Kinderrechten uit de kinderschoenen. Handleiding voor vormingswerkers: met gemeentepersoneel aan de slag rond kinderrechten

Transcriptie

1 Kinderrechten uit de kinderschoenen Handleiding voor vormingswerkers: met gemeentepersoneel aan de slag rond kinderrechten

2 Kinderrechten uit de kinderschoenen. Handleiding voor vormingswerkers: met gemeentepersoneel aan de slag rond kinderrechten Tekst: Marleen Van Schoor Tekeningen: Siegfried Verhaert Werkten verder mee: Annick Denys - KOOGO Marc Laquière - Federatie van de Marokkaanse Verenigingen Leen Lesire - YWCA-Antwerpen vzw Gerda Moeneclaey - Universiteit Gent Wim Taelman - VORMEN vzw Jana Thiers - Stedelijke Jeugddienst Ter Lo, stad Antwerpen Hilde Timmermans -Gezinsbond Mieke Van Geel - Stedelijke Jeugddienst Ter Lo, stad Antwerpen Maakt naast deze handleiding ook deel uit van dit educatief aanbod: Kinderrechten uit de kinderschoenen. Brochure voor gemeentepersoneel. Te downloaden via Verantwoordelijke uitgever: vormen vzw expertisecentrum mensenrechten- en kinderrechteneducatie Vlaanderen Patriottenstraat Antwerpen Tel.: D/2008/9259/16 ISBN , VORMEN vzw Kinderrechten uit de kinderschoenen 2

3 Kinderrechten uit de kinderschoenen Binnen het educatief project Kinderrechten, een opdracht voor volwassenen wordt het kinderrechtenverdrag ruimer gezien dan een louter juridisch gegeven en toegankelijker gemaakt. Het kinderrechtenverdrag geldt voor alle kinderen van 0 tot 18 jaar. In dit pakket kinderrechten UIT de kinderschoenen worden kinderrechten binnen het gemeentebeleid geplaatst. Naast deze handleiding is er de brochure met achtergrondinformatie over mensenrechten, kinderrechten en de implementatie van het kinderrechtenverdrag in een gemeente of stad. De bedoeling is om met dit pakket een positieve houding ten aanzien van kinderrechten te ontwikkelen. Dit educatief pakket kan je downloaden op Om bij gemeentepersoneel kinderrechten bespreekbaar te maken vind je hier werkvormen, materiaal en informatie die ondersteunen bij het opzetten van een vormingsaanbod voor het personeel van steden en gemeenten. Inhoud Opzet 4 Schema vorming 6 Vorming 7 Voorbereiding van de vorming 7 Kennismaking 7 Inleiding en uitgangspunten 8 Opwarmers 9 Verdieping: Kinderrechten nader bekeken 11 Afsluiting en/of evaluatie 13 Bijlagen 12 Bijlage 1: Kinderrechtentekeningen 14 Bijlage 2: Kinderrechtenkaartjes 15 Bijlage 3: Stellingen over kinderrechten 16 Bijlage 4: Brieven uit de gemeente 17 Bijlage 5: Leesvoer over kinderrechten 20 Kinderrechten uit de kinderschoenen 3

