Inventarisatie Economische Data. Zorg. dr. J. van der Linden

Transcriptie

1 Inventarisatie Economische Data Zorg dr. J. van der Linden Zoetermeer, 31 januari 2009

2 Dit onderzoek is gefinancierd door Ministerie van Economische Zaken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Probleemstelling en output 5 3 Aanpak Inleiding Aanpak per stap 6 4 Resultaten Definities Wat hebben we al? Toekomstige informatiebehoefte Databronnen ten behoeve van genoemde prioriteiten 13 5 Conclusies en aanbevelingen 19 Bijlage I SBI-BIK Indeling Zorg 21 3

4

5 1 Inleiding Hoewel de Zorgsector in economisch functioneren afwijkt van andere sectoren van het bedrijfsleven, zal ook deze sector het komende decennium meer en meer onderhevig zijn aan marktmechanismen, al heeft de invoering van marktwerking in bijvoorbeeld de ziekenhuiszorg niet alleen positieve kanten volgens Asselman en Bos (zie Volkskrant Forum van 30 september 2008). Momenteel zijn er geluiden waarneembaar van de oprichting van private ziekenhuizen in Nederland. Alle ontwikkelingen impliceren dat het ondernemerschapslandschap in Nederland ook meer en meer op de Zorgsector van toepassing zal worden. Aan de Zorgsector wordt binnen het EZ-programma de laatste jaren ook aandacht geschonken, bijvoorbeeld in de publicaties Kleinschalig Ondernemen en Ondernemen in de Zorg. De komende jaren wordt een uitbreiding van de aandacht aan de Zorgsector verwacht en daarom is een inventarisatie naar de (economische) data in de Zorgsector uitgevoerd, die aansluit bij de onderwerpen, sector- en grootteklasse en eventuele andere indelingen die thans binnen de datasets en modellen van belang zijn. 2 Probleemstelling en output De volgende onderzoeksvragen worden beantwoord: 1 Met welke (economische) (bron) data over de Zorgsector kunnen we zoveel mogelijk aansluiten bij de onderwerpen (o.a. MKB en Ondernemerschap) en indelingen (grootteklasse, MKB Europese definitie, bedrijfsgroepen..), de verkrijgbaarheid van het datamateriaal, de bruikbaarheid in zake de huidige dataverwerkingslijnen en modellen? 2 Zijn er Zorg(sub)sector specifieke data (en zo ja welke) die relevant zijn voor gebruik in het EZ-programma? De output bestaat uit een rapportage met de aanpak en de resultaten van de inventarisatie (met daarin eventuele witte vlekken en mogelijke toekomstige oplossingen daarvoor). 5

6 3 Aanpak 3.1 Inleiding In de project zijn de volgende stappen uitgevoerd: 1 Omschrijven huidige situatie: wat hebben we al van de zorgsector. 2 Korte inventarisatie onderwerpen in datasets en modellen die relevant zijn voor de Zorgsector. 3 Rondje langs drie onderzoekers om de informatiebehoefte aan de hand van stap 1 en 2 aan te vullen of nader te bepalen. 4 Uitvoeren inventarisatie via diverse kanalen (internet, publicaties, contact met leveranciers, contact met relevante andere partijen in de Zorg) 5 Bruikbaarheid en verkrijgbaarheid data vaststellen evt. aan de hand van criteria. 3.2 Aanpak per stap Stap 1 en 2: Wat hebben we al? Er is de afgelopen jaren in het programma al enige aandacht besteed aan de Zorgsector, bijvoorbeeld in de publicaties Kleinschalig Ondernemen en Ondernemen in de Zorg. Dit betekent dat er ook een bepaalde kwantitatieve basis is voor de Zorgsector. In deze stap is de datacatalogus van het deelprogramma datasets en modellen doorgenomen om te zien op welke onderwerpen welke informatie beschikbaar is volgens welke indelingen (bedrijfsgroep, grootteklasse e.d.). Ook is informatie verzameld over de zorgsector in de modellen. Stap 3: Toekomstige informatiebehoefte? Het is de bedoeling de kwantitatieve basis in het programma van de zorgsector de komende jaren te gaan versterken. Dat betekent dat we met als input de resultaten van de vorige stappen willen inventariseren wat de toekomstige informatiebehoeften voor het programma zou kunnen zijn. Hiervoor zijn interviews gehouden met drie onderzoekers, die zowel voldoende kennis hebben van het programma als van de zorgsector, namelijk Peter van der Hauw, Joris Meijaard en Maarten Overweel. Stap 4: Inventariseren databronnen? In deze stap is langs verschillende kanalen gezocht naar beschikbaar datamateriaal (internet, publicaties, contact met leveranciers via telefoon, contact met relevante andere partijen in de Zorg, zoals Zorgautoriteit Nederland, CTG, CTZ, Prismant, Centrum voor Verzekeringsstatistiek (CVS)) dat past bij de informatiebehoefte voor de komende jaren. In deze stap worden onder meer per bron de volgende aspecten geïnventariseerd: 1 wie de bronhouders zijn; 2 wat de basis is van de bron (steekproef, registratie, e.d.); 3 wat de continuïteit is van de bron (jaarlijks, permanent, 1x per x jaar, e.d.); 4 welke variabelen gemeten worden; 5 welke datadimensies en crossings beschikbaar zijn; 6 wat de verkrijgbaarheid is en eventuele daarmee gemoeide kosten. 6

