Daltonschool De Margriet

Transcriptie

1 DALTONBELEIDSPLAN Het goed leren omgaan met elkaar met oog voor ieders kennen en kunnen, vormt binnen onze school een belangrijk vertrekpunt. Daltonschool De Margriet

2 Inhoud Inleiding... 4 Wie zijn wij?... 6 Uitgangspunten van ons onderwijs... 6 Doelstelling... 7 Het team... 7 Daltononderwijs... 8 Geschiedenis... 8 De daltondriehoek... 8 Daltonvisie op mens en maatschappij... 9 Differentiëren in begeleiding... 9 Zo geven wij vorm aan het daltononderwijs WHY?: De daltonkernwaarden Samenwerking Vrijheid en verantwoordelijkheid Effectiviteit Zelfstandigheid Reflectie HOW?: invulling geven aan de daltonkernwaarden Samenwerking Vrijheid en verantwoordelijkheid Effectiviteit Zelfstandigheid Reflectie WHAT?: de daltonmiddelen Taaktijd Taakbrief Nakijkhoek Dagkleuren Handelingswijzers Methodes Tutorlezen Rolkaartjes*

3 Reflectiematjes Uitgestelde aandacht Maatjesbord Week- en dagplanning Kieskast* Keuzetaak * Werkplekken en -hoeken Stiltewerkplek Kinderraad Huishoudelijk taakbord Daltonkerncompetenties en indicatoren DaltonPOP (Persoonlijk Ontwikkelings Plan) Reflectievragen DOL Daltonbeleidsplan Daltonspeerpunten Daltonkerncompetenties - teamniveau Onderwijs maken we samen Informatie en rapportage De nieuwsbrief De schoolgids De website De daltonwand Informatieavond Informatieochtend Ontwikkelpunten voor schooljaar

4 Inleiding De afgelopen jaren zijn wij op Daltonschool De Margriet volop aan de slag gegaan met invulling geven aan de daltonvisie. Sinds 2012 zijn er twee nieuwe kernwaarden binnen het daltononderwijs omschreven. Naast zelfstandigheid, samenwerking en verantwoordelijkheid zijn de kernwaarden effectiviteit en reflecteren en evalueren eraan toegevoegd. Het was voor ons als daltonschool dan ook noodzakelijk om deze waarden ons eigen te maken en een plek te geven in de organisatie. De afgelopen twee jaar hebben we de daltonkernwaarden opnieuw onder de loep genomen. Waarom doen we de dingen ook weer zoals we ze doen? Door de kernwaarden weer centraal te stellen, is het doel achter de middelen en ons handelen weer meer in beeld gekomen. In dit beleidsdocument nemen wij u mee in deze (herziende) daltonidentiteit. Nu de daltonidentiteit in beeld is, zijn we in staat de volgende stap te maken, namelijk omschrijven hoe we er willen komen. Welke weg gaan we bewandelen? Vol trots presenteren we onze nieuwe daltonontwikkelingslijn, in de volksmond: DOL genoemd. In dit document omschrijven per kernwaarde het pad dat wij, het team van Daltonschool De Margriet, bewandelen met de leerlingen. De groei die wij van leerlingen verwachten op de daltonkernwaarden wordt per jaargroep beschreven in dit document. Naast het gewenste gedrag van leerlingen, hebben we ook ons eigen handelen onder de loep genomen. Welke competenties heeft een, in onze ogen, goede daltonleerkracht nodig? Hoe handelt hij/zij naar leerlingen en teamleden op basis van de daltonkernwaarden? In het document de daltonkerncomptenties hebben we concreet omschreven hoe wij als team handelen naar de daltonkernwaarden. Op basis van deze daltonontwikkelingslijn en daltonkerncompetenties zijn we gaan kijken welke middelen het gewenste gedrag van leerlingen en leerkrachten kunnen ondersteunen. Door de link te leggen steeds met het waarom, bleven de doelen achter het middel en handeling centraal staan en zijn we in staat om iedere keer op onze ingezette middelen en handelen te evalueren en te reflecteren met verbetering en vernieuwing als resultaat. Een voorbeeld van een vernieuwd middel is de herziende taakbrief. Door de doelen achter de taakbrief centraal te stellen. En een link te leggen met de daltonkernwaarden en onze DOL, kunnen wij u nu vol trots onze nieuwe taakbrief presenteren. In dit beleidsdocument komen wij hier uitgebreid op terug. 4

5 We laten graag zien waar we trots op zijn. In een gesprek vertellen graag over alles wat volgens ons goed daltononderwijs is. Dit daltonbeleidsplan vormt daar een start van. In dit daltonbeleidsplan geven wij aan hoe wij vormgeven aan het daltononderwijs en wat wij in de toekomst willen bereiken. Dit daltonbeleidsplan blijft natuurlijk een verhaal op papier. Graag nodigen wij u uit om langs te komen en live te aanschouwen hoe mooi en inspirerend het daltononderwijs is. Onze leerlingen leiden u graag rond door de school. Dit beleidsstuk is geschreven voor de volgende doelgroepen: Het personeel van de school Het schoolbestuur Ouders met kinderen op onze school Nieuwe belangstellende ouders De inspectie van het onderwijs Belangstellenden Schoolbegeleiders Andere (Dalton)scholen Visiteurs van de Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) Team Daltonschool De Margriet Schooljaar

6 Wie zijn wij? Daltonschool De Margriet werd in september 1937 geopend. Het was een kleine school die inmiddels toch al bestaat uit 23 groepen, verdeeld over twee locaties (Nolensstraat 44 en Noorderhavenkade 30). Veel van de leerlingen komen uit de buurt (Blijdorp, Bergpolder, Liskwartier), maar er zijn ook kinderen die wat verder weg wonen. De ouders kiezen bijvoorbeeld voor onze school, omdat het een daltonschool is in Rotterdam. Want wie kiest voor de Margriet, kiest voor het daltononderwijs. Verderop in dit beleidsplan meer over de visie achter het daltononderwijs. De Margriet is behalve daltonschool ook een openbare school. Dat wil zeggen dat het onderwijs niet vanuit een bepaalde levensovertuiging wordt gegeven. Uitgangspunten van ons onderwijs Daltonschool De Margriet is een openbare basisschool waar kinderen de gelegenheid krijgen, zich aan de hand van onze opvoedkundige en onderwijskundige uitgangspunten te ontwikkelen tot volwaardige en weerbare mensen in onze multiculturele samenleving. Respect voor ieders mening, geloofsovertuiging en afkomst, vormt voor ons de basis. De school is wars van elke vorm van discriminatie. Onze school stelt zich ten doel ieder kind een basis te verschaffen als het gaat om het verstandelijk verwerven van kennis (= cognitief gebied) en op sociaal-emotioneel, motorisch en creatief gebied, zodat het zich kan ontplooien in het vervolgonderwijs en de maatschappij. Het goed leren omgaan met elkaar met oog voor ieders kennen en kunnen, vormt binnen onze school een belangrijk vertrekpunt. We maken de sfeer met elkaar en deze vindt haar basis in wederzijds respect en begrip voor de omstandigheden waarin de ander verkeert. Op onze school geven wij prioriteit aan: - het bevorderen van de samenwerking; - het bevorderen van de zelfstandigheid; - het bevorderen van de verantwoordelijkheid door vrijheid te geven binnen bepaalde grenzen; - het leren zicht te krijgen op het eigen leerproces door te reflecteren op de taak (inhoud, aanpak en beleving). - het effectief en efficiënt leren omgaan met de taaktijd (de tijd die leerlingen hebben om zelfstandig aan hun taken te werken). het sociaal-emotionele welbevinden van het kind; de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van het kind; het prikkelen van de nieuwsgierigheid van het kind; het ontwikkelen van de cognitieve vaardigheden; het ontwikkelen van creatieve vaardigheden; het ontwikkelen van motorische vaardigheden; 6

