder. De besmetting moet dan van begin januari zijn, zegt specialist Piet Vellema. Dat is wel heel erg laat als het om dezelfde knutten gaat die blauwtong verspreidden. Vellema heeft er nog geen verklaring Het Productschap Vee en Vlees heeft de eisen voor scrapie bij de import van fokschapen in Europa aan de orde gesteld bij organisaties in diverse EU-landen en in Brussel. Fokkers van zeldzame schapenrassen mogen alleen scrapieresistente (ARR/ARR) schapen importeren. In veel gevallen zijn die er niet. Fokken op scrapieresistentie is onder meer in het Verenigd Koninkrijk geen hoofdzaak meer. Bovendien zijn er van verschillende zeldzame rassen te weinig dieren om op scrapiegevoeligheid te kunnen selecteren. Volgens het productschap zijn zeldzame rassen belangrijk voor de biodiversiteit. Die komt in het gedrang door de scrapie-eis. voor. Misschien loopt de besmetting langer door dan verwacht, omdat er sprake was van een zeer hoge piek. Mogelijk spelen andere insecten dan knutten een rol, hoewel er nog geen zijn gevangen met het virus. Of misschien zijn knutten langer actief dan verwacht. Het weer was in januari nog lang vrij mild. 8 HET SCHAAP MEI 2012

9 Schoonmaakbedrijf De Cleaners Maatwerk in Stalinrichting en verkoop van o.a. Vitamines en Mineralen emmers, Ruwvoeders en Strooisel tevens: dealerschap van Patura. Tel / Het schoonmaken en desinfecteren van agrarische stallen zoals; Paardenstallen, kalverenstallen, kippenschuren, varkensschuren en schapenschuren Vragen? Neem gerust contact op met P. Versluis of mail: info@decleaners.nl 16 weken lang bescherming tegen madenziekte Ik adviseer al mijn schapenhouders om nu Clik te gebruiken om madenziekte te voorkomen. In één behandeling zijn de schapen 16 weken lang beschermd. CLiK is eenvoudig toe te dienen met een doseerpistool. Dus met CLiK gaan mijn schapenhouders en ik onbezorgd de zomer in! Mark van der Heijden, Texelaarfokker en dierenarts, Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk Benaming: CLIK 5% Pour-on Reg.nummer: REG NL 9938 Werkzaam bestanddeel: 100 ml suspensie bevat 5,00 g Dicyclanil (ISO) Farm. vorm: Pour-on suspensie. Therapeutische indicaties: Voor de preventie van Myiasis als gevolg van Lucilia sericata en Wohlfahrtia magnifi ca op schapen Wijze van toediening: Alleen voor uitwendig gebruik. Wachttijd: Vlees: 40 dagen Kanalisatie: Vrij. Verpakking: Container van 0,8; 2,2 of 5 l Reg. houder: Novartis Consumer Health B.V., Claudius Prinsenlaan 142, 4818 CP Breda. Verdere informatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Novartis Animal Health Postbus 3025, 4800 DA Breda,Tel.: , Fax: _Clik advertentie 194x126mm_1.indd :01 Lammeren & Schapen Muesli NIEUW zonder koper zeer smakelijke muesli met ontsloten granen, hoogwaardige eiwitten en extra vezels snelle eerste opname, minder kans op pensverzuring ruime gehalten aan vitaminen, mineralen en sporenelementen aangepaste Calcium-, Fosfor- en Magnesiumvoorziening: minder kans op melkziekte, kopziekte of urinestenen Vraag uw HAVENS-dealer - tel. (+31) of info@havens.nl

10 toiletteren Geknipt voor keuring Richard knipt wat wol rond de oren weg. Hij leert dat hij de schaar daarbij goed vlak moet houden. Toiletteren is een vak op zich. De twaalfjarige Richard Olthuis ging een dag naar fokker en enthousiast keuringsdeelnemer Derk Overmeen en leerde er de kneepjes van het toiletteren. Het keuringsseizoen staat weer voor de deur. Voor veel fokkers een hoogtepunt in het jaar. In de hoop op een mooie uitslag brengen ze hun zorgvuldig gefokte schapen voor. Hampshires hebben een mooi gehoekte hak. Door de wol recht weg te knippen, wordt die hoek nog scherper. De dieren zijn netjes geknipt en gewassen om hun fraaie exterieur nog meer te accentueren. Toiletteren is geen sinecure, ervaart Richard Olthuis. Toch zijn de complimenten er al gauw. Goed zo! Zo ziet het er keurig uit. Mooi zo. Derk Overmeen (75) vindt het prachtig dat een jongen van twaalf al heel snel oppikt hoe je een schaap met een klassieke knipschaar netjes toiletteert. Ze hebben veel gemeen, Overmeen en Richard. Beiden zijn enthousiaste fokkers van de Hampshire Down en gaan graag met hun fokmateriaal naar keuringen. NATIONALE KEURING Binnenkort is het weer zo ver. De Hamp - shire Down Totaaldag, de nationale keuring van dit ras, is op 2 juni in Hulshorst. Daarna zijn er nog verschillende keuringen. De schapen komen er piekfijn voor de dag. Hoe dat moet, hoef je Overmeen niet te vertellen. Als geen ander weet hij 10 HET SCHAAP MEI 2012