4 Opzet > Hoe breng je in je gemeente kinderrechten op de agenda? Wij proberen met dit vormingspakket voornamelijk inhoudelijke en methodologische ondersteuning te geven over kinderrechten. Toch willen we hieronder enkele tips geven om het thema kinderrechten bespreekbaar te maken in de gemeente en personeel te bereiken. > Enkele tips voor het opzetten van een succesvolle vorming rond kinderrechten: 1 Zorg ervoor dat er een verband is met de kinderen: activiteiten op school, in de jeugdbeweging, in de muziekschool of de sportclub rond kinderrechten waarvan je foto s of andere resultaten laat zien, een toneeltje rond kinderrechten dat door de kinderen werd voorbereid, kunstopdrachten met kinderrechten als thema, een tentoonstelling die door de kinderen werd gemaakt, aanleg van speelruimte, verkeersveiligheid 2 Verzin een aantrekkelijke titel voor het vormingsaanbod. 3 Bijvoorbeeld: Kinderrechten in onze gemeente. Geen kinderspel. 4 Leg in de uitnodiging ook het verband met het gemeentebeleid. Hoe kunnen kinderrechten een plaats krijgen binnen het beleid? 5 Plaats de kinderrechten naast de kinderplichten. 6 Kinderen kunnen een vormingsavond inleiden en bijvoorbeeld komen vertellen wat zij reeds rond kinderrechten deden. 7 Stuur een brief, maak affiches en illustreer met kinderrechtentekeningen. Je kan ze vinden op 8 Betrek de jeugdconsulent(en) bij het voorbereiden van een vormingsaanbod, zij kunnen als motor dienen. 9 Koppel een vormingsaanbod over kinderrechten aan een reeds bestaande activiteit en selecteer de hier bijhorende rechten. Bijvoorbeeld: Bij de opening van een speelstraat kan de nadruk gelegd worden op het kinderrecht: Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd. 10 Breng het thema kinderrechten in verband met een bepaalde dag of evenement, of maak de koppeling met een bepaald thema. Suggesties vind je op pagina 4. De verschillende kinderrechten staan opgesomd en kort uitgelegd op pagina 15 e.v. van Kinderrechten uit de kinderschoenen (te downloaden van: Kinderrechten uit de kinderschoenen 4

5 JANUARI DE ANTI-PESTWEEK (RECHT OP GELIJKE BEHANDELING) MAART DE JEUGDBOEKENWEEK 22 WERELDWATERDAG APRIL 7 DE WERELDGEZONDHEIDSDAG MEI 15 INTERNATIONALE DAG VAN DE FAMILIE 21 WERELDDAG VAN DE CULTURELE DIVERSITEIT JUNI 20 WERELDVLUCHTELINGENDAG OKTOBER DE VLAAMSE VREDESWEEK 16 WERELDVOEDSELDAG 17 INTERNATIONALE DAG VAN HET VERZET TEGEN DE ARMOEDE NOVEMBER 20 DAG VAN DE KINDERRECHTEN 25 DAG VAN DE ELIMINATIE VAN GEWELD TEGEN VROUWEN DECEMBER 10 MENSENRECHTENDAG Kinderrechten uit de kinderschoenen 5

6 Schema vorming Je vindt hieronder een handig schema om zelf een vorming uit te werken. Dit is een vormingsaanbod van 1,5 uur als je 1 opwarmer, 1 verdiepingswerkvorm en 1 afsluiter selecteert. Als je een uitgebreider vorming wilt, kan je kiezen voor meerdere werkvormen. Tijd Inhoud 1 Voorbereiding van de vorming Inspiratie: pagina Kennismaking Namenronde - Beginsituatie inschatten Inspiratie: pagina Inleiding en uitgangspunten Inspiratie: pagina Opwarmer Maak je keuze uit de verschillende opwarmers op pagina Korte pauze 40 5 Verdieping Maak je keuze op pagina 10: Werken met brieven? Discussiëren met stellingen? Praten aan de hand van kinderrechtentekeningen? 10 6 Afsluiter Kies een afsluiter op pagina Informatie aan de hand van brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen. Kinderrechten uit de kinderschoenen 6

7 VORMING 1 Voorbereiding van de vorming > Tips voor de inkleding van het lokaal Je kan de verschillende kinderrechten op A4 of A3 formaat afdrukken en dit als placemat gebruiken (zie Je kan de kinderrechten als een soort tentoonstelling aanbrengen in het lokaal of in de gang. Hierbij kan je ook de teksten uit de brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen gebruiken (pagina 3 en 5). Als er tafels aanwezig zijn, kan je bierviltjes gebruiken waarop je een kinderrecht kleeft. Je kan tijdens het onthaal het kinderrechtenlied laten horen (te vinden op 2 Kennismaking > Materiaal Eventueel etiketten (om namen op te schrijven), flap en stift. > Verloop Iedereen zegt zijn naam en vertelt kort iets over wat hij/zij van de vorming verwacht. Als begeleider kan je de deelnemers laten verwoorden wat kinderrechten hen zegt: Kinderrechten doen me denken aan. Kinderrechten uit de kinderschoenen 7