7 Als we bij de inventarisatie databronnen tegenkomen die tegen de gewenste informatiebehoefte aanliggen, worden die ook meegenomen. Stap 5: Bruikbaarheid gevonden datamateriaal De tijdens de inventarisatie gevonden databronnen zullen worden bekeken op hun bruikbaarheid voor toepassing binnen het programma. Er wordt o.a. gekeken of: 1 indelingen passen bij bestaande indeling (of dat wellicht nieuwe indelingen juist een verbetering vormen) 2 bronnen wellicht door een tussenbewerking geschikt te maken zijn; 3 de verkrijgbaarheid een voldoende frequentie heeft. Daarnaast wordt een vergelijking gemaakt van de uitkomsten van de inventarisatie met de informatiebehoefte zodat duidelijk gemaakt moet wordt welk deel van de informatiebehoefte gedekt wordt, welk deel niet en welke eventuele oplossingen mogelijk zijn op de witte vlekken (in de toekomst) toch te kunnen vullen. 7

8

9 4 Resultaten 4.1 Definities Het uitgangspunt van dit project is aansluiting zoeken bij de indelingen die we binnen het EZ-programma kennen. Het gaat hierbij met name om de indeling naar bedrijfsgroepen op basis van SBI en de grootteklasse-indeling. De bedrijfsgroepenindeling wordt voor alle andere sectoren in het bedrijfsleven gehanteerd. De SBI-indeling van de Zorg is in bijlage I opgenomen. 4.2 Wat hebben we al? In een aantal datasets c.q. modellen komt de Zorgsector voor. In de meeste gevallen gaat het daarbij om een vrije hoog aggregatieniveau, namelijk het 2 e /3 e digit. Het 2 e digit is de gehele Zorgsector (Rubiek N is equivalent met code 85), bij het 3 e digit gaat het om de Gezondheidszorg (851), de Veterinaire diensten (852) en de Welzijnszorg (853). Op dit niveau wordt de data over de Zorg ontsloten op Het uitgangspunt binnen het EZ-programma is dat data niet op een laag tot zeer laag aggregatieniveau verzameld, verwerkt en ontsloten wordt. De datasets waarin de Zorgsector herkenbaar op 2 e /3 e digit voorkomt zijn: 1 Reeksen kerngegevens MKB (incl. prognoses) (2 e digit naar grootteklasse) 2 Kerncijfers Europese definitie MKB (2 e digit naar grootteklasse) 3 Regionale Kerncijfers MKB (2 e digit naar grootteklasse) 4 Resultatenrekeningen MKB-sectoren (3 e digit naar grootteklasse) 5 Actieve Ondernemingen en Vestigingen (3 e digit naar grootteklasse) 6 Werkgelegenheid (2 e digit naar grootteklasse) 1 7 Kenmerken van Arbeid (2 e digit naar grootteklasse) 1 8 Fusies en overnamens (2 e digit, geen grootteklasse). Om deze datasets te maken gebruikt EIM vooral de volgende externe bronnen: 1 Bedrijven in Nederland (CBS) 2 Productiestatistieken (CBS) 3 Nationale Rekeningen (CBS) 4 ERBO (KVK) 5 NewCronos (Eurostat/OECD?) 6 EWL (CBS). Datasets waarin de Zorgsector niet (herkenbaar) voorkomt zijn: 1 Bedrijvendynamiek 2 Investeringen MKB 3 Financiering MKB (incl. prognoses) 4 Exportthermometer 5 Regionale bedrijvendynamiek 6 Inkomens van ondernemers (incl. prognoses) 7 Technologische bedrijven 1 Deze dataset wordt niet meer gecontinueerd. 9

10 8 Determinanten bedrijfsprestaties 9 Starters en jonge bedrijven 10 MKB-beleidspanel In geen van de vier internationale datasets (International benchmark ondernemerschap, Compendia, GEM en OESO) komt de zorgsector voor. Welke variabelen hebben we van de Zorgsector? Per dataset waarin de Zorg herkenbaar op 2 e /3 e digit voorkomt wordt hieronder aangegeven over welke variabelen gegevens beschikbaar zijn. Actieve Ondernemingen en Vestigingen 1 aantal actieve ondernemingen per 1 januari 2 aantal vestigingen van actieve ondernemingen per 1 januari Resultatenrekeningen MKB-sectoren 1 totale opbrengst 2 inkoopwaarde handelsomzet 3 afzet 4 voorraadvorming productie 5 bruto productie 6 inkoopwaarde grond- en hulpstoffen 7 energiekosten 8 overige verbruikskosten 9 verbruik 10 saldo belasting minus subsidies 11 afschrijvingen 12 loonsom 13 saldo betaalde interest 14 overig inkomen netto 15 overige lasten en baten 16 nettowinst voor belastingen 17 bruto toegevoegde waarde tegen marktprijzen 18 bruto toegevoegde waarde tegen factorkosten 19 netto toegevoegde waarde tegen marktprijzen 20 netto toegevoegde waarde tegen factorkosten 21 aantal betaalde krachten 22 totaal aantal fte 23 totaal aantal betaalde fte Reeksen kerngegevens MKB (incl. prognoses) 1 afzet totaal 2 afzet binnenland 3 afzet buitenland 4 bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen 5 verbruik 6 loonkosten 7 winst voor belasting 8 arbeidsproductiviteit 9 ondernemingen 10 totaal arbeidsvolume 11 arbeidsvolume zelfstandigen 12 aantal werknemers 10