11 TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO S: HENK RISWICK Richard Olthuis leert toiletteren Leerling Richard Olthuis durft af en toe niet flink te knippen. Er mag best wat meer vanaf, instrueert Derk Overmeen. De staart moet mooi in de achterhand van het dier vallen. Links en rechts en van de punt wat wol wegknippen. Het schaap wordt licht geborsteld. precies hoe je door links en rechts net wat wol weg te knippen, wat op te borstelen en het schaap te wassen, een dier op zijn mooist laat uitkomen. Richard kreeg zijn eerste schaap toen hij zes was. Sindsdien houdt hij Hampshires. Dat is het mooiste schaap, zegt hij. Zelf heeft hij er negen. Zijn vader en zijn oom Harry Westerink, secretaris van het stamboek, houden ook Hampshires. Vorig jaar werd Richard vijfde op de nationale keuring. Hij is trots dat hij zijn oom en vader in de uitslagen achter zich hield. kort knippen, alleen de puntjes. Vrij snel is het klaar. Mooi zo. Zo wordt de kop een mooi geheel, vindt Overmeen. Daarna is het tijd voor de achterkant van de jonge ooi. Eerst de hakken. Een Hampshire Down heeft een kenmerkende knik in de hak. Die moet mooi uitkomen, leert Overmeen. Niet te steil. Hij doet het bij een poot voor en daarna mag Richard. Houd je ene hand op het schaap, dan heb je steun. En knip met de punt van de schaar. Ja, prima zo. >> MOOI GEHEEL Richard wil graag veel leren. Het knippen van een Hampshire kan hij wel een beetje, maar nog niet zo goed als nestor Overmeen. Deze fokker in het Gelderse Laren leert Richard het toiletteren. Overmeen begint altijd met de kop van het dier. Hij zet het schaap daarvoor vast op een handig plateau. Tegen Richard: Knip de wol rond de oren wat weg, dan komen die veel mooier uit. Overmeen doet het voor bij het ene oor, het andere is voor Richard. De schaar goed vlak houden, anders knip je de wol schuin weg. Niet te Op een afstandje kijken of die achterhand mooi genoeg is. MEI 2012 HET SCHAAP 11

12 toiletteren De losse stukken moeten eraf, zo leert Derk Overmeen bij het hoefjes knippen. Ietsje dieper mag wel. De billetjes van de ooi komen er ook mooi uit zo. De staart is aan de beurt. Die is kort. Bij stamboek-hampshires mag de staart nog worden gecoupeerd. Richard leert dat hij de wol van de punt moet afknippen en links en rechts ook het nodige weg moet halen. Dan komt het achterstel er mooi uit te zien. Als het klaar is, ziet het er netjes uit. Ga er maar achter staan op een afstandje, doceert Overmeen. Dan zie je het zelf. Het knippen is nu klaar. Het is duidelijk te zien waar de schaar langs is geweest. Overmeen stelt Richard gerust: We hebben nog ruim vijf weken voor de keuring. Het groeit dan weer wat aan. WASSEN Wassen doet Overmeen nu nog niet, want het schaap kan de komende weken weer vies worden. Wel vertelt de fokker zijn jonge leerling hoe hij het wassen aanpakt. Ik gebruik lauw water. Te koud of te warm vindt het schaap heel vervelend. Hij pakt een emmer lauw water, giet wat op de vuile flank van de ooi en wrijft met zijn hand de wol schoon. Mest en andere vuiligheid druipen met het water uit de vacht. Het resultaat zie je meteen. Overmeen leert Richard ook borstelen. Vooral de manier waarop je zo n borstel moet vasthouden, is bijzonder: andersom dan je zou denken. Het borstelen gaat maar lichtjes. Inhaken en loslaten, zegt de ervaren fokker. Meer is niet nodig. Met een hoefschaar toont Overmeen nog hoe de hoeven worden geknipt. De losse stukken moeten eraf. Er gaat allemaal troep tussen zitten en dan gaan de schapen op de knieën. Klaar voor de fokdag. TIPS Overmeen heeft tot slot nog een paar handige tips. Was het schaap vijf of zes dagen voor de keuring. Zon en wind zorgen er dan voor dat er een prachtige schone en gesloten vacht komt. Niet vlak voor de keuring wassen hoor, waarschuwt de fokker. Hij pakt een fles sla - olie en een schoon doekje. Daarmee maak je oren die niet zwart genoeg zijn toch glimmend zwart. En bij de hoefjes moet je plukjes witte wol met de hand wegtrekken. Niet knippen, want dat blijf je zien. Tot slot leert hij Richard de hoeven schoonborstelen. Doe dat maar op het laatst, want in de wei worden ze toch weer vies. Richard neemt het allemaal in zich op. Hij heeft een hoop geleerd vandaag. Voordat hij weer naar huis gaat, gaat hij op de foto met het schaap dat hij heeft geknipt. Hij is trots, Overmeen ook. Het is geweldig dat zo n jonge knul deze passie heeft. << 12 HET SCHAAP MEI 2012