7 het bieden van zorg op maat voor de individuele leerling door steeds op zoek te gaan naar de juiste taak. Doelstelling Om tot een optimale sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling te kunnen komen, handelen wij als school op basis van de daltonkernwaarden. De juiste invulling hiervan, resulteert in een bloeiende en stralende Margriet: Een school waar leerlingen, teamleden en ouders met veel plezier naar toe gaan. Een plek waar leerlingen (maar ook teamleden) zich optimaal kunnen ontwikkelen door van en met elkaar te leren en waar aandacht is voor de ontwikkeling en inzet van talenten. Een omgeving waar zelfkennis groeit door het proces centraal te stellen door te reflecteren op het eigen handelen. Een plek waar we ons vrij voelen ons te uiten en te leren luisteren naar elkaars mening. Het team Het team van de Margriet is heel divers (man/vrouw, oud/jong) en deelt met elkaar het enthousiasme. Samen met actieve ouders zorgen zij voor een school waar van alles gebeurt en velen zich thuis zullen voelen. Samen proberen we zo goed mogelijk het (dalton)onderwijs neer te zetten. Dit doen we door regelmatig met elkaar in gesprek te gaan over de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen, over de lesstof, de leeropbrengsten en ons handelen naar de leerlingen en elkaar. De deuren staan letterlijk voor elkaar open. Waar nodig, helpen we elkaar. Samenwerken wordt dan ook niet alleen van leerlingen verwacht, ook binnen het team vindt veel samenwerking plaats. Naast samenwerking proberen we de andere daltonkernwaarden zo goed mogelijk vorm te geven binnen ons team. Hoe we dit precies vormgeven, vindt u in het hoofdstuk Zo geven wij vorm aan het daltononderwijs. 7

8 Daltononderwijs Geschiedenis Het Daltononderwijs is ontwikkeld door Helen Parkhurst ( ). Zij heeft zich op haar beurt weer laten inspireren door Maria Montessori en John Dewey. Van 1905 tot 1913 werkte Helen Parkhust op verschillende basisscholen. Op een school in Waterville Wisconsin (VS) gaf zij al haar eigen draai aan het onderwijs. In het klaslokaal creëerde ze verschillende hoeken met steeds ander lesmateriaal zodat de leerlingen zelfstandig aan hun lesstof konden werken. Zo ontwikkelden de leerlingen hun eigen lesprogramma. De leerlingen waren zelf verantwoordelijk voor de orde en discipline in het klaslokaal. Naast de leerkracht mochten de leerlingen ook hulp vragen aan hun klasgenoten. De oudere leerlingen kregen de taak om de jongere leerlingen te begeleiden. In 1914 gaat Helen Parkhurst naar Rome om daar een cursus te volgen bij Maria Montessori. Als Maria Montessori in 1915 naar Californie gaat om daar haar methode door te voeren, gaat Helen Parkhurst mee als haar assistent. In de jaren die daarop volgden groeide ze uit tot de belangrijkste vertegenwoordigster van Maria Montessori en zette zelf ook het Montessori Teachers Trainings School op. Mede door het uitbreken van de eerste wereldoorlog kiest Helen Parkhurst ervoor om haar eigen weg te gaan. Vervolgens ontwikkelt zij het Dalton Laboratory Plan vernoemd naar het plaatsje Dalton in de staat Massachusets (VS). De daltondriehoek Dalton is een manier van omgaan met elkaar. Een daltonschool schept ruimte en geeft kinderen de gelegenheid om zelfstandig of samen te werken aan een afgesproken taak. De 6 kernwaarden vrijheid in gebondenheid, zelfstandigheid, samenwerken, effectiviteit en doelmatigheid, reflectie en borging vormen het uitgangspunt van het daltononderwijs. Kenmerkend voor het daltononderwijs is dat het zich steeds aanpast aan de veranderende eisen en verwachtingen van de samenleving. De kernwaarden blijven overeind, maar hebben door de jaren heen andere accenten gekregen. Veel daltonscholen hanteren de daltondriehoek van de Nederlandse Dalton Vereniging. Deze driehoek heeft als kernonderwerp: vertrouwen. Vanuit wederzijds vertrouwen kunnen zowel leerlingen als leerkrachten verantwoordelijkheid dragen en verantwoording afleggen. Dit gegeven vormt de basis voor het werken aan de zes kernwaarden: vrijheid in gebondenheid, zelfstandigheid, samenwerken, effectiviteit en doelmatigheid, reflectie en borging. De zes kernwaarden vormen een samenhangend geheel en overlappen elkaar in de praktijk. 8