11 13 arbeidsvolume werknemers 14 totaal aantal werkenden 15 aantal zelfstandigen 16 investeringen naar bestemming Kerncijfers Europese definitie MKB 1 afzet totaal 2 afzet binnenland 3 afzet buitenland 4 loonkosten 5 ondernemingen 6 toegevoegde waarde 7 totaal aantal werkenden 8 investeringen 9 winst Regionale Kerncijfers MKB 1 afzet binnenland 2 afzet buitenland 3 afzet totaal 4 voorraadvorming 5 bruto productie 6 verbruik 7 bruto toegevoegde waarde tegen marktprijzen 8 productgebonden belastingen 9 productgebonden subsidies 10 netto productgebonden indirecte belastingen 11 bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen 12 niet-productgebonden belastingen 13 niet-productgebonden subsidies 14 netto niet-productgebonden indirecte belastingen 15 bruto toegevoegde waarde tegen factorkosten 16 afschrijvingen 17 netto toegevoegde waarde tegen factorkosten 18 loonkosten 19 netto exploitatie-overschot 20 arbeidsvolume werknemers 21 arbeidsvolume zelfstandigen 22 arbeidsvolume totaal 23 aantal werknemers 24 aantal zelfstandigen 25 totaal aantal werkenden 26 investeringen naar bestemming Werkgelegenheid 1 aandeel ondernemingen 2 aandeel werkzame personen 3 gemiddelde jaarlijkse mutatie werkzame personen over een periode van 5 jaar Kenmerken van Arbeid 1 Banen naar dienstverband, leeftijd, geslacht en anciënniteit 2 FTE naar dienstverband, leeftijd, geslacht en anciënniteit 11

12 Fusies en Overnames 1 aantal ondernemingen met gerealiseerde fusie(s) 2 aantal ondernemingen met overeengekomen fusie(s) aantal ondernemingen met fusie(s) 3 aantal ondernemingen met gerealiseerde overname(s) 4 aantal ondernemingen met overeengekomen overname(s) 5 aantal ondernemingen met overname(s) 6 aantal overnames met bedrijfsinformatie 7 aantal medewerkers betrokken bij overnames met bedrijfsinformatie 8 opbrengsten van ondernemingen betrokken bij overnames met bedrijfsinformatie De datasets wisselen (logischerwijs) met betrekking tot de actualiteit. 4.3 Toekomstige informatiebehoefte Binnen EIM is een interne peiling gehouden van de toekomstige informatie behoefte met betrekking tot de zorg. Het vertrekpunt daarbij dat zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de huidige informatie in het EZ-programma, waarbij de onderwerpen MKB, ondernemschap en bedrijfsprestaties centraal staan. De resultaten van de interne peiling worden hieronder weergegeven en ingedeeld naar prioriteit 1, 2 en 3. Prioriteit 1 De hoogste prioriteit wordt gegeven aan: 1 de normale posten van een exploitatierekening (inclusief prijs-, volume- en waarde(mutaties); 2 actieve ondernemingen en vestigingen; 3 bedrijvendynamiek; 4 werkgelegenheid/kenmerken van arbeid (wordt in programma bijna geen aandacht meer aan besteed). Prioriteit 2 Investeringen vindt men ook van belang. Redenen hiervoor hebben te maken de productiviteitsverhogingen die een rol zullen spelen in deze sector, die mede op basis van investeringen, zoals in ICT en opleiding, tot stand zullen moeten gaan komen. De zorg zit niet in onze panels: Starterspanel, Jonge bedrijvenpanel, MKB-panel. Sommigen zien wel toegevoegde waarde in uitbreiding van de panels met de zorg of een apart Zorgpanel. Zorg is de laatste jaren een hot item. Door een Zorgpanel te starten of toe te voegen aan het MKB-beleidspanel kun je het panel ondervragen over actuele onderwerpen en daarmee heel mooi persberichten het licht doen zien. Prioriteit 3 Groeitypen worden uiteindelijk wel spannend. In eerste instantie is dat niet het geval aangezien zorg als kostenpost wordt gezien (hoort eigenlijk een negatieve groei te geven) en dat zich niet direct zal uiten in groeitypen zoals in het bedrijfsleven. Bovendien loopt financiering nog veel langs collectieve lijnen. Bij meer dynamiek, zoals meer private klinieken e.d., wordt dit ook interessanter. 12