13 tips FOTO: HENK RISCWICK Chronisch kreupel Omweiden na ontwormen Ik ben Texelaarfokker met tien ooien. Als ik mijn dieren ontworm, moeten ze dan 12, 24 of meer uren op dezelfde wei blijven voordat ze naar een andere wei gaan? Of moet ik ze na het ontwormen direct omweiden? Het beste moment van omweiden hangt af van het gebruikte middel. Cydectin heeft een lange nawerking en kan enkele dagen voor het omweiden worden gegeven. Nieuw opgenomen larven uit de oude wei worden direct gedood. Bij het gebruik van andere, kortwerkende middelen worden de dieren opnieuw besmet als ze te lang op de oude weide blijven staan. Een mooie leidraad is 24 uur wachten, daarmee komen schapenhouders gemiddeld goed weg. In die tijd kunnen de schapen nog besmettelijke eieren uitscheiden die achterblijven op het oude perceel. Als er correct wordt ontwormd en de druk niet heel hoog is, brengt direct omweiden geen grote risico's met zich mee. Mijn Persian Blackheads hebben veel last van kreupelheid. Komt hoefbevangenheid voor bij schapen of specifiek bij dit ras? De dieren zijn geënt met Footfax. De hoeven worden met regelmaat gekapt en zien er goed uit. Vorig jaar begonnen de problemen in het voorjaar. We hebben kleigrond met eiwitrijk gras. In het najaar op schraler gras gaat het beter. Met alleen hooi op stal zijn er ook minder problemen. Met schone poten naar nieuwe wei Het is gebruikelijk om de schapen regelmatig om te weiden. De dieren krijgen dan weer volop vers gras als er op het vorige perceel niet genoeg meer staat. Van weiland wisselen is daarnaast goed om de wormendruk te verminderen. Maar omweiden heeft ook een nadeel: bacteriën kunnen zich van het ene perceel naar het andere verspreiden. Daarom is het verstandig schapen door een ontsmettingsbak te laten lopen voor u ze naar een verse wei brengt. Er zijn diverse ontsmettingmiddelen en -bakken op de markt. Tegelijk spenen Als u lammeren gaat afspenen of lammeren uit het koppel gaat verkopen, kunt u het beste alle lammeren bij de ooien weghalen en niet een enkel dier. Laat de ooien vervolgens opdrogen door ze op een schrale wei te zetten. Op deze manier voorkomt u uierproblemen. Weid de schapen en lammeren zo ver mogelijk uit elkaar om ongemakken te voorkomen. Haal ook tijdig de rammen en ooien uit elkaar, vooral als er grote leeftijdsverschillen in de groep zitten, anders komt u voor verrassingen te staan. FOTO: JAN-WILLEM SCHOUTEN Persian Blackheads zijn schapen van de woestijn. Generaties lang zijn ze geselecteerd en aangepast om te overleven op een karig voedselpakket. De overgang naar een sappige kleiweide is dan ook groot. Het is goed voor te stellen dat de dieren gevoelig zijn voor een eiwitrijk grasaanbod en daardoor (chronische) klauwbevangenheid ontwikkelen. Een optie is om het land niet meer te bemesten en de schapen pas in te scharen als het gras hoog staat (plusminus 15 cm). Het gras bevat dan meer structuur en is minder eiwit- en koolhydraatrijk. De pensvertering verloopt met dit grasaanbod soepeler en de kans op het ontstaan van bevangenheid of diarree is dan kleiner. HEEFT U OOK ZO N PRAKTISCHE VRAAG? Stuur deze dan naar de redactie van Het Schaap. hetschaap@eisma.nl Postadres: Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem. Wij doen ons best een deskundig advies te geven. Auteurs Armanda Boersma, ForFarmers (voeding) Albert Visscher (fokkerij) Frank Glorie, schapendokter.nl (gezondheid) Gerard Veldt en Ton Noom, Veno (huisvesting) Han de Leeuw (verzorging) Dompelen tegen schurft Schurft kan een hardnekkig probleem zijn. Injecties met ivermectine - preparaten, zoals Ivomec of Dectomax, brengen tijdelijk rust in het koppel en kunnen even een oplossing zijn. Steeds vaker blijkt echter dat behandeling met injecties niet afdoende is. Baden in een Neocidoloplossing is dan de enige mogelijkheid. Dit moet zorgvuldig gebeuren, anders heeft de behandeling geen zin. De dieren moeten echt worden ondergedompeld, omdat de schurftmijten makkelijk in de gehoorgang van het schaap kunnen overleven. Zorg bij aanvullen van het bad voor een hogere concentratie van de vloeistof. Doordat de schapen relatief veel Neocidol in de vacht vasthouden, daalt de concentratie in het bad snel. FOTO: HENK RISWICK MEI 2012 HET SCHAAP 13

