VRIJ E UNIVERSITEIT AMSTERDAM FACULTEIT DER ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE AFDELING ACCOUNTING TENTAMEN KEUZEVAK MANAGEMENT ACCOUNTING

Transcriptie

1 VRIJ E UNIVERSITEIT AMSTERDAM FACULTEIT DER ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE AFDELING ACCOUNTING TENTAMEN KEUZEVAK MANAGEMENT ACCOUNTING DATUM: 24 oktober 2006 AANVANG: uur DUUR: 2 uur en 45 minuten DOCENT: ELBERT DE WITH Het tentamen bestaat uit vijf opgaven: Opgave I Introductie (6 punten) Opgave ll Kostprijsberekening Producten (30 punten) Opgave lll Management Control (18 punten) Opgave lv Management Control (14 punten) Opgave V Beslissingscalculaties (22 punten) \' Opmerkingen: (1) Beantwoord de vragen kort en duidelijk. (2) Verdeel de tentamentijd goed over de opgaven. (3) De uitslag van het tentamen wordt bekendgemaakt op.8 november om uur. (4) lnzage is op vrijdag 10 november om (5) Behaalde punten voor de tijdens collegecyclus gemaakte cases worden bij het puntentotaal opgeteld, mits het aantal behaalde punten op het tentamen 45 of hoger is. Opqave I Introductie (6 punten) 1. Het primaire criterium (principe) voor keuzes ten aanzien van alternatieve instrumenten (methoden) binnen het management accounting systeem van een onderneming is: A. Realisatie-principe; B. Uitzonderingsprincipe (management by exception); C. Matching-principe; D. Kosten-baten benadering (cost-benefit approach); E. Voorzichtigheidsprincipe (conservatism). 2. Bij afdelingen binnen een divisie worden aan het einde van een jaar 'end-of-yeargames' gespeeld. ln dit kader wordt soms een kostenbudget opgemaakt om de ingebouwde regelmatig speling (slack) ook het nieuwe budgetjaar te behouden. Welke stelling is juist: A. Speling is vooral aanwezig b'rj productie-afdelingen. Speling is het verschil tussen de gebudgetteerde productiekosten en de standaardkosten. B. Speling doet zich vooral voor bij dienstverlenende organisaties. Budgetten spelen in deze organisaties nauwelijks een rol. C. Speling is vooral aanwezig bij afdelingen met hoge management-afhankelijke kosten (bijv. marketing, R&D). Speling is het verschil tussen de gebudgetteerde kosten en de noodzakelijke kosten. D. Speling is vooral nuttig om de planningsfunctie van het master budget te realiseren. E. Speling is vooral van belang in tijden van inflatie. Speling is het verschil tussen de historische kosten en de kosten op basis van vervangingswaarde.

2 3. A. B. c. D. E. De divisiecontroller zal kritisch kijken naar de 'end-of-year-games,, mede gezien de ethische gedragscode van management accountants. Deze code bevat eiien/richflijnen ten aanzien van: Relevantie, betrouwbaarheid, consistentien vergelijkbaarheid van de te verstrekken informatie door de management accountant. onafhankelijkheid van de divisiecontroller t.o.v. divisiemanagement. Bekwaamheid, vertrouwel ij kheid, integriteit en objectiviteit. Het takenpakket van de management accountant, met name t.a.v. de registrerende functie (scorekeeping). De hiërarchische en functionele relatie tussen de divisiecontroller, het divisiemanagement en de concerncontroller. v 4. A. B. c. D. Stel de divisiecontroller en het divisiemanagement zijn het niet eens over de 'end-of-yeargames'. Welke stelling is dan in principe juist: De divisiecontroller moet twistpunten melden aan de concerncontroller omdat deze de hiërarchische baas is van divisiecontrollers. De divisiecontroller moet twistpunten melden aan de externe accountant omdat deze verantwoordelijk is voor de af te geven accountantsverklaring. De divisiecontroller bespreekt eerst de twistpunten met het divisiemanagement (hiërarchische baas). Daarna worden deze punten voorgelegd aan de cóncerncontroller (functionele baas). De divisiecontroller bespreekt eerst de twistpunten met de concerncontroller (functionele baas). Daarna worden de conclusies van deze bespreking meegedeeld aan het divisiemanagement (hiërarchische baas). De divisiecontroller kan op basis van de ethische gedragscode de twistpunten zelfstandig oplossen.