13 Determinanten van bedrijfsprestaties, zoals innovatie e.a. is het op dit moment nog te vroeg voor. Onderzoek ernaar heeft op enig moment wel toegevoegde waarde. Er zitten wel aanknopingspunten voor in de kwalitatieve informatie van het jaardocument. Datzelfde geldt voor effecten van allerlei ontwikkelingen, zoals private financiering van specialisten op de inkomens van ondernemers. Onderwerpen zoals administratieve lasten zijn wel een issue voor de zorg, maar niet voor het programma. Ook internationale en regionale aspecten hebben geen hoge prioriteit. Internationaal vanwege de geringe vergelijkbaarheid tussen landen, aangezien er allerlei systeemverschillen tussen landen bestaan. Regionalisering wordt interessanter wanneer de regionale gebondenheid van de zorg afneemt, bijv. door vestiging in specifieke regio s van meer gespecialiseerde zorgaanbieders, of wanneer onderzoek naar knelpunten met een regionaal karakter spelen, bijvoorbeeld wachtlijsten. 4.4 Databronnen ten behoeve van genoemde prioriteiten Er wordt over de Zorg zeer veel gepubliceerd, bijvoorbeeld door de agentschappen van het Ministerie van VWS: Trimbos Instituut, NIZW, RIVM en Prismant. Ook wordt veel gepubliceerd door CBS, Vektis, CVZ, CTG e.a. De bedrijfsgroepen indeling, die daarbij wordt gehanteerd volgt een andere indeling (meer gebaseerd op beroepsgroepen), namelijk naar Cure, Preventie, Care, Geesetlijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Zorg, Welzijn en Sport. Deels is een 1 op 1 relatie te leggen tussen deze indeling en de SBI-BIK indeling die in het onderzoeksprogramma MKB en Ondernemerschap wordt gehanteerd. Zo komen onder meer beroepsgroepen/bedrijfsgroepen huisartspraktijken, tandartspraktijken, verloskundige praktijken, ziekenhuizen, verpleeghuizen, verzorgingshuizen, thuiszorg, sociaal cultureel werk, welzijn ouderen, kinderopvang qua benaming in ieder geval redelijk overeen. Anderzijds komen er in de indeling van VWS ook groepen voor die geen economische activiteit voorstellen, zoals aantal ziekenhuisbedden, aantal revalidatiebedden, bedden GGZ-instellingen. In deze paragraaf worden alleen die bronnen behandeld die relevant zijn met betrekking tot de prioriteiten. Het gaat om de volgende databronnen: 1 Jaardocument 2 Handelsregister 3 Productie- en investeringsstatistiek Het jaardocument 1 In het Jaardocument zijn de diverse wettelijk verplichte elementen van de jaarlijkse verantwoording geïntegreerd. Voor verslagjaar 2003 is een eerste versie van het Jaardocument beschikbaar gekomen die in pilot-verband door een beperkt aantal zorginstellingen uit de VVT hebben gebruikt. Aan de hand van de bevindingen met het Jaar document 2003 is het document verbeterd. Voor verslagjaar 2004 is daarnaast ook een Jaardocument voor ziekenhuizen ontwikkeld. Ook de gehandicaptenzorg heeft zich in 2004 bij het project aangesloten. Voor het verslagjaar 2005 zijn de diverse sectorspecifieke Jaardocumenten omgezet in 1 Zie ook Stroomlijnen van informatiestromen. Evaluatie van het jaardocument Maatschappelijke Verantwoording Zorg 2006, najaar 2007, Research voor Beleid 13