14 dierwelzijn Dagelijks de schapen controleren is onderdeel van goede zorg. Goede zorg versus misstanden Een diereigenaar behoort zijn dieren goed te verzorgen. Naast de alledaagse normen bestaan er wettelijke regels. Maar soms zijn die voorschriften praktisch onuitvoerbaar en kan een schapenhouder niet aan zijn zorgplicht voldoen. Schapenhouders hebben de morele verplichting hun dieren goed te verzorgen. Of er sprake is van een misstand, het schenden van de zorgplicht, is afhankelijk van de omstandigheden. Lang niet altijd is er sprake van kwade opzet. Bij meldingen van misstanden komen de controleurs van de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit (NVWA) langs. Zij kijken naar de algehele verzorging en de huisvesting. Concreet letten we op de bewegingsvrijheid van de dieren en we beoordelen of de veehouder voldoende kennis en vaardigheden heeft, vertelt persvoorlichter Marian Bestelink van de NVWA. De organisatie loopt een aantal punten af. Is er voldoende goed voer en vers water? Kunnen dieren zich verwonden aan materiaal in stal of wei? Worden zieke en gewonde dieren op passende wijze verzorgd? Bij de huisvesting kijken we naar verlichting, stalklimaat en strooisel. Daarnaast letten we op verboden ingrepen, zoals het couperen van staarten. MELDINGEN In 2009 zijn 417 controles op welzijn uitgevoerd op schapen- en geitenbedrijven. Hiervan zijn 57 controles niet akkoord bevonden. Van de 495 welzijnscontroles Code goed houderschap in 2010 voldeden er 43 niet. De cijfers van 2011 zijn nog niet geanalyseerd. De meest voorkomende onregelmatigheden betreffen het ontbreken van water bij warm weer en droge ligplaatsen bij nat weer, het niet op tijd bekappen van de klauwtjes, nat strooisel, te weinig voedsel en het niet behandelen van zieke dieren. Bestelink signaleert een toenemend Schapenhouders kunnen werken volgens de 'Code voor goed houderschap'. De code bestaat uit 28 gedragsregels over verantwoord omgaan met schapen en geiten en een toelichting hierop. De regels hebben betrekking op onder meer de verzorging en voeding van schapen, een verbod op solitair houden, veterinaire zorg, euthanasie bij uitzichtloos lijden, (zelf )scholing en maatregelen om de verspreiding van besmettelijke dierziektes te beperken. De code is geen extra regelgeving, maar dient als leidraad. Hij is opgesteld door Platform KSG in samenwerking met Stichting Levende Have. De code is te vinden op onder informatie/service. 14 HET SCHAAP MEI 2012

15 TEKST: DURKJE HIETKAMP, FOTO: HENK RISWICK aantal meldingen tijdens extreem weer, zoals bij een hittegolf of langdurige regen. Volgens Nico Verduin van de landelijke LTO-vakgroep Schapenhouderij stijgt sinds de start van de dierenpolitie in oktober 2011 het aantal klachten. Vooral dieren in natte weilanden worden gemeld, zegt Verduin. De introductie van het alarmnummer (144 redt een dier) leidt tot meer onrust onder dierhouders, ervaart schapenhouder Erich Rhöse in het Limburge Echt. Wat voor ons normaal is, kunnen buitenstaanders zien als dierenmishandeling. Mensen die begaan zijn met dieren, winden zich snel op en bellen om onzinnige redenen. Uit voorzorg voer ik de werkzaamheden zo veel mogelijk achter gesloten deuren uit. WETTELIJKE REGELS De wettelijke regels zijn vastgelegd in de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (Gwwd) en het Besluit welzijn productiedieren. Schapen moeten wettelijk vrij zijn van honger en dorst, ongemakken, pijn, verwondingen en ziektes, angst en kwellingen. Daarnaast is vereist dat dieren natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Wanneer een schapenhouder verzuimt de benodigde verzorging te verschaffen, is hij in overtreding en dus strafbaar. Bij geconstateerde overtredingen en misstanden kan de overheid optreden. De gemeente mag in die gevallen bestuursdwang uitoefenen. Goede zorg is met kennis en kunde dieren houden, stelt Verduin. Naast eten en drinken moet een veilige en schone ligplek zijn gewaarborgd. Ook dienen toezicht en behandeling op orde te zijn, zoals tijdig klauwtjes bekappen, scheren en ontwormen. De LTO-voorman benadrukt het belang van het meldloket dierverwaarlozing. Veel misstanden kunnen voorkomen worden door erfbetreders die tekortkomingen signaleren, collectieve monitoring van diergezondheid door de Gezondheidsdienst voor Dieren en een goede relatie met de eigen dierenarts. ONMOGELIJKE REGELS Dierhouders lopen regelmatig tegen wetten aan waaraan ze onmogelijk kunnen voldoen, meent Rhöse. Dieren moeten Verwaarlozing voorkomen Het Vertrouwensloket voor preventie verwaarlozing landbouwhuisdieren is bereikbaar via of Het wordt gefinancierd door de productschappen voor de sectoren rundvee, schapen&geiten en varkens. te allen tijde kunnen eten en drinken, maar bij het verplaatsen van de kudde naar een ander perceel is dat niet mogelijk. Op de weg groeit geen gras en