9 Daltonvisie op mens en maatschappij De wereld heeft mensen zonder vrees nodig. Het daltononderwijs wil kinderen opleiden tot volwassenen die een grote mate van verantwoordelijkheid voor een democratische samenleving tonen. Echt sociaal leven is samenwerken en wederzijdse beïnvloeding, waarbij elk vrij individu er bewust van gemaakt moet worden dat hij medewerker is, verantwoording schuldig is aan zijn omgeving en verantwoordelijk is voor het geheel. De basis ligt in het vertrouwen schenken aan leerlingen. Van daaruit kunnen zij zich ontwikkelen binnen de daltonkernwaarden: zelfstandigheid, vrijheid en verantwoordelijkheid, samenwerken, reflectie en effectiviteit. Deze kernwaarden brengen de leerling in staat om zich zo optimaal mogelijk ontwikkelen (persoonlijk / cognitief (=kennis). Differentiëren in begeleiding Essentieel binnen het daltononderwijs is het kijken en luisteren naar kinderen. Van daaruit vindt er ontwikkeling plaats op eerder omschreven kernwaarden: vrijheid en verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, samenwerken, effectiviteit en reflectie. Omdat niet elk kind hetzelfde is, zal die ontwikkeling dus ook niet bij alle kinderen uniform verlopen. Binnen elke groep zullen niet alle kinderen op hetzelfde niveau functioneren. Elk kind maakt op het terrein van vrijheid/verantwoordelijkheid niet dezelfde ontwikkeling door. Hierdoor zullen verschillen optreden omdat we steeds het kind als uitgangspunt nemen. Sommige kinderen kunnen bijvoorbeeld al heel goed omgaan met vrijheid/verantwoordelijkheid en anderen zullen hierbij nog begeleid moeten worden. Voor de overige kernwaarden geldt hetzelfde. De ontwikkelingslijn van onderstaand schema verloopt van links naar rechts (horizontaal), maar er is ook een verticale relatie. Kinderen die al redelijk leerlinggestuurd werken functioneren daardoor voor wat betreft de zelfstandigheid ook al zelfsturend. 9

10 Zo geven wij vorm aan het daltononderwijs In dit hoofdstuk zullen we dieper ingaan op elke daltonkernwaarde. Dit doen we volgens het model van Simon Sinek: The Golden Circle. WHY?: Het waarom, oftewel, de inhoud van de daltonkernwaarde staat allereerst centraal. HOW?: Wanneer de inhoud van de kernwaarde helder is, kunnen we de volgende stap maken: namelijk hoe wij invulling geven aan deze kernwaarde. We beschrijven nu het (verwachte) handelen van leerlingen en leerkrachten binnen onze school in relatie tot de daltonkernwaarden. WHAT?: Tot slot richten we ons op de middelen die we inzetten om tot een bepaald gedrag te komen. Door steeds vanuit het midden van de cirkel te denken: - bewaken we dat we niet vergeten waarom we de dingen doen zoals we ze doen en stellen, indien nodig, bij door middel van evalueren en reflectie. - stellen we het nut / doel van ons handelen en de ingezette middelen centraal en niet de weg of het middel zelf. - creëren we een heldere visie / een eenduidig taalgebruik waaraan iedereen zijn eigen bijdrage / creatieve inbreng kan ophangen. 10

11 WHY?: De daltonkernwaarden Samenwerking "The school functions as a social community" Een daltonschool is een leefgemeenschap waar leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en bestuur op een natuurlijke en gestructureerde wijze samen leven en werken. Een daltonschool is ook een leeromgeving waar leerlingen en leerkrachten iets van en met elkaar leren. Doordat leerlingen samen met leerkrachten en medeleerlingen aan hun leertaken werken, leren zij met elkaar om te gaan en leren zij dat zij elkaar kunnen helpen. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Leerlingen leren dat er verschillen bestaan tussen mensen. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van een medeleerlingen, het aangaan van de dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van een meeropbrengst uit de samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap. Een daltonschool is een oefenplek voor democratisering en socialisering. Vrijheid en verantwoordelijkheid "Freedom and responsibility together perform the miracle" Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Een leerling leert verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te dragen, als zijn omgeving hem daarvoor de ruimte en mogelijkheden biedt. Door leerlingen meer vrijheid te bieden kunnen zij eigen keuzes maken en een actieve leerhouding ontwikkelen. Maar vrijheid betekent niet dat alles zomaar kan en mag. Het is een taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen. 11

12 Effectiviteit Dalton is een "Efficiency measure" Dalton is een maatregel om effectiever te werken: 'a simple and economic reorganization of the school'. Parkhurst wil met haar Dalton Plan het schoolse leren doelmatiger maken. Daarom zijn effectiviteit en efficiency al vanaf het begin twee belangrijke begrippen. Effectiviteit en efficiency vooronderstellen duidelijkheid over de onderwijsopbrengsten. Parkhurst vindt dat het onderwijs een brede functie heeft. Onderwijs behoort kinderen en jeugdigen ook cultureel en moreel te vormen, zodat ze zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden: geoefend in, gewend aan en voorbereid op leven, werken en samenleven. Het daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Parkhurst wil omwille van de efficiency leerlingen juist verantwoordelijkheid in handen geven. Zij stelt dat als leerlingen een taak krijgen, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, het onderwijs dan veel effectiever is dan het stilzit- en luisteronderwijs dat zij zelf doorlopen heeft. Parkhurst maakt in haar Dalton Plan van kinderen als het ware kleine ondernemers, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, hun eigen werk, dat ze in vrijheid uitvoeren. Zelfstandigheid "Experience is the best and indeed the only real teacher" Zelfstandig leren en werken op een daltonschool is actief leren en werken. Een leerling wil doelgericht werken aan een taak of opdracht en is in staat om tijdens dit leerproces hulp te zoeken indien noodzakelijk. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van leerlingen. Om later als volwassene goed te kunnen functioneren moet een leerling leren beoordelen welke beslissingen hij/zij moet nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. De keuzevrijheid dwingt een leerlingen tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hem effectief en verantwoord zijn. Reflectie "I would be the first to hear welcome criticism" Reflexiviteit, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op daltonscholen belangrijk. Op veel daltonscholen maken leerlingen vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd van de opdrachten. Achteraf wordt hierover ook een feitelijke beoordeling gegeven en worden in gesprekjes regelmatig de inschattingen vooraf en de feitelijke beoordelingen achteraf met elkaar vergeleken. In zulke gesprekjes kan er dan bijvoorbeeld aandacht geschonken worden aan het feit 12

13 waarom een kind steeds de rekenopgaven in de weektaak vooraf moeilijker inschat dan ze (achteraf) blijken te zijn. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een daltonschool vanzelfsprekend. Iedere docent die werkt op een daltonschool reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het daltononderwijs voortdurend plaats (Bron: HOW?: invulling geven aan de daltonkernwaarden Nu de WHY? beantwoord is, beschrijven wij in deze paragraaf hoe het team van daltonschool De Margriet invulling geeft aan de daltonkernwaarden. De middelste cirkel HOW? staat nu centraal: - Hoe willen we dat de leerkracht naar leerlingen handelt in de groep? - Hoe willen we dat teamleden van daltonschool De Margriet (onderling) handelen? - Welke gedrag verwachten we van leerlingen zelf? Het antwoord op de eerste twee vragen, hebben we omschreven in het document daltonkerncompetenties. Het verwachte gedrag van leerlingen staat beschreven in het document DOL (daltonontwikkelingslijn). Het gaat wat ver om de gehele inhoud van beide documenten op te nemen in dit daltonbeleidsplan. In het hoofdstuk What? :middelen komen we kort terug op deze documenten. De documenten liggen ook ter inzage bij ons op school. Om u toch alvast een kijkje te kunnen gunnen in onze klassen een doorkijkje per kernwaarde. De genoemde middelen zullen in het hoofdstuk WHAT? verder uitgeschreven worden. Samenwerking Hoe ziet u dit terug op Daltonschool De Margriet? Leerlingniveau: De leerlingen hebben de mogelijkheid taken samen uit te voeren. In veel van de door ons uitgekozen methodes speelt samenwerking een grote rol. De leerlingen om elkaar te vertellen hoe ze tot een oplossing komen. Van en met elkaar leren staat hier centraal. Binnen de school werken we met het maatjesbord. Leerlingen worden gekoppeld aan elkaar en helpen elkaar bij opdrachten en problemen en staan samen in de rij. Het maatjesbord is in de klas terug te vinden. Naast in de groep te leren samenwerken wordt er ook groepsdoorbrekend gewerkt. 13