3 Opqave ll Kostpriisberekenins Producten (30 punten) De onderneming Delta produceert en verkoopt onderdelen van auto's, waaronder twee typen dashboards. Delta maakt bij de berekening van de integrale kostprijzen van de producten gebruik van een traditionele methode. Bij deze methode worden de indirecte kosten aan de producten toegerekend op basis van directe arbeidsuren. Het gebudgetteerde tarief per direct arbeidsuur bedroeg voor De onderneming produceert en verkoopt een standaardashboard voor personenauto's (Dashboard P) en een technologisch geavanceerdashboard voor sportauto's (Dashboard S). Over 2005 zijn de volgende gegevens verzameld: Dashboard (P) Dashboard (S) Productien afzet (in eenheden) Verkoopprijs Kostprijs* Brutowinst , *Kostpr'rjs: Direct materiaal Directe arbeid Gealloceerde indirecte kosten 18, ,75 <45 13 _3e e7 Gegeven de cijfers over 2005 overweegt de directie om de productien verkoop van het Dashboard (S) te vergroten en van het Dashboard (P) te verkleinen. De concerncontroller is echter van mening dat eerst een grondige analyse van de kostenstructuur nodig is. Volgens hem variëren de indirecte kosten niet evenredig met de allocatiebasis arbeidsuren (volume-maatstaf), maar zijn er meerdere kostenveroorzakers (cost drivers). Door gebruik te maken van een bepaalde kostenhiërarchie kan een beter beeld worden gekregen van het kostengedrag. 1. Geef gemotiveerd aan welke kostenhiërarchie in dit kader wordt bedoeld. De concerncontroller heeft het volgende overzicht opgesteld op basis van gegevens over 2005: Omvanq Kostenveroorzaker Activiteit Kosten Kostenveroorzaker Tarief Dashboard (P) Dashboard (S) Ontwerpen lnstellen Productie Verzenden Soorten onderdelen 4500 lnsteluren 150 Machineuren 50 Verzendingen soorten 70 soorten 500 uren uren uren uren 100 verz. 100 verz. Distributie Kubieke meters 5, m O m3 Administratie Arbeidsuren 13, uren uren

4 2. Welk belangrijk principe wordt door de onderneming Delta niet toegepast bij het gebruik van één tarief voor de allocatie van indirecte kosten? Motiveer uw antwoord. 3. Bereken de integrale kostprijzen van Dashboard (P) en Dashboard (S) op basis van ABC. 4. Welke belangrijke conclusies kunt u trekke na vergelijking van de bij vraag 3 berekende kostprijzen en de traditionele kostprijzen van beide typen dashboards? Uit praktijkonderzoek blijkt dat ABC relatief vaak wordt toegepast in de VS, terw'tjl de toepassing van deze methode in Nederland beperkt is. In Nederland wordt daarentegen relatief vaak de kostenplaatsenmethode toegepast. I r' 5. Noem twee belangrijke verschillen tussen ABC en de kostenplaatsenmethode. \/ Het succes van ABC/ABM in de praktij kan volgens verschillende maatstaven worden bepaald. In de syllabus is een artikel opgenomen van o.a. T. Kennedy over de succesvolle toepassing van ABC in de praktijk. 6. a. Bespreekort twee belangrijke maatstaven om succes te meten. b. Bespreekort de opzet en conclusies van het onderzoek van Kennedy. De onderneming Delta past in de interne verslaggeving de integrale kostenmethode (absorption costing) toe. Dit kan leiden tot'manipulatie'van resultaten. Throughput costing kan dit voorkomen. 7. a. Hoe kan de toepassing van de integrale kostenmethode leiden tot 'manipulatie' van resultaten? Motiveer uw antwoord. b. Leg uit waarom throughput costing 'manipulatie' voorkomt. c. Geef gemotiveerd aan of bij toepassing van throughput costing ABC belangrijker of onbelangrijker wordt.