staat geen bakje water en dus ben je strafbaar. Hij reageert laconiek op de waarschuwingen die hij van de Algemene Inspectiedienst (AID) kreeg en waarbij drie keer proces-verbaal werd opgemaakt. Rhöse: Het had 24 uur geregend. De schapen dronken geen druppel water, maar omdat er geen bakje water stond, had ik een proces-verbaal aan mijn broek. Bij een ander geval, vier jaar geleden, had hij volgens omstanders een lam niet goed verzorgd. Het dier werd in beslag genomen en door de AID ondergebracht bij ondeskundige mensen. Na twee dagen werd het dier door de dierenarts geëuthanaseerd. De rechtbank heeft mij in het gelijk gesteld en ontslagen van rechtsvervolging, herinnert Rhöse zich. OORMERKEN Rhöse schetst slechts enkele voorbeelden van zijn waslijst aan onuitvoerbare regels. De wet die stelt dat dieren verplicht oormerken moeten dragen, is dubieus, vindt de schapenhouder. De ingreep is pijnlijk en niet zonder risico. Zwerende, ontstoken en uitgescheurde oren zijn het gevolg. Vooral bij de rassen met bewolde oren vallen ontstekingen onder het oormerk niet op en kunnen ze lang aanwezig zijn. Volgens Rhöse is dit een vorm van dierenmishandeling. Enerzijds wordt vereist dat je oormerken aanbrengt, anderzijds is het je plicht om te voorkomen dat dieren pijn of letsel wordt aangedaan. Terwijl je als schapenhouder volgens de wet handelt, ben je toch strafbaar. De vervoerregels belemmeren soms ook goede zorg. Hoogdrachtige dieren, of dieren die in de week voor transport hebben geworpen, mogen niet worden vervoerd. Hetzelfde geldt voor lammeren waarvan de navel nog niet volledig is geheeld. En brengt de schapenhouder een schaap naar de wei, dan mag hij geen ander dier dat behandeling of verzorging nodig heeft, mee terugnemen. Eerst moet hij leeg naar huis om de aanhangwagen inclusief voertuig te reinigen en ontsmetten. Daarna kan hij terug naar het weiland om het zieke schaap op te halen. OPLOSSING ZOEKEN De schapenhouder pleit voor een commissie van deskundigen die alle wetten controleert op uitvoerbaarheid. Volgens hem draaft de regelgeving door. Rhöse: Voordat er beslissingen worden genomen, moet goed over de uitvoerbaarheid worden nagedacht. Niet alleen door een ambtenaar-landbouwingenieur die op papier deskundig is, maar juist door ervaringsdeskundigen die werken in de praktijk. De meeste schapenhouders streven naar de beste omstandigheden, zodat de dieren goed presteren en gezond blijven. Maar er zijn altijd mensen die het niet zo nauw nemen, erkent Rhöse. Bij verwaarlozing kan een vertrouwenscommissie de boer weer op het rechte pad helpen. Rhöse: De commissie zoekt naar oplossingen voor mens en dier. Mogelijk kampt de boer met problemen en verwaarloost hij daardoor zijn vee. De achterliggende oorzaak moet worden aangepakt. Zo wordt het probleem op een fatsoenlijke manier opgelost zonder dat de houder direct wordt opgepakt. << Vaak fout Geen drinkwater Te weinig voer Vochtige ligplaatsen Klauwen te laat bekappen Zieke dieren niet behandelen MEI 2012 HET SCHAAP 15

16 achtergrond Onzekere tijden voor Productschap Vee en Vlees Het voortbestaan van het Productschap Vee en Vlees is onzeker. Het demissionaire kabinet wil dat product- en bedrijfsschappen meer samenwerken en afslanken. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil ze helemaal afschaffen. Het Schaap peilde enkele meningen. En het PVV legt uit wat het doet voor de schapensector. Voorzitter Steven Lak van het Productschap Vee en Vlees vindt dat de schapenhouders recht hebben op een productschap. Ik sta volledig achter het standpunt van het kabinet. Als de productschappen verdwijnen, moet de overheid uitbreiden. Maar dan is er geen sectorbetrokkenheid meer. De schapenhouder weet dan niet waar hij terecht kan. Nu wel. Bij het PVV. De Tweede Kamer denkt er anders over. In december vorig jaar steunde een meerderheid een voorstel van de VVD om alle zeventien product- en bedrijfsschappen af te schaffen. Wij zijn tegen de verplichte aansluiting en opgelegde heffingen, zegt Tweede Kamerlid Charlie Aptroot van de VVD. Als ondernemers samen zaken willen aanpakken of belangen laten behartigen, dan is dat prima. Maar het is aan de ondernemers om dat te regelen. Dat productschappen zaken namens de overheid uitvoeren, vinden wij ook onjuist, omdat democratische controle ontbreekt. MILJOENEN BEZUINIGEN Het kabinet is niet voor afschaffing. Demissionair minister Henk Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelde voor de schappen af te slanken en met elkaar te laten