14 Zo lezen oudere leerlingen bijvoorbeeld voor aan jongere leerlingen tijdens de Kinderboekenweek. Daarnaast werken we op school met het tutorlezen. Oudere leerlingen krijgen de rol van tutor bij het technisch lezen. Op onze school hebben we een kinderraad. De raad denkt mee over het beleid van de school en vertegenwoordigt alle leerlingen op Daltonschool De Margriet. Leerkrachtniveau: De leerkracht zorgt ervoor dat er voldoende mogelijkheden zijn tot samenwerken. Hij creëert hiervoor opdrachten en tijd. In het team vindt veel overleg plaats. Naast met het team te praten over inhoudelijke onderwerpen wordt er op groepsniveau en in bouwen (groep 1/2, groep 3/4/5 en groep 6/7/8) overleg gevoerd. De weektaak wordt in overleg voorbereid. Vergaderingen en studiedagen worden door directie, ib en leerkrachten voorbereid. Het leren van en met elkaar staat centraal. Schoolniveau: Samenwerking tussen ouders en leerkrachten vindt plaats in de vorm van werkgroepen en oudercommissie. Samen organiseren zijn verschillende activiteiten voor school. Hierbij kunt u denken aan de sportdag, het kerstfeest en Pasen. In de MR buigen ouders en leerkrachten zich over het schoolbeleid. Vrijheid en verantwoordelijkheid Hoe ziet u dit terug op Daltonschool De Margriet? Leerlingniveau: De leerlingen krijgen verantwoordelijkheid voor de taken die staan op de taakbrief. Dit is een A4-tje waarop alle taken staan voor een bepaalde week. Aan het eind van de week behoort een leerling deze taken (werkjes) af te hebben. In elke klas wordt zelfcorrigerend materiaal neergelegd. De leerlingen kijken zelf hun werk na. Fouten worden verbeterd. De centrale vraag daarbij is: Weet ik nu hoe ik aan het goede antwoord kom? Zo niet, dan vraagt de leerling hulp aan een medeleerling of de leerkracht. Na het maken en nakijken van het werk reflecteren leerlingen op hun werk, taakaanpak en beleving. Leerlingen leren zorg te dragen voor hun omgeving. Zo werken we op school met het huishoudelijk takenbord. Hierop staat wie verantwoordelijk is, in een bepaalde week, voor bijvoorbeeld het vegen van de klas, het verzorgen van planten / dieren en het verder schoonmaken van de klas. Natuurlijk is iedere leerling medeverantwoordelijk voor het netjes houden van de klas en zijn eigen werkplek. 14

15 Leerkrachtniveau: De leerkracht geeft de leerlingen ruimte en tijd om zelfstandig aan hun taken te werken. Hij schenkt vertrouwen. Vanuit deze basis kunnen leerlingen aan de slag met hun taken en het nakijken ervan. In een gesprek met de leerlingen laat de leerkracht leerlingen verantwoording afleggen over het gemaakte werk. Door te evalueren en te reflecteren op de taak / het werk komt het leerproces en eigen ontwikkeling van het kind centraal te staan. Schoolniveau: In het team worden verantwoordelijkheden gedeeld. Een voorbeeld hiervan zijn de verschillende werkgroepen op onze school. Deze werkgroepen organiseren o.a. activiteiten en feesten. Zo n werkgroep bestaat uit enkele teamleden en ouders. Het team schenkt de werkgroep vertrouwen bij het vormgeven van hun plannen. De werkgroepen op hun beurt schenken de leerkrachten vertrouwen bij het uitvoeren van de gemaakte plannen. De taken en plannen zijn op de ontwikkeling van de kinderen gericht en worden aan het eind geëvalueerd in samenwerking met de kinderraad. Effectiviteit Hoe ziet u dit terug op Daltonschool De Margriet? Leerlingniveau: De leerlingen plannen naar aanleiding van beschikbare taaktijd hun taken in. De leerlingen houden hierbij rekening met instructiemomenten (klassikaal / verlengd). Naar aanleiding van reflectiemomenten formuleren leerlingen persoonlijk leerdoelen waar zij gedurende afgesproken tijd zelfstandig aan werken. Leerkrachten formuleren persoonlijke leerdoelen met leerlingen n.a.v. aanpak, beleving of inhoud van een taak / gebeurtenis / probleem. Leerlingen krijgen de mogelijkheid aan deze leerdoelen te werken en zich verder te ontwikkelen. Leerkrachtniveau: Om te voorkomen dat leerlingen te veel stilzit- en luisteronderwijs krijgen, maar juist in staat gesteld worden om verantwoordelijkheid te krijgen voor hun taakwerk, werken wij op school met het begrip taaktijd. Dit is de hoeveelheid tijd die leerlingen krijgen om zelf hun werk te plannen, uit te voeren en te evalueren/reflecteren. In alle klassen staat elke dag op het bord hoeveel taaktijd de kinderen hebben voor hun weektaak. De leerkracht zorgt dat er voldoende taaktijd is en begeleidt de leerling met het plannen van de taken. Door leerlingen te leren plannen, worden ze en gaan ze efficiënter met hun taaktijd om. Aan de leerlingen de opdracht om deze tijd zo goed mogelijk te benutten. The Daltonplan Hangs Upon The Assignments Om de taak / het werk zo goed mogelijk aan te laten sluiten op het niveau van de leerling zorgt de leerkracht ervoor dat de instructie effectief en doelmatig gegeven wordt. Dit doet hij door te differentiëren beheersingsniveau, persoonlijke leerdoelen en/of speciale onderwijsbehoeften. 15