14 één zorgbreed Jaardocument Met de ondertekening van het convenant door GGZ Nederland kunnen ook instellingen uit de GGZ aan het Jaardocument 2005 deelnemen. Het totaal aantal zorginstellingen dat zich inschreef voor deelname aan het Jaardocument is afgelopen jaar praktisch verdubbeld en steeg van 359 in 2005 naar 644 in Voor de verslagjaren 2005 en 2006 was er nog sprake van vrijwillige deelname. Per 1 januari 2006 is het gebruik van het jaardocument wettelijk verankerd in de Regeling verslaglegging WTZi. Het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording is met ingang van 2008 (verslagjaar 2007) wettelijk verplicht voor alle zorginstellingen in Nederland: ziekenhuizen, gehandicapteninstellingen, verpleeg- en verzorgingshuizen, geestelijke gezondheidszorg en thuiszorg (zie website Ministerie van VWS en CIBG en Hieruit blijkt dat het jaardocument voor een deel van de Zorgsector een verplichting is. De opbouw van het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording Zorg 2006 Hoofdstuk Titel Inhoud Hoofdstuk 1 Uitgangspunten van de verslaggeving Hoofdstuk 2 Profiel van de organisatie Algemene identificatiegegevens, Structuur van het concern, Kerngegevens, Belanghebbenden Hoofdstuk 3 Governance Bestuur en toezicht, Bedrijfsvoering, Cliëntenraad Hoofdstuk 4 Beleid, inspanningen en prestaties Meerjarenbeleid, Algemeen beleid, Algemeen kwaliteitsbeleid, Kwaliteitsbeleid ten aanzien van patiënten/cliënten, Kwaliteit ten aanzien van medewerkers, Samenleving, Financieel beleid Hoofdstuk 5 Prestaties Patiënten/Cliënten, Medewerkers, Samenleving, Financiële prestaties Hoofdstuk 6 Jaarrekening Financiële gegevens Bijlage A Personeel Kerngegevens personeel Bijlage B Productie Kerngegevens productie Bijlage C Indicatoren Kwaliteitsindicatoren Jaarrekening Voor de aansluiting bij de prioriteiten is hoofdstuk 6 van belang. Het Financieel Jaardocument gaat in op een kwantitatieve analyse van het resultaat en de vermogenspositie van de instelling of het concern. Daarnaast is de Jaarrekening overeenkomstig RJZ en RL 655 vereist, waaronder: een geconsolideerde balans en resultatenrekening, kasstroomoverzicht waarderingsgrondslagen en toelichtingen niet uit balans blijkende verplichtingen gesegmenteerde resultatenrekening enkelvoudige balans en resultatenrekening De gegevens van het jaardocument worden gedeponeerd bij het CIBG. Gegevens van 2007 dienen op 1 juni gedeponeerd te zijn. Vermoedelijk, maar het CIBG wist dit niet zeker, vindt ook deponering bij de Kamer van Koophandel plaats. Bij voldoende deponering moet het mogelijk zijn hiervan gebruik te maken voor de genoemde zorgbranches. Voor de resultatenrekening (prioriteit 1) heeft dit niet veel meerwaarde aangezien daar de hoofdbron de productiestatistiek is, voor groeitypen (prioriteit 3) heeft het wel meerwaarde. Wel is het zo dat het materiaal niet voor de hele zorgsector beschikbaar is. 14

15 Het Handelsregister Op 1 juli 2008 treedt de nieuwe Handelsregisterwet in werking. De inschrijfplicht geldt met een overgangstermijn tot en met 31 december 2009 om alle nieuwe inschrijvingen gefaseerd en gemakkelijk te laten verlopen. Op 1 januari 2010 is het Handelsregister compleet. Daarmee zijn alle ondernemingen en rechtspersonen in Nederland wettelijk verplicht zich in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Van straatventer tot notaris, van maatschap tot ministerie en van kerkgenootschap tot vereniging van eigenaars. Het Handelsregister wordt de basisregistratie van ondernemingen en rechtspersonen in Nederland. De Kamer van Koophandel voert de wet uit in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. De groep nieuwe inschrijvers beslaat een breed spectrum: eenmanszaken en maatschappen in de land- en tuinbouw en visserij, eenmanszaken en maatschappen in de vrije beroepsgroepen (bijvoorbeeld notarissen en artsen), publiekrechtelijke rechtspersonen zoals ministeries, gemeenten en andere overheidsorganisaties, kerkgenootschappen, straatventers, vestigingen van verenigingen en stichtingen en verenigingen van eigenaars. In totaal wordt het Handelsregister uitgebreid met zo n 15 procent aan inschrijvingen. In het vierde kwartaal van 2008 zijn er in het Handelsregister reeds enkele tienduizenden ondernemingen en rechtspersonen uit de Zorgsector ingeschreven. Van enkele duizenden zijn gegevens van de jaarrekening beschikbaar. Echter de deponeringsplicht loopt niet synchroon met de inschrijvingsplicht. De volgende ondernemingen hoeven geen jaarrekeningen te deponeren: 1 eenmanszaak, vennootschap onder firma en commanditaire vennootschap; 2 vereniging en stichting zonder ondernemingsactiviteiten of met ondernemingsactiviteiten die minder dan 4,4 miljoen netto-omzet voortbrengen ( 3,65 miljoen voor boekjaren tot en met 2005); 3 maatschap en overheidslichamen; 4 dochtermaatschappij, waarbij de moedermaatschappij consolideert. Er moeten een instemmingsverklaring en een aansprakelijkheidsverklaring aanwezig zijn bij de dochtermaatschappij in plaats van een jaarrekening. De groepsjaarrekening moet gedeponeerd worden door de moedermaatschappij; 5 buitenlandse vennootschap (geen formele buitenlandse vennootschap), die niet in het land van oprichting hoeft te deponeren. Als de gehele Zorgsector zich heeft ingeschreven (de 0-situatie) gaan daarna ook mutaties plaatsvinden, nieuwe oprichtingen, nieuwe dochters, uitschrijvingen enzovoort. Op basis van die informatie kan dat met een aantal jaren ook meer worden gezegd over de dynamiek (prioriteit 1) en over groeitypen (prioriteit 3) in de Zorgsector. Bij groeitypen moet rekening worden gehouden met de deponeringsplicht, maar dat gebeurt bij de niet zorgsectoren ook. Productiestatistiek De productiestatistieken geven een beeld van de werkgelegenheid in en het financiële reilen en zeilen van een bedrijfstak. Voor de hele zorgsector 1 1 Er is wel een systeem van zorgrekeningen beschikbaar (vanaf 1998 jaarlijks, exclusief 852, voorlopige cijfers t-1 te publiceren in t). In dit systeem staat in eerste instantie de beantwoording van de volgende vragen centraal: 15