samenwerken. Een gereorganiseerd productschap zou zich bezig moeten houden met een gedeelte van de wetgeving van het rijk en Europa, met als groot voorbeeld het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Medebewind heet dit. Daarnaast wil het kabinet dat zo n productschap taken houdt op het gebied van diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid. Het Diergezondheidsfonds, waaraan schapenhouders rechtstreeks meebetalen, is daarvan een belangrijk onderdeel. Promotie, voorlichting en belangenbehartiging zijn in de nieuwe situatie geen Activiteiten van PVV TEKST: JELLE RAAP (PRODUCTSCHAP VEE EN VLEES) Het Productschap Vee en Vlees (PVV) werkt aan een rendabele en geaccepteerde sector met toekomst. Het PVV int heffingen en mag bindende regels opleggen via verordeningen. Daarnaast steunt het PVV de sector door het oppakken van zaken die individuele bedrijven of private organisaties niet of niet voldoende kunnen regelen. Het schap legt verantwoording af over zijn activiteiten aan bedrijfsgenoten, de Sociaal-Economische Raad (SER), de overheid en de maatschappij in brede zin. De schapensector bepaalt zelf met welke taken het PVV zich bezighoudt en welke heffing daar tegenover staat via de Adviescommissie Schapen en Geiten. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers uit de hele schapen- en geitenketen. Het motto van het PVV is niet voor niets werkt voor u. Het PVV krijgt zijn inkomsten via jaarlijkse heffingen. Slachterijen en exporteurs (handelaren of zelfstandig exporterende veehouders) dragen een heffing af over alle dieren die zijn geslacht of levend worden geëxporteerd. Deze heffing mag worden doorberekend aan de veehouders. Per schaap bedraagt de heffing 0,95. Voor 2012 zijn de inkomsten begroot op 1,9 miljoen euro, inclusief de heffing voor het Diergezondheidsfonds (DGF). Het grootste deel van de uitgaven wordt besteed aan het DGF en aan gezondheidszorg (circa tachtig procent). De activiteiten betreffen ziektepreventie en -bestrijding, dierwelzijn, voedselveiligheid en -kwaliteit, fokkerij, markt - informatie en voorlichting. In het oog springende activiteiten zijn: g De aan- en afvoer van dieren worden vastgelegd in de I&R-databank. In de I&R-bege- g g leidingscommissie, waarvan het PVV lid is, wordt gesproken over het optimaliseren van de digitale meldingen, het meldgedrag, inconsistente meldingen, kwalitatieve verbeteringen van de databank en de kwaliteit van transponders. Het PVV is trekker van een aantal I&R-actiepunten. Voor het digitaal aanleveren van voedselketeninformatie (VKI) heeft het PVV de databank Info Schaap gebouwd. Het PVV stimuleert digitalisering van de VKI-gegevens en ziet de papieren VKI-verklaring alleen als alternatief voor houders die niet in staat zijn de gegevens digitaal te leveren. Het PVV organiseerde informatieavonden voor schapenhouders en slachterijen. Het PVV is initiatiefnemer van het Quality system Livestock Logistics (QLL). Deze kwali- 16 HET SCHAAP MEI 2012

17 TEKST EN FOTO: JACQUES ENGELEN taken meer voor de productschappen. Dat moeten de sectoren zelf doen. De argumenten van de overheid voor deze reorganisatie zijn: productschappen zijn er niet voor publieke belangen en als ze afslanken, hoeven ondernemers minder heffingen af te dragen. Toch wil het kabinet dat ze enkele taken in medebewind blijven uitvoeren, omdat de lijnen tussen productschappen en ondernemers kort zijn. Met de reorganisatie hoopt de overheid 189 miljoen euro te bezuinigen. Nu kosten de schappen 254 miljoen. TAKEN VERDWIJNEN Nico Verduin van LTO-Nederland stelt dat het goed is als de productschappen zich bezinnen op hun taken. Twee zaken springen er dan wel uit, zegt hij. Promotie en onderzoek verdwijnen bijna zeker. Dat moet de sector zelf doen, maar die is versnipperd. Verduin hoopt daarom dat er nieuwe bedrijfsorganisaties komen voor alle sectoren. Daarin kan de schapenhouderij collectief zaken doen. Het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid biedt daarvoor mogelijkheden. Verduin zou het betreuren als de productschappen verdwijnen. Dat wordt een enorme aderlating. Zaken als DGF-heffingen en hygiënecode kun je alleen collectief regelen. De LTO-voorman zegt dat de werkzaamheden van het PVV hem ook pas duidelijk werden toen hij actief werd bij LTO. Drie jaar geleden wist ik eerlijk gezegd niet wat het productschap deed. Voor Erich Rhöse van de Landelijke Werkgroep Professionele Schapenhouders mogen de productschappen meteen worden opgeheven. Weg ermee, zegt hij. Hun