16 Kinderen die extra instructie nodig hebben of willen, krijgen verlengde instructie. Kinderen die sneller dan gemiddeld de lesstof opnemen krijgen verkorte instructie en de lesstof wordt uitdagender gemaakt door een gedeelte van de basisstof te schrappen en in plaats daarvan verdiepingsstof aan te bieden. Schoolniveau: Er vindt overleg plaats tussen de directie, de intern begeleider, de daltonwerkgroep en Minerva- werkgroep. Doel is om verbanden te leggen en te benoemen tussen de verschillende afdelingen. Vanuit verschillende invalshoeken werken we zo naar hetzelfde doel, namelijk de visie / missie van de school. Afgelopen jaren hebben de daltonwerkgroep, teamleden en directie een dalton doorgaande ontwikkelingslijn ontwikkeld (de DOL ) en zijn er op directie- en leerkrachtniveau daltonkerncompetenties (de DKC s) geformuleerd. Deze documenten zijn groeidocumenten. Dit houdt in dat er elk jaar op gereflecteerd en geëvalueerd wordt en naar aanleiding van de uitkomsten aangepast kunnen worden. De DOL In de Dol zijn de verwachte ontwikkelingen per leerjaar beschreven. De middelen die wij inzetten om deze verwachtingen te volbrengen worden per leerjaar genoemd. Zelfstandigheid Hoe ziet u dit terug op Daltonschool De Margriet? Leerlingniveau: De leerling bepaalt in welke volgorde hij de taken gaat maken en hoe lang hij aan iedere taak wil werken. Daarnaast is het kind meestal vrij om te kiezen waar het wil werken en of hij de taak samen of alleen gaat maken. Mocht een leerling met een probleem zitten, dan leert hij om dit eerst zelf op te lossen. Lukt dit niet, dan wordt verwacht dat hulp gevraagd wordt aan een klasgenootje of uiteindelijk aan de docent. Ook leert een kind om het probleem even te parkeren en verder te gaan met een andere taak wanneer hulp niet beschikbaar is. Leerkrachtniveau: Om zelfstandig aan taken te kunnen werken, bieden we de leerlingen op onze school de taakbrief en de daarbij horende taaktijd aan. De leerlingen kunnen nu zelfstandig werkvolgorde, tijdsduur en tijdsstip van het taakwerk bepalen. Om de leerling te leren problemen alleen op te lossen, werken wij met het begrip uitgestelde aandacht. De meester/juf of medeleerling is even niet bereikbaar voor vragen en/of hulp. Een symbool voor de klas (bijvoorbeeld een verkeerslicht op een rood of een knuffel) herinnert de leerling eraan dat zij een probleem nu alleen leren op te lossen. Hoe ze dit kunnen doen en welke stappen ze nu zelfstandig kunnen nemen wordt afgebeeld op een handelingswijzer. Zo leert een kind om de opdracht nog eens goed door te lezen, te zoeken naar materialen die hulp kunnen bieden. 16

17 Mocht het probleem onopgelost blijven dan parkeert het kind het totdat het hulp mag vragen. De leerlingen krijgen de mogelijkheid om zelf hun werk na te kijken. Door na te kijken kunnen leerlingen evalueren op de taak en gerichte hulp vragen bij klasgenoten en leerkracht. Bij de kleuters krijgen de kinderen de gelegenheid zelfstandig een taak uit de kieskast te kiezen (meervoudige intelligentie). Schoolniveau: De teamleden hebben de mogelijkheid om te bepalen aan welke werkgroep zij deel willen nemen. Op deze manier worden hun kwaliteiten optimaal benut. Zij krijgen de ruimte om het onderwijs vorm te geven en initiatieven te ontplooien. Werkgroepen presenteren bevindingen/beslissingen in teamvergaderingen. Het ABC-document verstrekt informatie die de teamleden duidelijkheid kan schenken bij het oplossen van problemen. Reflectie Hoe ziet u dit terug op Daltonschool De Margriet? Leerlingniveau: Wanneer leerlingen aan hun taak beginnen dan schatten ze eerst in hoe lang ze hier aan willen werken. Na afloop kijken ze of hun inschatting klopte. In reflectiegesprekken tussen leerkracht en leerling evenals leerlingen onderling worden de bevindingen besproken. Een middel dat wij hiervoor inzetten, zijn de reflectiematjes. Op deze matjes staan steeds zes reflectievragen die leerlingen met elkaar in gesprek laten gaan over de inhoud, inzet/aanpak en beleving met betrekking tot de taak. De leerlingen krijgen zo steeds meer zicht op hun eigen leerproces en dat van elkaar. Leerkrachtniveau: De leerkracht plant reflectiemomenten in, in de week. Hij/ zij reflecteert op eigen handelen eind van de dag n.a.v. les, probleem, gebeurtenis, taak. Reflectiegesprekken kunnen ook plaatsvinden met collega (parallel- / bouwoverleg), directie (functioneringsgesprek), ib er (groepsbespreking), leerlingen (kindgesprek / kringgesprek) Schoolniveau: Werkgroepen bieden collega s, kinderraad de mogelijkheid om te reflecteren en evalueren op de aanpak, inhoud en beleving van een activiteit. Evaluatieformulieren worden hiervoor ingezet. De uitkomst ervan wordt meegenomen in het vervolgtraject. 17

18 WHAT?: de daltonmiddelen In het vorige hoofdstuk zijn al verschillende middelen de revue gepasseerd. In dit hoofdstuk zullen we de instrumenten verder beschrijven die we inzetten. We zullen ze niet per kernwaarde benoemen aangezien sommige instrumenten in relatie staan tot meerdere kernwaarden. LEERLINGNIVEAU: Taaktijd De beschikbare tijd die leerlingen hebben om aan hun weektaak te werken. Op onze school proberen we zoveel mogelijk tijd te creëeren waarop leerlingen zelfstandig kunnen werken aan hun taken. Deze tijd noemen we taaktijd. Op het bord in de klas wordt zichtbaar gemaakt hoeveel taaktijd een leerling per dag / per week heeft. De taaktijd wordt ingezet bij het (leren) plannen van werktaken. Van leerkrachten wordt verwacht dat zij de hoeveelheid taaktijd en aantal taken op elkaar afstemmen. Daltonkernwaarde(n): zelfstandigheid, effectiviteit, reflecteren en evalueren Taakbrief De school heeft niet alleen als taak het bijbrengen van kennis, maar ook het stimuleren van de persoonlijke ontwikkeling. De persoonlijke ontwikkeling is van belang, omdat de mens het nodig heeft om te kunnen functioneren als lid van de samenleving. De taak biedt de mogelijkheid om de leerling de vrijheid en verantwoordelijkheid te geven om oplossingen te vinden voor actuele problemen (taken). De leerlingen bepalen hoelang zij aan een bepaalde taak werken, in welke volgorde, of zij het alleen doen of hulp inschakelen, waar zij de taak gaan uitvoeren en de strategie die zij willen toepassen. Het uitgangspun t binnen het daltononderwijs is dat de leerling instinctief op zoek zal gaan naar de beste manier om een doel te bereiken. Door de ervaring die leerlingen opdoen om actuele problemen op te lossen, leren zij hun eigen werkwijze aan te passen en eventueel samen te werken met anderen. De taakbrief stimuleert niet alleen de individuele, maar ook de sociale groei. The Dalton labatory plan hinges upon the assignments, aldus Parkhurst (1922) zelf. Het daltononderwijs staat of valt dus met de taak. De taak moet qua inhoud, niveau en vorm aan bepaalde criteria voldoen om de daltonprincipes vorm te kunnen geven. Kinderen op onze school werken vanaf groep 1 met een taakbrief. De leerlingen krijgen op maandag een nieuwe taakbrief. Op deze taakbrief staan de taken die een 18