16 zijn in kwartaal 4 van 2008 noch productiestatistieken noch investeringsstatistieken beschikbaar. Voor een aantal branches in de zorgsector zijn wel hoofdposten van een exploitatierekening beschikbaar soms van 2001 t/m 2004/2005, soms van Het gaat om de volgende posten: totaal bedrijfsopbrengsten opgesplitst in; netto-omzet; overige bedrijfsopbrengsten; totaal bedrijfslasten opgesplitst in: arbeidskosten; afschrijvingen op vaste activa; overige bedrijfslasten. Soms is er een uitgebreidere verlies en winstrekening aanwezig. Het gaat dan om de posten in de volgende tabel: Bedrijfsresultaat Bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Netto omzet Totaal netto omzet Totaal netto omzet Opbrengsten ter dekking wett. budget Opbrengsten ter dekking wett. budget Opbrengsten uit zittend vervoer Opbrengsten uit zittend vervoer Overige netto omzet Overige netto omzet Overige bedrijfsopbrengsten Totaal overige bedrijfsopbrengsten Subsidies en bijdragen Totaal overige bedrijfsopbrengsten Subsidies en bijdragen Bedrijfsopbrengsten niet Bedrijfsopbrengsten niet eerder genoemd eerder genoemd Bedrijfslasten Totaal bedrijfslasten Totaal bedrijfslasten Totaal bedrijfslasten Arbeidskosten Totaal arbeidskosten Totaal arbeidskosten Lonen en salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Lonen en salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Afschrijvingen op vaste activa Afschrijvingen op vaste activa Afschrijvingen op vaste activa Overige bedrijfslasten Totaal overige bedrijfslasten Totaal overige bedrijfslasten Andere personeelskosten Totaal andere personeelskosten Andere personeelskosten Kosten uitzendkrachten en overige inleen Andere personeelskosten Overige personeelskosten Door wie (rechtstreeks en uiteindelijk betalende instantie) wordt er voor de geleverde zorg betaald? Aan wie (producent van diensten/actor) wordt welk bedrag voor de geleverde zorg betaald? Voor welke activiteiten/functies wordt er betaald? Bij de beantwoording gaat het om uitgaven onderscheiden naar financieringsbron en zorgfunctie. Dit materiaal is niet bruikbaar voor de doeleinden in het onderzoeksprogramma MKB- en Ondernemerschap. 1 Zie publicatie Gezondheid en Zorg in cijfers (2008) en Statline voor enkele extra gegevens. 16

17 Financieel resultaat Saldo voorzieningen Buitengewoon resultaat Resultaat voor belastingen Bedrijfslasten niet eerder genoemd Bedrijfslasten niet eerder genoemd 1 Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat Financiële baten Financiële baten Financiële baten Financiële baten Financiële lasten Financiële lasten Financiële lasten Financiële lasten Financieel resultaat Financieel resultaat Financieel resultaat Financieel resultaat Onttrekking en vrijval voorzieningen Onttrekking en vrijval voorzieningen Onttrekking en vrijval voorzieningen Onttrekking en vrijval voorzieningen Toevoeging aan voorzieningen Toevoeging aan voorzieningen Toevoeging aan voorzieningen Toevoeging aan voorzieningen Saldo voorzieningen Saldo voorzieningen Saldo voorzieningen Saldo voorzieningen Buitengewone baten Buitengewone lasten Buitengewoon resultaat Resultaat voor belastingen Buitengewone baten Buitengewone baten Buitengewone baten Buitengewone lasten Buitengewone lasten Buitengewone lasten Buitengewoon resultaat Resultaat voor belastingen Buitengewoon resultaat Resultaat voor belastingen Buitengewoon resultaat Resultaat voor belastingen Voor de volgende branches/deelsectoren binnen de zorg en welzijn is cijfermateriaal van het korte en/of uitgebreidere rekenschema beschikbaar bij het CBS. Het CBS noemt daarbij wel de branches/deelsectoren maar niet de bijbehorende SBIcodes. Hieronder wordt een eerste overzicht gegeven: uit 8511 (ziekenhuizen en overige instellingen voor curatieve gezondheidszorg met overnachting): de academische ziekenhuizen (85111) en de algemene ziekenhuizen (85112), categorale ziekenhuizen (85114), instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (85115, alleen AWBZ- en ZVW gefinancierde instellingen); uit 8513 (tandheelkundige praktijken): praktijken van tandartsen (85131) uit 8514 (praktijken van verloskundigen, paramedici, psychologen en alternatieve genezers): praktijken van verloskundigen (85141), praktijken van fysiotherapeuten (85142) uit 8516 (instellingen voor preventieve gezondheidszorg): instellingen voor begeleiding inzake arbeidsomstandigheden (85161) en gemeentelijke gezondheidsdiensten (valt mogelijk onder: instellingen voor openbare preventieve gezondheidszorg, 85162); uit 8517 (gezondheidszorgondersteunende diensten): medische laboratoria, bloedbanken en overige instellingen voor behandelingsondersteunend onderzoek (85171) en ambulancediensten inclusief centrale posten (85172); uit 8531 (Welzijnszorg waarbij huisvesting geboden wordt): verpleeghuizen (85311) en (verzorgingshuizen), gehandicaptenzorg: vermoedelijk (Huizen voor gehandicapten (geen verpleeghuizen), mogelijk ook Dagverblijven voor gehandicapten uit 8532 (Niet-medische dagbehandeling, jeugdzorg (geen huisvesting biedend) en thuiszorg: thuiszorg (85324) uit 8533 (kinderopvang, maatschappelijk werk, sociaal-cultureel werk en overig welzijnswerk): kinderopvang (85331), algemeen maatschappelijk werk 1 Voor bepaalde branches wordt deze post nog verder uitgesplitst naar voeding- en hotelmatige kosten, algemene kosten, client- en bewonersgebonden kosetn, onderhoud- en energiekosten, huur/operationele leasing kap. goederen, andere bedrijfslasten 17