projecten zijn vooral van belang voor kleine schapenhouders. Wat hebben wij aan verbetering van de vleeskwaliteit van de Texelaar? Maar de grote schapenhouders betalen er wel het meeste voor. Lamsvleespromotie hoeft ook niet van Rhöse. We eten hier Nieuw-Zeelands vlees. Dat promoten we dus. Ons eigen lamsvlees kunnen we goed kwijt. VOORSTEL Het kabinet, dat vorige maand viel, was van plan eind dit jaar met een definitief voorstel over de productschappen te komen. Met nieuwe verkiezingen in het verschiet, is de kans groot dat het voorstel er later komt en er ook anders zal uitzien. Als het aan het CDA ligt, blijft de regering bij het voorstel van minister Kamp: afslanken en samenwerken. Afschaffen zou oliedom zijn, zegt CDAlandbouwwoordvoerder Ger Koopmans. Dan moeten we collectes gaan houden om de diergezondheid te regelen. En bovendien zou afschaffing de overheid voor negentig miljoen euro extra werk geven. Dat geld is er niet. << De Tweede Kamer wil productschappen opheffen. Het demissionaire kabinet wil de productschappen afslanken. g teitsregeling omvat voorschriften over het transport en verzamelen van varkens, runderen, kalveren, schapen en geiten. QLL is opgezet om het dierwelzijn tijdens transport te waarborgen en ziekteverspreiding via transport of door het verzamelen van dieren te voorkomen. QLL-deelnemers profiteren van voordelen, zoals het toestaan van de tweede verzamelslag voor schapen. De doelstelling is om per 1 juli 2012 ook de afvoer van weideschapen vanaf verzamelplaatsen goedgekeurd te krijgen. Transparante, veilige en werkbare preventieregelgeving dierziekten. Onder leiding van het PVV zijn knelpunten benoemd, zoals aan- en afvoer van weideschapen van en naar verzamelcentra en de tweede verzamelslag. De verwachting is dat deze zaken in g g g de loop van 2012 worden opgelost door overleg tussen het ministerie van EL&I en het bedrijfsleven. Door het DGF-convenant tussen overheid en PVV weet het bedrijfsleven welke kosten het maximaal moet betalen bij een ziekteuitbraak. Het PVV int de DGF-heffing. Ziektebestrijding via monitoring en onderzoek is noodzakelijk, zolang de sector te maken heeft met bedreigingen als blauwtong, Q-koorts en Schmallenberg. Het PVV speelt een beleidsmatige en communicatieve rol. Het snel traceren van een nieuwe ziekte is belangrijk. Het PVV heeft hierover afspraken gemaakt met EL&I en de GD en is subsidieverstrekker. Het PVV heeft een scrapieverordening opgesteld om fokprogramma s te erkennen. Het g g g beleid is gericht op het uitselecteren van niet-gevoelige genotypen (ARR/ARR). Dit leidt uiteindelijk tot lagere collectieve kosten voor de schapensector. Het PVV heeft euro beschikbaar gesteld voor de projecten verkenning Nederlands lamsvlees en het project bewust ontwormen, waardoor de resistentie van wormmiddelen kan worden teruggedrongen en de aanpak van worminfecties verbetert. Het PVV geeft subsidies voor onderzoek en afzetbevordering, zoals de projecten introductie hygiënecode, verbetering van de vleeskwaliteit van slachtlammeren, fokwaardeschatting slachtlammeren en kennisverspreiding schapen. Het PVV ondersteunt de Dag van het Schaap. MEI 2012 HET SCHAAP 17

18 _Profrepo_ :04 Pagina 18 reportage Ambitieus TEKST EN FOTO S: DURKJE HIETKAMP Melkschapenhouder Jan Blom heeft een dubbele doelstelling: uitbreiden en het realiseren van een verspreid aflammerpatroon. Ambitieuze uitdagingen die gepaard gaan met zowel treffers als tegenslagen. J ong en dynamisch. Dat is de melkschapenhouderij op Hoeve Vrij en Blij in het Texelse Den Hoorn. Sinds vier jaar houdt de familie Blom melkschapen en het bedrijf is nog volop in ontwikkeling. Mijn vader heeft hier dertig jaar lang koeien gemolken tot 2001, daarna is de stal ingericht voor het houden van 250 vleeslammeren en de verhuur van paardenboxen, vertelt Jan Blom die het bedrijf samen met zijn vader Piet Blom en moeder Ans de Graaf runt. Omdat op het bedrijf te weinig werk was, ging Jan na zijn opleiding aan de slag bij een loonbe18 HET SCHAAP MEI 2012 drijf. Hij maakte veel boerencontacten. Een van hen attendeerde hem op de mogelijkheid de activiteiten van een stoppende melkschapenhouder over te nemen. De schapenmelk die daar werd geproduceerd, ging naar Anton Witte van kaasboerderij Wezenspyk. De verkoop van de echte Texelse schapenkaas liep goed. Anton wilde meer schapenmelk verwerken en keek reikhalzend uit naar een opvolger, vertelt de jonge ondernemer. De familie kocht de 160 ooien van het bedrijf en zo waagde Blom in 2008 de sprong naar een nieuwe toekomst. De stal werd verbouwd om alle lammeren in te huisvesten, er werd een koppel jongvee aangekocht en op het erf verrees een nieuwe stal om melkschapen in te houden. CRISIS Maar toen sloeg de crisis genadeloos toe en stagneerde de verkoop van de traditionele schapenkaas van Wezenspyk. We waren de laatste plankjes op de schuur aan het timmeren toen het spaak liep. Dat was ons tweede jaar, vertelt Blom. We konden niet al onze melk meer kwijt en schapen voor de slacht verkopen