8 3 Inleiding en uitgangspunten van de vorming In deze vorming willen wij kennismaken met de rechten uit het kinderrechtenverdrag en hierbij steeds de vraag stellen: Hoe ver gaat dit recht? Kunnen we daar een plicht tegenover plaatsen? Kinderen hebben rechten, maar weten wij altijd wat ze betekenen of kennen wij de draagwijdte ervan? We proberen inzicht in te krijgen in de visies, wensen en gedachten van het kind als zingever. We proberen de leefwereld van het kind te begrijpen. De uitdaging is om de behoeften van het kind in evenwicht te brengen met de noden van de samenleving. De rechten bekijken vanuit hun actueel bestaan: het hier en nu aspect. De rechten zien als voorwaarde voor de ontwikkeling van kinderen. We zien kinderen en volwassenen als gelijkwaardig. Met respect voor iedereen, respect voor verschillen, opnemen van de eigen verantwoordelijkheid in de samenleving, gelijke behandeling van iedereen, vrijwaring van de rechten van volgende generaties, verbondenheid en solidariteit. Kinderrechten uit de kinderschoenen 8

9 4 Opwarmers > Doelstelling Kennismaken met de verschillende kinderrechten. OPWARMER 1 Eén van de velen > Materiaal 17 kinderrechtentekeningen: zie Bijlage 1. > Verloop Iedere deelnemer kiest één kinderrechtentekening uit die hem/haar het meest aanspreekt. In grote groep of in kleine groepjes wordt verteld over het uitgekozen kinderrecht, met de groep wordt geraden over welk recht het gaat. Variatie: Het kan ook leuk zijn om het kinderrecht te laten uittekenen of te laten uitbeelden en de hele groep te laten raden. OPWARMER 2 Krantenkoppen > Materiaal Krantenartikels over kinderen: Je kan zelf op zoek gaan naar artikels met situaties waarin kinderrechten gerespecteerd of geschonden worden, of waarin kinderen opkomen voor hun rechten. Je kan de krantenknipsels gebruiken uit de brochure voor gemeentepersoneel: Kinderrechten uit de kinderschoenen (pagina 3). > Verloop Hang de krantenartikels omhoog in het lokaal. Je kan ook van de krantenartikels een placemat maken, als er tafels beschikbaar zijn. De deelnemers wandelen 5 minuten rond of krijgen 5 minuten de tijd om 1 krantenartikel uit te kiezen dat hen treft. Naar de groep toe verwoorden ze waarom ze dat artikel hebben gekozen of wat hen geraakt heeft. Kinderrechten uit de kinderschoenen 9

10 OPWARMER 3 Gedicht Klein van Bart Moeyaert > Materiaal Gedicht Klein van Bart Moeyaert. Je kan het gedicht ook terugvinden in de brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen (pagina 5). > Verloop Wat zegt dit gedicht over kinderen? Wat zegt dit gedicht over kinderrechten? Welk recht vind je erin terug? Wat is volgens jou de boodschap van het gedicht? OPWARMER 4 Kinderrechtenquiz Een snelle quiz kan helpen als smaakmaker, om mensen nieuwsgierig te maken en honger doen te krijgen naar meer. Hier alvast enkele vragen, je kan ook aan de hand van de brochure nog andere vragen bedenken. Waar komen de kinderrechten vandaan? Wanneer is het kinderrechtenverdrag opgesteld? Wanneer is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aangenomen? Ken jij een organisatie of persoon die opkomt voor kinderrechten? Ken jij een film of een boek over kinderrechten? Welk recht zouden volgens jou alle kinderen zeker moeten hebben? Meer uitleg over het kinderrechtenverdrag en het mensenrechtenverdrag vind je vanaf pagina 6 t.e.m 9 in de brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen. Kinderrechten uit de kinderschoenen 10