18 (85332), welzijn ouderen (85335), sociaal-cultureel werk (85336), brede welzijnsinstellingen (85337); branches uit 8531 (welzijnszorg waarbij huisvesting wordt geboden) die niet rechtstreeks terug te vinden zijn in de sbi-codering: instellingen voor gehandicaptenzorg (lijkt het meest op 85312, alleen AWBZ- en ZVW gefinancierde instellingen) en instellingen voor ouderzorg; Het is de bedoeling van het CBS om deze productiestatistieken in de komende jaren verder uit te breiden, waardoor de gehele sector zorg en welzijn (SBI 1993= code 85) wordt gedekt. De uitbreiding op korte termijn betreft o.a. jeugdzorg, maatschappelijke opvang, huisartsenpraktijken en praktijken medisch specialisten. Investeringsstatistiek Voor de Zorgsector is bij CBS nauwelijks iets bekend over investeringen. Voor een aantal branches zijn de investeringen in materiele vaste activa bekend. Het gaat om de academische ziekenhuizen (85111), algemene ziekenhuizen (85112), categorale ziekenhuizen (85114) en voor een groep ZVW/AWBZ gefinancierde instellingen, zoals GGZ (in 85115), gehandicaptenzorg (in 85312), ouderenzorg (8531?), overige instellingen. Deze tabel wordt in feb aangevuld met cijfers over De belangrijkste bron voor deze tabel is de VWS-databank met jaarrekeningen van zorginstellingen. Er zijn geen plannen om investeringsstatistieken voor meer sectoren binnen de zorg te publiceren. 18

19 5 Conclusies en aanbevelingen Er worden binnen het deelprogramma Datasets en Modellen 20 datasets geproduceerd en ontsloten. Bij 6 daarvan vinden we de zorgsector terug op het 2 e /3 e digit niveau, bij 14 niet. Aangezien Kenmerken van Arbeid en Werkgelegenheid geen prioriteit hebben binnen het programma worden die niet mee geteld. Uit de interviews kwamen drie prioriteiten naar voren die logisch zijn in samenhang met de hoofdonderwerpen ondernemerschap en bedrijfsprestaties uit het programma MKB en Ondernemerschap. De prioriteiten zijn exploitatierekenening, bedrijvendynamiek gecombineerd met (op een later moment) groeitypen en investeringen. Daarnaast kwamen ook nog prioriteiten naar voren zoals werkgelegenheid en administratieve lasten waaraan in het programma geen aandacht meer aan wordt besteed. Een lage prioriteit hebben internationaal en regionaal, vanwege de systeemverschillen die tussen landen bestaan en de regionale gebondenheid van zorg(afnemers). Daarnaast werd nog de suggesties gedaan om aan de zorg meer aandacht te besteden in het MKB-beleidspanel of via een apart zorgpanel. Er zijn drie ontwikkelingen gaande waardoor het programma de komende jaren een betere kwantitatieve basis zou kunnen maken voor de zorgsector met betrekking tot de gestelde prioriteiten. Ten eerste gaat het om de ontwikkeling en verdere opschaling van het jaardocument binnen de zorgsector. Hierin bevindt zich o.a. de jaarrekening van de instellingen waarvoor dat verplicht is. Voorlopig lijkt deze verplichting voor een deel van de zorgsector. Het is waarschijnlijk, vanwege het arbeidsintensieve karakter, niet te prefereren dat EIM zelf met de verwerking van deze jaarrekeningen zou beginnen, hoewel zij daar zonder meer de kennis voor heeft. Het ligt meer voor de hand dat dit gebeurt door het CBS, waardoor EIM de statistieken van het CBS kan verkrijgen. Indirect kan deze ontwikkeling bijdragen aan betere data over de zorgsector in het programma. Hiermee in verband staat de tweede ontwikkeling namelijk de productiestatistiek voor de zorgsector. Op dit moment is voor een aantaldeelsectoren/branches binnen de zorg een beknopte en/of meer uitgebreide exploitatierekening beschikbaar bij het CBS. Het CBS heeft te kennen gegeven de komende jaren de gehele zorgsector dekkend te willen krijgen. Deze ontwikkeling kan het beste goed in de gaten worden gehouden, want het resultaat kan een betere kwantitatieve basis opleveren voor de zorgsector in het programma. Wel zal gekeken moeten worden in hoeverre een uniform rekeningschema wordt gehanteerd over de verschillende deelsectoren heen, dat past bij het rekeningschema van de overige sectoren. Ten derde gaat het om het doorvoeren van wettelijke veranderingen in het Handelsregister waardoor per 1 januari 2010 ook de hele zorgsector in het Handelsregister aanwezig is. Hoewel het daarna nog enkele jaren zal duren betekent dit dat met betrekking tot bedrijvendynamiek: nieuwe oprichtingen, uitschrijvingen, mutaties dan ook gegevens beschikbaar zijn. Hierdoor ontstaat ook meer zicht op de dynamiek in de zorgsector. Hoewel investeringen ook als prioriteit naar voren kwam is van een aantal deelsectoren alleen informatie van één post namelijk investeringen in materiële vaste 19