19 leerling in een week gedaan moet hebben. De taakbrief maakt het mogelijk voor leerlingen om zelfstandig te werken. Deze taken dienen binnen een week afgerond te worden. Op dit proces wordt geëvalueerd. De bevindingen worden meegenomen in de nieuwe weektaak. Naast het zelfstandig kunnen werken, heeft de taakbrief tot doel om leerlingen te leren plannen. Naast volgorde aangeven waarop leerlingen de taak maken, wordt in de hogere groepen steeds meer een beroep gedaan op het tijdsbewustzijn van kinderen. Leerlingen schatten bijvoorbeeld van tevoren in hoeverre ze denken met een taak bezig te zijn. Achteraf reflecteren zo hierop. Is mijn planning gelukt? Hoe komt dat? In de nu volgende ontwikkelingslijn wordt beschreven hoe de opbouw van de taakbrief is: Groep 1 Groep 2 Groep 3 Het kind kiest zelfstandig een werktaak uit en kleurt die af op de taakbrief. (4 taken) Het kind kiest zelfstandig een werktaak uit en kleurt die af op de taakbrief. (5 taken) Het kind reflecteert aan het eind van de week op de beleving van de taken. Het kind is verantwoordelijk om de werktaken die worden vermeld op de taakbrief aan het eind van de week af te hebben. fase A Het kind kiest zelfstandig een werktaak uit en kleurt die af op de taakbrief. (>5 taken) Het kind reflecteert aan het eind van de week op de beleving van de taken. fase B Het kind bepaalt de volgorde van de dagtaken en kleurt een dagtaak af als hij/zij het gemaakt heeft. Het kind reflecteert aan het eind van de week op het werkproces. Vanaf groep 4 Het kind plant de taken dagdoorbrekend. Het kind houdt met het plannen rekening met de beschikbare taaktijd. (per taaktijd) (Doorkijkje: Jullie hebben nu 30 minuten de tijd om aan je taken te werken. Bedenk welke taak je wilt gaan doen? ) Het kind bepaalt de volgorde van de dagtaken (plannen) en kleurt een werktaak af als hij/zij het heeft gemaakt en nagekeken. Het kind reflecteert aan het eind van de week op het werkproces. 19

20 Groep 5 Het kind houdt met het plannen rekening met de beschikbare taaktijd. (Doorkijkje: Jullie hebben deze ochtend 60 minuten de tijd om aan je taken te werken. Bedenk nu hoe je die taaktijd gaat inplannen. Welke taken wil je in 60 minuten gedaan hebben? ) Groep 6 Het kind kan het doel van de les (die worden vermeld op de taakbrief) afvinken als hij/zij het behaald heeft. Het kind heeft de mogelijkheid ook een tijdsindicatie te geven en reflecteert hierop als hij/zij klaar is met een taak. Het kind houdt met het plannen rekening met de beschikbare taaktijd. (per dag) (Doorkijkje: Jullie hebben deze dag 120 minuten de tijd om aan je taken te werken. Zoals je ziet heb je in de ochtend 90 minuten de tijd en in de middag 30 minuten de tijd om aan je taken te werken. Bedenk nu hoe je die taaktijd gaat inplannen. ) Het kind bepaalt of hij/zij een taak samen of alleen doet. Groep 7 Het kind geeft zelfstandig een tijdsindicatie bij een taak en reflecteert hierop als hij/zij klaar is met een taak. Het kind heeft de mogelijkheid een planning te maken voor de hele week. Het kind houdt met het plannen rekening met de beschikbare taaktijd in de week. (Doorkijkje: We nemen even de week door. Zoals jullie kunnen zien hebben we maandag 90 minuten, dinsdag 120 minuten, etc taaktijd. Bedenk nu hoe je die taaktijd gaat inplannen voor deze week.) Het kind kan een keuzetaak vermelden op de taakbrief. Groep 8 Het kind maakt een planning voor de hele week en houdt rekening met de beschikbare taaktijd in deze week. De taakbrief is een handig instrument om kinderen op niveau te laten werken. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met een basisweektaak. Waar zowel de kinderen als de leerkracht de differentiatie op alle terreinen aan kan geven. Daar waar nodig wordt een individuele taakbrief gemaakt. Aan het eind van de dag of aan het eind van de week wordt de taak geëvalueerd. De leerlingen geven op de taakbrief aan hoe ze de week beleefd hebben door het 20

21 inkleuren van een smiley. We maken gebruik van 3 verschillende smilies: Een lachend gezichtje: ik ben tevreden / leuk. Een neutraal gezichtje: ik zou het beter kunnen / ik vond het moeilijk. Een droevig gezichtje: ik ben niet tevreden. Daarnaast wordt er geëvalueerd en gereflecteerd op inhoud / lesdoel en taakaanpak / houding. Hierbij staat steeds het proces centraal. Daltonkernwaarde(n): zelfstandigheid, effectiviteit, reflecteren en evalueren Nakijkhoek In de midden- en bovenbouw moeten de leerlingen het gemaakte werk zelf nakijken. Dit gebeurt aan de nakijktafel. De nakijktafel is een aparte tafel waar nakijkboeken liggen en een groene nakijkpen. Het zelf nakijken van de leerlingen gebeurt nadat er afspraken zijn gemaakt over het nakijken. Afspraken zijn bijvoorbeeld: Hoe kijk ik na? Wat moet ik doen als er fouten in mijn werk zitten? Wanneer verbeter ik de fouten en hoe doe ik dat? Wanneer moet ik hulp vragen? Zelf nakijken heeft een aantal voordelen: 1. De leerling krijgt meteen feedback op het gemaakte werk en hoeft niet te wachten tot de leerkracht het werk heeft nagekeken. 2. De leerling krijgt inzicht in wat hij/zij zelf kan en bij welke onderdelen van de taken er hulp gevraagd moet worden aan de medeleerling, dan wel aan de leerkracht. 3. Leerlingen dragen verantwoordelijkheid voor hun eigen werk. De leerkracht houdt controle over het nakijken door steekproeven te nemen bij de leerlingen. Daarbij ligt de focus op het nakijkproces en niet op het nagekeken werk. De leerkracht observeert regelmatig bij het nakijken. De leerling is verantwoordelijk voor het nakijken van zijn werk en niet de leerkracht. De toetsen daarentegen worden nagekeken door de leerkracht. Dit zijn de meetmomenten. Daltonkernwaarde(n): reflectie, verantwoordelijkheid Dagkleuren Elke dag van de week heeft een eigen kleur. Deze dagkleuren liggen vast en zijn voor iedereen dezelfde. Ze zijn duidelijk zichtbaar in de klas. 21