11 5 Verdieping: Kinderrechten nader bekeken > Doelstelling Toepassen van de kinderrechten op het gemeentebeleid. Een onderscheid kunnen maken tussen ontwikkelingsrechten, beschermingsrechten en participatierechten. VERDIEPING 1 Werken met kinderrechtentekeningen > Materiaal Kinderrechtentekeningen: zie Bijlage 1. Brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen (vanaf pagina 15: Kinderrechten op een rij). > Verloop Je kan doorgaan op het uitgekozen kinderrecht van opwarmer 1 of je geeft een aantal minuten de tijd om een kinderrecht te laten uitkiezen uit de uitgestalde kinderrechten. Je stelt dan de volgende vragen: Is dit kinderrecht voor jou persoonlijk belangrijk? Denk je dat alle mensen dit belangrijk vinden? Kom je met dit kinderrecht in aanraking tijdens het uitoefenen van je functie? Geldt dit kinderrecht voor jou in ons land? Waarom wel/niet? Dit kan in kleine groepjes (2 tot 4 deelnemers) besproken worden. Nadien kan dan in plenum gevraagd worden of iemand iets uit de bespreking in kleine groepjes wil vertellen. Onderstaande vragen kunnen helpen bij het gesprek. Met welke kinderrechten kom je in je dagelijks leven het vaakst in aanraking? Vind je deze kinderrechten relevant? Welke kinderrechten zijn op dit ogenblik actueel? Kinderrechten uit de kinderschoenen 11

12 VERDIEPING 2 Brieven van ouders > Materiaal Brieven uit de gemeente: zie Bijlage 3. Je kan hier uiteraard zelf meer toepasselijke brieven gebruiken voor de groep waarmee je werkt. > Verloop De deelnemers gaan in kleine groepjes één brief bekijken. Ze formuleren een antwoord op de vraag van de schrijver. In plenum worden de verschillende brieven besproken. De begeleider kan gebruik maken van de achtergrondinformatie in de brochure om het gesprek te begeleiden. VERDIEPING 3 Discussie > Materiaal Stellingen: zie Bijlage 4. Brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen (pagina 15 e.v.). > Verloop Je kan de groep indelen in kleinere groepjes en elke groep een stelling geven. Zo krijgt een groter aantal deelnemers de kans om iets te vertellen. Elk groepje bespreekt de stelling die het kreeg, beslist of het akkoord gaat of niet, en waarom. Daarna wordt dit met de hele groep besproken en worden interessante gedachtewisselingen die zich bij de bespreking van de stellingen afspeelden ook naar voren gebracht. Kinderrechten uit de kinderschoenen 12

13 6 Afsluiting en/of evaluatie AFSLUITER 1 Begin en einde > Materiaal Kinderrechtentekeningen: zie Bijlage 1. > Verloop Je kan de deelnemers opnieuw laten kiezen tussen de verschillende kinderrechten en vragen of ze nog hetzelfde kinderrecht kiezen als in het begin. Ze kunnen dan kort hun keuze uitleggen. AFSLUITER 2 Kleine competitie > Materiaal 4x17 kinderrechtenkaartjes 17 kinderrechtenkaartjes: de kaartjes uit Bijlage 2 op geel papier/karton afgedrukt. 17 kinderrechtenkaartjes: de kaartjes uit Bijlage 2 op wit papier/karton afgedrukt. 17 kinderrechtenkaartjes: de kaartjes uit Bijlage 2 op groen papier/karton afgedrukt. 17 kinderrechtenkaartjes: de kaartjes uit Bijlage 2 op blauw papier/karton afgedrukt. 17 kinderrechtentekeningen: zie Bijlage 1. > Verloop De 17 kinderrechtentekeningen worden opgehangen in de ruimte. De deelnemers worden in 4 groepen verdeeld en krijgen per groep de 17 kaartjes met kinderrechtenteksten. Iedere groep krijgt een andere kleur. Het is de bedoeling dat ze zo snel mogelijk de tekst bij de bijhorende tekening plaatsen. AFSLUITER 3 Verdere toelichting Om de vorming volledig af te ronden kan de brochure Kinderrechten uit de kinderschoenen verder toegelicht worden. Je kan dieper ingaan op het informatieluik (pagina 24). Zie ook bijlage 5: Leesvoer over kinderrechten. Kinderrechten uit de kinderschoenen 13