20 activa bekend bij het CBS. Het CBS heeft te kennen gegeven hier de komende jaren geen verandering in aan te brengen. 20

21 BIJLAGE I SBI-BIK Indeling Zorg 85 GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSZORG 851 Gezondheidszorg 8511 Ziekenhuizen en overige instellingen voor curatieve gezondheidszorg met overnachting Academische ziekenhuizen Algemene ziekenhuizen Revalidatie-instellingen met overnachting Categorale ziekenhuizen (geen revalidatie-instellingen) Instellingen voor geestelijke gezondheidszorg met overnachting 8512 Medische praktijken Praktijken van huisartsen Praktijken van psychiaters Praktijken van medische specialisten (geen psychiaters en tandheelkundig specialisten) 8513 Tandheelkundige praktijken Praktijken van tandartsen Praktijken van kaakchirurgen Praktijken van orthodontisten 8514 Praktijken van verloskundigen, paramedici, psychologen en alternatieve genezers Parktijken van verloskundigen Praktijken van fysiotherapeuten Praktijken van oefentherapeuten Cesar en Mensendieck Praktijken van psychotherapeuten en psychologen Praktijken van paramedici (geen fysio- en oefentherapeuten Cesar en Mensendieck), alternatieve genezers en overige praktijken in de gezondheidszorg Praktijken van logopedisten Praktijken van alternatieve genezers Praktijken van diëtisten Overige paramedische en andere praktijken in de gezondheidszorg 8515 Instellingen voor curatieve gezondheidszorg zonder overnachting Abortusklinieken Oncologische en radiotherapeutische instituten Privé-klinieken en zelfstandige behandelcentra zonder overnachting Gezondheidscentra Overige instellingen voor curatieve somatische gezondheidszorg zonder overnachting Instellingen voor geestelijke gezondheidszorg zonder overnachting 8516 Instellingen voor preventieve gezondheidszorg Instellingen voor begeleiding inzake arbeidsomstandigheden Instellingen voor openbare preventieve gezondheidszorg 8517 Gezondheidszorgondersteunende diensten Medische laboratoria, bloedbanken en overige instellingen voor behandelingondersteunend onderzoek 21

22 85172 Ambulancediensten (centrale posten inbegrepen) Overkoepelende organen, samenwerkings- en adviesorganen op het gebied van gezondheidszorg Overige gezondheidszorgondersteunende diensten 852 Veterinaire diensten 8520 Veterinaire diensten 853 Welzijnszorg 8531 Welzijnszorg waarbij huisvesting wordt geboden Verpleeghuizen Huizen voor gehandicapten (geen verpleeghuizen) Verzorgingshuizen Jeugdzorg waarbij huisvesting wordt geboden Maatschappelijke opvang voor volwassenen waarbij huisvesting wordt geboden (geen asielzoekerscentra) Internaten, herstellingsoorden en asielzoekerscentra 8532 Niet-medische dagbehandeling, jeugdzorg (geen huisvesting biedend) en thuiszorg Dagverblijven voor gehandicapten Dagverblijven voor jeugdzorg Jeugdzorg waarbij geen huisvesting wordt geboden Thuiszorg 8533 Kinderopvang, maatschappelijk werk, sociaal-cultureel werk en overig welzijnswerk Kinderopvang Algemeen maatschappelijk werk Specifiek maatschappelijk werk Sociaal-pedagogische diensten Welzijn ouderen Sociaal-cultureel werk Brede welzijnsinstellingen Overige instellingen voor maatschappelijke dienstverlening, advies en informatie 8534 Overige welzijnszorg Zelfhulpgroepen en onderlinge begeleiding Exploitatie van gemeenschaps- en dorpshuizen, wijkcentra, jeugdgebouwen e.d Overkoepelende organen, samenwerkings- en adviesorganen en fondsen op het gebied van welzijnszorg Verstrekking van adviezen op het gebied van school- en beroepskeuze 22