22 Doel van de dagkleuren is het bieden van structuur voor de kinderen. Op de taakbrief worden de kleuren door de kinderen gebruikt om aan te geven op welke dag ze een bepaalde taak hebben gemaakt. Ook maakt het gebruik van dagkleuren op de taakbrief zichtbaar hoe de leerling zijn taken plant. De gekozen weekindeling van maandag t/m vrijdag sluit ook aan op de indeling van agenda s. In de bovenbouw wordt hier steeds meer een link naar gelegd m.b.t. het plannen van onder andere het huiswerk. Daltonkernwaarde(n): zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, reflectie, effectiviteit. Handelingswijzers Een belangrijk hulpmiddel bij het zelfstandig werken is het gebruik van handelingswijzers. Een handelingswijzer is een instructie kaart waarop in stappen staat wat er moet gebeuren. Dit kan in woorden zijn, maar ook met foto s, plaatjes of tekeningen of een combinatie hiervan. Een voorbeeld van een handelingswijzer is een kaart met daarop de instructie wat je moet doen wanneer je wilt verven in groep 1&2, hoe je moet schrijven in groep 3, hoe je taakwerk aan pakt in groep 5 of hoe je een muurkrant maakt in de bovenbouw. Tevens kan een handelingswijzer van positieve invloed op het sociaal gedrag en werkhouding. Daltonkernwaarde(n): zelfstandigheid Methodes In de groepen 1 & 2 wordt er aan de hand van thema s (methode Schatkist) en leerlijnen gewerkt. Een thema duurt 3 weken. Vanaf groep 3 wordt gewerkt met methodes. In de afgelopen jaren hebben we bij de keuze van methodes sterk gekeken naar de bruikbaarheid er van in ons daltononderwijs. De methodes moeten het makkelijk maken voor kinderen om zelfstandig of samen te werken aan een taak. Een paar voorbeelden: In het school jaar 2013/2014 hebben we gekozen voor de rekenmethode Wizwijs, omdat de methode leerlingen in staat stelt tot samenwerkend leren. Het uitleg geven aan elkaar aan elkaar, vertellen hoe je tot je antwoord komt, staat bij deze methode centraal. Naast het samenwerkend leren doet de methode een beroep op de zelfstandigheid van de leerling. De leerling kan zijn eigen werk nakijken en de leerkracht kan differentiëren met de lesinhoud. Zo krijgt elke leerling die taak die bij hem of haar past. In 2009 is voor de groepen 4 t/m 8 de taal- en spellingsmethode Taal in Beeld en Spelling in Beeld aangeschaft. In de methode komen de elementen van opbrengst gericht werken naar voren. Zo wordt er gekeken naar het doel van de les en wordt er 22

23 geëvalueerd. Leerlingen zijn in staat zelf na te kijken door bijgeleverde nakijkboeken. De docent is in staat goed te differentiëren en te werken aan hiaten. Zo zijn er in de kopieermappen herhalingslessen per spellings- en taalprobleem te vinden en is er een pluskaartenbak voor verrijking. Naast deze bronnen is er op de website van methode ook aanvullend herhalings- en verrijkingsmateriaal te vinden. De lessen zijn helder opgebouwd. In stappen worden leerlingen door de stof geleid. Bij spelling zijn er uitlegkaarten. Deze uitlegkaarten visualiseren een spellingsprobleem en tonen de woorden van de week. Deze uitlegkaarten bevorderen opnieuw de zelfstandigheid van de leerling. Voor geschiedenis werken we met de methode de Trek voor groep 4 t/m 8. Deze methode start met een gezamenlijke les over een bepaald geschiedkundig onderwerp. Al snel wordt de verdieping gevonden door middel van groepswerk. De klas wordt verdeeld in groepen. Iedere groep gaat zich verdiepen in een onderdeel van het hoofdthema. Bevindingen worden vastgelegd in allerlei vormen van presentaties en worden met elkaar gedeeld in de groep. Het samenwerken en leren van elkaar staat hier centraal. Daltonkernwaarde(n): zelfstandigheid, samenwerken, verantwoordelijkheid, reflectie, effectiviteit. Tutorlezen Twee keer per week lezen de kinderen van de middenbouw op niveau onder begeleiding van kinderen van de bovenbouw. Op deze manier wordt leerlingen geleerd verantwoordelijkheid te nemen voor medeleerlingen. De tutoren krijgen instructie en leggen verantwoording af over de voortgang. Daltonkernwaarde(n): samenwerken, verantwoordelijkheid Rolkaartjes* Coöperatief leren is op een gestructureerde manier samenwerken. Dit gebeurt in kleine samengestelde groepen. De leerlingen leren niet hierbij niet alleen van de leerkracht, maar ook van elkaar. De leerlingen zijn actief met de leerstof bezig. Ze praten er over en ze denken er over na. Door er samen over na te denken krijgt de leerstof betekenis voor de kinderen. Binnen coöperatief leren worden leerlingen uitgedaagd om zelf initiatief te nemen, elkaar te helpen en om samen problemen op te lossen. De leerkracht wordt hierbij begeleider in plaats van leider en doet als het ware een stap terug. Binnen het coöperatief leren zijn een aantal rollen ontwikkeld die de leerlingen vervullen tijdens de samenwerking. Dit zorgt voor een gestructureerde samenwerking waarbij iedereen actief deelneemt. De volgende rollen zijn te onderscheiden: 23