19 _Profrepo_ :04 Pagina 19 JAN BLOM 25 WOONPLAATS: DEN HOORN, TEXEL BEDRIJF: 350 MELKSCHAPEN, UITBREI DING NAAR 500 OOIEN. SLAGERIJ, MINI CAMPING, BUNGALOWVERHUUR EN PENSIONSTAL was geen optie. Een melkschaap heeft geen vlees. Meevaller was dat het bedrijf op meerdere dobbers dreef. Naast melkgeld worden opbrengsten verkregen door de verhuur van zes paardenboxen, een vierpersoons bungalow en een minicamping met vijftien staplaatsen. Uiteindelijk konden we via Nico Verduin onze overige melk afzetten bij Klaver Kaas in Winkel. De kaas wordt teruggeleverd aan Verduin die vervolgens de regie over de verkoop ervan voert. Om betere afzetmogelijkheden te creëren, wil de familie dit jaar voor het eerst probe- ren de melkproductiepiek af te vlakken door het aflammerpatroon en de daarmee samenhangende melkproductie beter over het jaar te spreiden. We willen continuïteit, zegt Blom. SPREIDEN danks is hij vol vertrouwen over het voornemen. Niet alleen de melkproductie, ook het werk wordt beter verspreid. De lammerijen worden minder groot, waardoor er meer rust en meer aandacht voor de dieren is. In dezelfde periode 350 ooien laten aflammeren, is een hele opgave. De schapenhouder is zich ervan bewust dat de overgangsfase een lastige periode wordt met een lagere productie tot gevolg. De dieren moeten eerder over op ander voer. De schapen die in januari hebben gelammerd moeten terug naar november. We laten dus wel wat melk liggen. Deson- De melkschapen worden verdeeld in drie groepen die elk in een andere periode aflammeren. We hebben de stal uitgebreid van twee naar drie voerbanden, zodat we drie voerniveaus kunnen handhaven. Of >> DRIE GROEPEN MEI 2012 HET SCHAAP 19

20 reportage Het lamsvlees wordt op het bedrijf verpakt in kleine porties. Jan Blom stelt de kunstmelkautomaat in. de schapen in februari en juni bronstig willen worden, daarover maakt de ondernemer zich weinig zorgen. We zullen het wel ondervinden, zegt hij nuchter. In theorie moet het lukken. We zorgen ervoor dat de schapen voor maart en na mei zijn gedekt. De periode daartussen is het moeilijkst. Die willen we omzeilen. Doelstelling is om uiteindelijk in maart, juli en november een aflammerperiode te hebben. De ondernemers hopen de strategie in 2014 volledig te hebben gerealiseerd. UITBREIDINGSSLAG Naast een verspreid aflammerpatroon, maakt de ondernemer een forse uitbreidingsslag. Een koppel van 350 melkschapen is niet rendabel. We willen naar minimaal 500, zegt Blom. De familie heeft daarvoor beschikking over 14,5 hectare gras, waarvan ze 8,5 hectare pachten van Staatsbosbeheer. We moeten dus flink voer aankopen en mest afzetten. Het rantsoen van de melkschapen bestaat uit graskuil en een derde deel mais. Voor de krachtvoerverstrekking wordt een richtlijn aangehouden van twee kilogram per drie liter melk. Zes weken voor het lammeren krijgen ze 800 gram en rond het lammeren tot 1,2 kilo. De lammeren krijgen na een week, naast onbeperkt kunstmelk, direct lammerenkorrel en luzerne, zodat de pens zich goed kan ontwikkelen, vertelt Blom. Daarnaast kunnen ze onbeperkt eerste snede ruwvoer opnemen. SELECTIEBELEID Blom handhaaft een streng selectiebeleid. Schapen hebben de genetische potentie om in de winter drachtig te worden. We proberen hierin middels fokkerij een verschuiving te verwezenlijken. Met ooien die slecht presteren, wordt niet verder gefokt. Die worden gedekt door Texelaarrammen, zodat de lammetjes steviger in hun vlees zitten. Voor de melkschapen die wel goed presteren, worden Friese Melkschaaprammen ingezet. Van de ooien die voor de eerste keer lammeren, houden we nooit jongvee aan. Ze moeten zich eerst bewijzen. Daarom selecteren we ook pas na 200 dagen in lactatie. Vruchtbaarheid is een belangrijk selectiecriterium. Met een ooi met een eenling fokken we niet verder en schapen die in de eerste cyclus niet drachtig worden, laten we herdekken door een Texelaarram. Wij zijn net cowboys. Doelstelling is een koppel van minimaal 500 melkschapen. 20 HET SCHAAP MEI 2012