5 Opqave lll Manaqement Control (í8 punten) Akzo Nobel houdt zich bezig met activiteiten binnen de sectoren Pharma, Coatings en Chemicals. Dit concern heeft een organiatiestructuur met twee managementniveau's: de corporate organisatien de divisies (business units). Het concern Akzo Nobel bestaat uit 13 zelfstandig opererende divisies (business units). Deze divisies worden behandeld als investeringscentra. De divisies zijn verantwoordelijk voor de operationele gang van zaken; de belastingen en lange-termijn financiering worden op concernniveau geregeld. De divisies worden jaarlijks beoordeeld op basis van de behaalde Return on Investment (ROl). Het divisiemanagement wordt o.a. een bonus toegekend op basis van behaalde ROl. Bij de berekening van de ROI wordt gebruik gemaakt van de historische kostenmethode. 1. Leidt toepassing van de prestatiemaatstaf ROI tot goal congruence of is een andere traditionele prestatiemaatstaf te prefereren? Motiveer uw antwoord. 2. Leidt toepassing van de historische kostenmethode tot goal congruence? Motiveer uw antwoord., Vanaf 2001 is door Akzo Nobel ook de prestatiemaatstaf Economic Value Added (EVA) ingevoerd. 3. Leidt toepassing van EVA tot goal congruence? Motiveer uw antwoord. In het jaarverslag over 2005 verstrekt Akzo Nobel de volgende informatie: het bedrijfsresultaat voor belasting bedraagt over miljoen (2004: 1.527).In 2005 steeg de EVA voor belasting met 265 miljoen tot 667 miljoen. 4. Wat zijn twee bêlangrijke redenen voor het verschiltussen het bedrijfsresultaat en EVA van Akzo Nobel? Motiveer uw antwoord. Akzo Nobel heeft enige jaren geleden voor elk van de dertien divisies een Balanced Scorecard (BSC) ingevoerd. De BSC bestaat uit vier perspectieven. Er wordt binnen de BSC een onderscheid gemaaktussen outcome measures (lagging measures) en performance drivers (leading indicators). 5. Waarom heeft Akzo Nobel geen Corporate BSC ontwíkkeld, maar een BSC voor elke divisie? Motiveer uw antwoord. 6. Welke belangrijke rol spelen performance drivers bij het planning en control systeem van een onderneming. Onderbouw uw antwoord met een voorbeeld van Akzo Nobel. In de afgelopen jaren zijn diverse wetenschappelijke onderzoeken verricht naar probleemgebieden in de praktijk t.a.v. de Balanced Scorecard. Eelke Wiersma heeft in z'ljn artikel de resultaten van deze onderzoeken weergegeven. 7. Bespreekort twee belangrijke probleemgebieden ten aanzien van de BSC die in deze onderzoeken worden behandeld.

6 h Opqave lv Manaqement Gontrol (14 punten) Het concern Atag produceert en verkoopt waterpompen. Dit concern bestaat uit drie zelfstandig opererende divisies. De divisies worden behandeld als investeringscentra en periodiek beoordeeld op basis van de rentabiliteit over het geihvesteerde vermogen (ROl). De divisie Engines is door de concerndirectie verplicht om specifieke machines te leveren aan de divisie Assembly. De externe marktprijs voor vergelijkbare machines bedraagt als regel gemiddeld 475 per eenheid. Bij externe verkoop moeten door de divisie Engines bepaalde verkoopkosten e.d. worden gemaakt ter grootte van 25,--. De divísie Engines opereert naar verwachting 2007 op 100 o/o yàít haar capaciteit ( eenheden). De volgende standaardkosten gelden voor dit jaar: Componenten (direct materiaal) X 125 Directe arbeidskosten X 50 Variabele indirecte fabricagekosten X e25 Vaste indirecte fabricagekosten Voor 2007 worden naar verwachting machines geproduceerd voor de divisie Assembly. Deze machines worden geleverd tegen de integrale standaardkostprijs plus een winstopslag van 10 %. 1. Noem een belangrijk argument voor het gebruik van de integrale standaardkostprijs als basis voor de interne verrekenprijs. De manager van de divisie Engines heeft grote problemen met de gehanteerde interne verrekenprijs. Hij stelt voor om dual pricing in te voeren. Engines krijgt de aangepaste marktprijs van 450. Aan de divisie Assembly wordt de integrale standaardkostprijs + 10% doorbelast. 2. Noem een belangrijk argument tegen de toepassing van dual pricing. Na diverse vergaderingen wordt besloten advies in te winnen b'lj een adviesbureau. Dit adviesbureau brengt naar voren dat bij de bepaling van de interne verrekenprijs in de literatuur vaak een algemene richtlijn wordt genoemd. 3 Bepaal de minimum interne verrekenprijs volgens deze richtlijn. De directie van Atag heeft kennis genomen van de bezwaren van de manager van de divisie Engines en van het bovengenoemde advies. Zij besluit interne leveringeniet verplicht te stellen en één van de volgende systemen van interne verrekenprijzen voor te schrijven: a. Integrale standaardkostprijs plus 10% (het huidige systeem) b. Aangepaste marktprijzen c. Variabele kosten + helft van de te verdienen contributiemarge d. Onderhandelingsprijzen. 4 Welke interne verrekenprijs is naar uw mening optimaal voor de leveringen tussen de divisies Engines en Assembly? Onderbouw uw mening met drie belangrijke argumenten.