24 Materiaalbaas Stilte-kapitein Schrijver/tekenaar Tijdbewaker Aanmoediger Taak-kapitein Kernwaarde: samenwerken Materiaalbaas De materiaalbaas is het enige groepslid dat mag weglopen bij de groep om materiaal te pakken of terug te leggen. De materiaalbaas zorgt er ook voor dat het materiaal eerlijk verdeeld wordt binnen de groep. Stilte-kapitein De stilte-kapitein heeft als taak ervoor te zorgen dat zijn groep niet te veel lawaai maakt. De leerlingen moeten zachtjes overleggen om andere groepen niet te storen. De stilte-kapitein geeft aan wanneer de groep te rumoerig wordt. Schrijver/tekenaar De schrijver of tekenaar noteert de antwoorden die de groep bedacht heeft. Voordat hij het antwoord opschrijft, vraagt de schrijver eerst of iedereen het ermee eens is. De rest van de groep weet dat ze de schrijver de tijd moeten geven het antwoord op te schrijven. Tijdbewaker De tijdbewaker is degene die de tijd in de gaten houdt. De tijdbewaker waarschuwt de groep als de tijd bijna om is. Voorwaarde voor het goed vervullen van deze rol is dat de tijdbewaker weet hoe lang de groep de tijd heeft om een opdracht te maken. Aanmoediger De aanmoediger moedigt zelf de medeleerlingen aan en zorgt er ook voor dat andere leerlingen elkaar aanmoedigen. De aanmoediger zorgt er dus voor dat aanmoedigingen voorkomen in de groep. Taak-kapitein De taak-kapitein zorgt er voor dat de groep taakgericht blijft. Wanneer een groep over andere dingen gaat praten dan de opdracht of contact zoekt met andere groepen, grijpt de taak-kapitein in. De taak-kapitein zorgt er voor dat iedereen met zijn aandacht bij de activiteit blijft. * Momenteel werken verschillende groepen in de midden- en bovenbouw met deze rolkaartjes. Door te experimenteren en ervaringen te delen, willen we later dit schooljaar kijken of we dit alle groepen kunnen introduceren. Daltonkernwaarde(n): samenwerken 24

25 Reflectiematjes Om leerlingen te leren reflecteren, werken we met reflectiematjes. Dit zijn matjes waarop 6 reflectievragen staan. Er zijn drie verschillende matjes. Matjes die reflecteren op de taakaanpak/inzet, inhoud lesstof en beleving. De matjes kunnen door leerlingen zelfstandig gebruikt worden. De docent kan deze matjes ook klassikaal inzetten of gebruiken voor een reflectiemoment met een kleine groep aan de reflectietafel. Doel van het reflecteren is dat een kind steeds meer inzicht krijgt in zijn eigen handelen m.b.t. de lesstof en omgang met anderen en de beleving daarbij. De zelfkennis van de leerling wordt vergroot. Daltonkernwaarde(n): reflectie Uitgestelde aandacht Kort gezegd betekent uitgestelde aandacht dat er momenten zijn waarop kinderen niet terecht kunnen bij de leerkracht met hun vragen. Op die manier proberen we op daltonschool De Margriet de zelfstandigheid, het samenwerken en de verantwoordelijkheid van kinderen (verder) te ontwikkelen. De oplossingsgerichtheid van kinderen wordt op die manier bevorderd. We beginnen met het oefenen met uitgestelde aandacht vanaf groep 1. In alle groepen wordt een symbool gehanteerd, dat aangeeft dat de kinderen even niet bij de leerkracht terecht kunnen. De leerkracht bepaalt met de leerling welke symbool dat is. Dat kan een knuffel zijn of een teken op het bord. Tijdens de periode van uitgestelde aandacht kan de leerkracht verlengde instructie geven, dan wel een observatie uitvoeren. Uitgestelde aandacht in groep 1-2 Als de kinderen aan het werk zijn noemen we dit zelfstandig werken. Kinderen mogen dus overleggen. In de groepen 1-2 mogen de leerlingen een vraag stellen aan elkaar of aan de knuffel. Verder leren ze om een vraag even te parkeren. Regelmatig wordt na afloop van de werktijd geëvalueerd. Evaluaties zijn gericht op een leerdoel dat van te voren afgesproken is. Uitgestelde aandacht in groep 3-8 Er zijn drie fases. Vanaf groep 3 is er een periode waarin de leerlingen zelfstandig individueel werken (alleen). Dit om te bevorderen dat de leerlingen eerst zelf gaan proberen oplossingen te zoeken voor hun vragen. Het probleemoplossend leren staat nu centraal. In de tweede fase mogen ze het aan een ander vragen. De vraag kan bijvoorbeeld worden gesteld aan een medeleerling (schouder 25

26 of oogmaatje). Als de vraag niet kan worden beantwoord werken kinderen verder aan een volgende vraag of werkje. In de derde fase mogen kinderen het ook vragen aan medeleerlingen die niet in hun eigen groepje zitten of aan de leerkracht. Alle fases worden gevisualiseerd door middel van (terugloop)klokken en/of handelingswijzers. Regelmatig wordt na afloop van de taaktijd geëvalueerd. Evaluaties zijn gericht op lesinhoud, taakaanpak en beleving. Daltonkernwaarde(n): Zelfstandigheid, samenwerken Maatjesbord Maatjeswerk is gericht op het bevorderen van de competentie samenwerken van leerlingen. Het houdt in dat iedere leerling een maatje in de klas krijgt aangewezen. De maatjes worde n gevisualiseerd op het maatjesbord. Dit bord is in elke klas zichtbaar opgehangen. Met het maatje werkt een kind in een bepaalde periode samen. Een leerling kan ook hulp vragen bij zijn maatje. Bovendien moet de leerling ook zorgen voor zijn maatje, bijv. bij het aantrekken van de jas of het lopen in de maatjesrij naar het zwembad of bibliotheek. Ook bij het oplossen van een ruzie kan een leerling de hulp inschakelen van zijn maatje, voordat hij de leerkracht inschakelt. De leerkracht stelt de lijst van maatjes samen, hij/zij hanteert een rouleersysteem. Om de 3 á 4 weken worden maatjes gewisseld. In de kleutergroepen wordt het maatjessysteem ook gebruikt voor het samenwerken. In de hogere groepen worden voor samenwerkingsopdrachten ook andere samenstellingen gebruikt om de teams te vormen. Daltonkernwaarde(n): samenwerken Week- en dagplanning Om de leerling goed te kunnen laten plannen en een overzicht te geven van de dag en de week, beschikt de leerling over een dag- en weekplanning. Op de dagplanning staat, wanneer welke instructie wordt gegeven en hoeveel taaktijd de leerlingen hebben. Op de weekplanning staan onder andere de klassikale activiteiten (zoals gym, zwemmen, muziek en Engels), aangevuld met vermelding van eventuele uitstapjes, vieringen, enz. Daltonkernwaarde(n): effectiviteit Kieskast* In iedere groep bevindt zich een kieskast. Dit is een kast samengesteld door de leerkracht waarin allerlei materialen te vinden zijn. Er zitten bijvoorbeeld spelletjes, werkbladen of opdrachtkaarten in. Het kieskastwerk is niet vrijblijvend, maar onderdeel van de taak. De aanwezige materialen zijn zo gekozen dat ze een beroep 26