14 Bijlagen BIJLAGE 1 Kinderrechtentekeningen De tekeningen kunnen gedownload worden van Hieronder vind je een miniatuurversie ervan. Kinderrechten uit de kinderschoenen 14

15 BIJLAGE 2 Kinderrechtentekeningen De kaartjes kunnen gedownload worden van Hieronder vind je een miniatuurversie ervan. Kinderrechten uit de kinderschoenen 15

16 BIJLAGE 3 Stellingen over kinderrechten Kinderen moeten betrokken worden bij alle thema s in de gemeente die hen aanbelangen. Participatie van kinderen en jongeren heeft vooral te maken met het kunnen uitspreken van hun eigen mening. Kinderen mogen deelnemen aan een manifestatie of een actiegroep en hierover in de media uitspraken doen. Een kind is vrij om geen geloof aan te hangen. Iedere straat in de gemeente zou over een speelpleintje moeten beschikken. De volledige samenleving draagt verantwoordelijkheid voor kinderen: niet enkel de ouders, de leerkrachten en andere begeleiders van jongeren, ook alle gemeentepersoneel dat met kinderen te maken heeft. Een openbaar gebouw is kindvriendelijk als er een speelhoek aanwezig is. Jongeren worden tegenwoordig te vlug als probleemjongeren benaderd en er wordt dan ook te vaak repressief opgetreden. Een gemeente moet jongeren mee beschermen tegen de reclamewereld. Een gemeente heeft een taak in het respecteren van de rechten van kinderen zonder papieren. Kinderrechten uit de kinderschoenen 16

17 BIJLAGE 4 BRIEVEN > Brief 1 Beste Onlangs werd bij ons in de gemeente beslist om een aantal openbare speelruimten anders in te richten. Het zou een open ruimte worden waar geen plaats meer was om achter muurtjes, hoekjes of kantjes te kruipen. Dit zou de criminaliteit indijken en ook de hangjongeren wat ontmoedigen om rond te hangen op plaatsen waar kinderen onbekommerd moeten kunnen spelen. Er werd niemand van de jeugddienst geraadpleegd, laat staan de jongeren zelf. Hoe kunnen wij hier in de toekomst mee omgaan? Alvast bedankt en vriendelijke groeten Guido > Brief 2 Hallo Een school deed een tijd geleden aan ons het voorstel om samen een project op touw te zetten in kader van een brede school aanpak. Zij zagen het heel groots. De start zou vanuit de jongeren gebeuren, met een uitgebreide enquête die kinderen en jongeren moesten invullen. De resultaten van het onderzoek waren dan de basis voor het verdere verloop van het project. Immers, participatie was toch belangrijk, zegde men. Het leek allemaal al heel goed te zijn uitgestippeld en wij als medewerkers van de jeugddienst hadden niet zoveel meer mee te Kinderrechten uit de kinderschoenen 17