7 Opsave V Beslissinqscalculaties (22 punten) De divisie Consumer Electronics (CE) maakt deel uit van een groot internationaal concern. Deze divisie wordt beschouwd als investeringscentrum en jaarlijks beoordeeld op basis van Return on lnvestment (ROl). Het divisiemanagement wordt o.a. een bonus toegekend op basis van de behaalde ROl. De divisie produceert en verkoopt divers electronische producten. Een zeer belangrijk product voor de divisie is een DVD-speler. De divisie CE wordt al enige jaren geconfronteerd met een snelle technologische ontwikkeling en scherpe concurrentie (vooral van Japanse bedrijven). In dit kader wordt veel nadruk gelegd op kostenmanagement. Er wordt binnen het concern o.a. gewerkt met Target Pricing (Costing) bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Ook wordt regelmatig beoordeeld of outsourcing (uitbesteden) van bepaalde activiteiten verstandig is. 1a. Uit welke belangr'rjke stappen bestaat Target Pricing? b. Welke kostenindeling speelt bij Target Pricing een essentiële rol? Motiveer uw antwoord. \- De huidige verkooppr'rjs van de DVD-speler is volgens de directie te hoog, gezien de prijzen van concurrenten. Na een grondig onderzoek adviseert de divisiecontroller het divisiemanagement om de productiekosten te verlagen door betere productietechnieken. De assemblagelijn kan begin januari 2007 worden gemoderniseerd of vervangen. De oude assemblagelijn is bedrijfseconomisch en fiscaal volledig afgeschreven tot de boekwaarde van ;de directe opbrengstwaarde is nihil. De verwachtingen luiden als volgt. Moderniseren lnvesteringsbedrag (begin januari 2007) Restwaarde (eind december 2010) Economische levensduur 4 jaar Jaarlij kse opbrengsten Jaarl'rj kse operationele kosten (exclusief afschrijvingen) Vervanqen jaar Bedr'rjfseconomisch en fiscaal worden de investeringen afgeschreven tot de verwachte restwaarde. Het belastingtarief bedraagt 30%. De gewogen gemiddelde vermogenskosten bedragen 12o/o na belasting. \, 2. ls het vanuit financieel oogpunt verstandig om de huidige assemblagelijn te moderniseren of te vervangen? Toon uw antwoord aan met berekeningen. NB: U mag ervan uitgaan dat opbrengsten en kosten aan het einde van het jaar plaatsvinden, tenzij anders aangegeven. Belastingen worden aan het einde van een jaar betaald. De directie van de divisie CE besluit om de huidige assemblagelijn te moderniseren en niet te vervangen. 3. Geef gemotiveerd aan wat een belangrijke reden voor de directie zou kunnen z'tjn om dit besluite nemen. Onderbouw uw antwoord met een berekening.

8 De directie van de divisie GE wil door middel van een ovemame (acquisitie) van een belangrijke leverancier de kosten verlagen. Het eigen vermogen van deze leverancier bedroeg op Bij de waardebepaling van de over te nemen ondememing wordt niet uitgegaan van deze waarde, maar wordt gebruik gemaakt van de twee-staps-methode. 4. Geef gemotiveerd aan waarom bij de twee-staps-methode waardebepaling twee stappen plaatsvindt. Geef gemotiveerd aan welke rolreële opties (realoptions) bij de twee-staps-methode spelen. v v