18 beslissen. Waar was hier de inspraak dan gebleven? Hebben jullie een idee hoe we dit anders kunnen aanpakken? Dank bij voorbaat en groeten Kaat, jeugdconsulente > Brief 3 Hoi Ergens midden augustus hadden we een activiteit georganiseerd met de grabbelpas. We gingen een hele dag op stap en hadden gevraagd of de kinderen een lunchpakket, goede stapschoenen en regenkledij konden meenemen. Die dag zat er s morgens vroeg al een kind te wachten toen wij (de begeleiders) aankwamen. Wat we toen vaststelden was voor ons niet nieuw. Het kind had sportschoenen met gaten, geen regenjas en geen rugzak, dus ook geen lunchpakket. Het was al de derde keer dat dit kind zo werd afgezet. We hadden het er al een paar keer met de collega s over gehad en we hadden een vermoeden dat dit kind werd verwaarloos en zelfs mishandeld. Op dat moment wisten we echter niet goed wat we moesten doen, wie we moesten verwittigen of contacteren Bij voorbaat dank Eline Kinderrechten uit de kinderschoenen 18

19 > Brief 4 Bij ons in de scouts zitten enkele moslima s (moslim meisjes). Ze komen heel onregelmatig, soms zien we ze een maand lang niet meer. Wanneer ze komen zijn ze altijd zeer enthousiast en doen ze goed mee. Het is alleen moeilijk om er op te rekenen voor belangrijke activiteiten, zoals geldactiviteiten. En ze komen ook iedere zondag te laat aan. Dit is vooral vervelend voor de andere leden. Ook wanneer we op verplaatsing gaan, willen we geen uur op hen moeten blijven wachten. Waar trekken we de grens? Vriendelijke groeten Kevin Kinderrechten uit de kinderschoenen 19

20 BIJLAGE 5 Leesvoer over kinderrechten > Kinderboeken over kinderrechten DE KOCKERE, G. (tekst) en VANDENABEELE, I. (illustratie), Kind, De Eenhoorn, Wielsbeke 2001, 42 blz. (5-8 jaar) Kind vindt een steentje. Ze weet niet waar het vandaan komt, maar ze koestert het als een schat. Ze denkt dat er iets in zit dat er op een dag, als het gegroeid is, uitkomt. Wacht maar af. GOOSSENS, J., Right to play, Lemniscaat, Rotterdam, 2005, 200 p. (kijk- en voorleesboek) Het boek is een feest voor het oog met honderden kleurenfoto s van spelende en sportende kinderen uit verschillende culturen. NARANJI, C.,Zahra, Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2003, 116 p. (voorleesboek) Zahra is een eerste sfeervol kinderboek van Corine Narnaji. In gevoelige, weloverwogen woorden beschrijft zij het lot van de Koerdische vluchtelingen, hun tocht van Irak naar Nederland. NARANJI, C.,Alles is anders, Clavis,Hasselt-Amsterdam, 2006, 128 p.(vanaf 8 jaar) Het tweede boek over een Koerdisch vluchtelingengezin. Met vallen en opstaan leren Zarah en haar familieleden hun weg in Nederland te vinden. ROOD, L., Overleven op Drakeneiland, Leopold, Amsterdam, 2006, 137 p. (10-12 jarigen) Drakeneiland is een plek waar kinderen de baas zijn maar waar evengoed een aantal regels gelden zoals in de echte wereld. TETZNER, L., Levende bezems, Ploegsma, Amsterdam, 2003, 384 p. (10-12 jarigen) Dit boek over een schoorsteenvegersjongen maakt kinderen het mogelijk zich in te leven in kinderarbeid en ongezond werk. Het verhaal speelt zich af in de 19 de eeuw maar toch blijft kinderarbeid jammer genoeg in verschillende landen nog een actueel thema. > Informatieboeken over kinderrechten VAN SCHOOR, M., Kinderrechten uit de kinderschoenen. Brochure voor gemeentepersoneel, VORMEN vzw, Antwerpen, 2008, 22 p. Te downloaden van: VANDENHOLE, W.(ed), Kinderrechten als mensenrechten: een multidisciplinaire verkenning, intersentia, Antwerpen- Oxford, 2007, 67 p. VERHELLEN, E., Verdrag inzake de rechten van het kind. Achtergrond, motieven, strategieën, hoofdlijnen, Garant, Leuven-Apeldoorn, 2000, 252 p. Kinderrechten uit de kinderschoenen 20